İSVEÇ EĞİTİM SİSTEMİ: AMAÇ YAPI VE SÜREÇ AÇISINDAN TÜRKİYE İLE KARŞILAŞTIRILMASI EDUCATION SYSTEM OF SWEDEN: A COMPARISON WITH TURKEY IN TERMS OF PURPOSE, STRUCTURES AND PROCESSES Mahmut POLATCAN 1 Özet: Ülkeler, eğitim sistemlerini sürekli bir şekilde geliştirme çabası içerisinde olmuşlardır. Bu çabaların amacı, ülkelerin geleceklerini inşa etmek ve bireylerini yaşama hazırlamaktır. Bu çalışmanın ilk bölümünde Ülke Eğitim Sisteminin yönetsel yapılanması, okul örgütlenmesi, eğitimin denetimi, eğitimin finansal kaynakları ve öğretmen yetiştirme süreçleri ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında ise, İsveç Eğitim Sistemi İle Türk Eğitim Sisteminin karşılaştırmalı değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuç olarak, Türk Eğitim Sistemi milli değerleri vurgularken İsveç Eğitim Sistemi demokratik eğitim değerlerini vurgulamaktadır. Ayrıca, İsveç Eğitim Sistemi yenilikçilik ve iyi vatandaş yetiştirme amacını gütmektedir. Türk Milli Eğitim Sisteminde kararlar Milli Eğitim Bakanlığı tarafından alınırken, İsveç te eğitim ile ilgili kararlar Parlamento tarafından alınmaktadır. Bu kararları uygulamak ise Eğitim Bakanlığının sorumluluğundadır. Türkiye de kesintili zorunlu on iki yıllık eğitim uygulanmaktayken İsveç te dokuz yıllık zorunlu temel eğitim verilmektedir. Ülkelerin eğitim sisteminde eğitim ile ilgili plan ve politikaları uygulamadan sorumlular, Eğitim Bakanlıklarıdır. Her iki eğitim sisteminde eğitimin finansal kaynakları, merkezi bütçeden sağlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Karşılaştırmalı eğitim, eğitim sistemi, İsveç. Abstract: Countries have been continuously in the effort developing education systems. The aims of these efforts are to prepare the individuals for life and build the future of the country. In the first section of this study, managerial structure of the country's educational system, school organization, educational supervision, financial resources of education and teacher training processes are discussed. The second part of the study is a comparative assessment of the Turkish Educational System and Swedish Educational System. As a result, while Turkish Education System is emphasizing national values, Swedish Educational System emphasizes the values of democratic education. In addition, Swedish Educational System aims at innovation and education of responsible citizens. While decisions in the Turkish Education system are taken by the Ministry of National Education, a decision about education in Sweden is taken by the Parliament. The implementation of decisions in Sweden is the responsibility of the Ministry of Education. While there is a compulsory education of twelve-year intermittent in Turkey, in Sweden there is a nine-year compulsory basic education. Plans and policies of both countries are provided by Ministries of Education. In both systems Education's financial resources for Education systems are provided by the central budget. Keywords: Comparative education, education system, Sweden. Giriş Ülkeler, eğitim sistemlerini sürekli bir şekilde geliştirme çabası içerisinde olmuşlardır. Bu çabaların amacı, ülkelerin geleceklerini inşaa etmek ve bireylerini yaşama hazırlamaktır. Bu çalışmanın ilk kesitinde İsveç Eğitim Sisteminin yönetsel yapılanması, okul örgütlenmesi, eğitimin denetimi, eğitimin finansal kaynakları ve öğretmen yetiştirme süreçleri ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise, İsveç Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Sisteminin karşılaştırmalı değerlendirmesi yapılmıştır. İsveç Eğitim Sistemi Bu bölümde İsveç Eğitim Sistemi nin tarihsel gelişimi, amaç ve politikaları, eğitimin yönetsel yapılanması, okul örgütlenmesi ve eğitim sisteminin süreç boyutu incelenmiştir. Tarihsel Gelişim. İsveç te ilk eğitim-öğretim kurumları önce dini kurumlarca açılmıştır (Ada, 2008, 149). 