1 GÖKOVA KÖRFEZİ NİN BALIK TÜRLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Yrd. Doç. Dr. Tülin ÇOKER Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Temel Bilimler Bölümü tulincoker @mu.edu.tr Giriş: Gökova Körfezi, ülkenin güneybatı ucunda Ege ve Akdeniz in kesiştiği noktada yer alan Türkiye nin en büyük körfezlerinden biridir.kerme Körfezi ve İstanköy olarak da bilinir. Doğu batı ekseninde uzunluğu yaklaşık 92 km dir. Ege Denizi nin Muğla il sınırlarında yer alan Gökova Körfezi deniz alanı; 1851 km2, tüm kıyı uzunluğu yaklaşık 500 km dir. Gökova Körfezi 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 24500 hektar alanı kara olmak üzere 52000 hektarlık alanı ile Türkiye nin 9 koruma alanından biri olarak ilan edilmiştir. Balıkçılığa kapalı alanlar olgusunun Türkiye de tarihi çok uzun değildir ve Gökova Körfezi bu konuda ülkemizdeki ilk uygulama alanıdır. Gökova Körfezi nde 10 Temmuz 2010 tarihli Resmi Gazete de Muğla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından Balıkçılığa Kapatılan Alanlar:a- Akbük Limanı b-akyaka c-çamlı Limanı d- Boncuk Koyu e- İngiliz Limanı ( Değirmen Bükü) e-bördübet Limanı nda her türlü istihsal vasıtası ile su ürünleri avcılığı yasaklanmıştır.dolayısıyla 521 hektarlık alan balıkçılığa yasaklıdır. Şekil 1. Gökova Körfezi ve Balıkçılığa Yasaklı Alanlar Gökova Körfezi biyolojik çeşitlilik açısından zengindir, Akdeniz ve Avrupa için nesli tehlike altında, endemik veya nadir bir çok canlıyı ve habitatlarını barındırma özelliğine sahiptir. Biyolojik çeşitliliğin en önemli bileşeni kuşkusuz balık faunası ile ilgili belirlemelerdir. Bugüne kadar Gökova Körfezi ne ilişkin çok önemli birkaç proje gerçekleştirilmiştir. *OCEANOS PROJESİ (2006): Gökova Körfezi denizel biyoçeşitliliği üzerine 2005-2006 yılında ÖÇKKB tarafından İ.Ü Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü ne yaptırılan Gökova ÖÇK Bölgesi Denizel Biyoçeşitlilik Tespiti projesidir. *SMAP III PROJESİ ( 2007-2009): Avrupa Birliği SMAP III programı kapsamında yürütülen Gökova Projesi Muğla Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmiştir.
