Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2008,25(2):13-23 ISSN

Benzer belgeler
Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 32200, Isparta. Ahmet AKSOY, İsmail KARACA *

ORGANİK TARIMDA TARIMSAL MÜCADELE İLKELERİ

Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2008 Cilt:17-3

Kahramanmaraş İlinde Sera Koşullarında Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) (Domates güvesi) 'nın Popülasyon Yoğunluğu

Türkiye de örtüaltında zararlılara karşı biyolojik mücadele uygulamalarının gelişimi: Araştırmadan pratiğe Antalya örneği 1

DERLEME MAKALESİ /REVIEW ARTICLE

Batı Akdeniz Bölgesi nde Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera:Gelechiidae) nın biyoteknik mücadele olanaklarının araştırılması 1

FARKLI SICAKLIKLARIN AVCI BÖCEK SCYMNUS SUBVILLOSUS (GOEZE) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) UN ERGİN ÖNCESİ DÖNEMLERİNİN ÖLÜM ORANLARINA ETKİLERİ *

Yusuf KARSAVURAN 2 Mustafa GÜCÜK 2

ANTALYA BÖLGESİ SERA SEBZECİLİĞİ İŞLETMELERİNDE TARIMSAL ALTYAPI ve MEKANİZASYON ÖZELLİKLERİ

Örtüaltı yetiştiriciliğinde bazı zararlılar üzerinde bor içeren bazı bileşiklerin insektisit özelliklerinin araştırılması

ÖZGEÇMİŞ. Adı-Soyadı : Miray DURLU KÜLBAŞ. Doğum Yeri : Beyoğlu-İstanbul. Doğum Tarihi : Medeni Hali : Evli. Yabancı Dili : İngilizce

Domates Yaprak Galeri Güvesi Tuta absoluta

EĞİTİM BİLGİLERİ. Ülke Üniversite Fakülte/Enstitü Öğrenim Alanı Derece BAHÇE BİTKİLERİ BAHÇE BİTKİLERİ BAHÇE BİTKİLERİ AKADEMİK/MESLEKTE DENEYİM

Yafes YILDIZ, Azize TOPER KAYGIN 1 ÖZET

Aydın İli Çilek Alanlarında Saptanan Noctuidae (Lepidoptera) Familyası Türleri, Yayılışı, Zararı ve Popülasyon Dalgalanmaları Üzerinde Çalışmalar

Summary. Yusuf KARSAVURAN ** Enver DURMUŞOĞLU **

İzmir ilinde örtüaltı organik sebze üretiminde topraküstü zararlılarının durumu 1

Hatay İli Heterocera (Lepidoptera) Faunasına Katkılar

Sebze Zararlısı Dipterler

DOI: /teb Türk. entomol. bült., 2016, 6 (2): ISSN X

A new tomato pest, Lasioptera sp. (Diptera: Cecidomyiidae) and its distribution in Mediterranean Region of Turkey

K onya Bölgesinde Ö rtü altı Sebze Yetiştiriciliğinin G eliştirilebilm e O lan ak ları

Orijinal araştırma (Original article)

Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR

Biyolojik Mücadele. Öğretim Elemanları Entomoloji Fitopatoloji Toplam Prof. Dr Doç. Dr. 2 2 Yrd. Doç. Dr Araş. Gör Toplam 5 2 7

ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ. : Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, 07100, ANTALYA Tlf: 0 (242) , ayseserpil.kaya@gthb.gov.

Sağlıklı Tarım Politikası

SERA TASARIMI ve İKLİMLENDİRME. Cengiz TÜRKAY Ziraat Yüksek Mühendisi. Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Erdemli-Mersin 12 Ekim 2012

ANTALYA İLİNDE NAR ZARARLILARI ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR: GÖVDE VE DALLARDA ZARAR YAPANLAR

Mersin ili domates seralarında Domates yaprak galeri güvesi Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae) nın yaygınlığı ve zarar durumu

Örtüaltı domates yetiştiriciliğinde Beyazsineklere karşı farklı tonlardaki sarı renkli yapışkan tuzakların etkinliği 1

Çizelge yılında patlıcan ve 1999 yılında domates serasına ait bilgiler.

ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ

Doğu Akdeniz Bölgesi nar bahçelerinde Harnup güvesi [Ectomyelois ceratoniae Zell., 1839 (Lepidoptera: Pyralidae)] nin ergin popülasyon değişimi

Tokat Yöresinde Domates Ekim Alanlarında Zarar Oluşturan Domates Pas Akarı [Aculops lycopersici (Massee) (Acari: Eriophyidae)]

ISPARTA YÖRESİNDE Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep.: Thaumetopoeidae) NIN YUMURTA KOÇANLARI ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR.

