Evet, 2017 deyiz. 2016 ya dönüp şöyle kuşbakışı baktığımızda şunları gördük: Şubat ve Mart aylarında Ankara da hain terör eylemleri vardı. Nisan da Türkiye nin 4.5G ye geçişi gündem yarattı. Her ne kadar dünyada 4.5G standardı olmasa da, 4.5G ye geçişle Türkiye, internet hızını 10 kat artırdı. Mayıs ayında Başbakan Ahmet Davutoğlu istifa etti; yerine Binali Yıldırım geçti. Haziran ayında İngiltere deki Brexit tüm dünyada geniş yankı uyandırdı. Temmuz ayında Osmangazi Köprüsü açıldı. Sonra, o menfur 15 Temmuz u yaşadık. Ağustos ta Yavuz Sultan Selim Köprüsü açıldı. Eylül de Rusya ile Türkiye arasındaki uçuşların yeniden başlatılması yönündeki anlaşmanın sonrasında ilk turist charter uçuşu gerçekleşti; ama uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s, Türkiye nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviyesinin altına indirdi. Ekim de MGK toplantısı sonrasında OHAL in 90 gün daha uzatıldığını açıklandı. Kasım da ABD nin yeni başkanı olarak Cumhuriyetçi aday Donald Trump seçildi; ABD doları gelişmekte olan para birimleri karşısında hızla değer kazandı. Dolar/TL oranı 3,30 u aşarak rekor kırdı. Aralık ta Türkiye ye Rus doğalgazını taşıyacak Türk Akımı Projesi anlaşması Türkiye Büyük Millet Meclisi nce kabul edildi; Başbakan Binali Yıldırım, Ekonomi Koordinasyon Kurulu toplantısı doğrultusunda, 250 milyar TL lik kredi hacmi oluşturulacağını açıkladı. Ve yılın ikinci çeyreğinde yüzde 4,5 büyüyen Türkiye ekonomisi, üçüncü çeyrekte yüzde 1,8 daraldı. Böylece ülke ekonomisinde 27 çeyrektir süren büyüme serisi kesintiye uğramış oldu. 20 Aralık ta Avrasya Tüneli açıldı. Bu arada yine, Beşiktaş ta, Vodafone Arena önünde gerçekleştirilen terör vardı... Olaylar itibarıyla bu inişli-çıkışlı görünüm her şeye rağmen Türkiye de ekonominin, (hâlâ inşaat ağırlıklı olsa da) sanayilerin ve hayatın devam ettiğini gösteriyor bize. Tabii ki, Türkiye ve dünya pazarlarının ihtiyaçları ve gelişmeleri paralelinde katma değeri yüksek ürünler ve sistemler geliştirme ihtiyacımız, hatta mecburiyetimiz devam ediyor. Bu ihtiyaç ve mecburiyet çerçevesinde, Mayıs 2017 de gerçekleştirmeyi planladığımız II. Uluslararası İleri Endüstriyel Otomasyon Kongre ve Sergisi önümüzdeki yıl için şimdiden çok umut verici bir olay. Dünyada ve Türkiye de Endüstri 4.0 ın geldiği son noktayı hep birlikte tekrar görmek ve bilgileri paylaşmak, hiç kuşkusuz çok önemli bir buluşma olacak. Bu buluşma ile Endüstriyel Otomasyon sektörünün sesinin birlikte ve daha gür çıkacağına inancım tamdır. Öte yandan önümüzdeki yıl, her halükârda bir referandum yılı olacak gibi. Bu nedenle biz de, küçük bir fıkra ile duruma katkıda bulunalım dedik. Fıkra şöyle: İki emekli parkta güvercinlere yem atıyormuş. Birinci emekli gevrek bir gülüşle arkadaşına, Şu güvercinlere ne zaman yem atsam siyasetçileri hatırlıyorum, demiş. Diğeri merakla, Neden? diye sorunca, bizim birinci emekli yapıştırmış cevabı: Yerde dolaşırlarken elimizden yiyorlar, yem peşinde yanımızdan ayrılmıyorlar. Ama havada uçarken, gayet rahatlıkla üstümüze ediyorlar! Daha ileri, daha aydınlık, daha müreffeh bir Türkiye için, sevgi ve saygılarımızla Saygı ve sevgilerimle Turan Türkmen editör EKSEN Yay nc l k Fuarc l k Tan t m Hiz. Ltd. fiti. Ad na imtiyaz sahibi ve Sorumlu Yaz flleri Müdürü Turan Türkmen turan@eksenltd.com Genel Yayın Yönetmeni: Prof. Dr. Ya mur Denizhan denizhan@boun.edu.tr Rek lam ve Halk la İlişki ler Md.: Birsen Salman birsen@eksenltd.com Yayın Kurulu: Prof. Dr. Abdülkadir Erden / At l m Üniversitesi Mekatronik Müh.Böl.Bşk. Prof. Dr. Me tin Gö ka flan / TÜ. Kon trol Müh. Böl. Bflk. Prof. Dr. Galip Cansever / Y.T.Ü. Elek trik Elek tro nik Müh. Fak. Dek. Kurumsal İletişim Uzmanı: Giray Karanlık giray@eksenmedyagrup.com Yayın Danışmanları: Prof. Dr. Alinur Büyükaksoy / Geb ze le ri Tek. Ens. Rek. Prof. Dr. Ayşegül Akdoğan Eker / YTÜ Makina Müh. Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Eker / Namık Kemal Üniversitesi Biyosistem Müh. Böl. Prof. Dr. Er sin Tu lu nay / ODTÜ Prof. Dr. Gök sel De mi rer / ODTÜ Çevre Mühendisli i Prof. Dr. Gü ven Ön bil gin / 19 May s Üniversitesi Prof. Dr. Mübeccel Demirekler / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Mu am mer Er mifl / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Muhsin Kılıç / Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Sa vafl Ay berk / Ko cae li Ü. Çev re Müh. Böl. Bflk. Prof. Dr. Tun cel Öz den / TÜ B TAK Enst. Ana liz Lab. Böl. Bflk. Prof. Dr. U ur Çel tek li gil / Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Se ta Bo gos yan / TÜ. Kon trol Müh. Böl. Prof. Dr. Yu suf Tan / Bo aziçi Ü. Medical Engineering Prof. Dr. Kemal Leblebicio lu / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Doç. Dr.. Hak k Çav dar / Karadeniz Teknik Ü. Doç. Dr. Yu suf A. Us ka ner / Özçelik A.fi. Prof. Dr. Hakan Yavuz / Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Mak. Müh. Böl. Yrd. Doç. Dr. Si bel Ulu da De mi rer / Çan ka ya Ü. End. Müh. Böl. Sevtap İnan / Siemens M. Halil Başaran / Rockwell Otomasyon Levent Fadıloğlu / Schneider Cengiz Meriç / Hipafl Emin Ol cay / Akbil A.fi. Çağrı Hekimoğlu / Esit Gök tu Gür / Schneider H. Cen giz Ce lep / Entek Otomasyon Hasan Basri Kayak ran / EMF Motor brahim Erkan Yenel / Norm Enerji smail Obut / Hidroser Mahmut Bertan / Weidmüller Niyazi Sar maden / Medel Oral Av c / Piomak Özkal Güner / Schneider Electric Sedat Sami Ömero lu / E3Tam Gökhan Yücel / Phoenix Contact fiahnur Agaik / GSD Osman Kutan / ABB Talat Avc / P nar Müh. T. Ha kan Özer / SOD Yön. Krl. Bflk. Tuncay Soydafl / Festo Yavuz Çopur / Pilz Sırrı Kardeş / Kardeş Elektrik Tolga Bizel / Mitsubishi Electric Hakan Aydın / Mitsubishi Electric Dr. Hüseyin Halıcı / Halıcı Elektronik Tunç Atıl / HKTM Teknik Editör: Emeç Erçelik editor@eksenmedyagrup.com Editör: Alper Öz editor@eksenmedyagrup.com Taluy Denizhan info@eksenmedyagrup.com Grafik Tasarım: Ülgen Güneş ulgen@eksenmedyagrup.com Şükran Pala sukran@eksenmedyagrup.com Esra Satır Emek esra@eksenmedyagrup.com Reklam Koordinatörü:Cahide Avflar Demir cahide.avsar@eksenmedyagrup.com Reklam Satış : Taha Aydın taha@@eksenmedyagrup.com Halkla İlişkiler ve Tanıtım: Onur Narinoğlu onur@eksenmedyagrup.com Abo ne ve Ma li İşler: Şerife Yılmaz finans@eksenltd.com Uluslararası İlişkiler:Serdal Doğan info@eksenmedyagrup.com Temsilciliklerimiz: Ne jat Cofl kun Tel: 00.44.171.377 00 76 N G L TE RE info@eksenmedyagrup.com Gülden Ela Yalçın Tel: 00 49 7234 69 33 Münih - AL MAN YA info@eksenmedyagrup.com z mir Tem sil ci li i: Fatma Boyraz Tel: 0555 575 66 30 Merkez: EKSEN Yay nc l k Fuarc l k Tan t m Hiz. Ltd. fiti. Mefl ru ti yet Cad. Kıblelizade Sk. Tepe Han No: 1 Kat: 2 D: 7 34440 Beyo lu- stanbul / TÜRKİYE Tel : +90.212.292 01 89 Faks : +90.212.293 32 24 www.endustriotomasyon.com E-mail: info@eksenmedyagrup.com www.eksenmedyagrup.com Baskı: Doğa Basım Yıllık abonelik: 120.- TL. Yıllık yurtdışı abonelik: 100 Euro Endüstri ve Otomasyon Yayg n süreli bir yay nd r, Ayda bir yay nlan r Dergimizde yer alan ilanlar n sorumlulu u ilan verenlere, makalelerdeki fikirler ve yorumlar yazarlar na aittir. Tüm haklar Eksen Yay nc l k a ait olup, izinsiz kullan lamaz ve yay nlanamaz. Eksen Yay nc l k; bas n ve yay nc l k ilkelerine uymay taahhüt eder. ENDÜSTRİ OTOMASYON DERGİSİ ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYESİDİR.
