JULIAN BARNES Ça dafl ngiliz edebiyat n n önde gelen adlar ndan olan Julian Barnes, 1946 da Leicester da do du. Oxford Üniversitesi, Magdalen College da okudu. The Oxford English Dictionary de sözlükbilimci; daha sonralar ise The New Statesman ve The Sunday Times ta gazeteci olarak çal flt. Kitap elefltirileri ve takma adla polisiye romanlar kaleme ald. 1982 den 1986 ya de in The Observer da televizyon elefltirmenli i yapt. lk roman Metroland [1980; Metroland, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay., 2005] 1981 de Somerset Maugham Ödülü nü kazand ve bunu 1982 de yay mlanan Before She Met Me [1986; Benimle Tan flmadan Önce çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 2000] adl roman izledi. As l üne kavuflmas n sa layan yap t ise, 1984 te yay mlanan roman Flaubert s Parrot [Flaubert in Papa an, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 2001] oldu; bu yap t yla Geoffrey Faber Memorial Ödülü nü kazand ve ayr ca Fransa da Medicis Ödülü nü kazanan ilk ngiliz olarak daha büyük okur kitlelerine ulaflt. 1986 da Staring at the Sun [Gündo umuna Yolculuk, çev.: Didem Atay, Ayr nt Yay nlar, 2006] ve 1989 da ise, edebiyat alan ndaki yenilikçili inin ve genifl hayal gücünün somut bir kan t olan ve birçok elefltirmence çarp c ve çizgid fl bir yap t olarak de erlendirilen A History Of The World In 10 1/2 [10 1/2 Bölümde Dünya Tarihi, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 1999] yay mland. Bunlar 1992 de yay mlanan Talking It Over [Seni Sevmiyorum, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 2000] ve 1993 tarihli, politik hiciv roman The Porcupine [Oklukirpi] izledi. 1995 te, The New Yorker dergisi için yazd ve ngiliz kültür ve siyaset yaflam üzerine kaleme ald makalelerden oluflan Letters from London gün fl na ç kt. 1996 y l n n Ocak ay nda, 50. yafl gününün arifesinde, içinde daha önce çeflitli dergilerde yay mlanm fl hikâyelerinin de bulundu u ilk hikâye kitab Manfl Ötesi [Çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 1999] okurla bulufltu. Ve 1998 Eylül ünde, England, England [ ngiltere ngiltere ye Karfl, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 2003] kitapç raflar nda boy gösterdi. Seni Sevmiyorum un devam olarak da okunabilecek olan roman Love, etc. (Aflk, Vesaire, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 2002] Temmuz 2000 de, denemelerinin topland Something to Declare [Bir Çift Söz, çev.: Serdar Rifat K rko lu, Ayr nt Yay nlar, 2004] 2001 de, son roman Arthur & George ise 2005 te yay mland. Julian Barnes, ilk bak flta biraz farkl gibi gözüken ama daha dikkatle incelenince tümü de ortak bir yazarl k özelli inin harc yla kar lm fl yap tlar vermifl olan bir yazard r. Onun yazarl k üslubu, hemen hemen bütün yap tlar nda, fazlas yla kendine özgü bir kimlikle, hem matrak hem de trajik ve insani olana alabildi ine aç k ve salt negatif olanla yetinmeyen çok yönlü bir ironi unsuruyla belirginleflir. Böylelikle; burjuvabohem yaflam de erlerindeki karfl tl n irdelendi i bir gençlik ve oluflum roman olan Metroland den, onun daha çok mercekli ve fanteziye daha yak n bir izdüflümü say labilecek Seni Sevmiyorum adl de iflik aflk roman na; politik bir hiciv novellas olan Oklukirpi den, saplant l bir k skançl k öyküsünün anlat ld Benimle Tan flmadan Önce adl romana; dinsel efsanelerdeki ikirciklik, Tarih in ve Aflk n insan yaflam ndaki yeri, Sanat n anlam ve önemi ve bunlarla iç içe ve koflut olarak öykülenen deniz kazalar, terörizm ve nükleer felaket gibi güncel dünya sorunlar n n ifllendi i alegorik bir roman olan 10 1/2 Bölümde Dünya Tarihi nden, yaflam-sanat etkileflimi ve otantik yaflam sorunsal n n ifllendi i deneme roman Flaubert in Papa an na kadar Barnes n bütün yap tlar bu çok yönlü ironi faktörünün izlerini tafl rlar. Yap tlar yirmi beflin üzerinde dünya diline çevrilmifl olan Julian Barnes, ayr ca, E.M. Forster Ödülü (1986), Amerikan Sanat ve Edebiyat Akademisi Ödülü (1988), Hamburg FVS Vakf Shakespeare Ödülü gibi birçok ödüle de sahiptir. Ayr nt Yay nlar, Julian Barnes n tüm yap tlar n yay n program na alm flt r.