11. ve 12. yüzyıllarda katedrallerin denetiminde bulunan okullarda öğrencilere eğitim verilmiştir. 1623 yılında katedral okullarında dört yıllık eğitim dönemini kapsayan ortaöğretim kurumları açılmıştır. Bu okullarda genellikle soylu ve zengin çiftçilerin çocuklarına eğitim verilmiştir. 1649 yılında Eğitim Kanunu ile birlikte üst ortaöğretim okullarına ek olarak üniversiteler kurulmuştur. 1693 Eğitim Yasası ında üniversiteye giriş için olgunluk sınavı yapılmıştır. 1724 Eğitim Yasası, öğrenci eğitiminde sosyal ve matematik becerileri geliştirmeye yönelik çalışmalara odaklanmıştır. 19. yüzyılda Latincenin uluslararası dil olma özelliğini kaybetmesiyle İsveç eğitiminde İngilizce ve Fransızca etkin konuma gelmiştir. Bu yüzyılda üst ortaöğretim okulları ağırlıklı olarak Lutheran devlet kilisesi için, rahip eğitimine önem vermiştir. 1918 yılında ise ilk teknik ortaöğretim okulları kurulmuştur (webgate.ec.europa.eu). İsveç te ilköğretimin (folkskola) temelleri 1779 yılında Meclis'te ortaya atılmıştır. 1686 Kilise Hukuku nda her rahip kilisede çocukların eğitiminden sorumlu olmuştur. Kilisenin çocuklara okuma yazma 1 Arş. Gör., Karabük Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Karabük, mahmutpolatcan78@gmail.com.tr
eğitimi vermesi, ilk dönemlerde ilköğretime öğrenci katılımını düşürmüştür. 1895 yılında, ilköğretimin yaygınlığını arttırmak amacıyla, ilköğretimde üç yıllık temel zorunlu eğitim kararı alınmıştır. 1914 yılında, eğitim programında ulusal bütünlüğü sağlamak için, hükümet tarafından merkezi bir yönetim kurulu oluşturulmuştur. Merkezi hükümet yerel yönetimlerin kendi yerel eğitim programlarını kurması için belediyelere örnek metinler vermiştir. 1962 yılında Parlamento (Riksdag) dokuz yıllık zorunlu eğitim kararı (grundskolan) almıştır. 1964 yılında kurulan günümüz üst ortaöğretim okullarına ek olarak 1970 yılında iki yıllık mesleki eğitim (gymnasieskolan) kurumları kurulmuştur. Yükseköğretimde birleşik eğitim sistemi oluşturmak amacı ile 1977 yılında yeni bir yasa ve yönetmelik çıkarılmıştır. Bu değişimle birlikte yükseköğretimde öğrencilere istihdama yönelik eğitim verilmiştir (webgate.ec.europa.eu). İsveç Eğitim Sistemi nde, 1990 yılından itibaren okul öncesi ve zorunlu eğitim arasındaki entegrasyonu sağlamak için bir dizi değişikliğe gidilmiştir. Okul öncesi ve okul çağındaki çocuk bakımı sorumluluğu Eğitim ve Bilim Bakanlığı ile Sağlık ve Sosyal İşler Bakanlığı na verilmiştir. 1998 yılı itibariyle okul öncesi eğitimde yeni bir eğitim programı oluşturulmuş ve altı yaşındaki çocukların eğitiminden belediyeler sorumlu tutulmuştur. Ancak okul öncesine katılım isteğe bırakılmıştır. Zorunlu temel eğitim ve ortaöğretimde yeni bir sistem 1992 yılında oluşturulmuştur. 