İÇ DENETİM MEVZUATI Birincil, İkincil ve Üçüncül Düzey
ĠBB Ġç Denetim Birimi BaĢkanlığı Yayınları No:2 Ġstanbul, Haziran 2010 ĠÇ DENETĠM MEVZUATI Birincil, Ġkincil ve Üçüncül Düzey Derleyen: Sabri ÇAKIROĞLU Hasan ÖZÇELĠK Seyhan GÜVER ĠBB Ġç Denetim Birimi BaĢkanlığı 19 Mayıs Mah. Aytekin Kotil Cad. Cevahir ĠĢ Merkezi No:8 Kat:9 34360 ġiģli/ġstanbul icdenetim.ibb.gov.tr
İÇ DENETİM MEVZUATI Birincil, İkincil ve Üçüncül Düzey
SUNUġ Bilindiği üzere, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile iç denetim kamu kurumlarında zorunlu kılınmıģtır. Söz konusu Kanun un yayımlanmasının ardından iç denetime iliģkin mevzuat da günden güne tamamlanmaktadır. Türkiye de kamu iç denetim faaliyetine yönelik mevzuat düzenlemesi birincil, ikincil, üçüncül düzey olmak üzere yayımlanmıģ bulunmaktadır. Bu düzenlemelerin bir arada bulunması, gerek bütünü görebilmek gerekse aranan bilgiye daha hızlı ve kolay ulaģabilmek açısından önem arzetmektedir. Ġç denetim mevzuatını bir araya getirme çalıģması iç denetime iliģkin düzenlemelere kolay eriģimi sağlamak amacıyla yapılmıģtır. Hazırlanan çalıģmaya.pdf dosyası olarak icdenetim.ibb.gov.tr adresinden de ulaģılabilmekte olup, içerik bölümünde istenen konuya tıklamak suretiyle direkt konulara gidilebilmektedir. ÇalıĢmanın faydalı olmasını dilerim. Sabri ÇAKIROĞLU ĠBB Ġç Denetim Birimi BaĢkanı
ĠÇĠNDEKĠLER SUNUġ... 4 ĠÇĠNDEKĠLER... 6 KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNUNUN ĠÇ DENETĠM ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ... 22 Ġç denetim... 22 Ġç denetçinin görevleri... 23 Ġç denetçinin nitelikleri ve atanması... 24 Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu... 25 Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun görevleri... 26 KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNUNDA DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR KANUN... 32 KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNU ĠLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASI HAKKINDA KANUN... 36 BELEDĠYE KANUNUNUN ĠÇ DENETĠM ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ... 40 DÖRDÜNCÜ KISIM... 40 Denetimin amacı... 40 Denetimin kapsamı ve türleri... 40 Faaliyet raporu... 41 Hizmetlerde aksama... 41 Denetimle ilgili diğer hükümler... 42 ĠÇ DENETÇĠLERĠN ÇALIġMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELĠK... 46 BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 46 Amaç... 46 Kapsam... 46 Dayanak... 46 Tanımlar... 46 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 49
Ġç denetim faaliyetinin amacı... 49 Ġç denetim faaliyetinin kapsamı... 50 Ġç denetim alanı... 50 Ġç denetimin uygulanması... 51 Kamu iç denetim standartları ve etik kurallar... 52 Ġç denetim rehberleri... 52 Ġç kontrolle iliģki... 52 Üst yöneticinin sorumluluğu... 53 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 54 Ġç denetim birimi... 54 Ġç denetçinin görevlendirilmesi... 55 Ġç denetçilerin kamu idareleri itibarıyla sayıları... 57 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 58 Ġç denetçinin nitelikleri... 58 Ġç denetçilerin eğitimi... 59 Ġç denetçiliğe atanma... 59 Ġç denetçilikte derecelendirme... 59 Sertifika derecesine uygun görevlendirme... 60 Ġç denetçiliğin sona ermesi... 60 BEġĠNCĠ BÖLÜM... 61 Ġç denetçilerin bağımsızlığı... 61 Ġç denetçilerin tarafsızlığı... 61 Ġç denetçilerin güvencesi... 62 ALTINCI BÖLÜM... 62 Kamu iç denetçi sertifikası... 62 Sertifikanın derecelendirilmesi... 62 Sertifika derecelendirmede puanlama... 63 Mesleki yeterlilik ve özen... 64 Mesleki yeterliliği sürdürme sorumluluğu... 64 Meslek içi eğitim... 65 Bilgi teknolojisi denetim eğitimi... 66 Yurt dıģı eğitimi... 66 YEDĠNCĠ BÖLÜM... 67 Denetimin risk odaklı yapılması... 67