Ayr nt : 526 Edebiyat Dizisi: 154 Arthur & George Julian Barnes ngilizce den Çeviren Serdar Rifat K rko lu Yay ma Haz rlayan Can Kurultay Arthur & George Jonathan Cape/2005 bas m ndan çevrilmifltir. Julian Barnes, 2005 Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak Düzeni Gökçe Alper Düzelti Mehmet Celep Bask ve Cilt Mart Matbaac l k Sanatlar (0 212) 321 23 00 (Pbx) Mart Plaza Merkez Mah. Ceylan Sk. No: 24 80360 Nurtepe/Kâ thane- stanbul Birinci Bas m Ocak 2009 Bask Adedi 2000 ISBN 978-975-539-476-3 SERT F KA No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - stanbul Tel.: (0212) 512 15 00-01 - 05 Fax: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Julian Barnes Arthur & George
E D E B Y A T D Z S GÜLÜNES AfiKLAR/Milan Kundera Ë KALEC N N PENALTI ANINDAK END fies /Peter Handke Ë YÜZBAfiI VE KADINLAR TABURU/Mario Vargas Llosa Ë B Z/Yevgeni Zamyatin Ë KES K B R BAfi/Iris Murdoch Ë YEN TANRILAR/Alberto Vasquez-Figueroa Ë NFAZA ÇA RI/Vladimir Nabokov Ë EVET AMA, B R LOKOMOT F BU- NU YAPAB L R M BAKALIM?/Woody Allen Ë ÇALI HOROZU/Michel Tournier Ë BANYO/Jean-Philippe Toussaint Ë BALKON/Jean Genet Ë GÜNEfi MPARATORLU U/J.G. Ballard Ë BEYAZ ZENC LER/Ingvar Ambjörnsen Ë S YAH MADONNA/Doris Lessing Ë KAPANDA ÜÇ KAPLAN/G. Cabrera Infante Ë ZAMANIN KIYISINDA- K KADIN/Marge Piercy Ë ANARfi N N KISA YAZI/Hans Magnus Enzensberger Ë FOTO RAF MAK NES /Jean- Philippe Toussaint Ë GÜLÜN GÜNLÜ Ü/Ursula K. LeGuin Ë HOTEL DU LAC/Anita Brookner Ë AZ ZLER ve ÂL MLER/Terry Eagleton Ë VEDA YEME /Michel Tournier Ë ORLANDO/Virginia Woolf Ë UTANÇ B TT /Anja Meulenbelt Ë YAKIN GELECE N M TOSLARI/J. G. Ballard Ë KARANLI IN SOL EL /Ursula K. LeGuin Ë A /Iris Murdoch Ë WATT/Samuel Beckett Ë EKOTOPYA/Ernest Callenbach Ë GECEY ANLAT BANA/Djuna Barnes Ë NSAN POSTUNA BÜRÜNMÜfi KÖPEK/Ingvar Ambjörnsen Ë CUMA/Michel Tournier Ë AFROD T N BAfiKALDIRISI/Lawrence Durrell Ë GÜNDEL K MUTLULU A ALIfiMA/Anja Meulenbelt Ë MURPHY/Samuel Beckett Ë MASAL MASAL Ç NDE/Khimaira/John Barth Ë ZEN VE MOTOS KLET BAKIM SANATI/Robert M. Pirsig Ë PARFÜMÜN DANSI/Tom Robbins Ë SINIRSIZ RÜYALAR D YARI/J. G. Ballard Ë FRANSIZ TE MEN N KADINI/John Fowles Ë BEYAZ OTEL/D.M. Thomas Ë MYRA/Gore Vidal Ë DALGALAR/Virginia Woolf Ë AT- LANT K ÖTES /Witold Gombrowicz Ë HAYRANLIK/Anja Meulenbelt Ë FERDYDURKE/Witold Gombrowicz Ë MELEKLER ZAMANI/Iris Murdoch Ë PAULINA 1880/Pierre Jean Jouve Ë EfiEKARISI FABR KASI/Iain Banks Ë ROCK LANET /Iain Banks Ë KAYIP ZAMAN/Anja Meulenbelt Ë SEN Ç ME GÖMDÜM/Andrew Jolly Ë BAfi- TAN ÇIKARICININ GÜNLÜ Ü/Søren Kierkegaard Ë KONFIDENZ/Ariel Dorfman Ë ALTIN DAMLA/Michel Tournier Ë B R GAR P VAKA: MATMAZEL P./Brian O Doherty Ë NIETZSCHE A LADI INDA/Irvin D. Yalom Ë KI- ZILA AÇLAR KRALI/Michel Tournier Ë A LEDE B R ÖLÜM/James Agee Ë KUTSAL BÖLGE/Carlos Fuentes Ë KALPS Z AMANDA/Jurek Becker Ë 62-MAKET SET /Julio Cortázar Ë ÇARPIfiMA/J.G. Ballard Ë ÜÇLEME- Molloy-Malone Ölüyor-Adland r lamayan/samuel Beckett Ë DUR B R MOLA VER/Tom Robbins Ë HIRSIZIN GÜNLÜ Ü/Jean Genet Ë KÜÇÜK DE fi MLER/Marge Piercy Ë LILA/Robert M. Pirsig Ë ERG NL K YAfiI/Michel Leiris Ë AfiKSIZ L fik LER/Samuel Beckett Ë ES RGEYEN GÖKYÜZÜ/Paul Bowles Ë YALANCI JA- KOB/Jurek Becker Ë D VAN/Irvin D. Yalom Ë PORNOGRAF /Witold Gombrowicz Ë MERCIER LE CAMI- ER/Samuel Beckett Ë B R ERKE E NASIL TECAVÜZ ED L R?