1993 yılında yapılan Yükseköğrenim sistemi reformu ile yükseköğretim kurumlarının kendi kaynaklarını etkin kullanmaları için kendilerine teşvik verilmiştir (webgate.ec. europa.eu). İsveç Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikaları İsveç Eğitim Kanun unda, ülke çocuklarının ve gençlerinin fırsatlar açısından eşit eğitim alma hakkı, yasalarla güvence altına alınmıştır (TEK-SAV, 2006). Ülke eğitim politikası; hedeflerde açıklık, ücretsiz eğitim, yaşam boyu öğrenme, eğitimde tarafsızlık, etnik köken ayrımı gözetmeksizin herkese eğitim verilmesini amaçlamaktadır (Education in Sweden, 2009, 8). Temmuz 2011 de yürürlüğe giren Eğitim Kanunu na göre, Eğitim Sistemi tüm çocukların ve gençlerin eşdeğer eğitime sahip olmasını hedeflemektedir. Eğitim sistemi için devlet düzenlemeleri bütün eğitim basamaklarında Eğitim Kanunu, Yükseköğretim Kanunu ve bir dizi yönetmeliklerle düzenlenmiştir (sweden.se). İsveç Eğitim Sisteminde demokratik değerler ön plandadır. Eğitim reformları hakkındaki kararlar Parlamento tarafından alınır. Eğitim ile ilgili yasal düzenlemeler Parlamentoya sunulmadan önce eğitim yasaları hakkında üniversiteler, sendikalar, bilim insanları ve çeşitli meslek gruplarının görüşleri alınır (Türkoğlu, 1998). İsveç Eğitim Sisteminin temel amaçları şu şekilde özetlenebilir (Ada ve Baysal, 2012, 317): Öğrencilerin eğitim yoluyla bilgi ve becerilerle donatılması, aile içerisinde uyumlarının geliştirilmesi, sorumluluk sahibi bireyler ve yurttaşlar olarak yetiştirilmesi, öğrencilerin özel gereksinimlerinin karşılanması, Okullardaki etkinlikler ve düzenlemelerle temel demokratik değerlerin korunması, Cinsiyetler arasındaki eşitliğin sağlanması, ırkçılığın önlenmesinin yanı sıra sistemin tutarlılığının sürekli kılınması amaç edinilmiştir. İsveç Eğitim Sisteminin Yapılanması İsveç Eğitim Sisteminin yönetimi, merkezi ve yerel yönetimler tarafından sağlanmaktadır. Belediyeler üniversite dışında neredeyse tüm kamu eğitiminin örgütlenmesinden sorumlu kurumlardır (Euyrdice.org). İsveç Eğitim Sisteminin yönetsel yapılanması ve okul örgütlenmesi bu bölümde incelenmiştir. Yönetsel yapılanma. İsveç'te Eğitim Sisteminde ulusal ve yerel düzeyde bir yönetsel yapılanma söz konusudur. İsveç Eğitim Sisteminin yönetsel yapılanması şekil 1 de gösterilmiştir.
Şekil 1: Yönetsel yapılanma örgütsel şeması. Kaynak: Ada, S. ve Baysal, N. (2012). Eğitim Yapıları ve Yönetimleri Açısından Çeşitli Ülkelere Bir Bakış. Ankara: Pegem Akademi. Şekil 1 de görüldüğü üzere, İsveç Parlamentosu (Riksdag) ve hükümet, merkezi düzeyde eğitim kanunlarına göre eğitimin planlanması ve uygulanma şeklini belirler. Bakanların altında siyasi devlet sekreterleri, Bakanlığın idari uygulamalarını sağlama görevini yürütür. Ayrıca, Bakanların bir dizi siyasi danışmanları bulunmaktadır. İdari ve Hukuk İşleri Genel Müdürü bakanlıktaki tüm görevleri hukuka uygun olarak yapılmasını sağlamaktan sorumludur. Eğitim ve Araştırma Bakanlığı aşağıdaki müesseselere ayrılmıştır: Okullar Bölümü, Üst Ortaöğretim Bölümü, Öğrenci Maddi Destek ve Yetişkin Eğitimi Bölümü, Yükseköğretim Bölümü, Araştırma Politikası Bölümü, Bütçe Koordinasyon ve Yönetim Bölümü, Uluslararası İlişkiler Sekreterliği ve Hukuk Sekreterliği bakanlık birimleridir (Ada ve Baysal, 2012). İsveç, 290 belediyeden (kommuner) oluşur. Her belediye bir idari birim veya bölgedir. Belediye İsveç demokratik sisteminin önemli bir parçasıdır ve sorumlulukları Belediye Yasası ile düzenlenmiştir. Yerel düzeyde karar organları, yerel belediye meclisleridir. Belediyenin temel sorumlulukları yerel düzeyde okul öncesi eğitim, özel eğitim, zorunlu eğitim, ortaöğretim ve yetişkin eğitimini sağlar. Yerel belediye meclisi belediye meclisi tarafından alınan