2 *Gökova ÖÇK Bölgesi Kıyı ve Deniz Alanları Bütünleşik Yönetim Planlaması Projesi ( 2010): 2008 yılında Rubican Vakfı ve SAD-AFAG ortaklaşa bir çalışma ile Gökova Özel Koruma Bölgesi Kıyı ve Deniz Alanları Bütünleşik Yönetim Planlaması projesini gerçekleştirmiştir. Bir kıyı alanında, kıyı ve deniz alanları bütünleşik yönetim planlamasının yapılması için biyolojik çeşitlilik ve sosyo-ekonomik başlıklarda verilere birlikte sahip olunması gerekir.kıyı alanları bütünleşik yönetim planı Akyaka ve Sedir Adası bölgelerini içerir. GÖKOVA KÖRFEZİ NDE BALIKÇILIKLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR: ERGİN BALIKLARLA İLGİLİ TESPİTLER: Tablo 1. Ergin balık tespitleri ile ilgili yapılan araştırmalar Araştırıcı Çalışma Alanı Çalışma Zamanı Kemikli Balık Kemikli balık/kık ırdaklı Balık Toplam Balık Tür Sayısı Avlanma Aracı Buhan ve ark., 1997 Gökova Körfezi 1 Cihangir ve ark. 1998 Gökova Körfezi ( 200 m e kadar olan derinlikleri) 1992 (bahargüz),1993 (bahar) 1994 (yazkış),1995 (bahar-yaz 21 21/8 29 Trol örneklemesi Torcu ve Mater, 2000 Gökova Körfezi 2 Trol ve lokal ağlar Zaitsev ve Öztürk, 2001 Gökova Körfezi 6 Bilecenoğlu ve ark., 2001 Öğretmen ve ark.,2005 Gökova Körfezi Akyaka, Taşbükü,Ören, Örenaçığı, Akyar 15.08.2000 1 Çevirme ağı 2000-2001 12 132/12 144 Uzatma ağı ve fanyalı ağ Akyol, 2005 1 Bilecenoğlu ve Kaya, 2006 Karaada nın güneybatısı Poyraz Liman 5.03.2006 1
3 Tablo1 in devamı: Araştırıcı Çalışma Alanı Çalışma Zamanı Tür Kemikli Balık Kemikli balık/kıkırdaklı Balık Toplam Balık Tür Sayısı Avlanma Aracı Öziç, 2006 Yediadalar, Tuzla açıkları, Termik Santral açıkları, Çökertme açıkları, alavra açıkları, Armonika Temmuz 2003- Mart 2004 15 41/15 56 Trol Akyol ve ark., 2006 Gökova Körfezi 15 Mayıs 2005 2 Uzatma ağı, Fanyalı ağ Anonim, 2006 (erginbalık) Gökova Körfezi 122 122/4 126 Akyol ve ark. 2007 Akyaka, Akçapınar Köyü kooperatifleri Eylül 2002- Ağustos 2003 33 Uzatma ağı, balıkçı tekneleri Ünal ve ark., 2009 Akyaka, Akbük, Akçapınar balıkçılık kooperatifleri Ocak- Eylül 2007 3( Kasımoğlu ve Yılmaz, 2011 Akyaka Haziran 2007- Mayıs 2008 1 Fanyalı ağlar, Uzatma ağları Tablo 2. İhtiyoplankton ( Balık Yumurta-Larva) İncelemeleri İle Yapılan Tespitler
4 Araştırıcı Çalışma Alanı Çalışma Zamanı Kemikli Balık Gökova Körfezi İhtyoplanktonunda İlk defa kayıt Edilen Toplam Tür Sayısı Anonim, 2006 Gökova Körfezi Haziran 2005, 19 familyaya ait 2 Lesepsiyan Tür (kıyı) Temmuz 2006 27 tür 2013 Gökova Körfezi Ocak 2002 23 Familyaya ait 7 Tür (kıyı ve açık) 28 tayin ( 1 ordo, 4 familya, 5 genus, 15 tür düzeyinde) Balık çalışmaları sonucu Gökova Körfezi nde ergin ve larvası tespit edilmiş familyalar: Tespit Edilen Familyalar Tespit Edilen Tür Sayısı Ergin/Larva Tespit Edilen Tür Sayısı Ergin/Larva ANGUILLIFORMES 4/(2) ATHERINIDAE 3/(2) CONGRIDAE 1/(1) BOTHIDAE 1 