AĞUSTOS 2013
YAYIMLAYAN: Kaçkar Turizm Birliği HAZIRLAYAN: Ersin DEMİREL ersindemi@hotmail.com www.ersindemirel.blogspot.com FOTOĞRAFLAR: Ersin DEMİREL GRAFİK TASARIM: Grafit Tanıtım ve Tasarım Ajansı gocmenali@gmail.com Türkçe Birinci Baskı Ağustos 2013 Bütün yayın hakları saklıdır. Rehberde yer alan yazılar ve görseller, telif sahibinin izni alınmadan kısmen veya tamamen basılamaz ve çoğaltılamaz.
İÇİNDEKİLER Önsöz Suyun Şiirsel Görüntüsü : Şelaleler Rize Şelaleleri Fındıklı Ardeşen Çamlıhemşin Hemşin Çayeli Güneysu Merkez İlçe Derepazarı Kalkandere İkizdere Rize Şelaleleri Araç Rotaları Rize Şelaleleri Yürüyüş Rotaları Bilgi ve İletişim Şelaleler Listesi (Alfabetik) 5 8 13 14 22 32 63 64 72 76 88 92 96 116 128 136 137
4 Palovit Şelalesi-Çamlıhemşin / Cüneyt OĞUZTÜZÜN
Yaşamın kaynağı olan su, binlerce yıldan bu yana uygarlıkların devamını sağladığı gibi insanoğlunun ayakta kalabilmesinin de başlıca nedenlerinden biri oldu. Üzerinde yaşadığımız küçük mavi yuvarlakta yaşamın başladığı ilk günden beri tüm canlılar için en vazgeçilmez temel besin maddesi olan su, değişik formlarda karşımıza çıkar. Kimi zaman ufuk çizgisinde uzanan engin bir deniz, kimi zaman gökyüzünün rengini çalan masmavi bir göl, bazen önlenemez akışıyla hırçın bir dere, bazen de doğanın sessizliğini bozarak hoş bir seda bırakan şelale olur. Hangi şekli alırsa alsın muhteşem güzelliğiyle insanı kendine çeker her daim. Kuşkusuz suyun insanı en çok etkileyen görünümü şelalelerdir. Yerkürenin engebeli yüzey şekillerinden doğanın özene bezene yaratığı şelaleler ve suyun yükseklerden süzülürken oluşturduğu o müthiş manzara hepimizi derinden etkiler. Üzerinde parıldayan gökkuşağı ve suyun insana huzur veren melodik sesi karşısında bir duygu seline kapılırsınız. Bazı mekanlar vardır, doğanın derinliklerinde yüzyıllar boyunca insan gözünden uzak varlıklarını sürdürürler. Sık bir orman örtüsünün sakladığı bu doğal güzellikler, ulaşılmazlıklarının arkasına saklanıp keşfedilecekleri zamanı beklerler. Türkiye nin 81 ili arasında en fazla şelaleye ev sahipliği yapan şehir unvanını taşıyan Rize, bir şelaleler kentidir aynı zamanda. Şehrimiz takvim yapraklarındaki fotoğraflara konu olan Palovit, Türkiye nin en uzun şelalesi olan ve ismi gibi bulutlarla dans eden Bulut (Tar Deresi), büyük bir hızla yükseklerden dökülen Manle, muhteşem görüntüsüyle nefesleri kesen Çağlayan (Vandri), serinleten göletiyle Katarahte ve ormanın yeşiliyle bütünleşen Akırgel (Cimil) gibi elliye yakın şelalesiyle dillere destan güzelliğini sergilemeye devam edecek. Umuyorum ki bu çalışma ülkemiz adına önemli bir kültür hizmeti olurken, köprüler, yaylalar, buzul gölleri ve konaklar temalı hazırlanan diğer kitaplarla birlikte Rize yi turizm alanında bir adım öne taşıyacaktır. Bu çalışmada emeği geçen herkese ve kitabın basımına destek olan Güriş İnşaat ve Mühendislik A.Ş. ye teşekkür ederim. Nurullah ÇAKIR Rize Valisi
6
Aşıklar 2 Şelalesi-Çamlıhemşin 7
SUYUN ŞİİRSEL GÖRÜNTÜSÜ: ŞELALELER Akarsular usta bir ressamın tuvalini renklendiren fırça darbeleri gibi dünya coğrafyasını milyonlarca yıldan beri özenle biçimlendirmeye devam ediyorlar. İlkbahar yağmurlarıyla öfkelenip yataklarından taşıyor, yer yuvarlığını aşındırarak kanyonlar ve vadiler yaratıyor, önlerine kattıkları alüvyonlarla ovalara bereket dağıtıyor, denize dökülmeden önce deltalar ve sulak alanlar meydana getiriyor, dağların kuytuluklarından denize koşarken yükseklerden büyük bir hışımla atlayarak coşkun şelaleler oluşturuyorlar. Sözlüklerde akarsu yatağının, dike yakın bir biçimde aniden düştüğü, suların yüksekten dökülerek aktığı kısmı olarak tarif edilen şelaleler, dünyanın dört bir tarafında yarattıkları müthiş görüntülerle belleklerimize kazınıyor. Angel (Venezuela), Iguazu (Arjantin-Brezilya), Niagara (Kanada- Amerika) ve Victoria (Zambiya-Zimbabve) başta olmak üzere yüzlerce şelale her yıl milyonlarca gezgin tarafından ziyaret ediliyor. Dünya çapında hazırlanan listelere göz attığımızda; en yüksek şelale unvanı 979 metre ile Venezuela daki Angel Şelalesi ne ait. Ülkenin güneyindeki Canaima Ulusal Parkı nda yer alan şelale, dümdüz tepeleri aşarak Churun Nehri ne dökülüyor. Pemon yerli dilinde Kerepakupai Meru (en derin yerin suyu) olarak anılan bu doğa harikasına ulaşım, Canaima Parkı ndan küçük uçaklarla veya dört saatlik tekne yolculuğunun ardından iki saatlik sık orman dokusu içinde yapılacak bir 8 Movri Şelalesi-Ardeşen
yürüyüşle sağlanabiliyor. Listede Angel in ardından 948 metrelik Tugela (Güney Afrika), 914 metrelik Cataratas Las Tres Hermanas (Peru) ve 900 metrelik Olo upena (ABD) şelaleleri sıralanıyor. Sayıları 270 i aşan irili ufaklı şelalesiyle dünyanın en çok şelaleye ev sahipliği yapan doğal parkı unvanını taşıyan Iguazu, Brezilya ile Arjantin in sınırında yer alıyor. Adı Guarani yerli dilinde büyük su anlamına gelen Iguazu takım şelaleleri, Irai ve Atuba nehirlerinin Curitiba şehri yakınlarında birleşmesiyle oluşuyor. Parana Nehri ne dökülen şelaleler, Unesco Dünya Mirası listesinde iki ülkeyi de gururla temsil ediyor. Dakikada 168.000 m³ su akışıyla dünyanın en yüksek debili şelalesi unvanını taşıyan Niagara, Kanada ile ABD nin sınırında. Horseshoe (At Nalı), Bridal Veil (Gelin Duvağı) ve American şelaleleri olmak üzere üç bölümden oluşan bu devasa su kütlesi, adını Iroquois yerli dilindeki Onguiaahra (büyük boğaz) sözcüğünden alıyor. Zambiya ve Zimbabve arasındaki sınırı oluşturan Victoria ise, 1707 metreye yayılan alanıyla, dünyanın en geniş şelaleleri listesinin üst sıralarına adını yazdırıyor. Eğvane (Hostaval) Şelalesi- İkizdere / Cüneyt OĞUZTÜZÜN 9