EĞİTİM BİLGİLERİ. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi / Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi / 1999

Sürdürülebilir Pestisit Kullanımı

Orta Karadeniz Bölgesi Seralarındaki Kök-Ur Nematodlarının Yayılış ve Bulaşıklık Oranı

Yüksek Lisans Tez Konusu: Marmara Bölgesi Anadolu Yakası Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği

Summary. Key words: Thysanoptera, Thrips tabaci, processing tomato, İzmir, population change

BİTKİ ZARARLILARI ARAŞTIRMALARI

EĞİTİM BİLGİLERİ Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü - ADANA Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi- ADANA

BU BELGE İSPANYA NIN ARAGON EYALETİNDE BULUNAN GENEL GIDA MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI BİTKİ KORUMA MERKEZİ TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR.

I. KISIM: Temel Bilgiler ve Muhafaza

Bazı aspir genotiplerinin pas hastalığına karşı reaksiyonları hakkında ön çalışma 1

Devam Daire Başkanı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Daire Başkan Vekili

PAMUKTA ENTEGRE MÜCADELE

Zeynep UYGUN 1, İsmail KARACA* 1. (Alınış Tarihi: , Kabul Tarihi: )

YABANCI DİL BİLGİSİ Yabancı Dil / Derecesi KPDS ÜDS TOEFL IELTS

Halil BOLU İnanç ÖZGEN. Yayın Geliş Tarihi: Yayın Kabul Tarihi:

ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ

YURTDIŞI GEÇİCİ GÖREV DÖNÜŞÜ BİLGİLENDİRME TOPLANTISI

Sanhurfa Hinde tanm ve tanm dis: alanlarda saptanan galerisinegi (Diptera: Agromyzidae) turleri ve parazitoitleri*

zeytinist

Antalya İli Sera Sebze Yetiştiriciliğinde Modern ve Geleneksel Sera İşletmelerinin Kıyaslanması

Budama. Örtüaltı tarımında. Bitkiyi dikine doğru büyütmek Işıklanma havalandırmayı daha effektif sağlamak

İÇİNDEKİLER VII. SULAMA GİRİŞ SULAMANIN GENEL PRENSİPLERİ Sulamanın Amacı ve Önemi... 32

Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma

TÜRKĐYE IX. TARIM EKONOMĐSĐ KONGRESĐ ŞANLIURFA, 2010

TÜRKİYE'NİN AVRUPA TOPLULUĞU ÜLKELERİNE SEBZE İHRACATI

Tekirdağ Koşullarında Yüksek Tünelde Hava Hareketi, Hava Sıcaklığı ve Nemin Birbirine Etkilerinin Belirlenmesi

ÖNEMLİ ZARARLILARI. Spodoptera spp. (Yaprak kurtları) yumurta

BİYOLOJİK SAVAŞ. Kültür bitkilerinde zararlı organizmalara karşı doğal düşmanlarının kullanılmasıdır.

Ege Bölgesinde Entegre Mücadelenin Yayımında Karşılaşılan Sorunlar: Örtü Altı Sebze Yetiştiriciliği Örneği

Tekirdağ&Ziraat&Fakültesi&Dergisi&

Sırık Domates Çeşitlerinin Açıkta Tarla Koşullarında Farklı Lokasyonlarda Verim ve Kalite Özelliklerinin Araştırılması

Manisa İlinde Sanayi Domatesi Üretim Alanlarında Görülen Thysanoptera Takımına Ait Türlerin Saptanması Üzerinde Araştırmalar 1

GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ (GAP) BÖLGESİ VE CİVARI İLLERDE SERALARIN İKLİMLENDİRME GEREKSİNİMLERİ

BÖıDesi koıollarına oydon bazı üzüm teıiflerinde,

Samsun Ekolojik Koşullarında İlk Turfanda Taze Fasulye Yetiştiriciliğinde Bazı Çeşitlerin Performanslarının Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma*

Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü Çalışmalarından. M. Orhan ÖZALP

Yrd.Doç.Dr. ALİ ECE ÖZGEÇMİŞ DOSYASI. Akdeniz Üniversitesi, Korkuteli Meslek Yüksekokulu, Korkuteli/Antalya

IMPROVING OF F 1 HYBRIDS CUCUMBER (CUCUMIS SATIVUS L.) VARIETIES FOR GREENHOUSE SPRING CULTIVATION

Antalya İli Sera Sebze Yetiştiriciliğinde Uygulanan Tarımsal İşlemler ve İnsan İşgücü Kullanımı