CLUPEIDAE 1/(1) CALLIONYMIDAE 2/(1) ENGRAULIDAE 1/(1) CENTROLOPHIIDAE 1/(1) STERNOPTYCHIDAE 2/(1) POMATOMIDAE 1/(1) GADIDAE 5/(2) PEMPHERIDAE 1/(1) MERLUCCIIDAE 1/(1) LABRIDAE 1/(1) SERRANIDAE 10/(3) FISTULARIDAE 1/(1) MORONIDAE 1/(1) CENTROLOPHIDAE 1/(1) CARANGIDAE 9/(2) MYCTOPHIDAE (6) MULLIDAE 4/(2) PHOSICHTHYIDAE (1) SPARIDAE 20/(3) GONOSTOMATIDAE (1) POMACENTRIDAE 1/(1) PARALEPIDIDAE 1/(1) LABRIDAE 15/(4) SCIAENIDAE 1 CENTRACANTHIDAE 3/(1) TRICHIURIDAE 1/(1) URANOSCOPIDAE 1/(1) ARGENTINIDAE 1/(1) SIGANIDAE 2/(2) CONGRIDAE 1/(1) SCOMBRIDAE 8/(1) TRIGLIDAE 4/(1) GOBIIDAE 13/(2) SOLEIDAE 5 BLENNIIDAE 17/(1) MUGILIDAE 6/(1) POMATOMIDAE 3/(2)
5 Gökova Körfezi nde sadece ergini tespit edilmiş olan diğer familyalar: Tespit Edilen Familyalar Tespit Edilen Tür Sayısı Ergin Tespit Edilen Tür Sayısı Ergin GONOSTOMATIDAE 1 CAPROIDAE 1 CHAULODONTIDAE 1 APOGONIDAE 1 ARGENTINIDAE 1 LOPHIIDAE 2 AULOPIDAE 1 GOBIESOCIDAE 2 SYNODONTIDAE 2 CYPRINODONTIDAE 1 CHLOROPTHALMIDAE 1 ECHENEIDAE 1 ANGUILLIDAE 1 CEPOLIDAE 1 MURAENIDAE 1 POMATOMIDAE 1 CONGRIDAE 1 CORPYHAENIDAE 1 OPHICHTHIDAE 1 SCIAENIDAE 2 CYPRINODONTIDAE 1 SCARIDAE 1 BELONIDAE 1 TRACHINIDAE 3 CYPRINODONTIDAE 1 XIPHIIDAE 1 MACRORHAMPHOSIDAE 1 SCORPAENIDAE 5 SYNGNATHIDAE 2 PERISTIDIIDAE 1 GASTEROSTEIDAE 1 DACTYLOPTERIDAE 1 MACROURIDAE 2 CITHARIDAE 1 TRACHICHTHYIDAE 1 SCOPHTHALMIDAE 1 HOLOCENTRIDAE 1 PLEURONECTIDAE 1 ZEIDAE 1 SONUÇLAR: Gökova Körfezi nde Balık Tür Sayısı: Ülkemizde bir çok koy ve körfezde balık tür çeşitliliğinin belirlenmesi üzerine çalışmalar eksiktir. Ege Denizi körfezlerinde balık tür çeşitliliğinin belirlenmesine dair Çoker, Akyol ve Cihangir, 2011; İzmir Körfezi, Çoker ve Akyol, 2012; Çandarlı Körfezi nde, Çoker,2012 Gökova Körfezi nde belirlemeler yapmışlardır. Gökova Körfezi nde, Ege Denizi nde belirtilen türlerin %71 i kaydedilmiştir. (1997-2013) yıllarında balık çalışmalarında rapor edilen türlerin derlenmesi sonucu; 14 ordodan 60 familya ya ait 205 tür ergin Kemikli balık (Teleost); 2006-2013 yıllarında yapılan İhtiyoplankton (balık yumurta ve larva tespitleri) çalışmalarında; 9 tür olmak üzere Gökova Körfezi nde; 214 kemikli ve 23 kıkırdaklı balık olmak üzere toplam 237 türü kayıt edilmiştir. Henüz körfez sularında kaydedilmemiş türlerle bu sayının daha yüksek olduğu açıktır. Türlerin Habitatlarına Göre Dağılım Yüzdesi: Körfezdeki türlerin %74.8 i bentik, %4.9 semipelajik, %20.1 pelajik ( epipelajik; %13.9, mezopelajik; %2.2,batipelajik; %1.3)dir.