56 ÜRÜN ve UYGULAMALAR Automation a Görünürlüğü İyileştirme ve Daha İyi Karar Alma İçin Hizmet Araçlarını ve Tedarikçi Ağlarını Optimize Etme ROCKWELL Bağımsız çözümlerden tam otomasyona PILZ Verimli üretimin anahtarı dijital fabrikalar MITSUBISHI ELECTRIC 10 CES 2017: Nesnelerin İnterneti kişiselleşiyor BOSCH REXROTH TEKNOLOJİDE YENİLİKLER Gizemli Metal PROJE ve YENİLİKLER 14 Mikro - Denetleyici Tabanlı Pratik reaktif Güç Ölçüm Tekniği 20 DOSYA ENERJİ ve DOĞAL KAYNAKLARIMIZ GERİ DÖNÜŞÜM KAZANIMLARI 3 MİLYAR DOLARDAN ÇOK FAZLA! MADEN SEKTÖRÜNÜN BUGÜNÜ
78 ÜRÜNLER BOSCH REXROTH Robot uygulamaları için IndraMotion MLC otomasyon sistemi OMRON Yeni 1S Servo sistemi, makine tasarımını ve verimliliğini geliştiriyor MITSUBISHI ELECTRIC Maliyetleri azalıp verimlilik artıran Mitsubishi Electric iq-r Serisi Mitsubishi Electric ten yeni nesil otomasyon platformu SCHNEIDER Nesnelerin İnterneti nin gücünü maksimuma çıkaran EcoStruxure yenilendi PROTEK TEKNİK Semiconductors LinPak SCHUNK Takım tutucular Dışarıda ince Shrink takım tutucu geometrisi PILZ PSS 4000 otomasyon sistemi ile emniyet ve otomasyon için birçok projeyi uygulayabilirsiniz. 108 HABERLER Her Seviyede Yenilikçilik konsepti ile Nesnelerin Internet ine (IoT) farklı bir bakış açısı Makine Sektörüne Yön Veren Markaların Buluşmasına 44 Ülkeden 39.965 Profesyonel Ziyaretçi Üretimde Güç Kazanmanın Formülü Sanayi 4.0 Enerji İletim Şebekeleri İçin Yeni Çözüm Hayata Geçiyor Enerji Devleri Akıllı Şebekeler İçin Bir Araya Geliyor
TEKNOLOJİDE YENİLİKLER GİZEMLİ METAL ENDÜSTRİ OTOMASYON Bu yazı, Recycling Today dergisinin 6 Aralık 2016 tarihli sayısından alınmıştır. 10
ENDÜSTRİ OTOMASYON TEKNOLOJİDE YENİLİKLER 11
TEKNOLOJİDE YENİLİKLER ENDÜSTRİ OTOMASYON 12
ENDÜSTRİ OTOMASYON
ENDÜSTRİ OTOMASYON PROJE VE YENİLİKLER 14
ENDÜSTRİ OTOMASYON PROJE VE YENİLİKLER 15
ENDÜSTRİ OTOMASYON PROJE VE YENİLİKLER 16
ENDÜSTRİ OTOMASYON PROJE VE YENİLİKLER 17
ENDÜSTRİ OTOMASYON PROJE VE YENİLİKLER 18
ENDÜSTRİ OTOMASYON PROJE VE YENİLİKLER 19
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON 2017 BÜTÇE SUNUMU NA GÖRE DOĞAL KAYNAKLARIMIZ Her ne kadar Doğal Kaynaklar başlı başına bir alan olsa de, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımız için Doğal Kaynaklar anlaşılan mutlaka Enerji alanının devamı olan bir alan gibi. Örneğin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın 2017 Yılı Bütçe Sunumu nun Giriş i şöyle deniliyor: Enerji ve doğal kaynaklar alanını yönetirken, dışa bağımlılığı azaltmak, iki katına çıkacak olan enerji talep artışını sorunsuz karşılamak ve arz güvenliğini sağlamak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Enerji arz güvenliği için kritik bir unsur olarak gördüğümüz, son on yılda hızlanarak enerji sektörümüzün çehresini ciddi şekilde değiştiren serbestleşme çabaları ile geliştirilmeye çalışılan rekabetçi piyasa yapısı, enerji politikalarımızın en önemli odak noktalarıdır. Bu bağlamda rekabetçi, şeffaf, tüketicinin korunduğu, piyasa ve çev- 20
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ resel sürdürülebilirliği de dikkate alan bir enerji sektörü önceliğimiz olmuştur ve olmaya da devam edecektir. Enerji arz güvenliğinden kaynaklanan riskleri azaltmak, enerjinin daha verimli üretilmesini ve kullanılmasını sağlamak amaçları ile serbest piyasa şartlarının oluşturulması ve rekabete dayalı yatırım ortamının geliştirilmesi, enerji sektöründeki önemli talep artışını karşılamada başlıca stratejilerimiz olmaya devam edecektir. Ülkemizin enerji talebini karşılamak için sınırlı olan doğal kaynaklarımızı rasyonel bir şekilde kullanmaya, yeni teknolojilerle enerji üretimini çeşitlendirmeye ve mevcut teknolojilerin verimliliğini arttırmaya, alternatif enerji kaynaklarını değerlendirmeye yönelik politika ve stratejilerin uygulanmasına büyük önem veriyoruz. Ayrıca, enerji ithalatımızın azaltılması noktasında toplumda enerji verimliliği bilincinin yerleştirilmesi ve geliştirilmesi de politikalarımızda ayrı bir önem taşıyor. Ülkemizin zengin doğal kaynaklarından azami ölçüde ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda istifade etmek orta ve uzun vadede önceliğimiz olmaya devam edecektir. Bu bağlamda çevre ile uyumlu, öncelikle iş sağlığı ve güvenliği koşullarını sağlayan sürdürülebilir bir madencilik için etkin ve uygulanabilir politikaların oluşturulması, doğal kaynaklarımızın ekonominin büyümesine ve ülke refahına katkıda bulunacak şekilde yönetilmesinin öncelikli şartıdır. Bakanlığımız, Ülkemiz yer altı kaynaklarının ülke ekonomisine yüksek katma değer sağlayacak şekilde değerlendirilmesini amaçlayarak çalışmalarını bu doğrultuda yoğunlaştırmaktadır. Türkiye, son 14 yılda bölgesindeki birçok önemli projede yer alan bir ülke haline gelmiştir. Doğusundaki kaynakların batıya ulaştırılmasında güvenli bir merkez konumunda olan Ülkemizin enerjide 2023 hedeflerini belirledik ve bu hedefler doğrultusunda ilerliyoruz 2017 Yılı Bütçe Sunumu nun Enerji Politika Ve Stratejilerimiz bölümünde ise Bakanlığımız, Ülkemiz adına çok önemli uluslararası projeleri yürütmekle birlikte Ülkemizin enerji altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve enerji piyasalarının rekabete dayalı olarak yeniden yapılandırılması sürecini yönetmekte olup; enerji ve doğal kaynakları verimli, etkin, güvenli, zamanında, çevreye duyarlı ve iş sağlığı ve güvenliği öncelikli olacak şekilde değerlendirerek dışa bağımlılığı azaltmayı ve ülke refahına en yüksek katkıyı sağlamayı görev edinmiştir. Enerji arz güvenliğinden kaynaklanan riskleri azaltmak ve enerjinin daha verimli üretilmesini ve kullanılmasını sağlamak amacıyla serbest piyasa şartlarının oluşturulması ve rekabete dayalı yatırım ortamının geliştirilmesi, enerji sektöründeki önemli talep artışını karşılamada başlıca stratejilerimiz olmaya devam edecektir. Strateji ve politikalarımız; enerji arz güvenliği, alternatif enerji kaynakları, kaynak çeşitliliği, yerli ve yenilenebilir kaynakların ekonomiye kazandırılması, sürdürülebilirlik, enerji piyasalarında serbestleşme ve enerji verimliliği temellerine dayanmaktadır. Bu politikalarımız; jeopolitik konumumuzun sağladığı avantajlar kullanılarak, ülke gerçekleri ile küresel ölçekli dinamikler çerçevesinde yönetilmektedir. Bu kapsamda, temel strateji ve politikalarımız; *Yerli kaynaklara öncelik vermek suretiyle kaynak çeşitliliğini sağlamak, *Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını artırmak, *Enerji verimliliğini artırmak, * Serbest piyasa koşullarına tam işlerlik kazandırmak ve yatırım ortamının iyileşmesini sağlamak, * Petrol ve doğal gaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak, * Jeopolitik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde Ülkemizi enerji üssü ve terminali haline getirmek, *Enerji ve doğal kaynaklar alanlarındaki faaliyetlerin çevreye duyarlı halde yürütülmesini sağlamak, *Doğal kaynaklarımızın ülke ekonomisine katkısını artırmak, *Endüstriyel hammadde, metal ve metal dışı madenlerimizin üretimlerini artırarak yurt içinde değerlendirilmesini sağlamak, *Maliyet, zaman ve miktar yönünden enerjiyi tüketiciler 21