SUYUN ŞİİRSEL GÖRÜNTÜSÜ: ŞELALELER Yerli dilinde Mosi-oa-Tunya (gürleyen duman) olarak anılan şelale, 128 metreden düşerken üzerinde gün boyunca kaybolmayan bir gökkuşağı barındırıyor. Karlı dağlar, yüksek platolar ve derin vadilerle kuşatılan ülkemiz, dünyadaki benzerleriyle yarışacak güzellikte pek çok şelaleye ev sahipliği yapar. Bu şelaleler arasında Rize nin Çamlıhemşin ilçesindeki Bulut (Tar Deresi) Şelalesi, yaklaşık 250 metre ile Türkiye nin en yüksek şelalesi unvanını elinde bulundurur. En yüksek şelaleler listesinde daha sonra; Movri (Ardeşen-Rize), Tortum (Uzundere-Erzurum), Paslakum (Çamlıhemşin-Rize), Uçan 2 (Serik- Antalya), Kapuzbaşı-Barazama (Yahyalı-Kayseri), Uzundere (Aybastı-Ordu), Çopuni (Çamlıhemşin-Rize), Salma (Fındıklı-Rize), Ağlayan Kaya (Yeşildere- Denizli), Suatılan (Şavşat-Artvin), Maral (Borçka-Artvin), Mençuna (Arhavi- Artvin), Manle (İkizdere-Rize) ve Çağlayan-Vandri (Kalkandere-Rize) yer alır. Düşüş sırasında ardışık çağlayanlar yaparak kademeler halinde dökülen şelalelere takım şelaleleri adı verilir. Bu kategorideki en uzun şelaleler arasında ilk sıraları Rize ilindeki Bulut, Gelin Tülü, Movri, Manle, Aşıklar, Paslakum, Akırgel (Cimil) ile Sinop ilindeki Erfelek (Tatlıca) alır. Takım şelalelerine iyi birer örnek oluşturan bu şelaleler balkonlar yaparak yüzlerce metreden aşağıya süzülürler. Ülkemizin takım şelalesi tanımına uyan en önemli şelalelerinden biri olan Erfelek (Tatlıca), ardı ardına sıralanan 28 çağlayandan oluşur. Sinop il merkezine 28 kilometre uzaklıktaki Erfelek ilçesinde bulunan şelaleler, doğa turizminin yeni adreslerinden biridir. Diğer yandan ülke sınırları içerisinde en yüksek rakımda bulunan şelale unvanı, Artvin ili Yusufeli ilçesi Özgüven köyündeki Ciro ile Rize ili Ardeşen ilçesi Tunca beldesindeki Çiftegöl şelalelerine aittir. Altıparmak Dağları nın güneydoğu tarafına konumlanan Ciro nun denizden yüksekliği 2348 metre, aynı dağların kuzeyine konumlanan Çiftegöl ün denizden yüksekliği ise 2535 metredir. Güzellikleriyle dikkat çeken bu doğa harikaları arasında Düden Şelalesi farklı özelliğiyle bir adım öne çıkar. Antalya nın özgün jeolojik yapısını meydana getiren falezlerin yarattığı şelale, müthiş bir gürültüyle akarak doğrudan denize dökülür. Gökkuşağının renklendirdiği su zerrecikleriyle dans eden turist teknelerine binerek Düden in altına kadar gelip müthiş fotoğraflar çekebilirsiniz. 10
Anzer Şelalesi-İkizdere / Cüneyt OĞUZTÜZÜN 11
12 Mulona Şelalesi-Ardeşen
RİZE ŞELALELERİ Karadeniz bölgesinde bulunan Rize, sırtını yasladığı Doğu Karadeniz sıradağlarının yamaçlarında birçok akarsuya da ev sahipliği yapıyor. Özgün iklim koşullarının ve karlı dorukların beslediği coşkun nehirler, Karadeniz in koyu lacivert sularıyla buluşuyorlar. Dağlardan denize koşan bu akarsular yolculuklarının çeşitli evrelerinde yol kenarlarında, orman içlerinde, dik yamaçlarda küçük çağlayanlar ve görkemli şelaleler yaratarak yol alıyorlar. Şelaleler Kenti sıfatını fazlasıyla hak eden Rize de irili ufaklı sayısız şelale yer alıyor. Ancak sert coğrafi koşullar nedeniyle gerçek bir şelale envanteri oluşturmak neredeyse imkansız. Yüksek dağlar, yoğun orman örtüsü ve çoğu zaman sisle kaplı vadiler pek çok şelalenin varlığını gözlerden saklıyor. Kimi zaman çok uzaklardan görüş alanına giren bu doğal güzellikler yaklaştıkça gözden yitiriliyor, kimisine ulaşmak ise sık bitki örtüsü ve kayalık alanlardan dolayı neredeyse olanaksız hale geliyor. Ülkemizin pek çok yerinde 5-6 metrelik çağlayanlar turizmin gözde mekanları olurken, Rizeliler için şelale manzaraları günlük hayatın sıradan bir parçası. Dik bir uçurumdan patlarcasına dökülen şelalelerin etrafa su zerrecikleri saçarak sıra dışı sahneler oluşturması çoğu insanı heyecanlandırırken, yöre halkı için bu tür görüntüler alışıldık olaylar arasında. Vadileri akarsularla süslenen kentte, düşen sular ın peşinde koşarken tarifsiz bir heyecana kapılıyorsunuz. Her şelale farklı özellikleriyle sizi bir başka boyuta götürüyor. Elinizdeki rehber kitap, ulaşılabilirlik ve mevsimsel süreklilik anlamında hemen hemen tüm Rize şelalelerini içeriyor. 13
FINDIKLI ŞELALELERİ
Çatak Üçgöl Şelalesi-Fındıklı / Erkan AKSU 15
FINDIKLI 1. GÜRCÜDÜZÜ (SOLOREZ-TAŞLI MAĞARA) ŞELALESİ, GÜRCÜDÜZÜ (N41 10.052 - E41 20.103) Fındıklı ilçesinin en uzun vadisi olan Çağlayan Deresi Vadisi, adına yakışacak güzellikte pek çok şelaleye ev sahipliği yapıyor. Gerek ana dere gerekse ana kaynağa karışan yan kollar üzerindeki irili ufaklı şelaleler, vadi rotası boyunca görsel bir şölen sunuyorlar. Elbette vadiyi taçlandıran en güzel şelaleler Gürcüdüzü-Solorez ve Salma şelaleleri. 3334 metrelik Marsis Dağı eteklerinden doğup uzun yolculuğu boyunca Abu Viçe, Çatak ve Solorez gibi adlar alan Çağlayan Deresi, zengin bitki örtüsüyle kaplı bir tabiat alanından geçiyor. Fındıklı ilçesine yaklaşık 31 kilometre uzaklıktaki şelaleyi görebilmek için iki seçenek var. İlki ilçe merkezine 22 kilometre mesafedeki Gürcüdüzü ne ulaşıp, tarihi Gürcüdüzü-Çamlık-Çatak-Salikvan eski göç yolu patikasında yürümek. Bir mesire alanı olan Gürcüdüzü ne gelindiğinde yol ikiye ayrılıyor. Siz düz devam ederek yaklaşık 3 kilometre daha araç yolunu takip edeceksiniz. Açkozlu Mağarası mevkisinde toprak yol bitiyor ve Çağlayan Deresi nin solundan devam eden bir patikaya dönüşüyor. Yakın zamana değin kullanılan bu eski yol, Solorez Deresi boyunca vahşi bir doğa içerisinde uzanıyor. Patikanın en önemli özelliği bazı bölümlerinin taş döşeli olması. Suyun ritmik melodisi eşliğinde yaklaşık 45 dakika yüründüğünde 898 metre rakımda yer alan Gürcüdüzü-Solorez Şelalesi nin önüne geliyorsunuz. Taşlı Mağara mevkisindeki şelale, Arhavi sınırlarındaki tepelerden doğup gelen bir derenin Çağlayan (Solorez) Deresi ne kavuşma noktasında yer alıyor. Sarı-yeşil kayalıklar arasından coşkun bir akışla üç kademede dökülen şelalenin tam karşısında, Çumanik Deresi nin Çağlayan Deresi ne karışmasını fotoğraflayabilirsiniz. Şelaleye ulaşım için ikinci alternatif, Gürcüdüzü nden sola ayrılan toprak yolu izlemek. Açık bir havada yolculuk ediyorsanız, döne kıvrıla yükseklere çıkan güzergah size nefis manzaralar sunacaktır. Gürcüdüzü nden yaklaşık 9 kilometre sonra sağa ayrılan ilk kavşak noktasında dar bir yol göreceksiniz. Bu yoldan dereye doğru on dakika yürürseniz şelalenin yanına kadar inebilirsiniz. 16
Gürcüdüzü (Solorez-Taşlı Mağara) Şelalesi / Erkan AKSU 17