6 Türlerin Habitatlarına Göre Dağılım Yüzdesi: Gökova Körfezi nde kaydedilen balıkların; %78.9 u Atlantomediterran, %9.8 Kozmopolit, %7.3 Lesepsiyan, %3.9 u endemik türlerden oluşur. Üreme Alanı: Gökova Körfezi; Carcharhinus plumbeus (Kum-köpekbalıkları) için dünyada bilinen en önemli 2 üreme alanından biridir. Gökova Körfezi,Teleost balıklar için önemli bir yumurtlama-büyüme-gelişme alanıdır. Kadınazmağı ve Akçapınar azamağının ulaştığı iç körfez bölümü Gökova Körfezi nde türlerin en önemli yumurtlama ve larval beslenme alanı olarak tespit edilmiştir (Anonim, 2006) Gökova Körfezi nde Tespit Edilmiş Larvalar: Maurolicus muelleri (Işıldak balığı) Paralepididae Chelonichthys lucerna (Kırlangıç) Callionymus pusillus (Üzgün balığı) Sparus aurata (Çipura) Centrolophus niger (Karabalık) Hygophum spp. Sardina pilchardus (Sardalya)
7 Gökova Körfezi nde bulunan ve deniz kirliliğinden etkilenebilecek çeşitli balık gruplarına ait balık yumurtaları: Gökova Körfezi nde Genel Kirlilik Etkileri: Turizm ve tarım faaliyetlerinin etkisi ile yerleşim alanlarında; bakteriyolojik, tarım alanlarında pestisit, Azmak larda; yat faaliyeti olan alanlarda katı atık ve günlük tur teknelerinden kaynaklanan petrol türevi maddelerin oluşturduğu kirliliktir. Demersal Yumurtalar: Denizlerde dibe bağımlı olarak bentik bölgede yaşayan, kumlu, kayalık, algli habitatlara yumurtalarını bırakan köpekbalığı ve kemikli balık türlerin yumurtaları, yaşam ortamlarının bozulması veya kısıtlanması nedeniyle deniz kirliliğinden en fazla etkilenen canlılardır. Balıklarda; embriyonik gelişimlerini, su sütununda asılı kalmadan, zeminde (bentik bölge) veya zemin benzeri (balığın kendi kendi vücudu gibi) bir yapı üzerinde bir yüzeye bağımlı olarak tamamlayan tipteki yumurtalar, demersal yumurtalar olarak isimlendirilir. Denizlerde dibe bağımlı olarak bentik bölgede yaşayan, kumlu, kayalık, algli habitatlara yumurtalarını bırakan köpekbalığı ve kemikli balık türlerin yumurtaları, yaşam ortamlarının bozulması veya kısıtlanması nedeniyle deniz kirliliğinden en fazla etkilenen canlılardır. Köpekbalığı Demersal Yumurtaları Raja miraletus (Vatoz) Raja clavata (İğneli vatoz) Scyliorhinus canicula (Kediköpekbalığı)
8 Kıkırdaklı balık grupları içinde 2 familyanın üyeleri Rajiidae (Vatoz), Scyliorhinidae (Kedibalıkları) yumurtalarını deniz dibinde habitata bağlı şekilde gelişmeleri için dış ortama bırakırlar. Rajiidae familyası (Vatoz balıkları) üyeleri ilkbahar ve yaz ayları boyunca bulundukları sahillerin 30-50 m derinliklerindeki kumlu, ince taşlıklı ve bitkili yörelerin diplerinde, küçük gruplar halinde toplanarak döllenirler. Toplam sayıları; 10-30 tane kadar, her defasında 4-8 tane olarak bırakılan yumurtalar, köşelerindeki boynuzsu çıkıntı ve ipliksi uzantılar ile diplerde kum, taş, bitki kökü gibi yerlere tutunurlar. Scyliorhinidae familyası ( Kedi balıkları) dört köşeli kalın keratin bir kapsül içinde, dipte kumlu, çakıllı, taşlı bölgelere ve bu bölgelerde bulunan bitkiler üzerine bırakırlar. Yumurtalar, köşelerinin her birinde bulunan uzun keratinimsi iplikler yardımı ile kendilerini dibe, taşlara ve bitkilere sarılarak tuttururlar. Kemikli Balık Demersal Yumurtaları Blenniidae (Horozbina) Gobiidae (Kayabalıkları) Atherinidae (Gümüşbalıkları) Belonidae (Gümüşbalıkları) Kemikli balıkların demersal yumurtaları: Tutunmaya elverişli yapıda olan yumurtalarını ya tek tek serbest, ya zeminde yapışık ya da tespit edilmiş halde ( taşlık, sert zeminler,ölü veya canlı bitkiler, boş bivalv kabukları, cam, tahta gibi yüzeyler veya canlı vücuduna) yapıştırılırlar. Gobiidae (kaya balıkları); Türlere bağlı olarak çapları 0.8-2.5 mikrona kadar değişen ve genelde konik biçimli demersal yumurtalar çok sığ sularda sert substratuma, erkekler tarafından hazırlanmış yuvaya döllenerek filamentleri ile yapıştırılır.