Risklerin değerlendirilmesi... 68 Risk değerlendirmede iç denetçinin sorumluluğu... 69 SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM... 69 Ġç denetim planı... 69 Ġç denetim programı... 69 ÇalıĢmanın planlanması... 70 Denetimin yürütülmesi... 70 Raporlama ilkeleri... 70 Raporların sunulması... 71 Ġç denetim raporlarına dayanılarak yapılacak iģlemler... 72 Birim faaliyet raporu... 72 DOKUZUNCU BÖLÜM... 73 Ġç denetimin değerlendirilmesi... 73 Ġç denetim sonuçlarının takibi... 73 Ġç denetim genel raporu... 73 ONUNCU BÖLÜM... 74 ġikâyet konularının değerlendirilmesi... 74 Diğer kamu idarelerinin iç denetçileri ile ortak çalıģma... 74 Yolsuzluk tespitleri... 74 Yurt dıģında iç denetim faaliyeti... 74 Ġdari görevlere geçme ve iç denetçiliğe dönme... 74 Tereddütlerin giderilmesi ve uygulama birliğinin sağlanması... 75 Kanuna göre iç denetçi olarak atanacaklar... 75 Yürürlük... 75 Yürütme... 75 ĠÇ DENETÇĠ ADAYLARI BELĠRLEME, EĞĠTĠM VE SERTĠFĠKA YÖNETMELĠĞĠ... 78 BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 78 Amaç... 78 Kapsam... 78 Dayanak... 78 Tanımlar... 78 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 79 Aday belirleme sınavı... 79
Aday belirleme sınavına baģvuru Ģartları... 79 Aday belirleme sınav giriģ belgesi... 81 Aday belirleme sınavı ve konuları... 82 Aday belirleme sınav sonuçlarının değerlendirmesi... 82 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 82 Eğitim yeri... 82 Eğitimde yer verilecek konular... 83 Eğitim süresi... 84 Sertifika sınavı... 84 Sınav komisyonu... 84 Sertifika sınav konuları ve sınav usulü... 84 Sınav sonuçlarının değerlendirilmesi... 85 Sınav sonuçlarının duyurulması ve itiraz... 85 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 85 Sertifikanın verilmesi... 85 BEġĠNCĠ BÖLÜM... 86 ĠÇ DENETĠM KOORDĠNASYON KURULUNUN ÇALIġMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELĠK... 90 BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 90 Amaç... 90 Dayanak... 90 Tanımlar... 90 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 91 Kurul üyelerinin atanması... 91 Üyeliğin süresi ve sona ermesi... 92 Kurulun görevleri... 92 Kurulun yetkileri... 94 Ġç denetim sisteminin izlenmesi... 94 BaĢkanın görev ve yetkileri... 95 Üyelerin sorumluluğu... 95 Kurul üyelerinin teminatları... 96 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 96 Kurulun toplanması, karar nisabı ve gündem... 96 Oylama... 97