/Märta Tikkanen Ë BENDEN Z VE MARCO PO- LO/Paul Griffiths Ë DO MAMIfi KR STOF/Carlos Fuentes Ë RÜYA SAK NLER /Iris Murdoch Ë H Ç Ç N ME- T NLER ve Uzun Öyküler/Samuel Beckett Ë DUYGU YOLCULU U/Laurence Sterne Ë BETTY BLUE/Philippe Djian Ë A AÇKAKAN/Tom Robbins Ë ANARfi ST/Tristan Hawkins Ë BAKAKA /Witold Gombrowicz Ë PORT- NOY UN FERYADI/Philip Roth Ë 10 1/2 BÖLÜMDE DÜNYA TAR H /Julian Barnes Ë SUN TENEFFÜS/Ricardo Piglia Ë MANfi ÖTES /Julian Barnes Ë ADA/Aldous Huxley Ë GÜLÜN MUC ZES /Jean Genet Ë MÖSYÖ/Jean-Philippe Toussaint Ë Ç ÇEKLER N MERYEM ANASI/Jean Genet Ë BAfiUCU O LANI/Alison Fell Ë YARA- TIK/John Fowles Ë SEN SEVM YORUM/Julian Barnes Ë ZENC LER/Jean Genet Ë TÜNEL/Ernesto Sábato Ë KARA PRENS/Iris Murdoch Ë KARNINDAN KONUfiANIN ÖYKÜSÜ/Pauline Melville Ë TANRI NIN A ZINDAN EVREN N H KÂYES /Franco Ferrucci Ë HAYATIN VE AfiKIN YASALARI/Connie Palmen Ë KAHRAMANLAR VE MEZARLAR/Ernesto Sabato Ë KAYNAK VE ÇALI/Michel Tournier Ë CENNETE B R KOfiU/J.G. Ballard Ë D - fi ADAM/Joanna Russ Ë FLAUBERT N PAPA ANI/Julian Barnes Ë ALDATMA/Philip Roth Ë KOKA N GECE- LER /J.G. Ballard Ë ACABA NASIL?/Samuel Beckett Ë MANTISSA/John Fowles Ë KOLEKS YONCU/John Fowles Ë BENJAMIN: DAR GEÇ TTEK AYDIN/Jay Parini Ë METEORLAR/Michel Tournier Ë ARKADAfiLIK/Connie Palmen Ë AfiK VESA RE/Julian Barnes Ë S R US TAN GELEN KURBA A/Tom Robbins Ë BAYAN GULLIVER CÜCELER ÜLKES NDE/Alison Fell Ë GELECEKTEN ANILAR/William Morris Ë BEN MLE TANIfiMADAN ÖNCE/Julian Barnes Ë NG LTERE NG LTERE YE KARfiI/Julian Barnes Ë Y fi/david Lodge Ë Y T K RUHLAR IRMA I/Connie Palmen Ë TERAP /David Lodge Ë ÖLÜRKEN/Jim Crace Ë GÜZELL K HIRSI- ZLARI/Pascal Bruckner Ë SÜPER KENT/J.G. Ballard Ë SISKA BACAKLAR/Tom Robbins Ë BETON ADA/J.G. Ballard Ë LK AfiK, SON TÖRENLER/Ian McEwan Ë GILLES LE JEANNE/Michel Tournier Ë B R KOMÜN STLE EVLEND M/Philip Roth Ë KIZILDER L N N fiarkisi/james Welc Ë S NEMA MÜDAV M /Walker Percy Ë KARANLIKLARIN EFEND S /Ernesto Sabato Ë METROLAND/Julian Barnes Ë B Z NEDEN TERK ETT N SAYIN BAfiKAN?/François Vigouroux Ë DÜfiÜNCE BALONLARI/David Lodge Ë M LENYUM NSANLARI/J.G. Ballard Ë MÜNECC M KRALLAR/M. Tournier Ë BEYAZDAK KARA/Maggie Gee Ë KAYBOLUfi/G. Perec Ë HINÇ AYLARI/P. Bruckner Ë L MON MASASI/J. Barnes Ë BÜYÜCÜ/J. Fowles Ë GÜNDO UMUNA YOLCULUK/J. Barnes Ë OKLUK RP /J. Barnes Ë FISKADORO/D. Johnson Ë HAYALETLER N GÖÇÜ/P. Melville Ë ÖLEN HAYVAN/P. Roth Ë SICAK ÜLKELERDEN DÖNEN VAHfi SAKATLAR/Tom Robbins Ë PASTORAL AMER KA/P. Roth Ë ABANOZ KULE/J. Fowles
P.K. ye...