Araştırma Makalesi/Article

Türkiye de Domates Üretimi, Dış Ticareti ve Rekabet Gücü

Araştırma Makalesi/Research Article Derim, 2014, 31 (1):35-49

Çiftçi Şartlarında Potasyumlu Gübrelemenin Verim ve Kaliteye Olan Etkisi

Arboridia adanae (Dlabola, 1957) (Hemiptera: Cicadellidae) nin Öküzgözü Asma Çeşidindeki Zararının Belirlenmesi İnanç Özgen 1* Yusuf Karsavuran 2

Uluslararası Science Citation Index'ce taranan dergilerde kaynak gösterilme

son hacim litre olacak şekilde sulandırılarak toprak yüzeyine püskürtülüp, cm toprak derinliğine karıştırarak uygulanabilir.

BİYOLOJİK MÜCADELE. Kültür bitkilerinde zararlı organizmalarakarşı doğal düşmanlarının insan katkısıyla kullanılmasıdır.

BAZI KÜLTÜR BİTKİLERİNDE KLASİK GÜBRELERE İLAVETEN ÖZEL GÜBRELERİN KULLANILMASI

Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi

33. Current Situation of Bingöl Province in The Context of Crop Production

ANTALYA İLİ SERALARINDA KULLANILAN HAVALANDIRMA ve ISITMA SİSTEMLERİ *

Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi

Arboridia adanae (Dlabola) (Hemiptera: Cicadellidae) nin populasyon değişimine ve zarar oranına farklı üzüm çeşitlerinin etkisi 1

Derece Bölüm/Program Üniversite l Lisans Tarla Bitkileri Akdeniz Üniversitesi 1994 Yüksek Lisans Tarla Bitkileri Süleyman Demirel Üniversitesi 1998

DOĞU ANADOLU TARIM KONGRESİ

Doç. Dr. Nuray ÇÖMLEKÇİOĞLU

Araştırma Makalesi. Ali GÜNCAN 1 Zeynep YOLDAŞ 2 Türkan KOÇLU 3 ÖZET. Anahtar Sözcükler: Phyllocnistis citrella, turunçgil, İzmir, zararlı durumu

Özgeçmiş. Araş. Gör. Gamze ÇAKIRER Bahçe Bitkileri

KİŞİSEL BİLGİLER. EĞİTİM BİLGİLERİ. Bitki Koruma Yabancı Ot 2011

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Derece Bölüm/Program Üniversite l. Doktora Bahçe Bitkileri Ankara Üniversitesi 2008

Ato Serisi. Atofer TOPRAKTAN UYGULAMA PREPARATI ŞELATLI DEMİR. Demirin Bitkilerdeki Fonksiyonu. Demirin Topraktaki Yarayışlılığı

T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü. Proje Teklif Formu

Transkript:

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2008,25(2):13-23 ISSN 1300-3496 ANTALYA İLİNDE ÖRTÜALTI DOMATES VE FASULYE YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ZARARLI OLAN YAPRAK GALERİSİNEĞİ [Liriomyza trifolii (Burgess)] İLE PARAZİTOİDLERİNİN POPÜLASYON GELİŞMESİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR Mehmet KEÇECİ Seyla TEPE İlyas TEKŞAM Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bitki Koruma Bölümü, 07100 - Antalya ÖZET Bu çalışma, örtüaltı sebze alanlarında zararlı olan Liriomyza trifolii (Burgess) ve doğal düşmanlarının popülasyon gelişimlerinin belirlenmesi amacıyla Antalya ilinde 2002 ve 2003 yıllarında fasulye ve domates seralarında yürütülmüştür. L. trifolii nin doğal düşmanı olarak Diglyphus isaea Walker, D. crassinervis Erd. ve Neochrysocharis formosa (Westw.) bulunmuştur. 2002 ve 2003 yılları bahar üretim döneminde yapılan sayımlarda, yaprak galerisineği popülasyonu en yüksek domateste 6,0 larva/yaprak, fasulyede ise 10 larva/yaprak olmuştur. Yaprak galeri sineklerinde en yüksek doğal parazitlenme %67 ile fasulye bitkisinde görülmüştür. Yaprak galerisineği popülasyonunun, ilkbahar domates ve fasulye yetiştiriciliğinde ekonomik zarar eşiğinin üzerine çıkmadığı ve doğal düşmanlar tarafından baskı altına alınabildiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Yaprak galerisineği, Parazitoid, Doğal düşman, Örtüaltı Yetiştiriciliği INVESTIGATION ON POPULATION FLUACTATIONS OF VEGETABLE LEAFMINER, Liriomyza trifolii (Burgess), A PEST IN PROTECTED BEAN AND TOMATO CULTIVATION, AND ITS PARASITOIDS IN ANTALYA PROVINCE ABSTRACT Population fluctuations of Vegetable leafminer, Liriomyza trifolii (Burgess), and its natural enemies were studied in protected bean and tomato growing in 2002 and 2003 of Antalya provinces. Diglyphus isaea Walker, D. crassinervis Erd. and Neochrysocharis formosa (Westw.) were determined as a natural enemy of L. trifolii (Burgess). Population densities were maximum value by 6,0 larvae per leaf on 13

