Bu makale Temmuz 1998 tarihinde Vergi Sorunları Dergisi nin 118 numaralı saısında aımlanmıştır. VERGİ MEVZUATIMIZDA VERGİLERİN KANUNİLİĞİ PRENSİBİNDEN SAPMALAR M. Akut KELECĠOĞLU Gelirler Kontrolörü Vergilendirme etkisinin belirli Ģahıs ve gruplardan alınıp halkın seçtiği temsilcilerden oluģan asama organına verilmesi devlete güven ve sadakatin, hukuki güvenlik ve istikrarın bir iģaretidir. ġahısları doğrudan ilgilendiren vergilendirmenin belirlilik,açıklık ve istikrar esasına daanması Ģarttır. Bunun sağlanması ise ancak asama organınca kabul edilecek kanunlarla mümkündür. Kanunilik ilkesi bu zaruretin bir sonucu olarak ortaa çıkmıģ ve bölece vergilendirmenin esasına iliģkin konularda gerek ürütme organına, gerek argı organına düzenleme apma etkisi verilmemesi sağlanmıģ olmaktadır.(1) Vergilerin kanuniliği ilkesi bir andan vergilerin genel objektif düzenleici iģlemlerle konulmasını öte andan da biresel, subjektif nitelikteki vergi tahsil iģlemlerinin vergi asalarına ugun ve doğru olarak apılmasını içermekle birlikte (2) Adam Smith'in geleneksel vergilendirme ilkelerinden olan vergilendirmede belirlilik ilkesinin de alt apısını oluģturmaktadır. 7.11.1992 tarihinde kabul edilen 2709 saılı Türkie Cumhurieti Anaasa'sının Vergi Édevi baģlıklı 73'üncü maddesinde vergi, resim, harç ve benzeri mali ükümlülüklerin kanunla konulacağı, değiģtirileceği vea kaldırılacağı hükme bağlanmıģtır. Ancak bu hükmün ine anı maddenin son fıkrasında ürütme organına kısmi etki devri ile umuģatılmıģtır. Buna göre vergi, resim, harç ve benzeri mali ükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimlerile oranlarına iliģkin hükümlerinde kanunun belirtiği ukarı ve aģağı sınırlar içerisinde değiģiklik apmak etkisi Bakanlar Kurulu'na aittir. Bölelikle Vergilerin Kanuniliği Prensibi anılan anaasa hükmü ile vergi mevzuatındaki erini almıģtır. Genel Tebliğler, öğretide bağlaıcılık ve vergi normu koma ölçütlerine göre asli kanak niteliği taģımaan ardımcı kanak niteliğinde olup, vergi iģlemlerinin ürütülmesi konusunda açıklamalar içerir.(3) Dolaısıla Malie Bakanlığı tarafından çıkarılacak olan vergi tebliğlerin amacı mükellefleri vergi kanunları karģısında bilgilendirmek, ugulamada ortaa çıkan kimi tereddütlü konularda kanuni çerçeve içinde görüģ bildirmek ve vergi kanunlarının Malie Bakanlığı'na gerekli düzenleme apma etkisi verdiği konularda bu düzenlemeleri apmak olmalı, ükümlülere vergi, resim, harç ve benzeri mali ükümlülükler getiren vea bunları kısmen dahi olsa ortadan kaldıran düzenlemeleri içermemelidir. Bu açıklamalar ıģığında azımızın konusunu çıkarılan genel tebliğlerle vergilerin kanuniliği presinbinden sapmalar oluģturmaktadır.yazımızın ilerleen bölümlerinde görüleceği üzere çıkarılan
vergi tebliğlerinin bir kısmı ukarıda sıraladığımız gerekçelerle argı organları tarafından iptal edilmiģtir. 1. GELĠR VERGĠSĠ KANUNU'NA AYKIRI DÊZENLEMELER: Gelir Vergisi Kanunu'nun ( G.V.K.) "Ġndirilecek Giderler" baģlıklı 40'ıncı maddesinin 1'inci bendine 4108 Saılı Kanun'un 19'uncu maddesile eklenen parantez içi hükmüne göre ihracat,urdıģında inģaat, onarma, montaj ve taģımacılık faalietlerinde bulunan mükellefler ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olan giderlerin anı sıra anılan faalietlerinden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beģini aģmamak Ģartıla urtdıģındaki bu iģlerle ilgili giderlerine karģılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler. 7.3.1996 Tarih ve 225723 Saılı Resmi Gazete'de aımlanarak ürürlüğe giren 194 Seri Numaralı G.V.K. Genel Tebliği'nde bu konua iliģkin düzenlemeler er almaktadır. Söz konusu tebliğde götürü gider ugulamasınıın kapsamı belirtilirken urtdıģında inģaat, onarma,montaj ve taģımacılık faalietlerinde bulunanların anı sıra urtdıģında teknik hizmet faalietlerinde