B R NC BÖLÜM Bafllang ç
Arthur Bir çocuk görmeyi ister. Hikâye her zaman böyle bafllar ve o zaman da böyle bafllad. Bir çocuk görmeyi istedi. Yürüyebiliyor ve kap tokma na uzanabiliyordu. Bunu amaçl denmeyecek bir flekilde, salt çocukluk içgüdüleriyle yap yordu. tilecek bir kap m vard ; yürüyüp içeriye giriyor, duruyor ve bak yordu. Ona bakan eden kimse yoktu; kap y arkas ndan dikkatle kapatarak döndü ve yürüyüp gitti. Orada gördü ü fley, ilk an s oldu. Ufak bir o lan çocu u, bir oda, bir yatak, ö le sonras fl n s zd ran kapal perdeler. Bunu herkesin önünde betimleyerek anlat r oldu unda, aradan altm fl y l geçmiflti. So- 9
nunda kulland yal n sözcükleri kim bilir kendi kendine yapt kaç farkl iç anlat mla yumuflatm fl ve düzgün bir flekle getirmiflti? Hiç kuflku yok ki hâlâ o günkü kadar aç k gözüküyordu. Kap, oda, fl k, yatak ve yata n üzerinde duran fley: beyaz, balmumumsu bir fley. Ufak bir o lan çocu u ve bir ceset: Böylesi karfl laflmalar yaflad zaman n Edinburgh ünde çok da ender de ildi. Yüksek ölüm oranlar ve s k fl k yaflam koflullar insanlar her fleyi erken ö renmeye sevk ediyordu. Aile üyeleri Katolik ti ve ceset de Arthur un büyükannesi, Katherine Pack in cesediydi. Belki de kap kasten yar aral k b rak lm flt. Çocu un beynine ölümün dehfletini kaz mak ya da daha iyimser bir hesapla, ona ölümün korkulacak bir fley olmad n gösterme arzusu söz konusuydu. Büyükannenin ruhu belli ki ard nda bedeninin s yr lan kabu unu b rakarak cennet kat na yükselmiflti. Çocuk görmek mi istiyor? O zaman b rak n görsündü. Perdeleri kapal bir odada bir karfl laflma. Ufak bir o lan çocu u ve bir ceset. Belle in kazan lmas yla bir nesne olmaktan ç km fl bir torunla, çocu un gelifltirdi i bu özellikleri yitirerek nesne durumuna geri dönmüfl bir büyükanne. Ufak o lan çocu u bakakalm flt ve yar m yüzy ldan çok daha uzun bir süre sonra, yetiflkin adam hâlâ bakaduruyordu. Bu bir nesne nin tam olarak neyin nesi oldu u ya da, daha do ru bir ifadeyle, ard nda sadece bir nesne b rakarak ola anüstü de ifliklik meydana geldi inde tam olarak neler oldu u Arthur için son derece önemli olacakt. George George un bir ilk an s yok ve birisi ç k p da an lara sahip olman n normal bir fley olabilece ini söyledi i zaman art k çok geç olacak. Bütün öteki an lardan önce gelen bir an s n aç k bir flekilde hat rlam yor; sözgelimi yerden kuca a al nd n, sevilip okfland n, kendisine gülündü ünü ya da cezaland r ld n. Bir zamanlar ailenin tek çocu u oldu unun fark ndal na ve flimdi, Horace n da var oldu unun bilgisine sahip; ama bir erkek kardeflle birlikte tan t lman n rahats zl n, cennetten kovulman n asli duygusunu tafl m yor. ster kokular sürünmüfl bir anne ister fenol kokan bir ev hizmetçisi olsun, ilk gördü ü birini de, ilk ald bir kokuyu da an msam yor. Çekingen, ciddi, baflkalar n n beklentilerini sezme konusunda kav- 10
ray fll bir o lan çocu u. Zaman zaman anne ve babas n düfl k r kl - na u ratt n duyumsuyor: Ödevlerine ba l bir çocuk daha ilk andan itibaren baflkalar n n kendisinden hoflland n an msayabilir. Ne var ki, onun annesi ve babas kusurlar ndan dolay onu hiç k nam yorlar. Di er çocuklar bu eksikli i giderebilecekken an lar na zorla bir annenin sevecen yüzünü ya da bir baban n destek veren kolunu yerlefltirebilecekken George böyle yapm yor. Bir kere, hayal gücü eksik onda. Hayal gücüne hiç sahip olup olmad ya da hayal gücü gelifliminin