tomato and 10 larvae per leaf on bean in 2002 and 2003 within spring growing season. The natural parasitism ratio was encountered on bean plots up to 67%. Vegetable leafminer population would be under economic threshold resulted from suppression created by natural enemies in protected tomato and bean cultivation within spring seasons. Keywords: Vegetable leafminer, Parazitoid, Natural enemies, Greenhouse production 1.GİRİŞ Agromyzidae familyası 27 cinse ait 2742 bilinen tür ile Diptera takımına ait önemli familyalardan bir tanesidir. Ülkemizde de bu familyaya ait türlerin sayısı, son yıllarda yapılan faunistik çalışmalarla 128 e ulaşmıştır (Uygun ve ark., 1995; Yabaş ve ark., 1995; Civelek ve ark., 2000a; Civelek ve ark., 2000b; Civelek ve Ulusoy, 2000; Civelek, 2002; Civelek, 2003; Civelek, 2004; Hepdurgun ve ark., 2007). Bu familya içinde bulunan Yaprak galerisinekleri (Liriomyza spp.) tüm dünyada süs bitkileri ve sebzelerde önemli entomolojik sorunlara yol açmaktadır. Liriomyza larvaları yaprak mezofil dokusu içinde beslenerek ürün değeri ve miktarının azalmasına neden olabilmektedir. Ayrıca erginlerin de beslenme ve yumurta bırakmaları sırasında çeşitli bitkilere bazı virus, fungus ve bakterileri bulaştırdığı bilinmektedir (Minkenberg ve Lenteren, 1986; Civelek ve Önder, 1997). L. trifolii (Burgess) 1980 li yıllardan sonra krizantem, gerbera, gypsophila, domates, patlıcan, fasulye ve patates gibi birçok üründe önemli sorunlara yol açmıştır (Kaya ve Hıncal, 1991; Akbulut ve Zümreoğlu, 1992; Bulut ve Göçmen, 2000). Günümüzde Liriomyza türleri örtüaltı sebze yetiştiriciliğinin önemli zararlıları konumundadır. Agromyzid larvaları arazi şartlarında değişik parazitoid türleri ile yüksek düzeyde parazitlenirler. İlaçlanmamış alanlarda galeri sineklerinin çoğu zaman düşük yoğunlukta bulunma nedeni bu parazitlenmeler ile açıklanabilir. Yaprak galeri sineklerinin birçok pestiside karşı toleranslı olması yanı sıra uygulanan pestisidler onun doğal düşmanlarını öldürerek sorunu çözmekten ziyade artmasına neden olmaktadır. Bu çalışma ile Antalya ilinde sera sebze yetiştiriciliğinde görülen Liriomyza türleri ve doğal düşmanlarının popülasyon gelişimleri incelenerek, doğal düşmanların etkinliği belirlenmiştir. 14

2. MATERYAL VE YÖNTEM Yaprak galerisineği ve parazitoidlerinin popülasyon gelişimi, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü nün Kocayatak biriminde bulunan seralarında, 2002 ve 2003 bahar üretim döneminde fasulye ve domates bitkilerinde takip edilmiştir. Üretim sürecine ilişkin bazı bilgiler Çizelge 1 de belirtilmiştir. Çizelge 1. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (Antalya) nde Yaprak galerisineği, Liriomyza trifolii (Burgess) nin Popülasyon Gelişiminin İzlendiği Seralara Ait Veriler Yıl Bitki Sera Alanı (m²) Ekim/Dikim tarihi 2002 Domates 240 26.02.2002 Fasulye 240 27.02.2002 2003 Domates 240 25.02.2003 Fasulye 240 21.02.2003 L. trifolii nin ergin popülasyon yoğunluğunu incelemek üzere sarı yapışkan görsel tuzaklar (20x30 cm) kullanılmıştır. Bu tuzaklar izleme amaçlı olarak dikimden hemen sonra 2 adet/240 m 2 tuzak olmak üzere, bitkilerin 10-15 cm üzerine asılmıştır. Tuzaklar Mart-Haziran döneminde haftada bir kez kontrol edilerek, yakalanan erginler kaydedilmiştir. Her bitkiden alt, orta ve üst yapraklardan birer adet olmak üzere toplam 15 bitkinin yapraklarında haftada bir kez larva sayımı yapılmıştır. Yetiştiricilik ile ilgili tüm kültürel işlemler üretici şartlarında olduğu gibi yapılmıştır. Fasulye yetiştiriciliğinde her iki yılda da herhangi bir pestisit uygulaması yapılmamıştır. Domates yetiştiriciliği boyunca 2002 yılında 16 Nisan ve 10 Mayıs tarihlerinde koruyucu fungisit (Propineb, %70), 2003 yılında ise 22 Mayıs ve 28 Mayıs tarihlerinde yaprak küfü (Cladosporium fulvum Cooke) + küllemeye [Leveillula taurica (Lev.) Arn.] karşı fungisit uygulamaları (Propineb, %70 + Kükürt, %80) yapılmıştır. Parazitlenme oranını belirlemek üzere her hafta yaprak galerisineği ile bulaşık 20 şer yaprak laboratuarda kültüre alınmıştır. Parazitlenme oranları da aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanarak, toplam % parazitlenme olarak kaydedilmiştir. 15