bulunanlar da dahil edilmiģtir. Yine anı tebliğde ihraç edilmek Ģartı ile ihracatçıa apılan mal teslimlerinden elde edilen hasılatın döviz olarak elde edilen hasılat olduğu kabul edilerek götürü gider ugulamasında dikkate alınabileceği belirtilmiģtir. Açıkça görüleceği üzere kanun lafzında ne teknik hizmet faalieti ile uğraģanlar ne de ihraç kadıla teslim apanların götürü gider indirimi ugulamasından ararlanabileceğine iliģkin bir hüküm er alamamasına karģın, çıkarılan genel tebliğ ile kapsam geniģletilmiģ ve vergilerin kanuniliği ilkesi çiğnenmiģ olmaktadır. 2. KURUMLAR VERGĠSĠ KANUNU'NA AYKIRI DÊZENLEMELER Bu bölümde açıklaacağımız Kurumlar Vergisi Kanunu'na (K.V.K.) akırı düzenlenmeleri 3946 ve 4008 Saılı Kanun'larla G.V.K. ve K.V.K. 'da apılan değiģikliklere paralel olarak çıkarılan 11 Mart 1995 tarihinde 22224 Saılı Resmi Gazete'de aımlanarak ürürlüğe giren 50 Seri Numaralı K.V.K. Genel Tebliği'nin bazı bölümleri oluģturmaktadır.ancak aģağıda açıklanacak kanuna akırı düzenlemeler 20.3.1996 Tarih ve 1995 / 2669 Saılı Esas ve 10.4.1996 Tarih ve 1995 / 3804 Saılı DanıĢta Kararları ile iptal edilmiģ,bölelikle 50 Seri Numaralı Tebliğin aım tarihinden DanıĢtaın iptal karar tarihine kadar bahsi geçecek olan kanuna akırı düzenlemeler ürürlükte kalmıģ, iptal kararı tüm mükellefleri kapsadığından mükellef ile idare arasında halen devam eden hukuki ihtilaflara sebebiet vermiģtir.(4),(5). 2.1. GEÆMĠġ YIL ZARARLARININ K.V.K. KARġISINDAKĠ DURUMUNA ĠLĠġKĠN DÊZENLENME K.V.K'nun "Vergi Oranı" oranı baģlıklı 25'inci maddesinin 3946 Saılı Kanun'la değiģtirilen 1'inci fıkrasında,kurumlar Vergisi'nin bu kanuna göre tespit olunan kurum kazancından % 25 oranında alınacağı, 2'inci fıkrasında ise ukarıdaki orana göre hesaplanan verginin indirim ve istisnalar düģülmeden önceki kurum kazancının % 20'sinden az olamıacağı öngörülmüģtür.anılan maddenin 4'üncü fıkrasında ise bu maddenin ıugulanmasına iliģkin usul ve esasların belirlenmesinde Malie Bakanlığı'nın etkili olduğu belirtilmiģtir.bu maddedeki etkie daanılarak çıkarılan 50 Seri Numaralı Tebliğin II / B- e bölümünde;
---------------------------------------------------------------------------------- (1) Yusuf Karakoç, Sosal Malie (Ġzmir:Dokuz Elül Êniversitesi Döner Sermae ĠĢletmesi Yaınları, 1995), s.18. (2) Mualla Éncel- Ahmet Kumrulu - Nami Æağan, Vergi Hukuku (Ankara:Ankara Êniversitesi Hukuk Fakültesi Yaınları, 1992), s.40. (3) Anı, s.16. (4) Bu konua iliģkin arıntılı bilgi için bakınız,tuncel Atabe, K.V.K. 50 Seri No'lu Tebliğinde DanıĢta Kararıla Ġptal Edilen Bölümler,Vergi Sorunları Dergisi ( Malie Gelirler Kontrolörleri Derneği Yaını, Ağustos 1996), s.121-130. (5) Anılan DanıĢta Kararlarının tam metni için bakınız, Vergi Sorunları Dergisi ( Malie Gelirler Kontrolörleri Derneği Yaını,Ağustos 1996),s.133-142.
ni aģmamak Ģartıla urtdıģındaki bu iģlerle ilgi Å v ë
r m & i X d " ` Ğ [ b W q R Ù N Û I f`š+ê? Û Ï w ë r m & i X d " ` Ğ [ b W q R Ù N Û I f`š+ê? i W Å T Ë T Í T Ï T ó T Q R S R U R ³ R µ R 0 R <<< - ğ < - ğ 0 2 ƒ ï ñ Á à µ è ê _ a ù û Ġ <Ġ ß # % [ ] Œ K n p Û / 1 # 4 # ½ v Ġ << Á x à x Å x Æ x Ç x Ë x Í x Ï x È x Ó x Õ x x Ù x Û x Ġ x ß x Ë x ã x å x ç x <ç é x ë x ì x ï x ñ x ó x õ x x ù x û x ı x ÿ x x x x x x x x x < x x x x x x x x! x # x % x ' x ) x + x - x / x 1 x 3 x 5 x 7 x <7 9 x ; x = x? x A x C x E x G x I x K x M x O x Q x S x U x W x Y x [ x ] x _ x <_ a x c x e x g v i v k v m v o v q v s v u v w v v { v } v v v ƒ v v _ << ' " - Ÿ «- <- ± ³ µ ¹
» ½ Á Ã Å Æ Ç Ë Í Ï È «- <f Ì=Ğ/ 2 Ä! 5«9Ğ 8È( likle 50 Seri Numaralı Te O # P ÿ ÿÿÿÿdanıģtaın iptal karar tarihine kadar bahsi geçecek olan kanuna akırı düzenlemeler ürürlükte kalmıģ, Times New Roman lefleri kapsadığından mükellef ile idare arasında halen devam eden hukuki ihtilaflara sebebiet vermiģti