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON için erişilebilir kılmak şeklinde özetlenebilir. Bakanlığımızca; enerji sektöründeki gelişmeler dikkatle izlenmekte ve gerekli tedbirler alınmaktadır. Ülkemiz enerji arz güvenliğinin sağlanmasına büyük önem verilmekte, artan enerji talebi dikkate alınarak enerji arz güvenliğimize yönelik politikalar çerçevesinde çalışmalarımız devam etmektedir. Bu bağlamda, enerji arz güvenliğinden kaynaklanan riskleri azaltmak için; *Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına öncelik verilerek kaynak çeşitlendirmesinin sağlanması, *Serbest piyasa unsurlarının işlevselliğinin artırılması, *Yatırım ve ticaret ortamının iyileştirilmesi, *Enerji sektörünün sürdürülebilirliğini temin etmek amacıyla enerji kaynaklarının, taşıma güzergâhlarının ve enerji teknolojilerinin çeşitlendirilmesi, *Ülkemiz yeraltı ve yerüstü kaynaklarının ülke ekonomisine yüksek katma değer sağlayacak şekilde değerlendirilmesi, * Enerji arz ve talep zincirinin her halkasında enerji verimliliğinin artırılması, *Sahip olduğumuz jeopolitik konumun etkin şekilde kullanılmasıyla enerji koridorlarının kesiştiği noktada yer alan Ülkemizi enerji merkezi haline dönüştürürken bu sürecin en iyi biçimde yönetilmesi, *Elektrik arz güvenliğine katkı sağlamak ve yeterli miktarda enerjinin kesintisiz ve kaliteli bir şekilde temini açısından komşu ülkelerle enterkonneksiyonların sağlanması, *Türkiye nin daha şeffaf bir piyasaya kavuşması ile enerji ticaret ve dağıtım üssü olabilmesi yolunda enerji borsası ve uluslararası piyasa entegrasyonu projelerinin güçlendirilmesi, *Nükleer enerjinin elektrik üretim portföyüne dahil edilmesi, *Ülkemizin enerji alanındaki dışa bağımlılığının azaltıla- 22
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ rak enerji maliyetlerinin ülke ekonomisi içindeki payının düşürülmesi ve cari açığın azaltılması, *Enerji diplomasisi kapsamında uluslararası arenada etkinliğin ve işbirliğinin geliştirilmesi yönündeki çalışmalar büyük bir hızla devam etmektedir denilmekte. Sunumun Yenilenebilir Enerji Görünümü nde ise Ülkemiz coğrafi konumu ve jeolojik yapısı nedeniyle yenilenebilir enerji kaynakları bakımından zengin bir ülkedir. Bu kaynaklardan azami ölçüde yararlanmak hem enerji arz güvenliğine katkı sağlayacak hem de yeni istihdam alanlarının oluşumuna zemin hazırlayacaktır. 2002 yılında 12.277 MW olan yenilenebilir enerji kaynakları kurulu gücümüz 2016 Yılı Eylül Ayı sonu itibarı ile yüzde 172 artış ile 33.352 MW a ulaşmıştır. 2002 yılında yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimiz 34 milyar kwh iken, 2015 yılında yüzde 147 artışla 84 milyar kwh a çıkmıştır. 2016 yılı Eylül ayı sonu itibariyle 70,2 milyar kwh seviyesine ulaşmıştır. 2016 yılı ilk 9 ay içerisinde rüzgâr, jeotermal, hidrolik, güneş ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı santrallerin kurulu gücünde yaşanan artış 1.742 MW olup bunların; * 725 MW ı rüzgâr, *455 MW ı hidrolik, * 101 MW ı jeotermal, *411 MW ı güneş * 50 MW ı diğer yenilenebilir kaynaklı elektrik üretim santralleridir. 2014 yılında kurulu gücümüzde gerçekleşen 5.512 MW lık artışın yaklaşık yüzde 45 i, 2015 yılında gerçekleşen 3.628 MW lik artışın neredeyse tamamı, 2016 yılının ilk 9 ayında gerçekleşen 4.926 MW lık artışın ise yüzde 35,3 ü yenilenebilir kaynaklara dayalıdır. Bu durum yenilenebilir enerji uygulamalarımızın olumlu sonuçlarının en güzel göstergelerinden biridir denilmiş. Şimdi de Yenilenebilir Enerji Alanındaki Gelişmeler bölümündeki ifadeleri aktarıyoruz: 23
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON - Hidrolik Enerji: Ülkemiz HES potansiyelinin değerlendirilebilmesi amacıyla çalışmalar devam etmekte olup bu kapsamda devrede olan HES lere ilave yaklaşık 6.500 MW lık lisanslı ve 3.500 MW lık önlisanslı proje bulunmaktadır. Ayrıca sistem bağlantı görüşü verilen ancak henüz önlisansını almamış yaklaşık 2.500 MW lık HES projesi daha bulunmaktadır. Sonuç olarak ülkemiz hemen hemen bütün HES potansiyeli değerlendirilebilecek şekilde elektrik sistem bağlantıları planlanmıştır. Bu planlamalar bütüncül havza metodu ile mevcut ve planlanan elektrik iletim tesislerinin maksimum verimle kullanılması ve minimum çevresel etki hedefi ile yapılmıştır. - Rüzgar Enerjisi: Bugüne kadar yaklaşık toplamda 11.850 MW kurulu gücünde rüzgâr santrali bağlantısı için görüş verilerek kapasite tahsisi gerçekleştirilmiştir. 2016 yılı Eylül ayı itibariyle bu kapasitenin yaklaşık 5.218 MW lık kısmı lisanslı olarak işletme halinde olup lisanssız santraller ile birlikte bu değer 5.228 MW a ulaşmıştır. RES kurulu gücünün toplam kurulu güç içerisindeki payı yüzde 6,7 ye ulaşmıştır. RES lerin 2015 yılı elektrik üretimi içindeki payı yüzde 4,4 olarak gerçekleşmiştir. İşletmede olan santrallerin yanı sıra, yaklaşık 2.500 MW kurulu güçte RES projesi için TEİAŞ la Bağlantı Anlaşması imzalanmış ve söz konusu santraller şu anda tesis aşamasındadır. Ayrıca, işletmedeki santraller tarafından Lisans Yönetmeliği çerçevesinde yapılan güç artırım taleplerinden 1.000 MW güç artırımı kapasitesi uygun bulunmuş olup, saha izinleri ve bağlantı tesisleri hazır olan söz konusu santrallere ait güç artışlarının 1-2 yıl içerisinde devre alınması öngörülmektedir. - Güneş Enerjisi: Güneş enerjisine yönelik toplam 13 MW kurulu güce sahip 2 proje lisanslandırılmış olup 243 MW lık 24 proje ise önlisanslandırılmış durumdadır. 