kararların yönetim ve uygulanmasından sorumlu olan hem belediye kurulunu hem de diğer karar alma organlarını seçer (sweden.se). Okul yapılanması. İsveç Eğitim Sistemi nde okul örgütlenmesi beş ana aşamaya ayrılmaktadır. Bunlar; çocuk bakımı, devlet okulu sistemi, yükseköğretim, kamu yetişkin ve diğer yetişkin eğitimi için okul sistemi (Education in Sweden, 2009, 8). İsveç Eğitim Sisteminde okul yapılanması şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil 2: Okul örgütlenmesi şeması. Kaynak: MEB, 2007 Şekil 2 de görüldüğü üzere İsveç te 0-6 yaş dönemleri arasındaki çocuklar okul öncesi eğitime tabi tutulmaktadır. Yedi yaşından itibaren çocuklara dokuz yıllık zorunlu ilköğretim eğitimi sağlanmaktadır. İlköğretim aşamasından sonra isteğe bağlı olarak öğrencilerin üç yıllık ortaöğretim ve daha sonrasında lisans eğitimine devam etme imkânları bulunmaktadır (Eurydice, 2005). Okul öncesi eğitim. İsveç Eğitim Sisteminde, okul öncesi (förskolan) eğitim altı yaşın altındaki çocuklar için, eğitim sisteminin ilk aşamasıdır. Kamu okul sistemini kapsayan okul öncesi eğitim, öğrenci zorunlu temel eğitime başlamadan önce, isteğe bağlı olan bu eğitimi ücretsiz alır (Eurydice.org). okul öncesi eğitim gönüllü eğitim olmasına rağmen eğitime katılım oranı % 95 tir. Okul öncesi eğitim genellikle anaokullarında yapılmaktadır. Okul öncesi eğitim belediyenin finans kaynakları ve ailelerin ödediği ücretlerle sağlanmaktadır (Education in Sweden, 2009). Temel eğitim ve ortaöğretim (zorunlu eğitim). İsveç Eğitim Kanununa göre ilköğretim 7-16 yaş arası tüm çocuklar için zorunludur. Eğitim Yasasında, çocukların ulusal okul sisteminde eğitim alma hakkına sahip olduğu belirtilmektedir. Çoğu çocuk ilköğretime yedi yaşında okula başlamasına rağmen, ilköğretime başlama yaşı velilerinin isteğine göre altı ile sekiz yaşları arasında değişmektedir. Zorunlu eğitime katılım dokuz yıllık dönemi kapsar (Eurdice, 2005). Yeni Eğitim Yasasının 2011 yılında yürürlüğe girmesiyle zorunlu eğitim sistemi için yeni bir eğitim programı oluşturulmuştur. Zorunlu eğitimin ilk yedi yıllık döneminde, öğrencilerin eğitim durumları hakkında velilere bilgi verilir. Sekiz ve dokuzuncu sınıflarda ise, dönem sonlarında öğrencilerin not durumlarını gösteren karneler verilir. Ortaöğretimi başarıyla tamamlayan öğrencilere, başarı durumunu
gösteren Slutbetyg bitirme belgesi verilir. Zorunlu eğitim boyunca sürekli öğrenci değerlendirmesi gerçekleştirilmektedir. Öğrenci not değerlendirmesi sekizinci sınıftan itibaren başlanmaktadır ve notlar üç puan ölçeğindedir: geçer (G), iyi not ile geçme (VG) ve pekiyi ile geçme (MVG) (Eurydice, 2007). İsveç te yeni ortaöğretim programı 2011 yılında yürürlüğe girmiştir. Yeni yasayla yükseköğretim hazırlık programları, mesleki programlar ve ulusal programlar değişmiştir. Tüm ortaöğretim programları; İsveççe, İngilizce, matematik, vatandaşlık bilgisi, beden eğitimi ve sağlık gibi bazı zorunlu dersler etrafında toplanmıştır. Ayrıca, öğrencilere özel konularda eğitim için programda esneklikler sağlanmıştır. Değerlendirme, öğrencilerin eğitim öğretim döneminde göstermiş oldukları süreç odaklı performans sonucunda verilen notlarla yapılmaktadır. Ulusal sınavlar, temel konular üzerinde yapılmaktadır (Eurydice.org). İsveç te okullar; mesleki, teknik ve akademik ortaöğretim kurumlarında alan ayrımı yapılmamıştır. Akademik ve mesleki eğitim aynı ortaöğretim kurumu çatısı altında toplanmıştır. Temel zorunlu