anne ve babas n n bir davran fl yla köreltilip köreltilmedi i, henüz keflfedilmemifl bir bilim dal olan psikoloji için bir soru oluflturuyor. George baflkalar n n bulgular n izleme konusunda son derece yetenekli Nuh un Gemisi hikâyeleri, Davud ile Goliath, Magilerin Yolculu u ama kendinde bir fleyler bulgulama yetene i s n rl. Bu konuda kendini suçlu hissetmiyor; çünkü annesi ve babas onda bunu bir kusur olarak görmüyorlar. Köydeki çocu un hayal gücünün afl r genifl oldu unu söylediklerinde, bunu aç k bir flekilde bir yerme ifadesi olarak kullan yorlar. Merdivenin daha da üst basamaklar nda ipe sapa gelmez hikâyeler anlatanlar ve adi yalanc lar var; en kötüsü de su kat lmam fl yalanc olan bir çocuk. Böylelerinden ne olursa olsun sak nmak gerek! George un kendisi gerçe i söylemeye hiçbir zaman özendirilmiyor: Cesaret afl lanmaya gereksinimi oldu u anlam - na gelirdi bu. Olay bundan daha basit: Ondan gerçe i söylemesi bekleniyor; çünkü papazevinde baflka bir seçenek yok. Ben kendim yolum, gerçe im ve yaflam m : Babas n n dudaklar ndan bu sözleri say s z kez duyacak. Yol, gerçek ve yaflam. Yaflam yolunda gerçe i söyleyerek ilerlersin. George tam olarak Kitab- Mukaddes in söylemek istedi i fley olmad n biliyor bunun ama yafl ilerledikçe sözcükler ona öyle geliyor. Arthur Arthur için evle kilise aras nda normal bir mesafe vard ; ama her yer birtak m mevcudiyetlerle, hikâyelerle ve talimatlarla doluydu. Haftada bir kez, diz çöküp dua etmek için gitti i tafl kilisede, Tanr ve sa, On ki Havari, On Emir ve de Yedi Ölümcül Günah vard. Her fley son derece düzenliydi; ilahiler, dualar ve Kitab- Mukaddes in ayetleri gibi her zaman listelenmifl ve numaralanm flt. 11
Orada ö rendi inin gerçek oldu unu anl yordu; ancak hayal gücü evde kendisine ö retilen farkl, koflut yorumu ye liyordu. Annesinin hikâyeleri de uzak geçmiflteki zamanlar hakk ndayd ve ona ayn zamanda do ruyla yanl fl aras ndaki ayr m ö retmek üzere tasar mlanm flt. Annesi mutfak tezgâh n n önünde ayakta durur, yulaf çorbas n kar flt - r r ve çorbay kar flt r rken de saçlar n kulaklar n n arkas na t k flt r rd. Kendisi, annesinin kepçeyi tencerenin kenar na vuraca, duraklayaca- ve sonra da arkas na dönüp ona gülümseyen bir çehreyle bakaca an beklerdi. Derken annesinin gri gözleri onun üzerinde konaklar, sesi havada yüksele alçala hareketli bir kavis çizer ve Arthur un hikâyenin pek katlanamad bölümüne ulafl rken neredeyse duruverircesine yavafllard ; sadece erkek ve kad n kahraman de il, ayn zamanda dinleyiciyi de mükemmel bir azap ya da sevincin bekledi i bölümdü bu. Derken flövalye içinde y lanlar n kaynaflt kuyunun a z na getirildi, y lanlar n k vr l p duran gövdeleri önceki kurbanlar n n beyazlaflan kemiklerini sararken, y lanlar t slay p tükürükler saç yordu... Derken kat kalpli kötü adam, i renç bir küfür savurarak, çizmesine saklad bir hançeri çekti ve savunmas z flövalyeye do ru... Derken genç k z saç ndan bir firkete ç kard ve saç n n alt n örgüleri kale duvarlar na dokunurcas na ta afla lara kadar indikçe indi ve neredeyse flövalyenin durdu u yemyeflil çimene kadar uzand... Arthur enerjik, yerinde sessiz sakin oturmayan, inatç bir çocuktu; ama anneci i yulaf çorbas kepçesini bir kez havaya kald rd m, sanki annesinin hikâyelerinden ç km fl kötü bir adam yeme inin içine t ls ml bir otu at vermifl gibi, suskun bir büyülenme içinde kalakal yordu. O zaman flövalyelerle