FINDIKLI 2. SALMA ŞELALELERİ, ÇAMLIK YAYLASI (N41 09.438 - E41 20.714) Gürcüdüzü Solorez Şelalesi yolu üzerinde bulunan Salma şelalelerini fotoğraflayabilmek için, ilgili bölümde anlatılan ikinci güzergahı kullanmak durumundasınız. Fındıklı ilçe merkezine 32 kilometre mesafedeki bu takım şelalelerini ancak uzaktan ve yol kenarından görebilirsiniz. O nedenle gezi programını açık bir havada yapmanızı öneririz. Yoğun bitki örtüsü nedeniyle şelalelerin yanına ulaşmak çok zorlu bir yürüyüş gerektiriyor. Çağlayan Vadisi ni neredeyse bir baştan başa kat eden Fındıklı-Gürcüdüzü- Çamlık Yaylası yolu, yeşillikler arasında uzanan harika bir doğa yolculuğu. İlk on kilometrelik bölümde bulunan Çağlayan köyündeki Laz konakları ile Çağlayan ve Aslandere taş kemer köprüleri, rotanın tarihi zenginliklerini sergiliyor. Güzergahın 10. kilometresindeki Aslandere köyünden sonrasının toprak yol olduğunu belirtelim. Salma Şelaleleri-Fındıklı Erkan AKSU Yeşil bir tünele dönüşen yayla yolunda ilerlerken, sık ağaç dokusu arasından gökyüzünün maviliğini kısmen görebiliyorsunuz. Rotanın 31. kilometresinde, eğer biraz dikkatli bakarsanız sağ tarafınızda Gürcüdüzü Solorez Şelalesi ni görebilirsiniz. Bir kilometre sonra bir virajın ardından bembeyaz siluetleriyle Salma şelaleleri karşınıza çıkacaktır. Salma Yaylası nın arkasındaki Alaca Göl den doğan Ayılık Deresi üzerindeki şelaleler üç farklı kademeden dökülüyor. Özellikle sonbahar mevsiminin kendini göstermeye başladığı günlerde, şelalelerin etrafı doğanın sunduğu muhteşem renklerle bezeniyor. Aslandere-Çamlık Yaylası arasında yerleşim olmadığını, sadece arıcılık yapanlarla karşılaşabileceğinizi hatırlatalım. Marsis Dağı nın kuzeyine konumlanan Çağlayan Vadisi; bakir ormanları, dokusu bozulmamış yaylaları, buzul gölleri ve şelaleleriyle keşfedilmeyi bekliyor. 18
Salma Şelaleleri-Fındıklı / Erkan AKSU 19
FINDIKLI 3. KARAALİ ŞELALESİ, KARAALİ KÖYÜ (N41 12.803 - E41 08.850) Vadileri ve bu vadilere yayılan şirin köyleriyle Rize nin en güzel ilçelerinden biridir Fındıklı. Çağlayan Vadisi yle birlikte Fındıklı nın doğal güzelliklerinden birini oluşturan Arılı Vadisi, kaynağından çıkıp Karadeniz e ulaşıncaya kadarki serüveninde eşsiz manzaralar sunan Yeşildere yle renkleniyor. Arılı Vadisi ndeki Karaali köyü, Fındıklı ilçe merkezine 10 kilometre mesafede bulunuyor. Ekonomisi yerel deyimle çaylık adı verilen çay bahçelerine dayanan köy, vadinin batısına konumlanıyor. Köyün girişinde yer alan aynı adlı şelale ise küçük bir derenin üzerinde yer alıyor. Taraçalanmış çaylıklar, bir kısmı asırlık çınar ağaçlarıyla çevrili bir alan, su sesine karışan kuş cıvıltıları, gürül gürül akan coşkun bir şelale ve ara sıra şelaleyi renklendirmek için ortaya çıkan gökkuşakları, Karaali ye vardığınız anda sizi karşılayacak manzaranın özeti sayılabilir. Yaz mevsiminde suyu azalan şelaleyi özellikle Nisan-Mayıs ayları arasında ziyaret etmenizi öneririz. 20 Karaali Şelalesi-Fındıklı / Cografika Arşivi
FINDIKLI 4. ÇATAK ÜÇGÖL ŞELALESİ, ÇORAK YAYLASI (N41 06.795 - E41 16.562) Çatak Üçgöl, Rize nin ulaşımı zor olan bir başka şelalesi. Bu doğa harikasını görüntüleyebilmek için iki ayrı rota kullanmak ve rotanın en son bölümlerini yürümek gerekiyor. Şelale; Hapiskan Tepesi nin eteklerindeki Üçgöller mevkisinden doğan Balıklı ve Çabuklu derelerinin birleştiği noktada, 1850 metre rakımda yer alıyor. Bu mevkiden itibaren Dereyayla adını alan akarsu, aşağılara ilerledikçe önce Piskala daha sonra küçük derelerin katılımıyla büyüyerek Yeşildere adıyla anılmaya başlanıyor. Yosun tutmuş kayalardan süzülen şelale yaklaşık 12 metre yüksekliğinde. Şelaleye ulaşmak için iki seçenek var. İlki Fındıklı-Arılı-Yaylacılar grup yolu. Yaylacılar köyünden sonra birkaç kilometre devam eden toprak yol Çamsu mevkisinde sona eriyor. Buradan sonra şelaleye, eskiden göç yolu olarak kullanılan Çatak Yayla- Dereyayla-Çabuklu-Balıklı Yayla patikasından yaklaşık dört saatlik bir yürüyüşle ulaşılıyor. Diğer bir ulaşım seçeneği de; Fındıklı-Yaylacılar-Siprona Yaylası-Küçük Yayla yolunu kullanıp önce Balıklı Yayla ya varmak, daha sonra eski patikayı kullanarak şelaleye kadar yürümek. Bu rota, Balıklı Yayla ya kadar yaklaşık 55 kilometredir. Çatak Üçgöl Şelalesi-Fındıklı / Erkan AKSU 21
ARDEŞEN ŞELALELERİ
Mulona Şelalesi-Ardeşen 23
ARDEŞEN 5. MULONA ŞELALESİ, MULONA YAYLASI (N41 04.118 - E41 15.132) Mulona Şelalesi-Ardeşen Ardeşen ilçesi Fırtına Deresi nin Karadeniz e döküldüğü yere konumlanıyor. Yaz aylarında sahilin nem ve sıcaklığından kaçan Ardeşenliler, Tunca Vadisi ndeki yaylaları şenlendiriyorlar. 48 kilometrelik Tunca grup yolunda ilerleyip Seslikaya köyü, Çirihinci Kavşağı, Tunca beldesi ve Eskiarmutluk u geçtikten sonra Şaşkını, Göktani, Çiprikçesi, Ambarlık, Deremezra, Neknari, Mulona, Movri, Nolaşkar, Dereyayla, Kayadibi ve İntor yaylalarına kadar araçla gidebilirsiniz. Anzer ile yarışacak kalitede bal üreten yaylalar yöreye özgü ahşap evlerle bezenmiş. Eskiarmutluk yerleşiminden sonra Tunca Deresi yarenliğinde ilerleyen yol, Mulona Yaylası ndaki son evin 200 metre ilerisinde yaylayla aynı adı taşıyan şelaleye ulaşıyor. Mulona Deresi nin üzerindeki şelale, kayaların üzerinden hızla akarak Tunca Deresi ne kavuşuyor. Dik bir uçurumdan aşağı değil de, kademeli olarak ve kayalarla seksek oynayarak akıyor şelalenin suları. Orman dokusuyla kayalar arasında kalan kısımdan yukarı tırmanarak şelalenin üst bölümlerini de fotoğraflamak mümkün. Mulona nın hemen yakınında cilt hastalıklarına iyi gelen bir su kaynağı bulunuyor. 24 Mulona Şelalesi-Ardeşen
Mulona Şelalesi-Ardeşen 25
26 Movri Şelalesi-Ardeşen
ARDEŞEN 6. MOVRİ ŞELALESİ, MOVRİ YAYLASI (N41 03.728 - E41 15.867) Ardeşen e 41 kilometre mesafedeki Movri Şelalesi, aynı adlı mezranın güneyine konumlanıyor. Şelaleye ulaşabilmek için Mulona Şelalesi bölümünde anlatılan Tunca beldesi grup yolu kullanılıyor. Eskiarmutluk un hemen ilerisindeki Okumuş mevkisine kadar asfalt olan rota üzerinde, Seslikaya, Şangul, Yanivat, Tunca, Zendi, Eskiarmutluk Küçük, Eskiarmutluk Büyük, Okumuş ve Goloduzkuri tarihi taş kemer köprülerini görme şansınız var. Tobamzga Gölü ve Hilalli Tepesi nden çıkan kaynak suları Movri Şelalesi ni besliyor. 2625 metre yükseklikten doğan Movri Deresi, dik yamaçlardan aşağılara hızla yol alarak Tunca Deresi ne karışıyor. Yaklaşık 1150 metrelik bir yükseklikten küçük çağlayanlar oluşturarak dökülen bu doğa harikası, son kademede 60 metrelik üç farklı şelale yaratıyor. 1485 metre rakımdaki şelale, Tunca Deresi ne kavuştuktan hemen sonra, bu kez ana dere üzerinde debisi yüksek bir başka şelale oluşturuyor. Burada yemyeşil suyun küçük girdaplar yaparak yol alışını izlemek doyumsuz bir keyif yaşatıyor insana. Movri Şelalesi yolunda ayrıca Tunca Deresi ne dökülen Deponiruba Deresi ile Yeşildere mezrası Maçka mevkisinde yer alan Çark Deresi üzerindeki şelaleleri de uzaktan fotoğraflayabilirsiniz. Movri Şelalesi-Ardeşen 27