eğitimi tamamlayan öğrenci, temel eğitimdeki başarı durumuna göre, kendi isteğiyle ortaöğretim programlarından birini seçerek eğitimini sürdürür (MEB, 2007). Yükseköğretim. İsveç te üniversitelere kabul koşulları tüm programlar için aynıdır. Ortaöğretimi başarıyla tamamlayan her öğrenci Slutbetyg belgesini aldıktan sonra lise notları, üniversite giriş sınavı ve iş tecrübesine bağlı olarak üniversitelere giriş hakkını elde eder. Hemen hemen tüm kamu okulları, devlet destekli eğitim sunarlar ve ücretsizdirler. Lisans derecesi iki gruba ayrılmaktadır. İlk grupta, iki farklı lisans programından oluşan iki yıllık lisans derecesi, üç yıllık lisans derecesi ile birlikte yüksek lisans programlarından oluşmaktadır. Diğer dereceler, belli mesleklere yönelik süresi iki ile beş yıl arasında değişen profesyonel derecelerden oluşmaktadır (Euydice, 2005). Özel eğitim. İsveç te işitme engelli bütün çocuklar, özel olarak düzenlenmiş normal kamu okullarında eğitim görmektedir. Öğrenme güçlüğü çeken öğrenciler temel eğitim ve ortaöğretim boyunca, Sarskola adı verilen okullarda özel eğitim alırlar. Bu öğrenciler kaynaştırma eğitimiyle normal okullarda da eğitimlerini sürdürebilirler. 2002 yılından itibaren yürürlüğe giren Üçüncü Düzey Öğretim Yasası ile üçüncü düzey öğretim kurumlarında ırk cinsiyet, ve engel durumuna bakılmadan engelli öğrenciler ve velileri için devletin eşit eğitim hakkı sunmak zorunda olduğu belirtilmektedir (MEB, 2006; Unesco, 2011). İsveç Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu Merkezi düzeyde İsveç Parlamentosu (Riksdag) ve hükümet, eğitim kanunlarına göre merkezi planlama ve bunların uygulanma şeklini belirler. Eğitim sisteminin planlanmasını (Eğitim ve Araştırma Bakanlığı) iki bakanlık yürütür. Bakanlıklardan biri okullardan, öğretimden ve bilimden; diğeri ise okul öncesi ve yetişkin eğitiminden sorumludur. Bakanlara bağlı bakanlığın işleyişinden sorumlu devlet sekreterleri vardır ve aynı zamanda bakanlar birkaç danışmana sahiptir (sweden.se). İsveç Eğitim ve Araştırma Bakanlığı nda yönetim ve hukuk işlerinden sorumlu bir genel müdür bulunur. benel müdür bakanlık içerisinde siyasi olmayan eğitim ve araştırma faaliyetlerinden sorumludur. Bakanlık, eğitim sistemi için çerçeve çizer. Merkez teşkilatında üst düzey birimler hukuk ve yönetmelikleri uygulamadan sorumludur (sweden.se). Ulusal Eğitim Ajansı ve Ulusal Yükseköğretim Ajansı; okul öncesi, okullar, kolejler ve üniversitelerin ulusal düzeyde eğitimin sorumluluğunu taşırlar. Yeni eğitim sistemi yalnız ulusal düzeyde değil, yerel kademede de amaçlarını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Zorunlu öğretim süresi 7-16 yaşları arasında dokuz yıldır. Eğitim Bakanlığı, Ulusal Eğitim Kurulu ve Yerel Eğitim Meclisleri tarafından yönetilmektedir. Eğitim mevzuatı ve finansmanı parlamento tarafından düzenlenir. Eğitim-öğretimin içeriği ve eğitim programı ulusal düzeyde Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenir. Yerel düzeyde eğitim programı her belediyenin eğitim planı, ulusal eğitim planına uygun bir şekilde düzenlenir. Okullar ve öğretmenler öğretim yöntemlerine karar verme ve eğitimde kullandıkları araç gereçleri seçmede özgürdürler. İsveççe, İngilizce ve Matematik zorunlu eğitimde temel derslerdir. Öğrenciler, bu derslerin dışında uygulamalı sanat konuları, sosyal bilimler, doğa bilimleri ve başka bir yabancı dil gibi dersleri de almaktadırlar (MEB, 2007). Öğretmen