332 MW lık kalan 23 proje ise önlisans alma aşamasındadır. Lisanssız projelerden ise geçici kabulü yapılarak devreye alınan 861 adet GES in kurulu gücü 2016 Eylül sonu itibari ile 660 MW a ulaşmıştır. Geçici kabul aşamasında ise toplam 114 MW lık, 127 adet proje bulunmaktadır. Ayrıca, projesi onaylanan toplam 4.222 MW lık, 4.966 adet proje bulunmaktadır. TEİAŞ tarafından kapasite tahsisi yapılan GES kurulu gücü ise yaklaşık 7.000 MW tır. Ayrıca Enerji İhtisas Endüstri Bölgeleri kapsamında Karapınar da kurulması öngörülen Yenilenebilir Kaynak Alanı (YEKA) kapsamında 1.000 MWe lık gücün iletim sistemine bağlantısı hakkında planlama çalışmaları tamamlanmıştır. YEKA Yönetmeliği kapsamında ilk uygulama Konya ili, Karapınar ilçesinde gerçekleştirilmektedir. 09.09.2015 tarih ve 29470 sayılı Resmi Gazete de Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı olarak belirlenen toplam 27,19 km2 büyüklüğündeki alanın 19,19 km2 lik kısmına 1.000 MWe kapasiteli güneş enerjisine dayalı elektrik enerjisi üretim tesisi kurulacaktır. Kurulacak olan çevre dostu ve güneş kaynağına dayalı üretim tesisinin işletmeye girmesiyle birlikte her yıl yaklaşık 1,7 milyar kwh elektrik enerjisi üretilecek ve yaklaşık 600.000 adet evin yıllık elektrik ihtiyacı karşılanıyor olacaktır. 30 yıl boyunca işletilecek olan elektrik enerjisi üretim tesisinde; ülkemizde entegre bir şekilde imal edilecek fotovoltaik (FV) güneş modülleri ve yurtiçinde faaliyet gösteren üreticilerden temin edilecek yerli malı belgesine sahip yardımcı aksamlar kullanılacaktır. Karapınar YEKA alanının kullandırılması için yapılacak yarışmayı kazanan tüzel kişiden ciddi iş deneyimi ve mali yeterlilik istenecektir. Ayrıca entegre bir FV güneş modülü üretim fabrikasının kurulması, Araştırma-Geliştirme Merkezi nin kurularak AR-GE faaliyetlerinde bulunulması ve fabrikada üretilen FV güneş modülleri ile yerli malı belgesine haiz tesis bileşenlerinin Karapınar YEKA sahasında uygulanması hususları gerçekleştirilmiş olacaktır. 18-24 ay sürede faaliyete geçirilmesini hedeflenen Entegre fabrikada üretilecek FV güneş modüllerinin toplam yerli katkı oranı en az yüzde 75 olacaktır. Yerli katkı oranının yüksek olması ülkemiz ekonomisine doğrudan ve dolaylı olarak çok büyük katkılar sağlayacaktır. Ayrıca, çok önemsediğimiz AR-GE Merkezinin de 18 ay içinde kurulması ve katma değeri yüksek çıktılar elde edilmesi beklenmektedir. Karapınar da kurulacak elektrik enerjisi üretim tesisinin entegre fabrikanın üretime geçtiği tarihten itibaren 36 ay içinde tamamlanmasını istenmektedir. YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinin onaylandığı tarihinden itibaren üretilen enerjinin 15 yıl süreyle satın alınması garanti edilmektedir. Bu projede elektrik enerjisi 24
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ üretim tesisinin kurulum ve işletilmesinde ve fabrikanın işletilmesinde mavi ve beyaz yaka ayrı ayrı olmak üzere en az yüzde 90 oranında ve AR-GE faaliyetlerinde ise en az yüzde 80 oranında yerli istihdam zorunluluğu getirilmiştir. - Jeotermal Enerji: Yenilenebilir enerji kaynağı olan jeotermal enerjide Ülkemiz önemli potansiyele sahiptir. 31.500 MW termal ısı potansiyeli ile dünyada 7. Avrupa da ise 1. sırada yer almaktadır. Devrede olan projelere ilave olarak toplam 247 MW lık lisanslı ve 326 MW lık önlisanslı proje bulunmaktadır. Ayrıca söz konusu projelere ilave olarak toplam 100 MW lık JES projesine de sistem bağlantı görüşü verilmiştir. Bakanlığımız hedeflerine günümüz itibariyle ulaşılmış olup ülkemiz JES potansiyelinin maksimum kullanılabilmesi amacıyla gerekli çalışmalar yürütülmektedir. Yeni arama ruhsat sahalarında yerli ve yenilenebilir enerji kaynağımız olan jeotermal enerjinin arama ve araştırma çalışmalarına yoğun olarak devam edilmektedir. Bunun yanında gerek Belediye/İl Özel İdareleri/Valilik gibi kamu kurumları, gerekse özel sektörün jeotermal kaynak arama ve/veya işletme ruhsat sahibi olduğu jeotermal sahalarda, jeotermal kaynakların korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması ve doğru üretim ve reenjeksiyon yapılmasına yönelik kurumsal danışmanlık yapmak sureti ile teknik destek vermeye devam edilmektedir. Ayrıca bilinen jeotermal sistemlerin daha derindeki uzanımlarının araştırılarak jeotermal potansiyelin arttırılmasına yönelik çalışmalar devam etmekte olup, akışkan içermeyen 2.000 m den daha derinde yer alan, 200 C üzerinde sıcaklık içeren sıcak (kızgın) kuru kaya alanlarının araştırılarak ortaya çıkarılması ve envanterinin de bu süreçte hazırlanarak gelecek 10 yıldaki yatırımcılar (Kızgın kuru kaya, EGS çalışmaları, vd.) için hazır hale getirilmesi hedeflenmektedir. - Diğer Yenilenebilir Enerji Kaynakları: 2016 Eylül ayı 25
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON itibari ile Biyokütle kurulu gücümüz 345 MW a ulaşmış bulunmaktadır. Devrede olan projelere ilave olarak toplam 11 MW lık lisanslı ve 129 MW lık önlisanslı proje bulunmaktadır. Ayrıca söz konusu projelere ilave olarak toplam 236 MW lık Biyokütle projesine de sistem bağlantı görüşü verilmiştir. Yerli Enerji Kaynaklarının Arzının Artırılması Çalışmaları: Bakanlığımız tarafından yapılan arz planlamalarında, 2023 e kadar yerli linyit ve taşkömürü kaynaklarımızın tamamının elektrik üretim amaçlı değerlendirilmesi ve Bakanlığımız 2015-2019 yılı Stratejik Planına göre 2019 yılına kadar yerli kömürden yıllık 60 milyar kwh elektrik üretimi hedeflenmiştir. Ayrıca ilgili stratejik plana göre 2019 yılına kadar kurulu güç portföyümüzde hidrolikte 32.000 MW a, rüzgârda 10.000 MW a, jeotermalde 700 MW a, güneşte 3.000 MW a ve biyokütlede 700 MW a ulaşılması hedeflenmektedir. Jeotermalde bu hedef 2016 yılı içerisinde aşılmış olup, 2019 yılına kadar 1.000 MW hedefine ulaşılması amaçlanmaktadır. Türkiye ekonomisinin yüksek ve istikrarlı büyüyebilmesi için, mümkün olan bütün yerli kaynakların enerji üretimi amacıyla değerlendirilmesi öncelikli bir husustur. Onuncu Kalkınma Planı kapsamında yer alan ve Bakanlığımızın sorumlu olduğu Yerli Kaynaklara Dayalı Enerji Üretim Programı kapsamında, yerli kaynakların enerji üretimindeki payının artırılması suretiyle enerjide dışa bağımlılığın azaltılması amaçlanmaktadır. Söz konusu amaçları gerçekleştirmek için çeşitli hedefler belirlenmiştir. Bu hedeflerden biri de, 2015 yılında yaklaşık 36,2 milyar kwh olarak gerçekleşen yerli kömür kaynaklı elektrik enerjisi üretiminin 2018 yılında 57 milyar kwh e çıkarılmasıdır. Belirlenen hedeflere ulaşabilmek için sorumlu ve ilgili kuruluşların ayrıntılarıyla belirlendiği alt politikalar belirlenmiştir. Yerli kömürlerin elektrik üretimi amacıyla değerlendirilebilmesi için, başlıca altı temel politika belirlenmiştir. Bu politikalar özetle aşağıdaki gibidir. *Afşin-Elbistan gibi büyük linyit havzaları ile daha düşük kapasiteli diğer rezervlerin değerlendirilmesi için özel bir finansman yöntemi geliştirilmesi ve uygulanması, *Kömür aramalarına hız verilerek rezervlerin artırılması, 26