ARDEŞEN 7. ŞOLTOĞURİ ŞELALESİ, KAYADİBİ YAYLASI (N41 03.784 - E41 18.422) Tunca Vadisi nin en son şelalesi Şoltoğuri, dağlık bir alanda yer alıyor. Bu şelaleyi görmek isteyenlerin önce Ardeşen ilçesinden Kayadibi Yaylası na gelmeleri gerekiyor. Güzergah üzerinde Mulona ve Movri şelalelerini de ziyaret ettikten sonra, 43. kilometrede Nolaşkar mezrasına varılıyor. Mezra çıkışındaki kavşak noktasından sola dönerek 46. kilometredeki Kayadibi Yaylası na ulaşıyoruz. Yayladan 2 kilometrelik bir yürüyüşle şelalenin yanına gelinebilir. Kayadibi Yaylası geçirdiği çığ felaketinin ardından şimdi terk edilmiş bir durumda. Yayla, Altıparmak Dağları nın eteklerindeki İntor Yaylası ndan gelen Kayadibi Deresi yle 3086 metrelik Gürcügölübaşı Tepesi nden gelen Şorak Deresi nin birleştiği bir noktaya kurulmuş. Gürcü, Büyük Yayla ve Şorak göllerinden beslenen Şorak Deresi, Kayadibi Deresi yle birleşmeden önce Şoltoğuri Şelalesi ni meydana getiriyor. İki tarafı yüksek tepelerle çevrili bir vadinin içinde akan şelale izleyenleri kendine hayran bırakıyor. Doruklardan aşağıya inerken engebelerden yorulmuş, sanki yayından fırlayan bir ok gibi kayalara dökülüyor. Sonra uysallaşıp sakin sakin devam ediyor yoluna. Zamanı olanlar iki gün sürecek Kayadibi-Şoltoğuri Şelalesi-Şorak Yaylası ve Şorak Yaylası-İntor Yaylası-Kayadibi Yaylası yürüyüş etkinliklerini gerçekleştirebilirler. Yürüyüşler sırasında yanınıza bölgeyi bilen bir rehber almanız gerektiğini hatırlatalım. 28 Şoltoğuri Şelalesi-Ardeşen
Movri Şelalesi-Ardeşen / Cüneyt OĞUZTÜZÜN 29
ARDEŞEN 8. SENAVAT ŞELALESİ, YUKARIDURAK KÖYÜ (N41 05.218 - E41 05.476) Yaz ile kış mevsimleri arasında sadece yeşil renginin tonunu değiştiren Karadeniz dağları, gür su kaynakları sayesinde, yüksek debiyle akan ve kilometrelerce uzanan etkileyici akarsular oluşturuyor eteklerinde. Ormanı en bol illerden biri olan Rize, flora ve fauna açısından zenginliğini sahip olduğu doğal güzelliklerle de pekiştiriyor. İşte bunlardan biri Ardeşen e 24 kilometre uzaklıktaki Senavat Şelalesi. Bu tabiat harikasına ulaşmak için yine Tunca Vadisi güzergahını kullanıyoruz. Tunca ve Durak derelerinin kesiştiği Çirhinci mevkisindeki kavşak noktasında sağa yöneliyoruz. Aşağıdurak Kulaber, Davitoğlu ve Yukarıdurak tarihi taş kemer köprülerinin ardından Yukarıdurak köyüne ulaşıyoruz. Köy çıkışında sağa dönerek Yenice mahallesine vardığınızda, şelale olanca güzelliğiyle karşınıza çıkıyor. Şelalenin görkemli görüntüsü karşısında insan doğaya bir kez daha saygı duyuyor. Suyun usta bir heykeltıraş gibi aşındırdığı iki kaya bloğunun arasından, 17 metrelik bir yükseklikten oldukça yüksek bir debiyle düşüyor şelale. İki yanı yemyeşil orman dokusuyla kaplı şelalenin suyu yaz aylarında azalıyor. Suyun akışı ve yarattığı serinlik değişik bir atmosfer oluşturuyor. Şelalenin üzerinde bulunduğu Senavat Deresi nin suları, kısa bir süre sonra Durak Deresi ne karışıyor. Yukarıdurak köyünde, Senavat ın tam karşısına konumlanan Büyük Mahalle de küçük bir çağlayan daha bulunduğunu belirtelim. 30 Senavat Şelalesi-Ardeşen
ARDEŞEN 9.BEYAZGÖZ (TOLİKÇET) ŞELALESİ, DUYGULU KÖYÜ (N41 06.047 - E41 02.546) Dünyanın en önemli oksijen depolarından biri olan Kaçkar Dağları, biyolojik çeşitliliği ve akarsularıyla dikkat çeken bir bölge. Zirveleri Karadeniz manzaralı bu dağların yamaçlarından fışkıran pınarlar, denize doğru yol alırken derelere ve şelalelere dönüşüyorlar. Ardeşen-Çamlıhemşin yolu üzerindeki Beyazgöz (Tolikçet) Şelalesi, bölgeyi ziyarete gelen gezginlerin Fırtına Vadisi nde karşılaştıkları doğal güzelliklerden biri. Güllü köyünden doğup Duygulu yerleşiminden geçerek Şehitlik te Fırtına Vadisi ne dökülen derenin üzerindeki şelale, Ardeşen ilçe merkezine 13 kilometre mesafede. Eski adı Tolikçet olan Duygulu köyü, Lazcada beyaz göz anlamına geliyor. Yerel ağızda Maçkakaya olarak da anılan bu küçük şelale, Karmateruba (Değirmen Suyu) Deresi üzerinde bulunuyor. Yüzyıllardır akmaya devam eden sular yaklaşık 10 metreden süzülüyor. Etrafında çay taraçalarının bulunduğu şelalenin yakınlarında bir de dinlenme tesisi var. Şelalenin düştüğü küçük gölete çay bahçeleri arasındaki patikalardan ulaşmak mümkün. Beyazgöz Şelalesi-Ardeşen 31
ÇAMLIHEMŞİN ŞELALELERİ
Çopuni (Marselavat) Şelalesi-Çamlıhemşin 33
34 ÇAMLIHEMŞİN 10. BULUT (TAR DERESİ) ŞELALESİ, KAPLICA KÖYÜ (N40 59.842 - E41 04.705) Türkiye nin en yüksek şelalesi unvanını taşıyan Bulut a, Rize nin Çamlıhemşin ilçesine 11, Ayder Yaylası na ise 7 kilometre mesafede bulunan Kaplıca köyü Tolikço mahallesinden 2 kilometrelik bir patikayla ulaşılıyor. Şelalenin altına gelindiğinde, adının neden öyle konulduğunu anlayabiliyor insan. Yaklaşık 250 metrelik bir yükseklikten dört kademede düşen şelalenin tamamını görmek neredeyse imkansız. Sisin olmadığı günlerde bile bulutlarla yarışıyor şelalenin tepesi. Bulut Şelalesi nin döküldüğü Tar Deresi nin maceralı yolculuğu Kaçkar Dağları nın yamaçlarından başlıyor. Kaçkar dağ silsilesinin en önemli doruklarından biri olan Altıparmak (3492 m) zirvesinden eriyerek gelen kar suları, farklı dereciklerle birleşerek Tar Deresi ni meydana getiriyor. Yüksek bölümlerde Derebaşı, Kaçkar ve Tolikçot adlarını alan Tar Deresi, yarenlik ettiği Hala Deresi ne çabuk kavuşabilmek için hızla yol alıyor. Yukarı ve Aşağı Kaçkar yaylaları ile Lodiçur Yaylası nı geçen dere çam, meşe, ıhlamur, kestane, gürgen ve çınar ağaçlarının egemenliğindeki orman örtüsüyle kaplı bir vadinin içine giriyor. Bulut (Tar Deresi) Şelalesi-Çamlıhemşin İrili ufaklı birçok dereciği bünyesine katan Tar Deresi nin önemli kollarından biri, 2451 metrelik Seyran Tepe den gelen Bulut Şelalesi. Su metrelerce yükseklikteki uçurumdan aşağıya büyük bir gürültüyle düşüyor. Geçtiğimiz aylarda çevre düzenlemesi yapıldı ve şelale yeni bir görünüm kazandı. Kestane balı satıcılarının tezgah kurduğu Tolikço ayrımından başlayan 1800 metrelik güzergah; bilgilendirme levhaları, dinlenme mekanları, kamp alanı, yürüyüş platformu, şelale göleti ve asma köprüsüyle gezginlerin hizmetine sunuldu. Tropik bir ormanda yolculuk ediyormuş duygusu yaratan bu kısa parkur şelaleye ulaşımı kolaylaştırıyor. Burada suyun insana huzur veren sesini dinleyip, göletin üzerinde yüzen nilüferleri seyrederek keyifli zamanlar geçirebilirsiniz.