yetiştirme. Zorunlu öğretim öğretmenleri, üniversite ve üniversite kolejlerinde yetiştirilmektedir. Sınıf öğretmenleri zorunlu ilköğretim için eğitilmektedir. Bir öğretmenin kadrolu olarak istihdam edilmesi için üniversite veya üniversite kolejinde öğretmenlik eğitimini tamamlaması gerekmektedir. Yerel düzeyde, Belediye okullarında çalışan öğretmenlerin işe alınmasına ilişkin kararlar okul düzeyinde alınmaktadır. Çalışma süresi, maaş ve çalışmaya ilişkin kurallar işveren ve öğretmen sendikaları arasında yapılan toplu sözleşmelerle belirlenir. Bütünleşik öğretmenlik derecesi 2001 yılında uygulamaya konulmuştur. Bu yapıyla birlikte, tüm öğretmenlerin ortak yeterliklere sahip olmaları sağlanmaktadır. Anaokulu, temel eğitim ve ortaöğretimdeki öğretmenler belediye çalışanlarıdır (Unesco, 2011; Eurydice, 2007).
Yapı Amaç 9. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi Bildiri Kitabı Edirne/Türkiye, 16-18 Ekim 2014 Eğitim denetimi. İsveç Eğitim ve Araştırma Bakanlığı bünyesinde teftişle ilgili merkezi bir kurul yoktur. Eğitim sisteminin denetimi, objektif değerlendirme ilkelerine dayalı, devlet ve yerel yetkililerin sistemli gözetimi ile değerlendirilir. Ulusal Eğitim Ajansı ve Ulusal Yükseköğretim Ajansı ulusal kademede sistemi gözetir ve değerlendirir. Bu ajansların öğretmenlerin hizmet içi kurslarını düzenleme ve öğretmenlerle ilgili araştırma yapma yetkileri de bulunur. Planlama ve değerlendirme çalışmaları aktif gözlem sonuçlarına göre oluşturulmaktadır (MEB, 2007). Yerel düzeyde belediyeler okul öncesi eğitim kuruluşlarının denetiminden sorumludur. Bölgesel düzeyde İlçe Yönetim Kurulları, ulusal düzeyde Ulusal Sağlık ve Sosyal Kurulu okul öncesi denetimden sorumludur. 1998 de Ulusal Eğitim Ajansı ulusal ve bölgesel düzeyde sorumluluğu üzerine almıştır. Ulusal Eğitim Ajansı bölge seviyesindeki okul ve kurumlarda ulusal eğitimin amaçlarını denetlemek ve gerçekleştirmekle görevlidir. Ulusal Eğitim Ajansı aynı zamanda bir denetim kurulu rolüne de sahiptir. İsveç te diğer Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi okullar kalite güvence sisteminden sorumlu ofisler aracılığı ile okul denetimleri yapılmaktadır. Her Bölge Ofisi kendi bölgesindeki denetim işlerinden sorumlu tutulmuştur (MEB, 2007). Eğitim finansmanı. İsveç te öğrencilerin büyük bir çoğunluğu, giderleri devlet tarafından sağlanan okullara gitmektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin %7,2 si bağımsız özel okullara gitmektedir. Bu okullar devlet okulları ile aynı eğitim-öğretim programını kullanır. Özel okullar, devlet okullarının belediyeden aldıkları eğitim destekleriyle aynı oranda destek alırlar. Üçüncü düzey eğitim kurumları olan özel eğitim okulları, kurumsal giderlerini karşılamak için devlet desteği alırlar (MEB, 2005). Yetişkin eğitimi. Eğitim sisteminin bir parçası olan yetişkin eğitimi, 1968 Eğitim Kanunu ve Belediye Halk Eğitimi yönetmelikleri ile düzenlenmiştir. Yetişkinlerin beceri düzeylerini arttırmak amacıyla dokuz yıllık zorunlu eğitime eşdeğer temel ve üst düzey yetişkin eğitimleri belediyeler tarafından sağlanmaktadır. Ayrıca, Belediye yerel veya bölgesel ihtiyaçları karşılamak için eğitim kursları sağlar. Bu kurslarda her yetiştinin yeteneklerine uygun bireysel çalışma planı verilir (Unesco, 2011). Yetişkinler için devlet okulları; belediye yetişkin eğitimi, ortaöğretim sonrası eğitim, ileri düzey mesleki eğitim, öğrenme güçlüğü çeken yetişkinler için İsveççe