sevgilileri küçük mutfa n etraf nda oynaflmaya bafll yor; taraflar birbirlerine meydan okuyor; aranan fleyler mucizevi bir flekilde bulunuyor; z rhlar tak rd yor, halka örmeli z rhlar h fl rd yor ve onur her zaman korunuyordu. Bu hikâyeler, önceleri pek anlayamad bir flekilde, anne ve babas n n yataklar n n yan nda duran ve ailenin soya ac na iliflkin evrak içeren, eski ahflap bir sand kla ba lant l yd. Bunlar farkl türden hikâyelerdi ve daha çok, okulda verilen ev ödevlerine benziyordu: Brötanya daki dükal k saray, Northumberland Percylerinin rlanda kolu, Pack in taburuna Waterloo da komuta etmifl ve hiç unutamad o beyaz, balmumumsu fleyin amcas olan birisi hakk ndaki hikâyeler. Ve bütün bunlarla ba lant l olarak soy sop armalar konusunda annesinin ona verdi i özel dersler vard. Anneci i mutfak dolab ndan, Londra da- 12
ki amcalar ndan biri taraf ndan boyanm fl ve renklendirilmifl büyük karton tabakalar çekip ç kar rd. Armalar konusunda aç klamalar yapar ve onun konuflma s ras gelince: Bana bu kalkan n do ru bir betimini yap bakal m! diyerek ona talimat verirdi. O da, ters dönmüfl V fleklindeki rumuzlar, y ld z ms figürleri, befl yaprakl figürleri, hilal biçimindeki flekilleri ve onlar n par lt l benzerlerini söyleyerek, t pk çarp m tablosundaki say lar söylüyormufl gibi, yan t vermek zorunda kal rd. Evde kilisede ö rendi i on emrin üzerine ekstradan emirler ö rendi. Bunlar n birincisi Güçlülere karfl korkusuz; zay flara karfl alçakgönüllü olacaks n ; ikincisiyse, Yüksek ya da alt tabakadan, bütün kad nlara karfl bir flövalye gibi davranacaks n idi. Kad nlar n daha önemli olduklar n hissediyordu; çünkü kad nlar do rudan do ruya Anneci iyle ba lant l yd ve talepleri de pratik uygulanabilir fleylerdi. Arthur içinde bulundu u koflullar n ötesine bakm yordu. Daireleri küçük, paralar k s tl yd ; annesi afl r çal fl yordu, babas sa solu belli olmaz biriydi. Erken yafllarda çocukluk antlar içmiflti ve bu antlardan asla sapmayaca n biliyordu: Sen yaflland nda, Anneci im, kadife bir elbisen ve alt n çerçeveli gözlüklerin olacak ve flöminenin yan bafl nda rahat rahat oturacaks n. Arthur hikâyenin bafllang c n görebiliyordu flimdi oldu u yeri ve onun mutlu sonunu; flimdilik sadece orta bölüm eksikti. En sevdi i yazar olan Yüzbafl Mayne Reid de ipuçlar arad. Silahl Muhaf zlar: ya da Güney Meksika da Bir Subay n Serüvenleri ne bakt. Genç Gezginler i, Savafl Takibi ni ve Bafls z Süvari yi okudu. Buffalolarla K z lderililer flimdi kafas nda, halka örme z rhlar giyen flövalyeler ve Pack in taburunun piyadeleriyle kar fl yordu. Mayne Reid in kitaplar aras nda en sevdi i Kafatas Avc lar : ya da Güney Meksika daki Romantik Serüvenler di. Arthur henüz alt n çerçeveli gözlüklerle kadife elbiselerin nas l elde edilece ini bilmiyordu; ama bunun Meksika ya tehlikeli bir yolculuk yapmay gerektirece inden kuflkulan yordu. George Annesi onu haftada bir kez Büyükamca Compson ziyaret etmeye götürür. Amca n n yaflad yer uzak de ildir; George un geçmesine izin verilmeyen, granitten yap lma pek yüksek olmayan tafl n arkas n- 13