Bulut (Tar Deresi) Şelalesi-Çamlıhemşin 35
ÇAMLIHEMŞİN 11. GÜRGENDİBİ ŞELALESİ, AYDER YAYLASI (N40 58.085 - E41 04.781) Çamlıhemşin-Ayder Yaylası yolu, doğayla iç içe ve görsel olarak zengin bir yolculuk sunuyor konuklarına. Yol boyunca Fırtına Vadisi nin önemli bir kolu olan Hala Deresi nin çevresinde, yemyeşil bir orman örtüsü ve dağlardan inen akarsuların oluşturduğu şelaleler sıralanıyor. Hala Deresi ne karışan, fakat yoğun bitki örtüsü nedeniyle açık havada ancak bir bölümü görülebilen bu doğa harikalarını Güroluk, Mackinin, Hancel ve Cosilli şelaleleri olarak sıralayabiliriz. Bu güzergah üzerinde güzelliğini doğaseverlere sergileyen şelalelerden biri de Gürgendibi Şelalesi. Bulut (Tar Deresi) Şelalesi ayrımından 5 kilometre sonra sol tarafta görülebilen Gürgendibi, yaklaşık 8 metreden dökülüyor. Çamlıhemşin ilçe merkezine 16 kilometre mesafedeki bu doğa mucizesi, iki kademe halinde kayalıklardan süzülüyor. Şelale, Seyran Tepe yamaçlarındaki kaynak sularından beslenen Pohbaduf Deresi üzerinde yer alıyor. Nemin yarattığı ortamda sarmaşık gibi uzayan yosunlar akan su damlalarına eşlik ediyorlar. Bu renk cümbüşüne arada sırada gökkuşağı da eklendiğinde, ortaya seyrine doyulmaz bir manzara çıkıyor. 36 Gürgendibi Şelalesi-Çamlıhemşin
Aşıklar 1 Şelalesi-Çamlıhemşin 37
ÇAMLIHEMŞİN 12.AŞIKLAR TAKIM ŞELALESİ, AYDER YAYLASI (N40 57.560 - E41 04.885) Çamlıhemşin-Ayder yolu üzerindeki bir başka doğa harikası, Gürgendibi Şelalesi nden hemen sonra karşınıza çıkıyor. Yolun sağ tarafına konumlanan Aşıklar Takım Şelaleleri, ilçe merkezine 17 kilometre uzaklıkta yer alıyor. Hazindak Yaylası nın bulunduğu bölgeden doğan Bebedes Deresi nin üzerindeki şelalelerin üç tanesi ziyaret edilebiliyor. Bebedes Deresi nin Hala Deresi ne kavuştuğu yerde bulunan takım şelalelerinin ilkini yol kenarından görebilirsiniz. Dileyenler hemen yakınlardaki turistik tesiste yer alan kanalın yanından yürüyerek birkaç dakikada şelaleye ulaşabilirler. Yaklaşık 12 metreden dökülen şelale önce küçük bir gölet yaratıyor. Daha sonra genişleyen yatağında minik çağlayanlar oluşturarak hızla Hala Deresi ne koşuyor. Çağlayan göletinin kenarları yosun tutmuş kayalarla çevrili. Takım şelalelerinin diğer ikisine ulaşmak için, tesisin içindeki platformda 5 dakika kadar yürümek gerekiyor. Şelaleye adını veren söylencenin gerçekleştiği Aşıklar 2 Şelalesi, daha dar bir alanda debisi yüksek bir şekilde düşüyor. Yörede yaşayanlar tarafından anlatılan söylenceye göre, birbirine kavuşamayan iki genç el ele şelaleden atlıyorlar. Bu nedenle Aşıklar Şelalesi olarak anılıyor bu doğal oluşumlar. Son şelale ise yaklaşık 15 metre yükseklikten bir havuza akıyor. Kış aylarında aşırı soğuktan donan sarkıtlar, kaya tırmanışçıları ve dağcılar için iyi bir eğitim tırmanışı olanağı sağlıyor aynı zamanda. Şelaleleri fotoğrafladıktan sonra yorgunluğunuzu yöresel eşyalarla donatılmış alabalık tesisinde mola vererek atabilirsiniz. 38 Aşıklar 3 Şelalesi-Çamlıhemşin
Aşıklar 2 Şelalesi-Çamlıhemşin 39
ÇAMLIHEMŞİN 13. BEBEDES ŞELALESİ, HAZİNDAK YAYLASI (N40 56.471 - E41 04.651) Dağlardan delice bir akıntıyla gelip metrelerce yüksekten büyük bir ihtişamla dökülen şelalelerden biri Bebedes. Heyecanlı çığlıklarla süzülen suyun kenarında, değişik bitki ve ağaç türlerinden oluşan yeşil bir örtüyle kuşatılmış gibi hissediyorsunuz kendinizi. Oksijen deposu bir alanda bulunan şelaleye ancak yürünerek ulaşıldığını belirtelim. Çamlıhemşin ilçe merkezine 19 kilometrede uzaklıktaki Ayder Yaylası veya yine Çamlıhemşin e 34 kilometre mesafedeki Hazindak Yaylası, şelaleye ulaşmak için kullanılacak çıkış noktaları. Ayder ile Hazindak arasında yüzyıllardır kullanılan ve geçtiğimiz yıllarda Çayeli Bakır İşletmeleri tarafından bakımı yapılan eski yayla yolu üzerinde yer alıyor Bebedes. Hep yeşil kalan ladin ile çam ağaçlarının, sarıdan kırmızıya dönüşen gürgen, kestane, kayın ve köknar ormanlarının kuşattığı bir ortamda 3 kilometrelik bir yürüyüşle varılıyor şelaleye. Ayder Yaylası ndaki kaplıcanın yakınında yer alan eski köprüden karşıya geçerek patikanın başlangıcını bulabilirsiniz. Köprüden karşıya geçtikten sonra eski kaplıca binasını göreceksiniz. Yer yer ahşap merdiven ve korkulularla bezenen yürüyüş yolu, yavaş yavaş yükselerek sizi şelaleye götürecektir. Aşıklar takım şelalelerini de yaratan Bebedes Deresi üzerindeki bu şelaleyi fotoğrafladıktan sonra isteyenler geri dönebilir. Patikanın devamı Hazindak Yaylası na ulaşıyor. 40 Bebedes Şelalesi-Çamlıhemşin
ÇAMLIHEMŞİN 14. GELİN TÜLÜ ŞELALESİ, AYDER YAYLASI (N40 57.004 - E41 06.633) Kaçkar Dağları Milli Parkı içerisinde yer alan bu olağanüstü güzellikteki şelalenin seyrine doyum olmuyor. Berrak bir havada yukarıdaki yeşil yamaçları aşarak ince beyaz bir duvak gibi yüzlerce metreden süzülen Gelin Tülü Şelalesi, son kademesinde 15 metre yükseklikten kendini boşluğa bırakıyor. Masmavi bir gökyüzü, yemyeşil orman dokusu ve bembeyaz şelalenin oluşturduğu renk cümbüşü, görenlerde hayranlık uyandıracak mükemmellikte. Rize ye 85 kilometre uzaklıktaki Ayder Yaylası na konumlanan şelale, Kaçkar zirvesinden beslenen Kavron Deresi ne müthiş bir ivmeyle düşüyor. Ayder, Samistal ve Hazindak yaylalarını birbirinden ayıran kuzey-güney doğrultusundaki dağlardan doğan şelalenin ana kaynağı, yükseklerde eriyen kar kümeleridir. Yerleşimin çıkışında sağ tarafta şelalenin bulunduğu yerden seyredeceğiniz yayla manzarası muhteşem bir fotoğraf karesi oluşturuyor. Sık ağaçlar arasında güneş ışıklarıyla oynaşan şelalenin bulunduğu bölge her daim nemli havasıyla ünlüdür. Yaklaşık 1500 metrelik dik bir akışla süzülen şelale, 1320 metre irtifada yer alır. Doğu Karadeniz de her an ortaya çıkabilecek sis bulutunun ardında, şelalenin ancak dereye katılan son bölümü görülebilir. Ülkemizin en uzun şelalelerinden biri olan Gelin Tülü Şelalesi nin tamamını görebileceğiniz en iyi nokta, Ayder in üstünde yer alan Huser Yaylası dır. Geleneksel yayla yaşamını tanımak ve bölgede daha fazla zaman geçirmek isteyenler Çaymakçur, Palakçur ve Kavron yaylalarına keyifli bir yolculuk yapabilirler. Gelin Tülü Şelalesi-Çamlıhemşin 41
42 Ağlayansu Şelalesi-Çamlıhemşin