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ *Yerli kömürün temiz kömür teknolojileri ile üretilmesi, gazlaştırılması, sıvılaştırılması gibi alanlarda Ar-Ge çalışmalarına ağırlık verilmesi, *Yerli kömürlere dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarına yönelik teşvik uygulamasının izlenerek ihtiyaçlara göre güncellenmesi, *Kamu elinde bulunan linyit yakıtlı termik santrallerin rehabilite edilmesi Planlanan Önemli Projeler: Enerji ve doğal kaynaklar sektörüne ilişkin olarak, teknolojik anlamda yurt dışına bağımlılığı en aza indirici çalışmaların yapılması, cari açığın azaltılması, istihdamın arttırılması ve enerji maliyetlerinin düşürülmesine destek olunması amacıyla, önümüzdeki dönemde yapılacak olan Ar-Ge ve İnovasyon projelerinin belirlenmesine yönelik olarak, ilgili kamu kurumları, araştırma kuruluşları, üniversiteler, özel sektör temsilcileri ve ilgili sivil toplum kuruluşları ile çalışmalar yapılarak 2017 yılı içerisinde bir Kritik Teknoloji Planı oluşturulacaktır.19/06/2011 tarih ve 27969 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisleri Hakkında Yönetmelik kapsamında Güneş enerjisine dayalı veya güneş enerjisi ile birlikte diğer enerji kaynağı kullanan hibrit tesislerde üretilen elektrik enerjisi içerisindeki güneş enerjisine dayalı üretim miktarlarının denetimi amacıyla kurulacak olan Güneş Enerjisi İzleme ve Kontrol Sistemi ile ilgili olarak literatür ve uygulama çalışmaları araştırılmakta olup bu araştırmaya göre teknik şartname çalışmaları GES yatırımlarının teknoloji, lokasyon, büyüklük ve uygulama çeşitliliklerinin reel olarak izlenmesi ve konu ile ilgili kurum ve kuruluşların ihtiyaç tespitleri ile etki analizleri yapıldıktan sonra tamamlanacaktır. Konu ile ilgili olarak Avrupa Birliği Katılım Öncesi Destek Programı kapsamında yürütülmekte olan proje sonucunda da kurulması planlanan sistemin fizibilitesi ve teknik şartnamesi oluşturulacaktır. Yılsonuna kadar bitirilerek en geç önümüzdeki yıl gerçekleştirilme çalışmalarına başlanacaktır. Ayrıca diğer planlanan projeler; *Şlam havuzlarındaki ince malzemelerin değerlendirilmesi sonunda nihai artıkların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kriterlerine göre bertarafı veya depolanması, 27
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON *Yeraltı madenciliği ile ilgili operasyon ve güvenlik sistemlerinin geliştirilmesi, *Çevre ile ilgili iyileştirici ve düzenleyici faaliyetler, üretim yapılan sahaların rehabilitasyonu, *Türk Linyitlerinden süperkritik CO2 çevrimi ile bileşik ısı ve güç üretimi, *Kömür Biyoteknoloji Projesi, *Plazma kömür gazlaştırma pilot tesis projesidir -Hidrolik enerji kurulu gücünün 2019 yılı sonuna kadar 32.000 MW a çıkarılması, -Rüzgâr enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar 20.000 MW a çıkarılması, -Jeotermal enerjisi kurulu gücünün 2019 yılı sonuna kadar 1.000 MW a çıkarılması, -Fotovoltaik güneş enerjisine dayalı kurulu gücün 2019 yılı sonuna kadar 3.000 MW a çıkarılması hedeflenmektedir Son olarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı /2017 Yılı Bütçe Sunumu nun Hedeflerimiz bölümünden aktarmalar yapalım: Yenilenebilir enerji kaynaklarımıza ilişkin; -Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretim portföyü içindeki oranının yükseltilmesi, -2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelimizin tamamının elektrik enerjisi üretiminde kullanılması, -2019 yılı sonuna kadar yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik üretim santrallarının toplam kurulu gücünün 46.710 MW a çıkarılması, -Yenilenebilir elektrik üretim tesislerinin etkin olarak kullanılabilmesi için, hidroelektrik santrallerde pompaj depolama gibi, modeller geliştirilmesi, Ülke, kaynak ve güzergâh çeşitlendirmesine yönelik olarak; -2019 yılı sonuna kadar doğal gaz ithalatında tek bir ülkeye bağımlılığın en fazla yüzde 40 seviyesinde olması, -2019 yılı sonuna kadar doğal gaz kaynaklı elektrik enerjisi üretiminin toplam üretim içindeki payının yüzde 34 e indirilmesi, -Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji portföyümüz içindeki payının artırılması, -Ulusal petrol stoklarının güvenli düzeyde muhafazasının sürdürülmesi hedeflenmektedir. Jeopolitik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde Ülkemizi enerji merkezi haline getirmeye yönelik olarak; -Ülkemizin enerji ticaret merkezi olabilmesi yolunda enerji borsası ve uluslararası piyasa entegrasyonu projelerinin güçlendirilmesi, 28
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ -Uluslararası enterkonneksiyon kapasitesinin 2019 yılı sonuna kadar iki katına çıkarılması, -Transit petrol ve doğal gaz boru hattı projelerinde Ülkemizin jeopolitik ve stratejik liderliğinin sürdürülmesi, -Uluslararası boru hatlarına ilişkin yeni projelerin hayata geçirilmesi suretiyle Ülkemizin Doğal Gaz Ticaret Merkezi olma rolünün güçlendirilmesi, -Ülkemizin, İstanbul Finans Merkezi çalışmaları da göz önüne alınarak Ceyhan ve Aliağa teslimli ürünlerin işlem gördüğü, Karadeniz ve Akdeniz de referans fiyat oluşturma gücüne sahip bir enerji ticaret merkezi olması hedeflenmektedir. Enerji ve tabii kaynaklar alanlarındaki faaliyetlerin çevreye olan olumsuz etkilerini en aza indirmeye yönelik olarak; -Elektrik üretim santrallerinin çevre ile uyum içinde işletilmesi adına çalışmaların devam ettirilmesi, - Madencilik alanında faaliyet gösteren maden işletmelerinin çevreye uyum planlarının denetiminin yapılmasına ara vermeden devam edilmesi