eğitimini kapsayan eğitim basamaklarından oluşmaktadır. Belediye yetişkin eğitimi, özel eğitime ihtiyaç duyan yetişkinler için belediye yetişkin eğitimi ve göçmenler için İsveççe eğitimini Eğitim Yasası nda güvence altına alınmıştır. Yetişkinler için temel eğitim, dokuz yıllık zorunlu eğitimle denktir. Yetişkinlerin ortaöğretim programı ve not sistemi normal eğitimle aynıdır. Yetişkinler için ortaöğretim eğitimi, kısa dönem eğitim almış olan veya iki yıldan fazla süreyle ortaöğretimin ilk kısmına gitmemiş olan öğrencileri eğitime almayı amaçlamaktadır (MEB, 2007). İsveç ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Türk Eğitim Sistemi ile İsveç Eğitim Sisteminin amaç, yapı, süreç açısından karşılaştırılması tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1. Türk ve İsveç Eğitim Sistemlerinin karşılaştırılması Türkiye *Milli değerlerini, koruyan ve geliştiren ve daima yüceltmeye çalışan, görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek, *Topluma karşı sorumluluğu olan; yapıcı, yaratıcı ve verimli bireyler yetiştirmek, *Bir meslek sahibi olmalarını sağlamak, *Kararlar Milli Eğitim Bakanlığı tarafından alınmaktadır. Uygulama İl Milli Eğitim Müdürlükleri nce olmaktadır. *Ulusaldır. *Okul öncesi eğitim zorunlu değildir. *Kesintili zorunlu eğitim uygulanmaktadır *İlkokul 4 yıl, ortaokul 4 yıl şeklinde yapılanmıştır. *Ortaöğretim (lise) 4 yıldır. *Okul yapılanması 4+4+4 biçimindedir. Zorunlu eğitim 12 yıldır. *12 yıllık zorunlu eğitimin sonunda merkezi sınava girilir ve alınan puana göre üniversiteye yerleşilir. İsveç *Demokratik değerleri ön planda tutan ülke çıkarları doğrultusunda yetişmiş insan gücünü sağlamak *Yenilikçi, hoşgörülü ve adaletli bireyler yetiştirmek, *Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak, *Kararlar Parlamento tarafından alınır. Eğitim Bakanlığı kararları uygulamadan sorumludur. Yerel düzeyde eğitimden Belediyeler sorumludur. *Ulusal değildir. *Kesintisiz zorunlu 9 yıllık temel eğitim verilir. *Ortaöğretim 3 yıldır ve zorunlu değildir. *Okul yapılanması 9+3 şeklindedir. *Ortaöğretimden Üniversiteye geçiş aşamasında öğrencinin ortaöğretim notları ve üniversiteye geçiş testleri ortalamaları alınarak yapılır.
Süreç 9. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi Bildiri Kitabı Edirne/Türkiye, 16-18 Ekim 2014 *Eğitim politikalarının planlama, karar ve uygulamasından Milli Eğitim Bakanlığı sorumludur. *Merkezi, milli program uygulanır. *Öğretmenler, sınav sonucuna göre Bakanlıkça tayin olunurlar ve kadroludurlar. *Öğretmen yetiştirme Eğitim Fakülteleri, Meslekî Eğitim Fakülteleri ve Teknik Eğitim Fakülteleri tarafından sağlanmaktadır. İhtiyaçlara göre MEB, öğretmenlik sertifikası alan diğer Fakülte mezunlarını da öğretmen olarak atamaktadır. *İlk, orta ve yükseköğretim devlet kaynakları aracılığıyla merkezden finanse edilmektedir. *Eğitim politikalarının planlama, karar almada Parlamento; uygulamasından Eğitim Bakanlığı sorumludur. *Merkezi ve yerel programlar uygulanır. *Öğretmen yetiştirme üniversite ve kolejlerde yetiştirilmektedir. *Öğretmenler kadroludur. *İlk, orta ve yükseköğretim devlet kaynakları ve yerel kaynaklar aracılığıyla merkezden finanse edilmektedir. Tablo 1 de görüldüğü gibi Türk Eğitim Sisteminin milli değerleri vurgularken İsveç Eğitim Sistemi demokratik eğitim değerlerini vurgulamakla birlikte, yenilikçilik ve iyi vatandaş yetiştirme amacını gütmektedir. Türk Milli Eğitim Sisteminde kararlar Milli