ÇAMLIHEMŞİN 15. AĞLAYANSU ŞELALESİ, AVUSÖR YAYLASI (N40 57.422 - E41 08.235) Ülkemizde yayla denilince ilk akla gelen, Karadeniz bölgesinin en gözde mekanı olan Ayder Yaylası dır kuşkusuz. Kaplıcası ve eşsiz doğal güzellikleriyle son yıllarda en çok turist çeken beldelerimizden biri olan Ayder, Kaçkar Dağları na ve diğer Karadeniz yaylalarına açılan bir kapı vazifesi görüyor aynı zamanda. Ayder ile Avusör yaylaları arasındaki toprak yol üzerinde bulunan Ağlayansu Şelalesi, bir virajın ardından görüş alanına giriyor. Didiruba ile Avusör derelerinin karıştığı noktada yer alan şelale, büyük bir gürültüyle kayalardan aşağılara yuvarlanıyor. Çamlıhemşin ilçe merkezine 25, Ayder Yaylası na ise 6 kilometre uzaklıktaki şelale, 1695 metre yüksekliğe konumlanıyor. Sonbaharda bir renk cümbüşünü andıran görüntülere sahne olan şelale, kimi zaman da sis bulutunun altında gizemli bir atmosfere bürünüyor. Avusör Deresi nin yüksek debisi nedeniyle şelalenin yanına kadar yaklaşmanın çok zor olduğunu belirtelim. Ancak yol kenarından fotoğraflama şansı var. Ağlayansu, yolun devamında görülen Koçkabanı Şelalesi yle aynı dere üzerinde yer alıyor. 43
44
Çetekalevi Şelalesi-Çamlıhemşin 45
ÇAMLIHEMŞİN 16. HACIZENİ ŞELALESİ, AVUSÖR YAYLASI (N40 57.541 - E41 08.722) Ayder ile Avusör yaylaları arasındaki bağlantıyı sağlayan 12 kilometrelik yolun 8. kilometresinde yer alıyor Hacızeni Şelalesi. Bu güzergah üzerinde önce Ağlayansu Şelalesi görülüyor. Avusör-Huser sapağından sağa dönüldüğünde, sol tarafta Hacızeni Şelalesi karşılıyor konuklarını. 1756 metre rakımda yer alan şelale, 2150 metrelerden doğan küçük bir dere üzerinde yer alıyor. Hacızeni mezrasındaki evlerin hemen arkasında kayalık bir alana konumlanıyor çağlayan. Geleneksel ahşap evler şelaleyle birlikte hoş bir fotoğraf karesi oluşturuyor. Tepedeki ormanlık alandan çıkan dere, bir anda önüne çıkan uçurumdan aşağıya üç kademe yaparak zarafetle süzülüyor. Şelaleyi görmek için en uygun zaman Temmuz-Ağustos ayları arası. Yine de yola çıkarken Doğu Karadeniz yaylalarının özelliği olan yağmur ve aniden bastıran yoğun sis akılda bulundurulmalı. Eğer hava açık ise, Avusör Yaylası üzerindeki buzul gölüne gidiş-dönüş üç saat sürecek bir yürüyüş yapabilirsiniz 46
Hacızeni Şelalesi-Çamlıhemşin 47
ÇAMLIHEMŞİN 17. KOÇKABANI (DİDİRUBA) ŞELALESİ, AVUSÖR YAYLASI (N40 57.664 - E41 08.313) Ağlayansu ve Hacızeni bölümlerinde anlatılan şelaleler güzergahının bir başka elemanı olan Koçkabanı Şelalesi, Ayder Yaylası na 8 kilometre mesafede. Ayder den Huser Yaylası na yönelenler şelaleyi yolun sağ tarafında görebilirler. Şelale aynı zamanda Ayder Yaylası nı yukardan seyredebileceğiniz bir manzara noktasında yer alıyor. 1844 metrelik bir rakıma konumlanan Koçkabanı, Didiruba Deresi üzerinde. Sular 48 Koçkabanı Şelalesi (Sonbahar)-Çamlıhemşin
her iki yakası ağaçlar ve orman gülleriyle yeşillenen kayalık bir alandan dökülüyor. İki setten oluşan şelale yaklaşık 20 metredeki kayaların üzerinden adının hakkını verircesine sıçrayarak düşüyor minik göletin yüzeyine. Şelaleyi fotoğrafladıktan sonra yola devam edenler Huser ve Aşağı Kaçkar yaylalarını ziyaret edebilirler. Ağaç örtüsünün bittiği noktada doğal bir seyir terası olan Huser Yaylası ndan, Altıparmak Dağları na kadar tüm Kaçkar dağ silsilesi ile Pazar ilçesinden Batum a kadar uzanan Karadeniz kıyıları manzarasını izleyebilirsiniz. Koçkabanı Şelalesi (İlkbahar)-Çamlıhemşin 49
ÇAMLIHEMŞİN 18. PALOVİT ŞELALESİ, ŞENYUVA (N40 56.499 - E40 59.574) Kaçkar Dağları Milli Parkı içerisindeki Palovit Şelalesi, Rize nin debisi en yüksek şelalelerinden biri. Gür bir orman içindeki bu ünlü şelale, yaklaşık 15 metre yükseklikten köpük köpük çağıldıyor dere yatağına doğru. Palovit, kayalık mevkideki yüksek bir noktadan seyredilebiliyor ancak. Rize nin Çamlıhemşin ilçesinden çıkan yol önce tarihi Çinçiva (Şenyuva) taş kemer köprüsüne, ardından da Zilkale ye ulaşıyor. Vadiyi yüzyıllardır kontrol eden ve geçtiğimiz yıllarda restore edilen tarihi kaleden sonra, parke taş döşeli güzergah bir köprüden karşı yakaya geçerek çeşme başına kadar uzanıyor. Çamlıhemşin- Çat yolunun 19. kilometresindeki çeşmeden sola ayrılan dört kilometrelik toprak yol, sizi Palovit Şelalesi ne kadar götürüyor. Son derece bakir bir alanda bulunan bu doğa harikası, güçlü yatağına karşın büyük bir gölet oluşturamıyor. Palovit Deresi nin önlenemez suları, şelale yaptıktan sonra cadı kazanları yaratarak akıyor. Meşederesi yle birleşerek daha da güçlenen kar suları, Şenköy (Amukta) Köprüsü yakınlarında Fırtına Deresi ne katılıyor. Palovit Şelalesi yolunda bir kamp ve mesire alanı bulunuyor. Şelaleden sonra yola devam etmek isteyenler biraz zahmetli bir güzergahtan araçla Amlakit, Palovit, Apivanak ve Samistal yaylalarına çıkabilirler. Bu yolda ayrıca, birisi ana dere üzerinde olmak üzere iki büyük şelale daha görebilirsiniz. 50 Palovit Şelalesi-Çamlıhemşin / Adnan ER
Palovit Şelalesi-Çamlıhemşin 51
52 Paslakum Şelalesi-Çamlıhemşin
ÇAMLIHEMŞİN 19. PASLAKUM ŞELALESİ, ZİLKALE KÖYÜ (N40 55.306 - E40 57.570) Karlı zirveleri ve bu dorukların hemen altındaki buzul gölleriyle Kaçkar Dağları, bulunduğu coğrafya için gerçek bir yaşam kaynağı. Dev gövdesinden yolladığı sularla Rize ve çevresine hayat veriyor adeta. Eriyen karların ve kaynak sularının oluşturduğu derin vadilerdeki dere yatakları, kimi zaman engebeli arazilerden geçerek, kimi zaman da şelaleler oluşturarak Karadeniz e doğru yolunu buluyor. İşte bu şelalelerden biri olan Paslakum, Fırtına Vadisi ni süsleyen doğal güzellikler arasında yerini alıyor. Çamlıhemşin ilçe merkezine 18 kilometre mesafedeki şelale, Zilkale (Koluna) Köprüsü nü geçtikten hemen sonra sol tarafta görülüyor. 990 metrelik bir rakımda bulunan şelale, yaklaşık 75 metrelik bir kademeden aşağılara düşüyor. Tamamen yeşil bir örtüyle kaplı kayalıklar üzerindeki şelale, birkaç setten atlayarak Fırtına Deresi ne karışıyor. Eğer sis izin verirse şelaleyi tümüyle görebilirsiniz. Önce küçük bir çağlayan yaratan Paslakum, ardından yüzyıllardır aşındırdığı kaya yüzeyinden aşağılara uzun bir şelale olup düşüyor. Son aşamada bir süre yatay akıp yeniden dikey bir düşüş yapıyor. Meşe, kayın ve kestane ağaçları arasından akan şelaleyi ancak yol kenarından fotoğraflayabilirsiniz. Paslakum Şelalesi nin hemen ilerisinde dünyanın en önemli şimşir ormanlarından biri olan tabiat alanını ve Çat (Çilanç) kemer köprüsünü ziyaret edebilirsiniz. 53
