Başlıca Ağız Tipleri 1. Çiğneyici Ağız 2. Yalayıcı Emici Ağız 3. Emici Ağız 4. Sokucu Emici Ağız Altı İğneli Sokucu Emici Ağız Dört İğneli Sokucu Emici Ağız İki İğneli Sokucu Emici Ağız 1
1. Çiğneyici Ağız Yapısı Orthoptera (Düz Kanatlılar) Coleoptera (Kın Kanatlılar) Ergin ağız yapısı sokucu emici olmayan takımların larvalarında görülür. 2
1. Çiğneyici Ağız Yapısı (Isırıcı veya Kemirici) Çiğneyici ağız yağısı esas yapıda ağız yapısıdır. Bunun değişmesiyle diğer tipler meydana gelir. 3
Çiğneyici Ağız Yapısının Parçaları: Labrum (Üst Dudak) Bir Çift Mandibula Bir Çift I.Maxilla Bir çift II.Maxilla (Labium) Birinci Maxilla Cordo Stipes Palpifer Palpus Lobus internus - Lacinia (İç Çiğneyici) Lobus externus - Galea (Dış Çiğneyici) Hypopharynx Epipharynx İkinci Maxilla Submentum Mentum Prementhum Palpus labialis Glossa (Dil) ParaGlossa (Yan Dil) 4
Çiğneyici ağız yapısı 5
2. Yalayıcı-Emici Ağız Yapısı Arılar (Hymenoptera) ın çoğu besin maddelerini şekerli eriyikler halinde ve emerek aldıklarından, ağız parçaları bu işi sağlayacak şekle dönüşmüştür. 6
Yalayıcı-emici ağız tipi Mandibulalar ufalmış I.Maxillanın palpusları kısalmış Lobus externus kalınlaşmış ve uzamış Prementum ve buna bağlı parçalardan glossa ve palpus uzamış, paraglossa körelmiştir 7
3. Emici Ağız Tipi Kelebeklerde (Lepidoptera) görülür. 8
Emici Ağız tipi Labrum ve Mandibula ufalmışkısalmış I.Maxilla kaynaşarak tek parça halini almış Lobus externus olağanüstü uzamış ve hortum şeklini almış II.Maxillanın sadece palpus kısımları kalmış 9
4. Sokucu Emici Ağız Yapısı Bazı böcekler bitki veya hayvan dokusu içerisinde bulunan sıvıları emerek beslenirler; bu nedenle ağız parçaları önce bu dokuyu delmeye, sonra sıvıyı emmeye elverişli durumdadır. 10
A. Altı İğneli Sokucu Emici Ağız Diptera takımına bağlı bazı familyalarda görülür. Culicidae (Sirvisinekler) Tabanidae (At Sinekleri) 11
6 iğneli Sokucu-emici ağız tipi II.Maxilla uzayarak bir hortum şeklini almıştır Bunun üst kısmını iğne halini almış labrum örter İğnelerin 2 adedi mandibulalardan, 2 adedi birinci maxilladan, 1 adedi hypopharynx den oluşmuştur. 12
B. Dört İğneli Sokucu Emici Ağız Homoptera (Benzer Kanatlılar) Hemiptera (Yarım Kanatlılar) Hypopharynx den ve labrumdan oluşan iğnelerin bulunmaması nedeniyle sadece 4 iğne mevcuttur. 13
C. İki İğneli Sokucu Emici Ağız Diptera takımına bağlı bazı bireylerde görülür 14
Bitki dokusundan besin almaya yarayışlı ağız yapısına sahip böcek takımlarının biriside Thysanoptera dır. Bunların ağızlarında birisi sol mandibula dan ve ikisi birinci maksilla dan yapılmış 3 iğne bulunur. Thysanoptera (Kirpik Kanatlılar) 15
Thorax ve Uzantıları 1. Thorax Yapısı Thorax 3 Segmenten Meydana gelmiştir. Bunlar; Thorax Phrothorax Mesothorax Metathorax 16
Bir tek Thorax halkası İncelenirse Thorax halkası Tergum Pleurum (Pleuron) Sternum Prescutum Presternum Scutum Sternum Scutellum Sternellum Poststernellum 17
2. Bacaklar ve Tipleri Böcek bacağı beş bölümden oluşur. Coxa Trochnater Femur Tibia Tarsus 18
Bir böceğin üç çift bacağının tarsus sayıları aynı ise Homomer, bunun aksi ise Heteromerdir. Homomer Olanlar 5 kısma ayrılır. Pentamer (Beşli) Tetramer (Dörtlü) Trimer (Üçlü) Dimer (İkili) Monomer (Birli) 19
Pulvillus Empodium 20
Böceklerde Pretarsusun Yapısı 21
Bacak Tipleri Birinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Kazıcı Bacak Yakalayıcı Bacak Çengelli Bacak Tutucu Bacak Temizleyici Bacak İkinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Sıçrayıcı Bacak Yüzücü Bacak Toplayıcı Bacak Koşucu Bacak 22
Birinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Kazıcı Bacak Gryllotalpa gryllotalpa (Dana Burnu) (Orthoptera: Gryllotalpidae) Scarabaeus spp. (Coleoptera: Scarabaeidae) 23
Birinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Yakalayıcı Bacak Orthoptera Mantidae (Peygamber Devesi) 24
Birinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Çengelli Bacak Belostomatidae Naucoridae Sularda yaşayan bazı Hemipter familyalarında görülür 25
Birinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Tutucu Bacak Coleoptera: Dytiscidae 26
Birinci Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Temizleyici Bacak Vanessa larda Nymphalidae familyasına bağlı bazı kelebeklerde Apis mellifera Bal Arısı 27
Üçüncü Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Sıçrayıcı Bacak Acrididae Tettigonidae 28
Üçüncü Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Yüzücü Bacak Coleoptera: Hydrophilidae Hemiptera: Notonectidae 29
Üçüncü Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Toplayıcı Bacak Apis mellifera Bal Arısı 30
Üçüncü Çift Bacağın Değişmesiyle Meydana Gelen Bacak Tipleri Koşucu Bacak Orthoptera: Blattidae Coleoptera: Cicindelidae 31
32
BÖCEKLERDE KANAT YAPISI Thoraxın 2. ve 3. segmentinden çıkan kanatlar deri kıvrımının uzamasından ibarettir İki tabaka halindeki deri uzantısının aralarında kanat damarları uzanmıştır Damarlar içerisinde tracheae boşluğu, kan ve sinir hücreleri yer alır 33
Apterygota alt sınıfına bağlı böceklerde kanatlar primer olarak yoktur, yani embriyo döneminde de kanat izine rastlanmaz. Pterygota alt sınıfında ise, genel olarak iki çift kanat bulunur. Bazan bir çift kanat bulunur, bazı türlerde ise kanat bulunmaz. 34
Pterygota alt sınıfında kanatlar, larva döneminde dışarıdan görülür ve dönemler ilerledikçe belirginleşir. Bu şekildeki böceklere exopterygot adı verilir (Başkalaşım tipi hemimetabol olan böceklerde). 35
Bazı böceklerde ise kanatlar ancak pupa döneminde görülür, bu şekildeki böceklere endopterygot adı verilir (Başkalaşım tipi holometabol olan böceklerde). 36
Kanat Damarları Boyuna Damarlar Costa Subcosta Radius Media Cubitus Anal Damarlar Enine Damarlar Humeral (h) Radial ) (r) Sectorial (s) Radio - medial (r-m) Media (m) Medio-cubital (m-cu) Cubito - anal (cu-a) 37
Böcek takımlarının tanımlanmasında kanat yapıları en önemli karakterdir: Orthoptera Thysanoptera Homoptera Heteroptera Coleoptera Lepidoptera Hymenoptera Diptera Neuroptera : Düz kanatlılar : Kirpik kanatlılar : Benzer kanatlılar : Yarım kanatlılar : Kın kanatlılar : Pul kanatlılar (Kelebekler) : Zar kanatlılar (Arılar) : Sinekler : Sinir kanatlılar 38
Neuroptera (Sinir kanatlılar) 39
Orthoptera (Düz kanatlılar) 40
Lepidoptera (Pul kanatlılar=kelebekler) 41
Homoptera (Benzer kanatlılar) 42
Heteroptera (Yarım kanatlılar) 43
Thysanoptera (Kirpik kanatlılar) 44
Coleoptera (Kın kanatlılar) 45
Coleoptera (Kın kanatlılar) 46
Hymenoptera (Zar kanatlılar=arılar) 47
Diptera (Sinekler) 48
Böceklerde uçuş yönü: Coleoptera: Elytra Hymenoptera: Abdomen Orthoptera: Art bacaklar Diptera: Halter 49
Abdomen ve Uzantıları Abdomen 50
Abdomen Uzantıları Cerci (tekil olarak Cercus) Epiproct Paraproct Eşey Organları Furcula Styli (tekil olarak Stylus) Corniculi (tekil olarak Corniculus) 51
52
Böceklerde eşey organlar: Dişi böceklerin genitalyası, üç çift uzantıdan oluşmuştur ve abdomenin 8. ve 9. segmentlerinin ventralinden çıkar. Bu uzantılar yumurta koyma görevini yapar ve ovipositor adını alır. Ovipositor, Apocrita alt takımında sokucu iğneye dönüşmüştür. Erkek böceklerde dış eşey organı abdomenin 9. segmentinde yer almıştır. Odonata takımında ise abdomenin 2. segmentinde bulunur. 53
54
Corniculus 55