9 Blenniidae (Horozbina); Kıyıda 1-1.5 m de yumurtlarlar. Yumurtalarını çoğunlukla 80 cm e kadar olan taşlar, kaya çatlakları, beton, taş yapıları üzerinde oluşan oyuklara, boş Mollusk kabuklarına bırakırlar.yuvalar 5-10 m derinlikte de bulunabilir. Belonidae (Zargana); Sahillerin 20 m e kadar olan derin kesimlerindeki su bitkilerine veya yüzmekte olan herhangi bir cisme yapışarak, gelişimlerini sürdürürler. Atherinidae (Gümüşbalıkları); Bu familya üyeleri ilkbahar ve sonbahar mevsimimlerinde üremelerini sürdürmektedirler. Üreme zamanı sürüler halinde toplanarak, sahillerin dipleri kumsal, çakıllık veya ince taşlık olan sığ bölgeleri seçerek üremelerini sürdürmektedirler. Gökova Körfezi nde Genel Kirlilik Etkileri: Turizm ve tarım faaliyetlerinin etkisi ile yerleşim alanlarında; bakteriyolojik, tarım alanlarında pestisit, Azmak larda; yat faaliyeti olan alanlarda katı atık ve günlük tur teknelerinden kaynaklanan petrol türevi maddelerin oluşturduğu kirlilik. Yasak Bölge: 1.Ören burnu (370 01,055 N- 270 56,751 E) ile karsısındaki Teke burnunu (360 54,410 N- 280 00,921 E) birlestiren hattın doğusunda kalan sahada 2. Mersincik burnu (360 50,161 N- 280 00,111 E) ile Gerence burnunu (360 48,093 N-270 59,518 E) birlestiren hattın doğusunda kalan sahada, her türlü trol ile su ürünleri avcılığı yasaklanmıstır. Av Yasakları: Avlanması Yasak Türler: Avlanması tamamen yasak olan cins ve türler Madde 6 da, Carcharhinus plumbeus türü köpekbalığı yer almıstır. Red list te anılan Epinephelidae (Orfoz-Lahoz) familyası türleri ( Epinephelus aeneus, Epinephelus marginatus, Epinephelus costae) koruma altına alınmıştır. Özellikle lahoz ve sinarite yönelik ve gece ısık ve tüp ile yapılan zıpkınla avcılığın Türkiye karasularında tamamen yasak olmasına karsın çalısma kapsamında bölgede yoğun olarak sürdüğü ve denetim mekanizmalarının güçsüz kaldığı bilinmektedir. Av Aletleri İle İlgili Yasakları: Üçüncü Kısım, Çevirme ağları ile avcılık, Madde 16, f bendinde; Gökova Körfezi nde, Akbük burnu (370 00,971 N- 280 06,918 E) ile Kargılı burnunu (370 56,501 N- 280 05,822 E) birlestiren hattın doğusunda kalan sahada, gırgır ile su ürünleri avcılığı yasaklanmıstır. Lesepsiyan Balıkların Etkisi: Gökova Körfezi nin ergin balık kompozisyonunun %7 i Lesepsiyan kökenlidir (Çoker, 2011). Larva kayıtları ile birlikte 22 adet Lesepsiyan balık tespit edilmiştir. Gökova Körfezi nin ergin balık kompozisyonunun %7 i Lesepsiyan kökenlidir (Çoker, 2012). Ege ve Akdeniz sularının
10 buluştuğu noktada yer alan Gökova Körfezi son 20 yılda Lesepsiyan tür göçünün önemli bir alanı haline gelmiştir. Halihazırda larva kayıtları ile birlikte 22 adet Lesepsiyan balık tespit edilmiştir. Lesepsiyan göçün en önemli temsilcisi olan balıklar, ekosistemde çoğunlukla olumsuz olmak üzere önemli değişikliklere neden olmaktadır. Özellikle daha öncede yerleşmiş türlerle besin ve alan rekabetine girerek, bu türlerin populasyonlarının azalmasına neden olmaktadırlar. Gökova Körfezi nde Kaydedilen Lesepsiyan Balık Örnekleri Atherinomorus lacunosus Sargocentrum rubrum Upeneus moluccensis Fistularia commersoni Siganus rivulatus Platax teira Lagocephalus sceleratus Pempheris vanicolensis Apogon imberbis Balıkçılık Yapısı: Bölgede gerçekleştirilen balıkçılık tipi; kıyı balıkçılığıdır. Türlerin Geleceği: Gökova Körfezi nde, balık tür çeşitliliği ve bölgedeki Lesepsiyan türlerin sayısı bugüne kadar yapılan çalışmalarla saptanmıştır. Pekçok ekonomik önemli balık türünü barındıran körfez, açık körfez özelliğinde olması nedeniyle, özellikle derin deniz türlerinin üreme alanı olarak önemlidir. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda 30 kadar türün üreme alanı olduğu belirtilmektedir (Anonim, 2006). 2009 yılında bölge balıkçılığa kapatıldıktan sonra bu konuda bir inceleme yapılmamıştır. Bölgede yaşayanların gözlemleri balığın bollaştığı yönündedir. Gökova Körfezi nde özellikle balıkçılığa yasaklı alanda türlerin üremeleri ile ilgili verilerin ortaya konması son dönemde ihtiyaç olan en önemli konudur.
11 Balıkların yumurtlama davranışları gözlendiğinde, denizel ortamda kirletici faktörlerin yükselmesi ile üreme ortamlarını değiştirdikleri, o bölgede beslenme aktivitelerini sürdürdükleri halde üremek için daha sağlıklı ortamları tercih ettikleri bilinmektedir. Bölgedeki en önemli sayılabilecek tehdit, türler açısından turizm faaliyetleri ile oluşturulabilecek her tür kirlilik faktörüdür. Gerek katı atıklar, gerek yatların demirleme faaliyetleri ile bozulan habitatlar, gerekse petrol türevi maddelerin su yüzeyini kaplaması ile oluşan kirlilik, denizel ortamın O2 açısından kısıtlanmasına, dolayısıyla balıkların erken evrede ( yumurta ve larval aşamalarında) hayatiyetlerine devam edememesine yol açar. Bu da balık populasyonlarının azalmasına etki eden en önemli faktördür. Balıkların üreme ve gelişme ortamlarının korunması, en önemli oranda kirletici faktörlerin yok edilmesi ile mümkündür. KAYNAKLAR: Akyol, O., Ceyhan, T., İlkyaz, A., Erdem, M, 2007. Gökova Körfezi (Ege Denizi) Uzatma Ağları Balıkçılığı Üzerine Araştırmalar. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi.Cilt.8.Sayı.1. 139-144. Akşiray, F., 1987. Türkiye Deniz Balıkları ve Tayin Anahtarı. II.Baskı.811 s. Anonim, 2006. Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesinin Kıyı ve Deniz Alanlarının Biyolojik Çeşitliliğinin Tespiti. T.C çevre ve Orman Bakanlığı Özel Çevre Koruma Başkanlığı. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü. Final Raporu. 238 s. Bilecenoğlu, M., Kaya, M., Irmak, E., 2001. A New Mesopelagic Fish for Turkish Seas, Lophotus lacepede Giorna, 1809 ( Pisces: Lophotidae). E.U Journal of Fisheries & Aquatic Sciences. Volume.18, Issue (3-4): 537-539. Bilecenoğlu, M., Kaya, M., 2006. A new alien fish in the Mediterranean Sea-Platax teira ( Forsskål, 1775) ( Osteichthyes: Ephippidae). Aquatic Invasions. Volume 1, Issue, 2: 80-83. Ceyhan, T., Akyol, O., 2006. Gökova Körfezi ( Ege Denizi) nde Kullanılan Uzatma Ağlarının Teknik Özellikleri. E.U Journal of Fisheries & Aquatic Sciences. Volume.22, Issue (3-4): 269-272. Ceyhan, T., Akyol, O., Erdem, M., 2009. Length-Weight Relationships of Fishes from Gökova bay, Turkey ( Aegean Sea). Turk. J. Zool. 33: 69-72. Ceyhan, T., Akyol, O., Erdem, M., 2009. Gökova Körfezi ( Ege Denizi) Karides Balıkçılığı. E.U Journal of Fisheries & Aquatic Sciences. Volume.26, Issue (3): 219-224. Cihangir, B.,Benli, H.A., Cirik, Ş., Ünlüoğlu,A., Sayın, E., 1998. Gökova Körfezi nin Biyo_ekolojik Özellikleri. Bodrum Yarımadası Çevre Sorunları Sempozyumu.15-19 Şubat.
