*Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.

Transkript

1 Fen ve Teknoloji 1. Ünite Özeti Hücre Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme. *Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. *Hücrenin temel kısımları: hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdektir. Ancak çekirdeği olmayan hücreler de vardır. *Bitki hücrelerinde hücre zarının dışında selülozdan oluşmuş hücre çeperi bulunur. Hücre çeperi bitkilere desteklik ve dayanaklık sağlar. Bakteri hücrelerinde de hücre çeperi bulunur ancak yapısı farklıdır. *Hücre zarı hücreye şekil verir, hücreyi dış etkenlerden korur. Hücreyi dış ortamdan ayırır, hücre ile bulunduğu ortam arasında madde alışverişi sağlar. Seçici geçirgen ve canlıdır. *Çekirdek, hücrenin yönetim merkezidir. Hücrede yaşamsal olayları denetler ve organellerin düzenli çalışmasını sağlar. Bu görevini yapısındaki kalıtsal madde sayesinde gerçekleştirir. *Çekirdeği olmayan hücrelerde yönetici molekül sitoplâzma içinde bulunur. Bakteri hücrelerinin çekirdeği yoktur. Bitki hücresi: 1 / 6

2 *Şekli dikdörtgenimsidir. *Kloroplast bulundurur. *Hücre çeperi bulunur. *Kofulları büyüktür. *Sentroil bulundurmaz. *Sitoplâzma, hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı kıvamında canlı bir ortamdır. Sitoplâzmada hücrenin yaşamsal olaylarını gerçekleştiren organeller bulunur. *Mitokondri, oksijen kullanılarak enerjinin açığa çıkarıldığı organeldir. Çift katlı zarla çevrilidir. Dıştaki zar düz içteki zar girintili çıkıntılıdır. *Kloroplast, yapısında bulunan klorofil pigmenti sayesinde fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Bitki hücrelerinde bulunur. Hayvan hücrelerinde bulunmaz. *Koful, hücre için zararlı veya fazla olan maddeleri depo eder. Bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde küçüktür. *Ribozom, protein sentezleyen organeldir. 2 / 6

3 *Endoplazmik retikulum, hücre içini ağ gibi sararak madde taşınmasını sağlar. *Golgi cisimciği, ter, süt, mukus, koku maddesi, bal özü gibi salgı maddelerinin oluşumunu sağlar. *Sentroiller, hücre bölünmesinde görev alırlar. Hayvan hücresinde bulunur, bitki hücresinde bulunmaz. *Lizozom, içindeki sindirim enzimleri sayesinde büyük moleküllü besinleri parçalayarak sindirilmesini sağlar. Hayvan hücresi *Şekli yuvarlağımsıdır. *Kloroplast bulundurmaz. *Hücre çeperi bulundurmaz. * Kofulları küçüktür. *Sentroil bulundurur. *Benzer yapı ve görevdeki hücrelerle dokuları oluşur. 3 / 6

4 *Hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular bir araya gelerek organları organlar bir araya gelerek organizmayı oluştururlar. İnsanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme *Erkeklerin üreme hücrelerine sperm denir. Spermler hareketli ve küçüktür. *Dişi üreme hücresine ise yumurta denir. Yumurta hareketsiz ve büyüktür. *Yumurta ve sperm hücrelerinde çekirdeklerin birleşerek yeni bir hücre oluşmasına döllenme, oluşan bu yeni hücreye zigot denir. *Bir canlının kendine benzer yeni bir canlı oluşturulmasına üreme denir. *Erkek üreme sistemi testis, salgı bezleri, sperm kanalı ve penisten oluşur. *Dişi üreme sistemi yumurtalık, yumurta kanalı, servisk, dölyatağı ve vajinadan oluşur. *İnsanda gelişim dönemleri bebeklik (0-1), çocukluk (2-11), ergenlik (12-21), yetişkinlik (22-65), yaşlılık (65 üzeri) şeklinde sıralanır. HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME ve GELİŞME *Balıklar, kurbağalar, sürüngenler ve kuşlar yumurtayla çoğalır. 4 / 6

5 *Memeli hayvanlar doğurarak çoğalır ve yavrularını sütle beslerler. *Balıklar, kurbağalar ve sürüngenler yavrularına bakmaz. *Kuşlar ve memeliler yavrularına bakar. *Kurbağa ve melekler başkalaşım geçirirler. BİTKİLERDE ÜREME, BÜYÜME ve GELİŞME *Çiçek bitkilerin üreme organıdır. *Dişi organın yapısında bulunan yumurtalıkta yumurta hücresi üretilir. *Erkek organın başçığında polenler üretilir. Polen içinde sperm bulunur. *Taç yaprak renk ve kokularıyla böcekleri çiçeğe çekerek tozlaşmaya yardımcı olur. *Polen içindeki sperm hücresinin dişicik borusunda ilerleyerek yumurtalıkta bulunan yumurta hücresiyle birleşip kaynaşma olayında döllenme denir. *Yumurtalıkta bulunan tohum taslağının döllenmeden sonra gelişmesiyle tohum oluşur. Yumurtalığın etlenmesiyle yumurta oluşur. 5 / 6

6 *Tohum içindeki embriyonun uygun şartlarda gelişerek yeni bir bitki meydana getirilmesine çimlenme denir. *Çimlenme sırasında uygun sıcaklık, nem ve oksijen gerekir. Işığa ihtiyaç yoktur. 6 / 6