ÇAMLIHEMŞİN 20. LAKUBAR ŞELALESİ, ÇAT KÖYÜ (N40 51.970 - E40 59.068) Fırtına Vadisi, Çamlıhemşin ilçe merkezinde iki kola ayrıldıktan sonra, Çat mevkisinde bir kez daha iki ayrı vadiye bölünüyor. Elevit ve Hemşin derelerinin bulunduğu bu bölgede, konaklama tesisi olarak da hizmet veren bir turistik tesis yer alıyor. Çat ayrımında eğer soldaki yolu takip ederseniz, Çamlıhemşin e 33 kilometre mesafedeki Lakubar Şelalesi ni görebilirsiniz. 1628 metrelik rakımda yer alan şelalenin 17 metre yükseklikten köpürerek dökülen suları, çam ormanlarıyla kaplı vadiyi serinletiyor. Vaksinin kayalıkları ile Sarnapos kayalıkları mevkilerinin arasında kalan bölgede yer alan şelalenin ilginç bir özelliği var. Arka fonda kayalık bir tepenin hakim olduğu görüntü içerisinde, şelalenin üzerinde bulunduğu dere hiçbir şekilde görülmüyor. Daha aşağı seviyede, yeşillikler arasında kaybolan kayalık alanda ise sadece şelale görüntüye giriyor. Kocaman yapraklı kabalak ve eğrelti otlarıyla örülü bir bitki topluluğunun bulunduğu bölgeye düşen şelalenin tamamını uzaktan görmek olanaksız. Bu nedenle, şelalenin altına kadar gitmek isteyenler sık bir bitki örtüsü içerisinden yaklaşık 300 metre yürümek durumundalar. Zamanı olanlar Lakubar Şelalesi nden sonra tarihi Çat (Çilanç) Köprüsü ile Elevit, Tirovit, Hacıvanak ve Karmik yaylalarına bir gezinti yapabilirler. 54
Lakubar Şelalesi-Çamlıhemşin 55
ÇAMLIHEMŞİN 21. ÇOPUNİ (MARSELAVAT) ŞELALESİ, TOPLUCA KÖYÜ (N41 03.753 - E41 07.614) Sular en yüksekteki kayalardan aşağılara doğru, güneş ışıklarıyla pırıltılı oyunlar oynayarak bütün zarafetiyle akıyor. Beyaz köpükler rüzgarın şiddetiyle havada dans ederken, derin bir uğultuyla düşen şelalenin heybetinden biraz ürküyor insan. Az önce sanki o gürültüleri kendi çıkarmamış gibi, dere yatağına karışarak sakinliyor Çopuni (Marselavat) Şelalesi. Rize nin en güzel vadilerinden biri olan Marselavat, Altıparmak Dağları ndan kopup gelen Durak Deresi yle hayat buluyor. Henüz bakirliğini koruyan vadiye ulaşım, Çamlıhemşin ilçe merkezinden Topluca köyü yoluna girilerek sağlanıyor. Topluca yerleşiminden sonra toprak yola dönüşen güzergah, İsina Boğazı ndaki kavşak noktasından sola yönelerek vadiye iniyor. Kentin tek düşüşte en 56 Çopuni (Marselavat) Şelalesi-Çamlıhemşin
uzun yol kat eden şelalelerinden biri olan Çopuni, yolun 22. kilometresinde yer alıyor. Şelaleyi görmek için Marselavat mezrasındaki camiden sağa ayrılan yolu izleyip, birkaç evden meydana gelen Çopuni mezrasına gitmek gerekiyor. Orman örtüsünün gizlediği bir dereden doğan şelale, yeşillikler içerisinden çıkıp yaklaşık 55 metreden aşağıya doğru süzülüyor. Çay bahçeleriyle bezenmiş tepe noktası, şelaleyi fotoğraflamak için en güzel yer. Çopuni ye ulaşım için bir başka seçenek ise; Çamlıhemşin-Topluca- Marselavat yolunun 22. kilometresinde yer alan tarihi Zisto Köprüsü nün bulunduğu mevkideki patika. Çopuni Şelalesi nin Durak Deresi ne karışmadan önce bir başka şelale daha oluşturduğunu da belirtelim. Ancak Zisto Köprüsü nün yanındaki yeni köprüyü geçtikten sonra görebileceğiniz bu saklı şelale, daha çok ağaçların yapraklarını döktüğü sonbahar ve kış aylarında yüzünü gösteriyor. 57
ÇAMLIHEMŞİN 22. ÇETEKALEVİ ŞELALESİ, TOPLUCA KÖYÜ (N41 02.438 - E41 11.196) Marselavat Vadisi nin diğer bir şelalesi, yaklaşık 35 metreden iki kademe halinde dökülen Çetekalevi Şelalesi. Çopuni Şelalesi yle aynı güzergahta yer alan Çetekalevi, Çamlıhemşin ilçe merkezine 30 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Çopuni Şelalesi ni gördükten sonra yola devam ederek önce Zisto kemer köprüsünün yanındaki yeni köprüden karşıya geçiyoruz. Yol boyu sıralanan çaylıklar, ahşap evler ve serenderleri (tahıl ambarları) göreceğiniz yolculuk, bir virajın ardından şelaleyle buluşturuyor konuklarını. Rota boyunca Rüzgarlı, Orta ve Kurukavi mezralarından geçeceğinizi ve özellikle yaz aylarında yaylacılarla karşılaşacağınızı belirtelim. Her kilometresinde Marselavat Vadisi nin doğal güzelliklerine tanık olacağınız bu güzergah, açık bir havada tüm Altıparmak dağ silsilesini gözler önüne seriyor. Çifteryayım Deresi üzerindeki şelale, tozlu yayla yolunda yaptığınız zahmetli yolculuğu unutturacak güzellikte. Metrelerce yüksekten kayan ışık demetleri halinde dökülen su kütlesi, hemen yolun kenarına konumlanıyor. Çetekalevi Şelalesi nin tam karşısında, vadinin batısından gelip Durak Deresi ne düşen Çökonimeşe Şelalesi görülebiliyor. Bu noktada dikkatle baktığınızda, hemen karşıda bir başka derenin daha Durak Deresi ne karıştığını fark edeceksiniz. İşte bu derenin geldiği vadinin derinlikleri, ulaşılması zor olan Nozana Şelalesi ni saklıyor. Keşfetmeyi sevenler Koçdüzü veya Büyük Yayla dan (Didingola) zorlu bir yürüyüşle bu şelaleye ulaşabilirler. 58
Çetekalevi Şelalesi-Çamlıhemşin 59
60 Çarkıruba Şelalesi-Çamlıhemşin
ÇAMLIHEMŞİN 23. ÇARKIRUBA (KOMATİ) ŞELALESİ, TOPLUCA KÖYÜ (N41 01.714 - E41 13.851) Sislerin arasında bir görünüp bir kaybolan dağ sıralarından kopup gelen dereler, şelaleler yaratarak koşuyorlar Marselavat Vadisi ne. Su, Altıparmak dağlarının gölgesindeki inci tanelerine benzeyen göllerden aşağılara doğru hızla salınırken, önüne çıkan engellerden şelale olup atlıyor. Binbir renge boyanmış kır çiçekleriyle süslenen alpin çayırların kokularını taşıyan sular, iki yanı ağaçlarla çevrili kayaların üzerinden köpük köpük uçuyorlar adeta. Tıpkı Çarkıruba Şelalesi gibi. 1656 metre rakımdaki şelale, Çamlıhemşin ilçe merkezine 36 kilometre mesafede yer alıyor. Çopuni ve Çetekalevi şelaleleriyle aynı rota üzerinde bulunan Çarkıruba, Komati Yaylası nın yanı başında özgün formuyla karşılıyor konuklarını. Gürgen, çam ve ladin ağaçlarının arasından sızan sular, kaya platform üzerinde genişçe yayılarak akıyor. Komati-Eğrisi (Ergisu) arasındaki yayla yolunun kenarında yer alan şelale nefis görüntüler sergiliyor. Arıcılığın yaygın olduğu Komati Yaylası nda konaklama olanağı sağlayan bir de pansiyon bulunuyor. Komati den başlayan eski göç yolu takip edilerek Didingola ve Topluca olarak da anılan Büyük Yayla ya yürünebiliyor. Yaylanın yukarısında Ambar, Büyük, Ergiş, Kapri, Zeluan, Alaca ve Çifte Göller başta olmak üzere birçok göl görülebiliyor. Trekking tutkunları Eğrisu (Ergisu) Yaylası ndan çıkarak Kaçkarların en büyük gölü olan Ambar Gölü üzerinden Büyük Kaçkar veya Avusör yaylalarına yürüyüş yapabilirler. Bu etkinliğin ödüllerinden biri; Ergusu Gölü nün oluşturduğu ve ülkemizin en yüksek rakımda yer alan şelalelerinden biri olan Eğrisu Şelalesi olacaktır. Önerilen rotaları, deneyimli ve bölgeyi bilen bir rehber eşliğinde yürümenizi tavsiye ederiz. 61
62
