HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 2 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Enflasyon Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarında gözlenen sürekli ve genel kapsamlı artışı ifade eden enflasyonun altında yatan temel neden çoğunlukla ekonomi genelinde talebin arzı aşmasıdır. Diğer taraftan, üretimde kullanılan girdilerin ya da ithal ürünlerin fiyatlarının artması da genel fiyat düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin nihai fiyatlarındaki değişimi ölçmektedir. Bu doğrultuda, hane halklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmaktadır. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) ise, belirli bir referans döneminde üretici fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçmektedir. Üretici fiyatı, yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri vergiler hariç, peşin satış fiyatıdır. ÜFE de tarım ve ormancılık, balıkçılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz ve sektörlerinde faaliyet gösteren üreticilerin piyasaya arz ettiği ürünlerin ilk el satış fiyatları izlenmektedir. Haftaya Bakış T.C. Merkez Bankası, istisnai dönemlerde uygulanacak para politikasına ilişkin basın duyurusunda belirtilen nedenlerle geçtiğimiz hafta Pazartesi gününden itibaren döviz piyasasına doğrudan satım yoluyla müdahalede bulundu. Perşembe gününe kadar kademeli olarak devam eden bu müdahalede yaklaşık olarak $4,5 milyar döviz satımı yapıldığı tahmin ediliyor. Bu gelişmeyi takiben TCMB, ek parasal sıkılaştırmanın desteklenmesi amacıyla 6 Ocak tan itibaren gerekli görüldüğü günlerde gün içinde döviz satım ihaleleri açılabileceğini duyurdu. Açıklamada, gün içi her bir ihalede satımı yapılacak tutarın $50 milyon olacağı ifade edilirken, gelen tekliflerin ihale miktarına kadar olan kısmının tamamının karşılanacağı belirtildi. Geçtiğimiz hafta yurtiçinde en önemli veri açıklaması olan enflasyon rakamları beklentilerin üzerinde geldi. Aralık ayı tüketici enflasyonu aylık bazda %0,58 olarak gerçekleşirken, bu rakamla birlikte yıllık enflasyon %10,45 e yükseldi. Açıklama öncesinde enflasyon beklentisi %0,3 iken, enflasyonun beklentilerin üzerinde gelmesinde özellikle gıda fiyatlarındaki gelişmeler etkili oldu. Aylık bazda %2 ye yükselen gıda fiyatlarının aylık enflasyona katkısı 53 baz puan olarak gerçekleşti. Öte yandan aylık bazda %2,2 ye gerileyen giyim ve ayakkabı fiyatları enflasyona düşüş yönünde katkı sağladı. Çekirdek enflasyon ise bir miktar gerilerken, %8 in üzerindeki seyri devam etti. Enflasyonun bu yüksek seyrini yılın ilk aylarında sürdürmesini beklemekle birlikte, yılın ikinci yarısından itibaren tek haneli seviyelere gerileyerek, yılsonunda %6,3 düzeyine ineceğini tahmin ediyoruz. Aralık ayı üretici fiyatları endeksi aylık bazda %1 arttı. Bu artışla beraber yıllık üretici enflasyonu %13,3 olarak gerçekleşti. Aylık artış, tarım sektöründe %3,2, sanayi sektöründe ise %0,6 oldu. Alt sektörlerden tütün ürünleri imalatı ve büro makineleri imalatı sektörlerinde sırasıyla %7,6 ve %5,5 olarak gözlemlenen aylık üretici fiyat artışları dikkat çekti. ABD de Aralık ayı ISM İmalat sanayi endeksi 53,2 olan beklentilerin bir miktar üzerinde gerçekleşerek 53,9 değerini aldı. Alt endeksler incelendiğinde Avrupa daki sorunlara rağmen yeni ihracat siparişlerinde yaşanan artış dikkat çekti. Mart 2011 den sonra düşüşe geçen ISM imalat endeksi Kasım ayıyla birlikte yükselişe geçerken, sanayi üretimi ve istihdam açısından olumlu sinyaller vermeye başladı. Öte yandan, ISM hizmetler endeksi 53,4 olan beklentilerin altında kalmakla birlikte aylık bazda 0,6 puan artarak 52,6 seviyesine yükseldi. ABD de tarım dışı istihdam Aralık ayında, ISM imalat verisinin desteklediği şekilde 200 bin kişi arttı. Açıklama öncesi beklenti tarım dışı istihdamın 150 bin kişi artacağı yönündeydi. Özel sektörde 212 bin kişilik istihdam artışı olurken, kamu kesimi istihdamı 12 bin kişi azaldı. ABD de işsizlik oranı ise %8,5 seviyesine geriledi. Beklenti, işsizlik oranının %8,7 olarak gerçekleşeceği yönündeydi. İşsizlik oranında gelinen bu seviye, Şubat 2009 dan bu yana görülen en düşük seviye oldu. Euro Alanı nda Aralık ayı yıllık tüketici fiyatı enflasyonu