Karar defteri... 97 Kurul kararlarının açıklanması... 97 Toplantı hazırlık çalıģmaları... 97 DıĢ denetimle iģbirliği... 98 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 98 Sekretaryanın görevleri... 98 Yürürlük... 99 Yürütme... 99 KAMU ĠDARELERĠNĠN ĠÇ DENETÇĠ KADROLARINDA 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNUNA GÖRE ĠSTĠHDAM EDĠLENLERE YAPILACAK EK ÖDEMEYE ĠLĠġKĠN USUL VE ESASLARIN BELĠRLENMESĠNE ĠLĠġKĠN BAKANLAR KURULU KARARI... 102 Amaç ve kapsam... 102 Dayanak... 102 Ek ödeme miktarları... 102 Ek ödemenin usul ve esasları... 103 Tereddütlerin giderilmesi... 104 Yürürlük... 104 Yürütme... 104 KAMU ĠÇ DENETĠM STANDARTLARI... 108 NĠTELĠK STANDARTLARI... 109 1000- Amaç, Yetki ve Sorumluluklar... 109 1100- Bağımsızlık ve Tarafsızlık... 110 1200- Yetkinlik, Azami Mesleki Özen ve Dikkat... 112 1300- Kalite Güvence ve GeliĢtirme Programı... 115 ÇALIġMA STANDARTLARI... 118 2000- Ġç Denetimin Yönetimi... 118 2100- ĠĢin Niteliği... 120 2200- Görev Planlaması... 123 2300 - Görevin Yürütülmesi... 126 2400 - Sonuçların Raporlanması... 127 2500 - Ġlerlemenin Ġzlenmesi... 129 2600- Yönetimin Artık Riskleri Üstlenmesi... 130
KAMU ĠÇ DENETÇĠLERĠ MESLEK AHLAK KURALLARI... 134 I. GĠRĠġ... 134 II. ĠLKELER... 135 III. DAVRANIġ KURALLARI... 136 IV. UYGULANABĠLĠRLĠK VE YÜRÜTME... 138 V. ÇIKAR ÇATIġMASI... 138 KAMU ĠÇ DENETĠM REHBERĠ... 142 GĠRĠġ... 142 ĠÇ DENETĠM SÜRECĠ... 144 PLANLAMA... 146 DENETĠMĠN YÜRÜTÜLMESĠ... 146 ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME... 166 ĠÇ DENETĠM UYGULAMALARI... 169 SĠSTEM DENETĠMĠ... 170 UYGUNLUK DENETĠMĠ... 177 MALĠ DENETĠM... 180 PERFORMANS DENETĠMĠ... 184 BĠLGĠ TEKNOLOJĠSĠ DENETĠMĠ... 196 EK 1: ĠÇ DENETÇĠ GÖREVLENDĠRME YAZISI... 197 EK 2: DENETĠM BĠLDĠRĠMĠ YAZISI... 198 EK 3: DENETĠM KONTROL LĠSTESĠ... 199 EK 4: ÖRNEK ÇALIġMA KAĞIDI... 201 EK 5: AÇILIġ TOPLANTISI TUTANAĞI... 202 EK 6: ÖRNEK RĠSK KONTROL MATRĠSĠ... 203 EK 7: DENETĠM SÜRE PLANI FORMU... 205 EK 8: DENETĠM SÜRESĠ VE KAYNAĞI REVĠZYON FORMU... 206 EK 9/A: BĠREYSEL ÇALIġMA PLANI... 207 EK 9/B: DENETĠM TESTLERĠ... 208 EK 10: BULGU FORMU... 209 EK 11: KAPANIġ TOPLANTISI TUTANAĞI... 210 EK 12: DENETĠM DEĞERLENDĠRME FORMU... 211 EK 13: DENETÇĠ DEĞERLENDĠRME FORMU... 213 EK 14: ĠÇ KONTROL SORGU FORMU... 214 EK 15: ÖRNEK RĠSK VE KONTROL MATRĠSĠ... 217
KAMU ĠÇ DENETĠMĠNDE RĠSK DEĞERLENDĠRME REHBERĠ... 222 I. GĠRĠġ... 222 II. RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ... 223 1. Denetim evreninin tanımlanması ve denetim alanlarının belirlenmesi224 2. Yapısal risk düzeylerinin belirlenmesi... 224 3. Denetim alanlarının önceliklendirilmesi... 227 EK 1/A: KÜMÜLATĠF RĠSK DEĞERLENDĠRME ÖRNEĞĠ... 228 EK 1/B: DENETĠM ALANLARININ YAPISAL RĠSK DÜZEYLERĠNĠN ÖLÇÜLMESĠ... 229 EK 1/C: DENETĠM ALANLARININ ÖNCELĠK SIRALAMASI... 230 EK 2/A: GÖRECELĠ RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ ÖRNEĞĠ... 231 EK 2/B: DENETĠM ALANLARININ YAPISAL RĠSK DÜZEYLERĠNĠN ÖLÇÜLMESĠ... 232 EK 2/C: RĠSK MATRĠSĠ... 233 EK 2/D: DENETĠM ALANLARININ ÖNCELĠK SIRALAMASI... 234 KAMU ĠÇ DENETĠM PLANI VE PROGRAMI HAZIRLAMA REHBERĠ238 I. GĠRĠġ... 238 II. ĠÇ DENETĠM PLANI... 239 1. Denetim faaliyetlerinin planlanması... 240 2. Diğer faaliyetlerin planlanması... 243 3. Planın onaylanması... 243 4. Örnek denetim planının hazırlanması... 244 III. ĠÇ DENETĠM PROGRAMI... 244 EK 1/A: ĠÇ DENETĠM PLANI... 247 EK 1/B: ĠÇ DENETĠM PLANI EKĠ ÇĠZELGE... 249 EK 2/A: ĠÇ DENETĠM PROGRAMI... 250 EK 2/B: ĠÇDENETĠM PROGRAMI EKĠ ÇĠZELGE... 252 KAMU ĠÇ DENETĠMĠ STRATEJĠ BELGESĠ(2008-2009)... 256 I. GIRIġ... 256 II. MEVCUT DURUM... 258 III. STRATEJĠK AMAÇLAR... 263 3.1 Ġç denetim birimlerinin kurulması ve iç denetimin uygulanması.. 263 3.2 Ġç denetim uygulamalarının izlenmesi... 265