Parazitoid türlerin teşhisi, Prof. Dr. Mikdat DOĞANLAR (Mustafa Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü) tarafından yapılmıştır. Ortam sıcaklığının kaydedilmesi amacıyla seraya iki bölümü temsil edecek şekilde bir termograf yerleştirilmiştir. Elde edilen ortalama sıcaklık değerleri Şekil 1 de gösterilmiştir. Şekil 1. Çalışmanın Yürütüldüğü Seranın 2002 Ve 2003 Yıllarına Ait Ortalama Sıcaklık Değerleri 3. BULGULAR 3.1. Yaprak Galerisineği Ve Parazitoit Türlerin Belirlenmesi Çalışmalar sonunda belirlenen Yaprak galerisineği türü L. trifolii dir. Bu türün doğal düşmanları Diglyphus isaea Walker, D. crassinervis Erd. ve Neochrysocharis formosa (Westw.) olarak belirlenmiştir. 3.2. Yaprak Galerisineği Ve Parazitoidlerinin Popülasyon Gelişimi 3.2.1. 2002 yılı çalışmaları Yaprak galerisineği için ekonomik zarar eşiği 10 adet larva/yaprak olarak belirtilmektedir (Anonim, 2002). Domates serasında yapılan sayımlar incelendiği zaman yaprak galerisineği popülasyonunun ekonomik zarar eşiğini geçmediği görülmektedir. Mayıs ayı başlarında ortalama sera sıcaklığı da 25 C seviyelerinde tespit edilmiştir. Sıcaklıkların artmasıyla birlikte 16

popülasyon Nisan ayından itibaren yükselmiş ve Mayıs ayı başlarında en yüksek yoğunluğa ulaşmıştır (6.0 adet larva/yaprak). Sarı yapışkan görsel tuzaklarda ise görülen en yüksek yoğunluk 15 Mayıs 2002 tarihinde 25,5 ergin adet/tuzak olarak belirlenmiştir. Parazitlenme ise düşük düzeylerde olmuştur (Şekil 2). Şekil 2. Çalışmanın Yürütüldüğü Domates Serasında Yaprak Galerisineği, Liriomyza trifolii (Burgess) nin 2002 Yılı Popülasyon Gelişimi ( : Fungisit Uygulaması) Fasulye serasında, yaprak galerisineği larva popülasyonunun ekonomik zarar eşiğine gelmesine karşın daha fazla artmadığı ve doğal parazitlenmenin zararlıyı baskı altına aldığı görülmektedir (Şekil 3). Sıcaklıkların artmasıyla birlikte popülasyon Nisan ayından itibaren yükselmiş ve 24 Nisanda en yüksek yoğunluğa ulaşmıştır (10,0 adet larva/yaprak). Sarı yapışkan görsel tuzaklarda ise en yüksek yoğunluk 17 Nisan 2002 tarihinde 48.0 adet ergin/tuzak olarak belirlenmiştir. Parazitlenme ise Mayıs ayı başlarında en yüksek seviyeye çıkmıştır (% 67). Bu parazitlenme oranı ile yaprak galerisineği popülasyonunu baskı altına alınmıştır. 17

Şekil 3. Çalışmanın Yürütüldüğü Fasulye Serasında Yaprak Galerisineği, Liriomyza trifolii (Burgess) nin 2002 Yılı Popülasyon Gelişimi 3.2.1. 2003 yılı çalışmaları Domates serasında 2003 yılında yapılan sayımlar sonucu elde edilen veriler Şekil 4 te verilmiştir. Bu sayımlar incelendiği zaman yaprak galerisineği popülasyonunun ekonomik zarar eşiğini geçmediği görülmektedir 18