12 Çoker, T., 2012. Gökova Körfezi Balıkları. E.Ü Fen Fak. Biyoloji Bölümü.03-07.09.2012.21. Ulusal Biyoloji Kongresi.(POSTER). Çoker,T., Akyol,A., 2012. Çandarlı Körfezi Balıkları. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi. 5(1): 5-9. Çoker,T., Cihangir,B., Akyol, A.,2010 İzmir Körfezi Balıkları. 20. Ulusal Biyoloji Kongresi. 21-25 Haziran2010 Denizli. Bildiriler Kitabı.S.854.(Poster sunumu) Francour, P., Bilecenoğlu, M., Kaya, M.,2007. In situ Observations on new and rare Gobies from the Eastern Mediterranean Sea. Rapp. Comm. İnt. Mer Médit., 38.p.478. Filiz, H., Irmak, E., Mater, S., 2005. Occurence of Squatina aculeata Cuvier, 1829 (Elasmobranchii, Squatinidae) from the Aegean Sea, Turkey. Volume. 22. (3-4): 451-452. Kasımoğlu, C., Yılmaz, F., 2011. Gökova Körfezi ( Muğla) nde Yaşayan Topan ( Has) Kefalin ( Mugil cephalus L., 1758) Büyüme ve Üreme özellikleri. 23(1).47-55. Öğretmen, F., Yılmaz F., Torcu Koç, H., 2005. An ınvestigation on Fishes Of Gökova Bay ( Southern Aegean Sea). BAÜ Fen Bil. Ens. Dergisi.Cilt./.No.2. 19-36. Öziç, F., Yılmaz, F., 2006. Gökova Körfezi Demersal Balıkları Üzerine Bir Araştırma. Ekoloji.15,58, 16-20. Bilecenoğlu, M., Kaya, M., Akalın, S., 2006. Range expansion of silverstripe blaasop, Lagocephalus sceleratus ( Gmelin, 1789), to the northern Aegean Sea. Aquatic Invasions. Volume 1, Issue 4: 289-291. Torcu, H., Mater, 2000. Lessepsian Fishes spreading Along the Coasts of the Mediterranean and the Southern Aegean Sea of Turkey. Turk. J. Zool. 24, 139-148. Torcu Koç, H., Türker Çakır, D., Başusta, N., 2007. A Review of Length-Weigth Relationships of Lessepsian Fishes From Turkish Seas. Natural and Applied Sciences. Volume. 3, Number: 1. Ünal, V., Erdem, M., Göncüoğlu, H., Güçlüsoy, H., Tosunoğlu, Z., 2009. Management paradox of groupers ( Epinephelinae) fishing in the Gökova Bay ( Eastern Mediterranean), Turkey. Journal of Food, Agriculture &Environment. Vol. 7. (3-4): 914-917. Zaitsev, Y., Öztürk, B., 2001. Exotic Species in the Aegean, Marmara, Black, Azov and Caspian Sea. Published by Turkish Marine Research Foundation. Türkiye Deniz Araştırmaları Vakfı.Publication No: 8.
13