açıklanan geçici verilere göre Kasım ayındaki %3 seviyesinden %2,8 e geriledi. Üretici fiyat enflasyonu ise Kasım ayında yıllık bazda %5,3 olarak gerçekleşti. Beklenti enflasyonda yaşanan artışın %5,2 düzeyinde olacağı yönündeydi. Euro Alanı nda perakende satışlar Kasım ayında aylık bazda %0,8 gerilerken, yıllık bazda %2,5 geriledi. Öte yandan Bölge de işsizlik Kasım ayında bir önceki aya göre değişmeyerek %10,3 seviyesinde gerçekleşti. KAPANIŞ VERİLERİ (6 Ocak) İMKB-100 : 50.183 / $ : 1,2720 USD : 1,8696 $ / : 76,98 EURO : 2,3916 Petrol ($/varil) : 112,45 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %11,49 Altın ($/ons) : 1.616,39
Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 30.Ara 06.Oca Değişim İMKB-100 51.267 50.183 -%2,11 İMKB-30 61.698 60.286 -%2,29 Sınai 48.244 47.382 -%1,78 Hizmetler 34.300 34.120 -%0,52 Mali 70.945 68.843 -%2,96 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 30.Ara 02.Oca 03.Oca 04.Oca 05.Oca 06.Oca İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 57.000 55.000 53.000 51.000 49.000 Hisse senedi piyasası geçtiğimiz haftaya ABD de açıklanan verilerin ekonomik aktiviteye ilişkin çizdiği iyimser tabloya bağlı olarak alıcılı başladı. Ancak, İtalya ile İspanya bankacılık sektörlerine ilişkin artan kaygıların yanı sıra, Fransa ya ilişkin belirsizliklerin piyasalarda dillendirilmeye başlanması İMKB ye olumsuz yansıdı. Ayrıca, yurt içinde açıklanan enflasyon rakamlarının geldiği seviyelerin TCMB nin enflasyon hedeflerine ulaşmak için para politikasında sıkılaştırmaya yönelik yeni tedbirlere gidebileceği yönündeki beklentileri desteklemesi de hisse senedi piyasasının haftanın son günlerinde satıcılı seyretmesinde etken oldu. Bu gelişmelere bağlı olarak İMKB-100 endeksi haftayı %2,11 gerileyerek 50.183 düzeyinden kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 30.Ara 06.Oca (Puan) 25.04.2012 10,97 12,21 1,24 20.02.2013 11,07 11,75 0,68 10.04.2013 11,12 11,99 0,87 15.05.2013 11,07 11,64 0,57 04.12.2013 11,04 11,49 0,45 21.05.2014 3,05 3,75 0,70 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 128,68 132,42 3,74 Kaynak: İMKB %6,00 %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %4,59 Geçen hafta tahvil bono piyasasında faiz oranları yükseldi. TÜİK tarafından açıklanan enflasyon rakamının yıllık bazda TCMB nin hedefini aşarak %10,45 seviyesine yükselmesi faiz oranlarını yukarı yönlü etkiledi. TCMB nin enflasyona vurgu yapan ifadelerine karşın enflasyonun geldiği seviye, yeni sıkılaştırma önlemlerine gidilebileceği beklentisini doğurdu. Ayrıca, TCMB nin döviz satarak piyasadan yüksek miktarda TL çekmiş olması ve Euro Alanı na ilişkin kaygıların risk iştahı üzerinde yarattığı baskı da TL den çıkışları artırırken, tahvil-bono piyasasında satışlara neden oldu. Yaşanan bu gelişmelere bağlı olarak tahvil-bono piyasasında kısa vadeli kağıtlar başta olmak üzere dalgalı bir seyir hakimdi. 4 Aralık 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi geçtiğimiz haftayı 45 baz puan yükselişle %11,49 düzeyinden kapattı. 2
Oca.11 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 30.Ara 06.Oca Değişim Dolar (¹) 1,8889 1,8696 -%1,02 Euro (¹) 2,4438 2,3916 -%2,14 Sepet (²) 3,7706 3,7111 -%1,58 /$ Paritesi (³) 1,2945 1,2720 -%1,74 $/Yen Paritesi (³) 76,94 76,98 %0,05 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçtiğimiz hafta küresel piyasalarda beklenenden olumlu gelen ABD makroekonomik verilerine ve Avrupa ya ilişkin risklerin yarattığı güvenli liman talebine bağlı olarak Dolar değer kazanırken, Euro sert bir şekilde düştü ve Dolar karşısında son 16 ayın en düşük değerine geriledi. Yurt içinde ise TL, geçen haftaya TCMB müdahalelerine rağmen değer kaybederek başladı. Haftanın başında yerli şirketlerin döviz talebinin yanı sıra yabancıların da alıcı tarafta olması, TL nin baskı altına kalmasına neden oldu. Ancak Euro nun Çarşamba gününden itibaren hızla değer kaybetmesi, gecikmeli olarak yurtiçi piyasalara da yansıdı. Haftanın son gününde Erdem Başçı nın TL yatırımcısının 2012 de kazanacağı yönündeki konuşmasının ve yabancıların Euro satışlarının etkisiyle TL de toparlanma yaşandı. Avrupa daki borç krizine ilişkin gelişmelerin bu hafta da küresel döviz piyasalarının seyrini belirlemesi bekleniyor. Özellikle bankacılık sektörüne ilişkin görünümde bozulmanın, Euro daki düşüşü hızlandırabileceğini düşünüyoruz. Bunun yanı sıra Almanya ve Fransa nın kredi notlarını incelemeye alan S&P den gelebilecek olumsuz açıklamalar da /$ paritesini aşağı yönde etkileyebilecektir. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 30.Ara 06.Oca (Puan) EMBI+ Endeks 602,12 599,77-2,35 Spread 377 376-1 Türkiye Endeks 388,05 380,22-7,83 Spread 385 407 22 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 20,63 Kaynak: JP Morgan Hafta başında beklenenden iyi gelen ABD makroekonomik verilerinin etkisiyle ABD tahvil faizlerinin yükseldiği görülürken, Almanya da işsizliğin düşmesi ve Belçika nın borçlanma ihalesinin olumlu sonuçlanması da risk iştahının artmasını sağladı. Ancak Çarşamba dan itibaren Avrupa daki borç kriziyle ilgili kaygılar yeniden kendini gösterdi. Perşembe günü Fransa nın gerçekleştirdiği ihalede borçlanma maliyetinin artmasının ardından, İspanya ve İtalya nın tahvil faizleri yükseldi. Avrupa daki banka bilançolarıyla ilgili endişelerin gündeme gelmesiyle riskli kıymetlere satış geldiği görüldü. Küresel düzeyde daha az riskli kıymetlere yönelim nedeniyle, gelişmekte olan ülke tahvilleriyle birlikte Türk tahvillerinin de değer kaybettiği izlendi. Gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 1 baz puan gerileyerek 376 olurken, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi 22 baz puan artarak 407 ye yükseldi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi önceki hafta bulunduğu 23,4 seviyesinden 2,77 puan gerileyerek 20,63 e düştü. 3
Oca.11 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 1.200 Altın 1.616,39 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 $/varil Petrol 112,45 Geçtiğimiz hafta altın fiyatları yukarı yönlü bir seyir izledi. İran a ilişkin son dönemde tırmanan jeopolitik riskler ile Euro Alanı na yönelik endişelerin artırdığı güvenli liman alımları bu gelişmede rol oynadı. Dolar ın diğer para birimleri karşısındaki güçlü seyrine karşılık altın fiyatlarında yaşanan yükseliş, altının yeniden güvenli bir yatırım aracı olarak ön plana çıkmaya başladığı yönünde yorumlandı. Nitekim, Dolar ın diğer gelişmiş ülkelerin para birimleri karşısındaki değerini gösteren Dolar Endeksi geçtiğimiz hafta içinde son 1 yılın en yüksek seviyelerini gördü. Buna rağmen dört gün üst üste artış kaydeden altın fiyatları, Cuma günü kâr satışları ile bir miktar geriledi. Haftalık bazda %3,4 oranında artan altın fiyatları Cuma gününü $/ons 1.616 seviyesinden tamamladı. Geçen hafta petrol fiyatları ılımlı bir artış gösterdi. Bu gelişmede, ABD de makroekonomik verilerin beklentilerden olumlu gelmesi, Çin deki ılımlı üretim verileri ve ABD-İran arasında tırmanan gerginlik etkili oldu. Dünya petrol ticaretinin %20 sine karşılık gelen, günlük bazda 17 milyon varil petrolün taşındığı Hürmüz Boğazı na ilişkin tartışmalar da piyasada yakından izleniyor. Avrupa Birliği nden yapılan açıklamada, dış işleri bakanlarının 30 Ocak taki toplantıda İran a yönelik daha sıkı yaptırım kararları alabilecekleri belirtildi. Euro Alanı ndaki sorunlara ve Dolar daki değer kazancına rağmen bahsi geçen gelişmelerin etkisiyle Brent türü ham petrolün spot fiyatı haftalık bazda %4,6 lık artış kaydederek $/varil 112,45 e yükseldi. Bu Haftanın Gündemi 9 Ocak TÜİK Kasım Ayı Sanayi Üretim Endeksi (Gerçekleşme: Yıllık %8,4 Artış) Hazine Aralık Ayı Nakit Dengesi Gerçekleşmesi 11 Ocak TCMB Kasım Ayı Ödemeler Dengesi İstatistikleri Hazine İç Borç Ödemesi (TL814 Milyon) 12 Ocak Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) İngiltere Merkez Bankası (BOE) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) Euro Alanı Kasım Ayı Sanayi Üretim Verisi (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,2 Azalış) ABD Aralık Ayı Perakende Satışlar (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,4 Artış, Otomotiv Hariç: %0,4 Artış) 13 Ocak TÜİK Kasım Ayı Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksleri ABD Kasım Ayı Dış Ticaret Dengesi (Piyasa Beklentisi: $45 Milyar Açık) 4
Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5