dad r. Her hafta çiçek kab na taze su koyarlar. Great Wyrley yirmi alt y l boyunca Compson Amca n n din bölgesi olmufltur; flimdi amcan n bedeni kilise avlusunda yat yorken ruhu cennettedir. Annesi bunlar, kurumufl çiçek saplar n çekip ç kar p bayatlam fl suyu döker ve taze, diri çiçekleri yerine yerlefltirirken aç klamaya giriflir. Bazen George a da annesine taze suyu kaba koymaya yard m etmesi için izin verilir. Annesi ona afl r yas tutman n H ristiyanl a uygun bir fley olmad n söyler ama George bunu anlamaz. Büyükamca n n cennete gidiflinden sonra, onun yerini Baba alm flt r. Bir y l sonra Anne ile evlenmifl, ertesi y l Büyükamca n n din bölgesinin sorumlulu unu üstlenmifl ve ertesi y l da George do mufltur. Kendisine anlat lan hikâye budur ve hikâye, her fleyin olmas gerekti i gibi, aç k, do ru ve mutlu bir hikâyedir. Yaflam nda sürekli varolan, ona harfleri ö reten, geceleyin yatarken onu öpen Anne vard r; sonra, yafll larla hastalar ziyaret etti i için ya da vaazlar n yazd yahut vaaz verdi i için ço u kez evde bulunmayan Baba vard r. Papazevi, kilise, Anne nin pazar günleri ders verdi i okul binas, bahçe, kedi, tavuklar, papazeviyle kilise aras nda geçtikleri çay r ve kilise avlusu vard r. George un dünyas budur ve o bunu iyi bilir. Papazevinin içinde her fley sakindir. Dualar, kitaplar, t örme iflleri vard r. Orada ba rmazs n z, koflmazs n z, alt n za etmezsiniz. Ocak bazen gürültü yapar ama do ru dürüst tutmazsan z b çaklarla çatallar da yapar; eve geldi inde erkek kardefli Horace da yapar. Ama bunlar hem huzur dolu hem de güvenilir bir dünyadaki istisnalard r. Papazevinin ötesindeki dünya George a beklenmedik gürültüyle ve beklenmedik olaylarla dolu görünür. Dört yafl ndayken, patikada gezintiye ç kar l r ve ona bir inek gösterilir. Onu ürküten hayvan n cüssesi de ildir. Göz hizas nda sallan p duran fliflmifl memeleri de ürkütmez; onu ürküten hayvanca z n sebepsiz yere ç kard ani ve bo uk bö ürme sesidir. Ancak ve ancak hayvan çok huysuz bir an ndaysa ç km fl olabilir bu ses. George hüngür hüngür a lamaya bafllar; bu arada babas da ine e bir de nekle vurarak onu cezaland r r. Derken hayvan yana do ru döner, kuyru unu kald r r ve pisler. George; bu d flk lama edimi, d flk n n çay r n üzerine düflerken ç kard garip flap rt l sesle ve her fleyin bir anda denetiminden ç km fl olmas karfl s nda, oldu u yerde m hlan r kal r. Ama daha fazlas n düflünemeden, annesinin eli onu ötelere çeker. George u papazevi duvar n n ötesindeki dünya konusunda kuflkuya düflüren fley, sadece inek ya da at, koyun ve domuz gibi ine in birçok 14
arkadafl de ildir. Bu konuda duyup iflittikleri de ço unlukla onu kayg land r r. Bu dünya yafll, hasta ve yoksul insanlarla doludur ve babas n n eve döndü ünde tak nd tav rdan, sesini alçaltmas ndan anlad - kadar yla, bütün bunlar kötü fleylerdir; maden oca dullar diye bir fleyden söz edilmektedir ki, George bunun ne oldu unu anlamaz. Duvar n ötesinde adi yalanc o lanlar ve daha da kötüsü, su kat lmam fl yalanc lar vard r. Çevrede Kömür Madeni denilen bir fley vard r ki, ocakta yanan kömür oradan gelir. Kömürü sevdi inden emin de ildir. Kar flt r ld nda kokulu, tozlu ve gürültülüdür kömür; alevlerinden uzak durman z söylenir size; ayn zamanda kömür, eve, deri bafll klar takm fl ve onu s rtlar nda tafl yan iriyar ve kaba saba adamlar taraf ndan getirilir. D fl dünya kap tokma n çald rd nda, George genellikle yerinden z plar. Her fley hesaba kat ld nda, George burada, içeride, annesiyle, erkek kardefli Horace la, yeni do an k z kardefli Maud la birlikte kalmay ye lerdi; ta ki cennete gidip orada Büyükamca Compson la buluflaca vakte de in bunu ye lerdi. Ama buna izin verilece- inden kuflkusu vard r onun. Arthur