hedeflenmektedir. Yatırım ortamının iyileştirilmesi amacıyla; -EPİAŞ bünyesinde doğal gaz dengeleme ve gün öncesi piyasalarının işlerlik kazanması için altyapı çalışmalarının tamamlanması, -Enerji yatırım süreçlerini kolaylaştırmak üzere lisans, ruhsat, izin işlemlerinde istenen belgelerin azaltılması ve elektronik ortamda temini mümkün olan belgelerin başvuru sahiplerinden alınmaması yönünde düzenleme yapılması, -Türk sanayisinin ihtiyaç duyduğu hammaddelerin yurtdışından da temini için, proje bazlı arama, geliştirme ve yatırım konularında işbirliği yapılabilmesini teminen gerekli çalışmaların yapılması, -2019 yılı sonuna kadar elektrik enerjisi üretimi içindeki, kamu payının %20 ye düşürülmesi hedeflenmektedir. Tabii kaynakların etkin yönetimi ve ekonomiye katkısını artırmak amacıyla; -2017 yılı sonuna kadar uluslararası standartlarda etkin, verimli ve güvenli madencilik yapılmasına imkân sağlayacak işletme ve denetim yapısının hayata geçirilmesi, - 2018 yılı sonuna kadar tüm madencilik işlemlerinin e-devlet projesi kapsamında elektronik ortamda yürütülmesi, -2019 yılı sonuna kadar kademeli olarak enerji dışı doğal kaynaklar için kamu tarafından yapılan sondaj miktarının artırılması, -2017 yılı sonuna kadar işlenmiş ürün üretimi ve ihracatının arttırılması, -2017 yılı sonuna kadar ithal ve yerli konsantreler ile ikincil ürün dönüşümünden (artık) değerli mineraller elde edilmesine yönelik tedbirlerin tasarlanıp hayata geçirilmesi hedeflenmektedir. 29
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON Maden Sektörünün Bugünü Doğal Kaynaklar alanının en önde gelen kalemlerinden biri olan Maden Sektörü ile ilgili son veriler için, Ekonomi Bakanlığı nın Madencilik Sektörü-2016 raporuna bakıyoruz. Rapora göre; Ülkemizin karmaşık jeolojik ve tektonik yapısı çok çeşitli maden yataklarının bulunmasına olanak sağlamıştır. Günümüzde dünyada yaklaşık 90 çeşit madenin üretimi yapılmaktayken, ülkemizde 60 civarında maden türünde üretim yapılmaktadır. Başta endüstriyel ham maddeler olmak üzere, bazı metalik madenler, linyit ve jeotermal kaynaklar gibi enerji ham maddeleri açısından ülkemiz zengindir. Ancak birkaç maden dışında dünya ölçeğindeki rezervlerimiz kısıtlıdır. Dünyada üretimi ve ticareti yapılan 90 çeşit maden ve mineralden sadece 13 ünün ekonomik ölçekteki varlığı henüz saptanamamıştır. Ülkemiz 50 çeşit madende kısmen yeterli kaynaklara sahipken, 27 maden ve mineralin günümüzde bilinen rezervleri ve kaliteleri ekonomik madencilik için yetersizdir. Ülkemizin, maden kaynakları ve çeşitliliği bakımından kendi kendine kısmen yeterli olan ülkeler arasında yer aldığı söylenebilir. Ülkemizin zengin olduğu madenler arasında ilk sırayı dünya rezervlerinin % 72 sini oluşturan bor mineralleri almaktadır. Bor dışında trona (doğal soda), kaya tuzu, sodyum sülfat, perlit, ponza, feldspat, bentonit, barit, manyezit, alçı taşı, stronsiyum tuzları, zeolit, sepiyolit, mermer ve doğal taşlar, kuvars, kuvarsit, zımpara taşı gibi endüstriyel ham maddeler ile boksit ve krom gibi metalik madenler ve linyit gibi enerji ham maddeleri ülkemizin zengin kaynaklara sahip olduğu başlıca madenlerdir. Maden rezervlerinde önemli payları olduğu gibi dünya maden 32
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ üretiminde de rol oynayan ülkelerin başında ABD, Çin, Güney Afrika, Kanada, Avustralya ve Rusya gelmektedir. TÜRKİYE DE DIŞ TİCARET İhracat: Türkiye nin madencilik sektöründeki ihracat kompozisyonuna baktığımızda, dünyanın en büyük maden ürünleri ithalatçısı olan Çin in %32,9 luk pay ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Çin e yapılan ihracat 2015 yılında ilgili sektörde %31 gibi bir gerileme yaşamış olup, yaklaşık 677 milyon ABD Doları civarında gerçekleşmiştir. Ayrıca madencilik sektöründe 2015 yılında sadece Çin e olan ihracatta değil, sektörde toplam ihracatta da %21 lik bir daralma yaşanmıştır. Nitekim 2015 yılı dünya ithalatın da yaklaşık %25 lik bir küçülme gerçekleşmiş olup, Türkiye nin madencilik sektöründeki kompozisyonu da bahsekonu genel konjonktürden etkilenmiştir. Türkiye nin madencilik sektöründeki ihracat ürün kompozisyonuna baktığımızda ise bakır ve krom cevherleri 2015 yılı ihracatının her biri yaklaşık 250 milyon ABD Doları ile ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Ayrıca 2015 yılında Türkiye nin neredeyse ilgili sektördeki tüm ihraç ürünlerinde (kurşun cevheri ve kuvars hariç) düşüşler yaşanmış olup, toplamda 2014 yılına kıyasla %21 oranında bir gerileme gerçekleşmiştir. 2015 yılında maden sektörü ihracatı ay bazında incelendiğinde tablo şu şekilde olmaktadır. Grafik 1: 2015 Yılı Maden İhracatı Aylara Göre Dağılımı (USD) İthalat: Türkiye nin madencilik sektöründeki ithalat kompozisyonuna baktığımızda, Rusya Federasyonu nun %26,8 lik pay ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Madencilik sektörünün ihracatında 2015 yılında yaşanan genel gerilemeye benzer şekilde söz konusu sektörün ithalatında da toplamda yaklaşık %10 oranında bir azalış gerçekleşmiştir. Türkiye nin madencilik sektöründeki ithalat ürün kompozisyonuna baktığımızda ise taşkömürünün 2015 yılı ithalatı yaklaşık 3 milyar ABD Doları tutar ve yaklaşık %60 oranında pay ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Şimdi de, İstanbul Maden İhracatçıları Birliği-İMMİB sitesinde yer alan Maden Sektör Görünümü-2015 raporunu aktaralım. Rapora göre; 2015 yılında 143,7 milyar USD olarak gerçekleşen ülkemiz toplam ihracatından %2,7 pay alan madencilik sektörü ihracatı, bir önceki yıla göre %16 lık azalışla 3,9 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Kaynak: İMMİB 2015 yılında en fazla ihraç edilen maden ürün grupları arasında Doğal Taşlar 6,5 milyon ton ve 1,9 milyar dolarla ilk sırada yer alırken, bu ürün grubunu, 3 milyon ton ve 1 milyar dolar ile Metalik Cevherler, 10 milyon ton ve 765 milyon dolarla Endüstriyel Mineraller, 112 bin ton ve 209 milyon dolarla Ferro Alyajlar ile diğer ürünlerin ihracatı takip etmektedir. Grafik 2: 2015 Yılı Maden İhracatımızın Mal Gruplarına Göre Dağılımı (%) Kaynak: İMMİB 33