Eğitim Bakanlığı tarafından alınırken, İsveç te eğitim ile ilgili kararlar Parlamento tarafından alınmaktadır. Bu kararları uygulamak ise Eğitim Bakanlığının sorumluluğundadır. Türkiye de kesintili zorunlu on iki yıllık eğitim uygulanmaktayken İsveç te dokuz yıllık zorunlu temel eğitim verilmektedir. Her iki eğitim sisteminde eğitim ile ilgili plan ve politikaları uygulamadan sorumlular Eğitim Bakanlıklarıdır. Her iki eğitim sisteminde eğitimin finansal kaynakları merkezi bütçeden sağlanmaktadır. Sonuç İsveç in çağın gereklerine uygun olarak, kaliteli eğitim yoluyla bireyleri yaşam boyu öğrenmeye teşvik etmeyi amaçladığı söylenebilir. Eğitim-öğretimle ilgili kararların alınmasında Parlamento nun sorumlu olması, demokratik değerlerin önemsendiği, ülke yurttaşların karar alma süreçlerine katılımın önemli olduğu ifade edilebilir. İsveç Eğitim Sisteminin amaçlarında, cinsiyet ayrımcılığına ve ırkçılığın engellenmesine yönelik alınan kararlar dikkat çeken unsurlardır. Eğitim finansmanının kamu tarafından sağlanması, eğitim yatırımlarının yüksek olması ve özel sektörün eğitime katkılarının yüksek olması ülkede eğitim kalitesini arttırmıştır. Zorunlu temel eğitim düzeyinde öğrenci performansını ve kalitesini artırmak amacıyla, merkezi hükümetin ve yerel yönetimlerin okullara karar verme sürecinde ve okul mali kaynaklarının yönetiminde özerklik sağlaması, öğretim programına esneklik getirmesi tespit edilen diğer sonuçlardır. Kaynakça Ada, S., ve Baysal, N. (2012). Eğitim Yapıları ve Yönetimleri Açısından Çeşitli Ülkelere Bir Bakış. Ankara: Pegem Akademi. Ada, Ş., Üstün, A. (2008). İsveç Eğitim Sisteminin İncelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 146-173. Karaman, Ü. (?). Amaç Yapı ve Yönetim Süreçleri Açısından İsveç Eğitim Sistemi. Ankara Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36-45. Türkoğlu, A. (1998). Karşılaştırmalı Eğitim Dünya Ülkelerinden Örneklerle. Adana: Baki Kitabevi. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. (2008), http://www.akbank.com/doc/deik/isvec_ulke_bulteni_2008.pdf 01.05.2013 tarihinde indirilmiştir. Education in Sweden, https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/sweden adresinden 20.05.2013 tarihinden alınmıştır. Education System of Sweden, http://www.sweden.se/eng/home/education/swedish-language/ Sweden adresinden 20.05.2013 tarihinden alınmıştır. Education in Sweden. (2009). http://www.svshv.umu.se/internationellt/scb%20education%20in%20sweden.pdf 01.05.2013 tarihinde indirilmiştir. Eurydice (2005). Sweden Education System. http://eurybase/ Application/ frameset. Asp?country= SW&language=EN 01.05.2013 tarihinde indirilmiştir. İsveç Ülke Raporu (2010), www.een.kso.org.tr/up/dene/isveculkeraporu.doc 22.05. 2013 tarihinde indirilmiştir. MEB Dış İlişkiler Müdürlüğü. (2005). Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkeleri Eğitim Sistemleri. Ankara: Kalkan Matbaacılık. MEB Dış İlişkiler Müdürlüğü. (2007). Avrupa Birliği Ülkelerinde Eğitim Denetimi Ankara. Avrupa daki Eğitim Sistemleri Üzerine Özet Belgeler, http://maol.meb.gov.tr+/download_files/ekitap/ab_egitim_sistemi.pdf 01.05.2013 tarihinde indirilmiştir. Swedish School System, http://www.sweden.se/eng/home/education/01.05.2013 tarihinde indirilmiştir. World Data on Education, 2010/2011,http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/Publications/WDE/2010/pdfversions/Sweden.pdf adresinden 01.05.2013 tarihinde indirilmiştir.