Şekil 4. Çalışmanın Yürütüldüğü Domates Serasında Yaprak Galerisineği, Liriomyza trifolii (Burgess) nin 2003 Yılı Popülasyon Gelişimi ( : Fungisit Uygulaması) Nisan ayında ortalama sera içi sıcaklığı yaklaşık 20 C olarak belirlenmiştir. Bu ayda yaprak galerisineği popülasyonunun düşük seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (0.5-1.25 adet larva/yaprak). Mayıs ayı başlarında ise ortalama sera sıcaklığı 25 C seviyelerinde tespit edilmiştir. Sıcaklıkların artmasıyla birlikte hem ergin hem de larva popülasyonu yükselmeye başlamış ve Mayıs ayı başlarında yüksek yoğunluğa ulaşmıştır (3,25 adet larva/yaprak). Sarı yapışkan görsel tuzaklarda ise görülen en yüksek yoğunluk 6 Mayıs 2003 tarihinde 14 adet ergin/tuzak olarak belirlenmiştir. En yüksek parazitlenme %41 olmuştur (Şekil 4). Fasulye serasında yapılan sayımlar incelendiği zaman yaprak galerisineği popülasyonunun ekonomik zarar eşiğine gelmesine karşın daha fazla artmadığı ve doğal parazitlenmenin zararlıyı baskı altına aldığı görülmektedir (Şekil 5). Sıcaklıkların artmasıyla birlikte popülasyon Nisan ayından itibaren yükselmiş ve 13 Mayısta en yüksek yoğunluğa ulaşmıştır (8.2 adet larva/yaprak). Sarı yapışkan görsel tuzaklarda ise görülen en yüksek yoğunluk yine aynı tarihte 28.0 adet ergin/tuzak olarak belirlenmiştir. Parazitlenme ise Mayıs ayı ortalarında en yüksek seviyeye çıkmıştır (%61). Bu parazitlenme düzeyi ile yaprak galerisineği popülasyonu baskı altına alınmıştır. Şekil 5. Çalışmanın Yürütüldüğü Fasulye Serasında Yaprak Galerisineği, Liriomyza trifolii (Burgess) nin 2003 Yılı Popülasyon Gelişimi 19

4. TARTIŞMA VE SONUÇ İlkbahar sezonunda domates ve fasulye yetiştirilen deneme serasında 2002 ve 2003 yıllarında elde edilen örneklerden yaprak galerisineği türü olarak L. trifolii, doğal düşmanı olarak da D. isaea, D. crassinervis ve N. formosa belirlenmiştir. Ulubilir ve Yabaş (1996), İçel de yaprak galerisineği parazitoidleri olarak D. isaea, Chrysonotomyia chlorogaster (Erdös) ve C. formosa (Westwood) türlerini belirlemişlerdir. Yaşarakıncı ve Hıncal (1997a), İzmir ilinde D. isaea ve Hemiptarsenus zilahisebessi Erdos adlı iki parazitoid tür belirlemişlerdir. Uygun ve ark. (1995), agromyzid türlerin parazitoidleri olarak, L. trifolii üzerinde D. isaea, L. strigata üzerinde Chrysocharis pubicornis (Zetterstedt) ve D. isaea saptamıştır. Erdem ve ark.(2001), Karadeniz bölgesinde yaptıkları çalışmalarda D. isaea ve Opius pallipes Wesmael belirlemişlerdir. Çıkman (2006) Adıyaman İlinde, patlıcan bitkisinde, L. trifolii üzerinde D. isaea ve Cirrospilus vittatus Walker, kabakgillerde L. trifolii ve L. strigata üzerinde D. isaea, fasulye bitkisinde L. trifolii üzerinde H. zilahisebessi saptamıştır. Bu parazitoid türlerden D. isaea nın Türkiye de hemen her bölgede bulunduğu görülmektedir. Yaprak galerisineklerinin parazitoidleri üzerinde yapılan çalışmalarda, parazitoidlerin genellikle bir kompleks şeklinde bir arada bulunabildikleri belirtilmektedir. Shaein ve Maghraby (1988) nin Mısır da fasulye bitkisinde yaptıkları çalışmada, beş parazitoid türün, Diglyphus sp., Opius sp., Hemiptarsenus sp., Halticoptera sp. ve Achrysocharella sp., bir arada bulundukları, bunlardan ilk iki türün hakim türler olduğu bildirilmektedir. İzmir İli hıyar seralarında yapılan çalışmada da, L. huidobrensis üzerinde, Bracon intercessor Neen von Esenbeck, O. meracus Ficcher, D. isaea, D. crassinervis ve N. formosa kompleks halinde belirlenmiştir (Civelek ve ark., 2002). Bizim çalışmamızda da, benzer şekilde yaprak galerisineğinin parazitoidleri bir kompleks halinde görülmüşlerdir. Örtüaltında 2002 ve 2003 yılları baharlık yetiştirme döneminde yapılan çalışmalarda yaprak galerisineği popülasyonlarının gerek domates, gerekse fasulye seralarında ekonomik zarar seviyesini geçmediği gözlenmiştir. Yaşarakıncı ve Hıncal (1997b), 1991-1992 yıllarında İzmir ilinde yaptıkları çalışmada, yaprak galerisineğinin (L. trifolii ve L. huidobrensis) ergin ve larva yoğunluğunun domatesin çiçeklenme ve meyve dönemlerinde arttığını bildirmişlerdir. Larva yoğunluğu 0.1-1.45 adet larva/yaprak olarak bulunmuştur. Bu çalışmada ise domates serasındaki en yüksek larva yoğunluğu hasat dönemine yakın zamanlarda, 2002 yılında 6,0 adet larva/yaprak, 2003 yılında ise 3.25 adet larva/yaprak olarak bulunmuştur. İzmir ilinde hıyarda yapılan bir çalışmada yaprak galerisineği larva yoğunluğu en çok 6.4 adet/yaprak olmuştur (Yaşarakıncı ve Hıncal, 1997a). Bu 20