Her zaman hareket halindeydiler: Arthur on yafl na gelene kadar alt kez tafl nm fllard. Aile büyüdükçe daireler küçülmüfl görünüyordu. Arthur un d fl nda, ablas Annette, daha küçük k z kardeflleri Lottie ile Connie, küçük erkek kardefli Innes ve daha sonra da, k z kardeflleri Ida yla, Dodo olarak bilenen Julia vard. Babalar çocuk peydahlama iflinde baflar l yd hayatta kalamayan iki çocuk daha vard ama onlar n r zk n sa lamada o kadar baflar l de ildi. Babas n n Anneci ine yafll l a uygun düflen konforlu bir yaflam asla sa layamayaca n erken yaflta kavramas Arthur u bu konforlu yaflam sa lama konusunda daha da azimli k ld. Babas Brötanya Dükleri bir yana sanatç bir aileden geliyordu. Yetene i ve kalpten gelen dindar bir yan vard ; ama sinirleri son derece gergindi ve bünyesi de pek sa lam de ildi. On dokuz yafl nda Londra dan Edinburgh e gelmiflti; skoçya Bay nd rl k flleri Kurulu nda yap denetçi yard mc s olmufl, çok erken yaflta, kibar olmakla birlikte, ço unlukla gürültücü ve içkiye düflkün bir arkadafl toplulu u aras na bal klama dalm flt. Bay nd rl k flleri Kurulu nda ilerleme sa layama- 15
m fl, taflbask zanaatç lar olan George Waterman ve O ullar firmas nda da tutunamam flt. Dolgun ve yumuflak bir sakal n arkas nda yumuflak bir çehre tafl yan, nazik bir baflar s zl k timsaliydi; görev denilen fleyle bafl hofl de ildi ve yaflamdaki yolunu yitirmiflti. Asla ne fliddet doluydu ne de sald rgand ; duygusal, eli aç k ve kendine ac yan türden bir ayyaflt. Eve ço u kez, paralar n n ödenmesindeki srarlar çocuklar uyand ran arabac lar taraf ndan, salyalar sakal na akm fl bir halde getirilirdi; ertesi sabah saatlarce a laya s zlaya, bu kadar gönülden sevdi i yak nlar na bakamad na esef eder dururdu. Arthur u, babas n n çöküflünün yeni bir aflamas na tan kl k etmesin diye uzaklara gönderdiler bir y l; ama bir erke in ne olabilece i ya da ne olmas gerekti i konusunda artan anlama yetisini destekleyecek yeterince fley görmüfltü. Annesinin anlatt flövalye masallar ve romanslarda, ayyafl resimlemecilere çok az yer vard. Arthur un babas suluboya resimler yap yor ve yap tlar n satarak ek bir gelir sa lama amac n güdüyordu. Ne var ki, eli aç k mizac buna sürekli olarak engel oluflturuyordu; resimlerini önüne gelene da t - yor ya da en iyi olas l kla, onlar için birkaç kurufl kabul ediyordu. flledi i konular haflin ve ürkünç olabiliyor, ço u kez de onun do al mizac na tan kl k ediyordu. Ama resmini yapmaktan en çok hoflland ve bu sayede en çok an msand fleyler, perilerdi. George George köy okuluna gönderilir. Tahta gibi sert kolal bir okul yakal yla yakan n dü mesini gizlemek üzere gevflek bir papyon takar, üzerine de dü meleri tam papyonun alt na kadar iliklenen bir yelekle yaka dökümü çok yüksek, neredeyse omuzlar na paralel olan bir ceket giyer. Öteki o lanlar bu kadar düzgün giyimli de ildir: Baz lar kaba saba, evde örülmüfl kazaklar ya da a abeylerinden kalma, üzerlerine iyi oturmayan ceketler giyerler. Birkaç n n kolal yakas vard r; sadece Harry Charlesworth, George gibi papyon takar. Annesi ona harfleri, babas ysa basit toplama ç karma ifllemlerini ö retmifltir. lk hafta boyunca kendini s n f n arkas nda oturmufl bulur. Cuma günü s navdan geçirilip zekâ düzeylerine göre yeniden gruplara ayr lacaklard r: Ak ll o lanlar ön s ralarda, aptal o lanlar arkada otururlar; ilerlemenin ödülü kendini ö retmene, ö retmenin kürsüsüne, 16