HEMŞİN 24. AKYAMAÇ (TECİNA) ŞELALESİ (N41 02.686 - E40 54.581) Rize nin doğal güzelliklerini anlatırken kelimeler yetersiz kalır çoğu zaman. Ülkemizin en fazla çağlayanı içinde barındıran kenti unvanını taşıyan Rize de, ünlü olanların yanı sıra isimsiz birçok şelale de yer almakta. En yüksek noktası 3900 metreleri bulan Doğu Karadeniz dağlarının Kaçkar tepeleri, karlı doruklarıyla yüzlerce küçük akarsuya ve akarsuların dik yarları aştığı noktalarda yarattığı şelalelere ev sahipliği yapar. Bunlardan biri de Hemşin ilçesindeki Akyamaç Şelalesi dir. Rize iline 56, Pazar ilçesine 18 kilometre mesafedeki Hemşin ilçesi, yüksek yaylaları nedeniyle Bulutlar Ülkesi olarak anılmakta. Pazar dan Hemşin e doğru nehir yatağına paralel giden yol, çay bahçeleri arasından önce Ciha Kalesi ne, ardından Kocaköprü, Taşköprü ve Karayemiş tarihi kemer köprülerini geçerek Hemşin yerleşimine gelir. İlçe çıkışında bulutlara doğru bir yolculuk başlar. Verçenik ve Avgahan Dağı nın yüksek tepelerine yayılan Hemşin yaylalarına ulaşım, bu sert dönemeçli yoldan sağlanır. İlçe merkezinden sola ayrılan ve Üsküt Dağı geçidinden Şenyuva ya giden yola sapılırsa, üç kilometre sonra vadi içindeki şelaleyi gözler önüne seren bir seyir terasına ulaşılır. Bu, Akyamaç (Tecina) köyüyle aynı adı taşıyan küçük bir şelaledir. 414 metre rakımdaki şelaleyi yol kenarından fotoğraflayabileceğiniz gibi, ilerideki kavşak noktasından sola ayrıla patikayı izleyerek yanına kadar da gidebilirsiniz. Pogun ve Gelinkaya derelerinin oluşturduğu Tecina Deresi üzerindeki şelale yaklaşık 8 metrelik bir yükseklikten düşüyor. Akyamaç (Tecina) Şelalesi-Hemşin 63
ÇAYELİ ŞELALELERİ
Ağaran Şelalesi-Çayeli 65
ÇAYELİ 25. AĞARAN ŞELALESİ, SIRT KÖYÜ (N41 02.704 - E40 48.451) Dağlardan doğan ve yatağını doldurarak akan sular, sert kaya tabakalarıyla karşılaştıkları dik ve engebeli bölümlerde ya da uçurumlarda şelaleler oluştururlar yollarına devam edebilmek için. Suyun akış gücünün de simgesi olan her şelale, düşerken yarattığı görsel güzellikle veya yağmurdan sonra gökkuşağını sarınan bedeniyle insanoğlunu derinden etkiler. Estetik görünümüyle Ağaran Şelalesi, ülkemizdeki bu nadide güzelliklerden biridir. Rize nin Çayeli ilçesine 12 kilometre mesafedeki Ağaran Şelalesi, Sırt köyü sınırları içerisindedir. İlçe merkezinden Şairler Deresi yoluyla ulaşılan şelale güzergahının son üç kilometresi, çay bahçeleri arasındaki toprak bir yoldan devam ediyor. Çok uzaklardan bile görülebilen şelale, adını yüksek ve sarp bir kayadan etrafa bembeyaz köpükler saçarak düşmesinden dolayı almış. Bir gölet de oluşturan Ağaran Şelalesi nin en güzel fotoğraflarını hemen karşısındaki küçük tepecikten çekebilirsiniz. 66 Ağaran Şelalesi-Çayeli
Ancak kendine güvenenlerin izleyebileceği şelale yatağından yukarılara doğru giden yürüyüş rotası, dört kilometre sonra Orta Şelale ye, altıncı kilometrede ise Beyazsu Şelalesi ne varıyor. Ağaran Şelalesi aşağılarda Isırlık ve Çadavur derelerini de bünyesine katarak Şairler Deresi ni oluşturup, tarihi bir kemer köprünün altından geçerek Karadeniz e dökülüyor. Isırlık Deresi üzerindeki Beyazsu Şelalesi ne ulaşımın zor olduğunu ve yaz aylarında suyunun azaldığını hatırlatalım. 493 metre rakımdaki Ağaran Şelalesi ne giden güzergah, Şairler Deresi üzerindeki dört tarihi taş kemer köprüden geçiyor. Özellikle bahar aylarında, şelale yolu üzerindeki çay bahçeleri orman gülleriyle renkleniyor. Bölgede çevre düzenlemesi yapılarak bir mesire alanı oluşturulmuş. Ağaran Şelalesi yakınlarında bir de dinlenme tesisi bulunuyor. 67
ÇAYELİ 26.KARAKAŞ ŞELALESİ, ÇATALDERE KÖYÜ (N40 54.213 - E40 45.498) Senoz Vadisi Rize nin en güzel bölgelerinden biri. Her iki yakası da çay ekimi için taraçalanmış bahçelerle donatılan vadi, maden yataklarına ev sahipliği yapmasından dolayı çok eski zamanlardan beri insanlığa mesken olmuş. Bunun en güzel kanıtlarından biri; yüzyıllardır yaylalara giden tarihi yolun devamlılığını sağlayan Kaptanpaşa ve Çukurluhoca kemer köprüleri. Neredeyse 75 kilometreye ulaşan vadi tabanı doğal güzellikler açısından oldukça zengin. Senoz un saklı cennetlerinden biri de, Çayeli ilçesine 29 kilometre uzaklıktaki Karakaş Şelalesi. Çataldere köyünde bulunan bu doğa harikası 951 metre rakımda yer alır. Köy içindeki köprüden sağa dönerek ulaşılan Karakaş mahallesindeki şelaleye, 150 metrelik bir patikadan yürünerek inilebiliyor. Yaklaşık 16 metrelik bir düşüş kaydeden şelale, Tekinçöl ve Neçincor derelerinin birleşmesiyle oluşan akarsuyun üzerindedir. Karakaş Şelalesi, Çataldere- Handüzü-Çağırankaya yolundan da görülebiliyor. Köy çıkışından yaklaşık 1 kilometre sonra yolun sağ tarafında uzaktan fotoğraflanabilen şelale, gökyüzünü kapatacak sıklıktaki bir bitki tüneli içinden havaya fırlıyor adeta. 68 Karakaş Şelalesi-Çayeli
ÇAYELİ 27. KARAP ŞELALELERİ, ÇATALDERE KÖYÜ (N40 53.521 - E40 44.864) Yolculuğu boyunca Ugavi, İncesu ve Uzun derelerini bünyesine katarak güçlenen Senoz Deresi, başladığı noktada farklı kollara ayrılır. Çukurluhoca dan hemen sonra Çataldere ve Uzundere, Çataldere köyünde ise İncesu ve Ugavi derelerinin oluşturduğu vadiler, derin girintiler halinde uzanır dağların yamaçlarına. Kırtıl Tepe ile Çavuş Tepe arasındaki küçük derelerle beslenen Ugavi Deresi, Senoz Vadisi nin en hırçın akarsuyudur. Bunun en önemli nedeni dar bir yatakta akması ve dik bir eğimle yol almasıdır. Konumundan dolayı yatağında sürpriz şelaleler oluşturur Ugavi. Bunlar içerisinde en önemlisi 350 metre aralıkla dökülen Karap şelaleleridir. Çayeli ilçe merkezine 30 kilometre uzaklıktaki şelaleler, Çataldere köyünden 2 kilometre sonra yol kenarında yer alır. 1105 metre rakımdaki ilk şelaleye ulaşım oldukça zordur. Köy muhtarlığı Karap 1 Şelalesi ne varan patikanın düzenlenmesi için çalışmalar yapıyor. Dar ve yüksek kaya duvarlarının arasından çıkarak sanki acelesi varmış gibi inanılmaz bir hızla düşüyor şelale. Suyun bu hızlı ritmi, havaya bir toz bulutu gibi yayılmasına neden oluyor. Uzun süre soluksuz kalmış da can havliyle birden derin bir nefes alan insan edasıyla düşen sular, geniş yatağında debisi azalan derede sakinleşiyor. Biraz daha yukarıda yer alan Karap 2 Şelalesi ise dar bir kaya yarığından ince bedeniyle salınıyor dere yatağına doğru. Çayeli Senoz Vadisi şelaleleri arasında, Madenli yerleşimini biraz geçtikten sonra derenin her iki yakasında karşılıklı akan, fakat yaz aylarında suları azalan şelaleleri de sayabiliriz. Karap 2 Şelalesi-Çayeli 69