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON Bu dönemde, ham, kabaca yontulmuş veya blok mermer-traverten 4,3 milyon ton ve 873 milyon dolarla 2015 yılında toplam maden ihracatımız içinde en fazla ihraç edilen ürün olurken, işlenmiş mermer 1,5 milyon ton ve 753 milyon dolarla ikinci, Krom Cevherleri 1,2 milyon ton ve 251,4 milyon dolarla üçüncü, Bakır Cevherleri 298 bin ton ve 251,2 milyon dolarla dördüncü, Tabii Boratlar ve Konsantreleri 713 bin ton ve 231 milyon dolarla beşinci sırada yer almıştır. DOĞAL TAŞLAR 2015 yılında Doğal taş ihracatımız 2014 yılına göre miktarda %11,5 değerde de %10,3 oranında azalış kaydederek, 6,5 milyon ton karşılığı 1,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aşağıda bulunan grafikte, son 11 yılda gerçekleşen doğal taş ihracatımız gösterilmektedir. Grafik 4: 2005-2015 Yılları Doğal Taş İhracatı (Milyon USD) Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Tayvan, Güney Kore gibi ülkelerin yer aldığı Diğer Asya ülkeleri 1,7 milyar dolarla 2015 yılında maden ihracatımızın en fazla yapıldığı ülke grupları arasında ilk sırada yer alırken, bu ülkelere yönelik ihracatımızda 2014 yılının eş dönemine göre değerde %20,65 oranında bir azalış kaydedilmiştir. Avrupa Birliği ülkeleri 852 milyon dolarla ikinci (%13,4 azalış), Kuzey Amerika ülkeleri 457 milyon dolarla üçüncü (%5,7 azalış), Yakın Orta Doğu Asya 435 milyon dolarla (%4,9 azalış) dördüncü, Diğer Avrupa ülkeleri 190 milyon dolarla (%29 azalış) beşinci sırada yer almışlardır. 2015 yılında sektör ihracatının gerçekleştirildiği önemli ülkeler arasında, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) 1,4 milyar dolarla ilk sırada yer alırken, bu ülkeye olan ihracatımızda bir önceki yılın aynı dönemine oranla %22,3 oranında azalış kaydedilmiştir. ÇHC yi sırasıyla, 410 milyon dolarla ABD (%4,6 azalış), 129 milyon dolarla İtalya (%2,5 azalış), 126 milyon dolarla Suudi Arabistan (%0,49 azalış) ve 97 milyon dolarla İsveç (%31 artış) takip etmiştir. Kaynak: İMMİB Dünya doğal taş ticareti potansiyelinin büyük bir kısmını oluşturan işlenmiş ürünler 2015 yılında, doğal taş ihracatımızdan yaklaşık %53,7 pay alırken, ham, kabaca yontulmuş veya blok ürünler ise %46,3 pay almıştır. Grafik 5: 2015 Yılı Doğal Taş İhracatının Ürün Gruplarına Göre Dağılımı (%) Söz konusu dönemde, Doğal taş ihracatının yapıldığı ülkelerin başında 727 milyon dolarla Ç.H.C. gelmektedir. Grafik 3: 2015 Yılı Maden İhracatımızda İlk 10 Ülke (%) Kaynak: İMMİB Kaynak: İMMİB 34
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ Bu ülkeye olan ihracatımızda bir önceki yılın aynı dönemine oranla %12,2 oranında azalış kaydedilmiştir. Ç.H.C. yi sırasıyla 324 milyon dolarla ABD, 113 milyon dolarla Suudi Arabistan, 81 milyon dolarla Irak ve 62 milyon dolarla Hindistan izlemektedir. Grafik 6: 2015 Yılında Doğal Taş İhracatında İlk 10 Ülke (%) alan Mermer-traverten ham, kabaca yontulmuş veya blok ihracatı, bir önceki yılın aynı dönemine göre miktarda %11,53 değerde de %10,7 oranında azalış göstererek, 4,35 milyon ton karşılığı 873,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Mermertraverten ham, kabaca yontulmuş veya blok ihracatının en fazla yapıldığı ülkeler arasında ÇHC 726 milyon dolarla (%12,07 azalış) ilk sırada yer almış, bu ülkeyi 59 milyon dolarla Hindistan (%16,65 artış) ve 13 milyon dolarla Tayvan (%33,7 azalış) takip etmiştir. Söz konusu dönemde, %39,5 lik payı ile sektör ihracatı içerisinde ikinci büyük grubu ile İşlenmiş Mermer ihracatı ise miktarda %1,8 ve değerde %5,7 azalış göstererek 1,5 milyon ton karşılığı 753 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu ürün grubunda ihracat sıralamasında ABD birinci (212 milyon dolar, %8,1 artış), Suudi Arabistan ikinci (106 milyon dolar, %4,6 artış) ve Irak üçüncü (74 milyon dolar, %19,7 azalış) olarak yer almaktadır. Tablo 2: 2015 Yılı Doğal Taş İhracatında İlk 10 Ülke İşlenmiş Traverten ihracatımız 2015 yılında, 457 bin ton karşılığı 227 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu ürün ihracatında bir önceki yıl aynı dönemine göre, miktarda %12,5 ve değerde %17,7 oranında azalış kaydedilmiştir. 102,8 milyon dolarla bu ürün grubunun en önemli pazarı durumundaki Amerika Birleşik Devletleri nin ithalatı, miktarda %11,97 ve değerde %12,33 oranında azalmıştır. Söz konusu ülkeyi 26,9 milyon dolarla Fransa ve 15,7 milyon dolarla Avustralya takip etmektedir. 2015 yılında ihracatı yapılan diğer önemli doğal taş ürün grupları Tabi Taşlardan Karo, Ranül, Parça ve Tozları; İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar ile Ham, Kabaca Yontulmuş veya Blok Granit olmuştur. Kaynak: İMMİB KROM CEVHERİ 2015 yılında Krom Cevheri ihracatımız bir önceki yılın aynı dönemine göre miktarda %10,8, değerde ise %26,5 oranında düşüş ile 1,2 milyon ton karşılığı, 251 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. ÜRÜN BAZINDA İNCELEME DOĞAL TAŞ Sektör ihracatı içerisinde 2015 yılında %45,8 ile en büyük payı Krom Cevheri ihracatımızda en büyük paya sahip olan Çin Halk Cumhuriyeti ne yapılan ihracatımız miktarda %18,1 değerde de %31,2 oranında azalarak 898 bin ton karşılığı 186 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Krom cevheri ihracatımızda diğer önemli ülkeler sırasıyla İsveç, Belçika ve Ukrayna dır. 35
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON Grafik 7: Son 5 Yıllık Krom Cevheri İhracatımız (USD) sırada, Amerika Birleşik Devletleri 23,7 milyon dolarla ikinci (%42,6 azalış), Tayvan 17,6 milyon dolarla (%5,4 azalış) üçüncü sırada yer almaktadır. Grafik 9: Son 5 Yıllık Tabii Boratlar ve Konsantreleri İhracatımız (USD) Kaynak: İMMİB BAKIR CEVHERİ Bakır Cevheri ihracatımız, 2015 yılında bir önceki yıla oranla miktarda %12,7 değerde ise %31,3 oranında azalarak, 298 bin ton karşılığı 251 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bakır Cevheri ihracatımızda ÇHC 110 milyon dolarla (%48,8 azalış) ilk sırada yer alırken, bu ülkenin ardından 45 milyon dolarla İsveç (%112 artış) ve 41 milyon dolarla Tayvan (%282 artış) gelmektedir. Grafik 8: Son 5 Yıllık Bakır Cevheri İhracatımız (USD) Kaynak: İMMİB ÇİNKO CEVHERİ 2015 yılında Çinko Cevheri ihracatımız, bir önceki yılın aynı dönemine göre miktarda %17,4 ve değerde %29,4 oranında azalışla, 347 bin ton karşılığı 166 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Çinko Cevheri ihracatımızda Belçika 50 milyon dolarla (%51,9 azalış) ilk sırada yer alırken, bu ülkenin ardından 19,3 milyon dolarla (%18,8 azalış) İspanya ve 11,8 milyon dolarla (%42 azalış) Güney Kore gelmektedir. Grafik 10: Son 5 Yıllık Çinko Cevheri İhracatımız (USD) Kaynak: İMMİB TABİİ BORATLAR ve KONSANTRELERİ Tabii Boratlar ve Konsantreleri ihracatımız, 2015 yılında bir öneki yıla oranla miktarda %15,2 değerde de %12,9 oranında azalarak 713 bin ton karşılığı 231 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti, 108,3 milyon dolarla (%8,2 azalış) ilk Kaynak: İMMİB 36
ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ KURŞUN CEVHERLERİ Kurşun Cevheri ihracatımız, 2015 yılında bir önceki yıla göre miktarda %22 değerde ise %9,8 oranında artış kaydederek, 126 bin ton karşılığı 156,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. FERROKROM Ferrokrom ihracatımız 2015 yılında, bir önceki yıla göre miktarda %21,2 ve değerde %23,4 oranında azalışla 80 bin ton karşılığı 116 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Sektörün en önemli pazarı durumundaki ÇHC ye 116,4 milyon dolar (%19,2 artış), İtalya ya 19 milyon dolar (%238 artış) ve Belçika ya 11,6 milyon dolar (%1434 artış) ihracat gerçekleşmiştir. Hollanda 31 milyon dolar (%37 azalış), A.B.D. 24,7 milyon dolar (%30 azalış), İtalya 16,6 milyon dolar (%24,5 artış) ile ferrokrom ihracatımızın yapıldığı önde gelen ülkeler olurken Belçika, Kanada ve İsveç diğer önemli pazarlarımız olmuştur. Grafik 11: Son 5 Yıllık Kurşun Cevheri İhracatımız (USD) Grafik 13: Son 5 Yıllık Ferrokrom İhracatımız (USD) Kaynak: İMMİB FELDSPAT Feldspat ihracatımız, 2015 yılında 5,7 milyon ton karşılığı 144,9 milyon dolar seviyesinde gerçekleşerek, bir önceki yıla göre miktarda %25,05 artış ve değerde ise %7,07 oranında azalış göstermiştir. İtalya, değerde %11,6 oranında azalış kaydetmesine rağmen 50,5 milyon dolar ithalat seviyesi ile 2015 yılında Feldspat ihracatı gerçekleştirdiğimiz en önemli ülke olurken, İspanya ya 24,3 milyon dolar (%9,5 azalış), Rusya Federasyonu na 13,2 milyon dolar (%10,1 azalış) değerinde feldspat ihracatı yapılmıştır. Kaynak: İMMİB MANYEZİT Manyezit ihracatımız, 2015 yılında miktarda %6,7 ve değerde %19,09 oranında azalış kaydederek, 283 bin ton karşılığı 81 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Sektörün en önemli pazarı durumundaki Avusturya ya 30,6 milyon dolar (%31,3 azalış), Almanya ya 9,9 milyon dolar (%13,6 azalış) ve Ukrayna ya 6,5 milyon dolar (%24,6 artış) ihracat gerçekleşmiştir. Grafik 14: Son 5 Yıllık Manyezit İhracatımız (USD) Grafik 12: Son 5 Yıllık Feldspat İhracatımız (USD) Kaynak: İMMİB 37
DOSYA / ENERJİ ve Doğal KAYNAKLARIMIZ ENDÜSTRİ OTOMASYON KUVARS, KUVARZİT 2015 yılında kuvars kuvarzit ihracatımız, bir önceki yıla göre miktarda %0,7 değerde de %9,8 oranında artışla, 468 bin ton karşılığı 68,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. ALÇI TAŞI, ALÇILAR 2015 yılında Alçı Taşı ihracatımız, bir önceki yıla göre miktarda %23,4 değerde ise %34,9 oranında azalışla, 647 bin ton karşılığı 46,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İsrail 24,7 milyon dolar (%17,3 artış), ABD 12,5 milyon dolar (%96 artış), İspanya 12 milyon dolar (%29 artış) ile kuvars kuvarzit ihracatımızın yapıldığı önde gelen ülkeler olmuştur. Grafik 15: Son 5 Yıllık Kuvarz, Kuvarsit İhracatımız (USD) Nijerya 9,9 milyon dolar (%10 artış), Rusya Federasyonu 9,6 milyon dolar (%53 azalış), Gürcistan 5,3 milyon dolar (%11,5 azalış) alçı taşı ihracatımızın yapıldığı önde gelen ülke ve bölgeler olmuştur. Grafik 16: Son 5 Yıllık Alçı Taşı, Alçılar İhracatımız (USD) Kaynak: İMMİB BENTONİT Bentonit ihracatımız 2015 yılında tonajda %11,5 artış kaydederken değerde %3,1 oranında azalış ile yılı 416 bin ton ve 47 milyon dolar seviyesinde tamamlamıştır. Hollanda 14,5 milyon dolar (%9,3 artış), İtalya 4 milyon dolar (%44 azalış) ve Avusturya 2,9 milyon dolar (%2,4 azalış) ile bentonit ihracatımızın yapıldığı önde gelen ülke ve bölgeler olmuştur. Kaynak: İMMİB Grafik 16: Son 5 Yıllık Bentonit İhracatımız (USD) 38
DOSYA / GERİ DÖNÜŞÜM ENDÜSTRİ OTOMASYON GERİ DÖNÜŞÜM KAZANIMLARI 3 MİLYAR DOLARDAN ÇOK FAZLA! Anadolu Ajansı nın Ağustos 2016 tarih ve Plastik ambalaj atıklarında 3 milyar dolar saklı başlıklı haberine göre, PAGEV Başkanı Eroğlu, plastiklerin geri dönüşümüyle önemli ölçüde tasarrufun mümkün olduğunu belirterek, Tüm ambalaj atıklarında geri dönüşüm sağlanırsa Türk ekonomisine yılda yaklaşık 3 milyar dolar Eroğlu, Türkiye de geri dönüştürülen plastiklerin, çevreye ve ekonomiye katkılarına değinerek, şöyle devam etti: Bin adet kağıt torba üretimi için tomruktan başlayarak 3 bin 785 litre su harcanırken, aynı adetteki polietilen plastik torbalar için ise sadece 30 litre su harcanıyor. Plastik ürünlerin geri dönüşüm sayesinde Türkiye de yılda 10,5 milyar kilovatsaat enerji ve 17 milyar litre su tasarrufu sağlanabilir, karbondioksit salınımını da 1,9 milyar kilogram azaltmak bu sayede mümkün. Tüm ambalaj atıklarında geri dönüşüm sağlanırsa ekonomiye yılda yaklaşık 3 milyar dolar kazandırılabilir. PAGÇEV, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 38 artışla 152 bin ton ambalaj atığını geri dönüştürdü. Kurum aynı dönemde 39 belediyeyle işbirliği yaparak bir önceki yıla göre yüzde 100 artışla yaklaşık 8 milyon kişinin plastik atığının geri dönüştürülmesine aracılık etti. kazandırılabilir demiş. Haberin devamı ise şöyle: AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PA- GEV) Başkanı Yavuz Eroğlu, insanların gözünde değersiz olan plastiğin önemini ve ambalaj atıklarının geri dönüşümü için kurdukları Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı Geri Dönüşüm İktisadi İşletmesi nin (PAGÇEV) çalışmalarını anlattı. Eroğlu, plastikler geri kazanıldığında çöp depolama alanının ömrünün uzayacağını ve işletme maliyetinin düşeceğini ve yenilenemeyen ham madde kaynaklarının korunacağını dile getirerek, şunları paylaştı: - 8 adet plastik şişe geri dönüştürülürse 1 forma elde edilir, - 1.050 adet geri kazanılmış plastik tepsiden 6 kişilik bir oturma grubu elde edilebilir, - 2,5 litrelik bir plastik şişe geri kazanılırsa 6 saatlik elektrik enerjisi tasarrufu sağlanır, - 25 adet 2 litrelik içecek şişesi geri kazanılsa bu maddeden bir plastik süveter elde edilebilir, 40