çalışmada fasulye serasında görülen en yüksek yoğunluk 10 adet larva/yaprak olmuştur. Bu verilerin tamamında larva yoğunluğu ekonomik zarar eşiği olan 10 adet larva/yaprak ın altında bulunmuştur. İzmir ilinde domateste yaprak galerisineğinin parazitlenme oranı %11-65.4 arasında bulunmuştur (Yaşarakıncı ve Hıncal, 1997c). Bu çalışmada ise en yüksek parazitlenme oranı; domates serasında %41, fasulye serasında %61 olarak tespit edilmiştir. İzmir ve Antalya da yürütülen çalışmalardaki sonuçlar benzerlik göstermektedir. Her iki bölgede yürütülen çalışmada parazitoidlerin, yaprak galerisineği popülasyonu üzerinde etkili olabileceği görülmüştür. Yaprak galerisineği popülasyonunun, ilkbahar domates ve fasulye yetiştiriciliğinde doğal düşmanlar tarafından baskı altına alınabildiği ve ekonomik zarar eşiğinin üzerine çıkamadığı görülmüştür. Bu nedenle doğal düşmanların korunması ve etkinliklerinin artırılması için mümkün olduğunca kimyasal mücadeleden kaçınılmalı, diğer zararlı ve hastalıklar için mecbur kalınırsa, Entegre Mücadele prensiplerine bağlı kalınarak mücadele yapılması sağlanmalıdır. Bu çalışmaya maddi destek sağlayan Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ne ve çalışmada toplanan Eulophidae familyasına ait örneklerin teşhisini yapan Sayın Prof. Dr. Mikdat DOĞANLAR a teşekkür ederiz. KAYNAKLAR Akbulut, N. ve Zümreoğlu, S., 1992. İzmir ve Çevresinde Karanfil ve Kasımpatı Seralarında Zarar Yapan Yaprak galerisineği [Liriomyza trifolii (Burges) (Diptera, Agromyzidae)] nin Yayılış, Bulaşma ve Yoğunluklarının Araştırılması. Türkiye II. Entomoloji Kongresi, 28-31 Ocak, Adana. s. 549-557. Anonim, 2002. Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliğinde Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını. 141 s. Ankara Bulut, E. and Göçmen, H. 2000. Pests and Their Natural Enemies on Greenhouse Vegetables İn Antalya, IOBC/WPRS Bull., 23 (1), 33-38. Civelek, H. S. ve Önder, F., 1997. Bitki Hastalık Etmenlerinin Taşınmasında Galerisineklerinin (Diptera:Agromyzidae) Rolü Üzerinde Bir İnceleme. Türk. entomol. derg., 20 (3): 233-241. Civelek, H. S., Deeming, J. and Önder, F., 2000a. Some New Records for Turkish Leafminers (Diptera : Agromyzidae) Fauna From Izmir Province. Türk. entomol. derg., 24 (1) : 17-26. Civelek, H. S., Önder, F. and Deeming, J., 2000b. Two New Records for The Turkish Amauromyza Fauna from Aegean Region Turkey. Türk. entomol. derg., 24 (2):83-86. 21

Civelek, H. S. ve Ulusoy, M.R,. 2000. Türkiye Galerisinekleri (Diptera : Agromyzidae) İçin Yeni Bir Kayıt: Ophiomyia phaseoli (Tryon, 1895). Türk. entomol. derg., 24 (3):163-166. Civelek, H. S., 2002. Two New Records for The Turkish Diptera Fauna from Western Turkey. Türk. entomol. derg., 2002 (4): 295-299. Civelek, H. S., Yoldas, Z. and Weintraub, P.G., 2002. The Parasitoid Complex of Liriomyza huidobrensis (Blanchard, 1926) in Cucumber Greenhouses in Izmir Province, Western Turkey, Phytoparasitica, 30 (3): 285-287. Civelek, H. S., 2003. Checklist of Agromyzidae (diptera) of Turkey, With A New Record. Phytoparasitica, 31 (2): 132-138. Civelek, H. S., 2004. Two New Records for the Turkish Agromyzidae (diptera) Fauna. Türk. entomol. derg., 28 (1): 15-19. Çıkman, E., 2006. Parasitoids of the Leafminers (Diptera: Agromyzidae) from Adıyaman Province. Türk. entomol. derg. 30 (2): 99-111. Erdem, B., Kılıç, M. ve Apaydın, A., 2001. Karadeniz Bölgesinde Örtüaltında Yetiştirilen Sebzelerde Zararlı Olan Yaprak Galerisinekleri Üzerine Araştırmalar. TAGEM BS/96/04/08/123 Proje Sonuç Raporu. Karadeniz T.A.E. Müdürlüğü, Samsun. Hepdurgun, B., Civelek, H. S., Turanlı, T. ve Dursun, O., 2007. Türkiye Agromyzidae (Diptera) Faunasına Katkılar. Türk. entomol. derg., 31 (2): 153-159. Kaya, N. ve Hıncal, P., 1991. Ege Bölgesinde Baklagillerde Bulunan Liriomyza trifolii (Burges) ve Phytomyza horticola Goureau (Diptera, Agromyzidae) ya Ait Survey Çalışmaları. Türk. entomol. derg. 15 (4): 241-246. Minkenberg, O. P. J. M. and Lenteren, J. C., 1986. The Leafminers L. bryoniae and L. trifolii (Diptera, Agromyzidae), Their Parasites and Host Plants: A review. Agricultural University Wageningen Papers. 86-2, 50 pp. Shaein, A. and El Maghraby, M. M. A., 1988. Studies on The Hymenopterous Parazitoids of the L. trifolii (Diptera, Agromyzidae) on Broad Beans in Egypt. J. Appl. Ent. 106, 377-380. Ulubilir, A. ve Yabaş, C., 1996. Akdeniz Bölgesinde Örtüaltında Yetiştirilen Sebzelerde Görülen Zararlı Ve Yararlı Faunanın Tespiti. Türk. entomol. derg. 20 (3), 217-228. Uygun, N., Polatöz, Z. ve Başpınar, H., 1995. Doğu Akdeniz Bölgesi Agromyzidae (Diptera) Familyası Türleri Üzerinde Faunistik Çalışmalar. Türk. entomol. derg. 19(2),123-136. Yabaş, C., Civelek, H. S. ve Ulubilir, A., 1995. Türkiye Agromyzidae (Diptera) Faunası İçin Yeni Bir Yaprak Galerisineği; Liriomyza huidobrensis (Blanchard, 1926). Türk. entomol. derg., 19 (2) : 117-122. Yaşarakıncı N. and Hıncal, P., 1997a. The Population Growth of the Major Pests and Their Beneficials in Cucumber Glasshouses in İzmir of Türkiye. ISHS Symposium on Greenhouse Management for Beter Yield and Quality in Mild Winter Climates. Antalya, Türkiye. Yaşarakıncı N. ve Hıncal, P., 1997b. İzmir de Örtüaltında Yetiştirilen Domates, Hıyar, Biber ve Marulda Bulunan Zararlı ve Yararlı Türler ile Bunların Popülasyon Yoğunlukları Üzerine Araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni. 1997. 37 (1-2): 79-89. 22

Yaşarakıncı N. and Hıncal, P., 1997c. The Pest Population Development and Their Beneficials in the Different Periods of the Tomato Glasshouses in Aegean Region of Türkiye. ISHS Symposium on Greenhouse Management for Beter Yield and Quality in Mild Winter Climates. Antalya, Türkiye. 23