3.3 Ġç denetimin geliģtirilmesi... 266 3.4 Ġç denetim faaliyetlerinin uyumlaģtırılması ve koordine edilmesi. 268 IV. GZFT ANALĠZĠ... 269 4.1 Güçlü yönler... 269 4.2 Zayıf yönler... 269 4.3 Fırsatlar... 270 4.4 Tehditler... 270 KAMU ĠÇ DENETĠM RAPORLAMA STANDARTLARI... 274 I. GĠRĠġ... 274 II. RAPOR ÇEġĠTLERĠ... 274 A. DENETĠM RAPORU... 275 B. ĠNCELEME RAPORU... 284 C. ĠÇ DENETĠM FAALĠYET RAPORU... 289 EK 1: ĠÇ DENETĠM RAPORU... 294 EK 2: RAPOR SUNUMU... 295 EK 3: RAPOR DAĞITIM LĠSTESĠ... 296 EK 4: RAPOR ÖZETĠ... 297 III. DENETĠM BULGULARI VE ÖNERĠLER... 298 IV. RAPORA CEVAP VE EYLEM PLANI... 298 V. UZLAġILAMAYAN KONULAR... 298 VI. DENETLENEN BĠRĠMĠN GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERĠ... 298 EK 5: DENETĠM BULGULARI... 299 EK 6/A: ĠNCELEME RAPORU... 300 EK 6/B: RAPOR SUNUMU... 301 EK 6/C: ÖRNEK RAPOR ġablonu... 302 EK 7/A: ĠNCELEME RAPORU... 303 EK 7/B: RAPOR SUNUMU... 303 EK 7/C: ÖRNEK RAPOR ġablonu... 305 EK 8/A: ĠNCELEME RAPORU... 306 EK 8/B: RAPOR SUNUMU... 307 EK 8/C: ÖRNEK RAPOR ġablonu... 308 EK 9/A: ĠÇ DENETĠM FAALĠYET RAPORU... 309 EK 9/B: ĠÇ DENETĠM FAALĠYET RAPORU... 310
KAMU ĠÇ DENETĠM BĠRĠM YÖNERGESĠ... 314 BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 314 Amaç ve kapsam... 314 Hukuki dayanak... 314 Tanımlar... 314 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 315 Ġç denetimin amacı... 315 Ġç denetimin kapsamı... 316 Kamu iç denetim standartları ve meslek ahlak kuralları... 316 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 316 Ġç denetim biriminin yapısı... 316 Ġç denetçinin bağımsızlığı... 316 Ġç denetçinin tarafsızlığı... 317 Ġç denetçinin yetkileri... 318 Ġç denetçinin görevleri... 318 Ġç denetçinin sorumlulukları... 319 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 320 Ġç denetim stratejisi... 320 Denetimde risk odaklılık... 320 Ġç denetim planı... 321 Ġç denetim programı... 322 Görevlendirme... 322 Denetime hazırlık ve baģlama... 322 AçılıĢ toplantısı... 323 ÇalıĢma planı... 323 Denetimin yürütülmesi... 324 KapanıĢ toplantısı... 324 Raporlama... 324 Denetim sonuçlarının takibi... 325 ÇalıĢma kağıtları... 326 DanıĢmanlık ve benzeri faaliyetler... 326 DanıĢmanlık ve benzeri faaliyetlerin yürütülme esasları... 327 BEġĠNCĠ BÖLÜM... 328 Ġç denetim kaynaklarının yönetimi... 328
Ġç denetçilikte derecelendirme... 328 Sertifika derecesine uygun görevlendirme... 329 Mesleki yeterliliğin geliģtirilmesi... 330 Ġç denetimde kalite güvencesi... 330 ALTINCI BÖLÜM... 332 Üst yöneticinin ve yönetimin sorumluluğu... 332 ÇalıĢanların sorumluluğu... 332 Yolsuzluk ve usulsüzlük halleri... 332 Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu ile iliģkiler... 333 DıĢ denetim ve diğer denetim birimleri ile iliģkiler... 333 BaĢka görev yasağı ve iç denetçiliğe dönme... 334 YurtdıĢında iç denetim faaliyeti... 334 YurtdıĢı eğitimi ve akademik çalıģma... 334 Kimlik Belgesi... 334 HaberleĢme, yazıģmalar ve dosya düzeni... 334 Yönergelerin gözden geçirilmesi... 335 Yürürlük... 335 Yürütme... 335 ÜST YÖNETĠCĠLER ĠÇĠN ĠÇ KONTROL VE ĠÇ DENETĠM REHBERĠ339 SUNUġ... 338 I. GĠRĠġ... 339 II. ĠÇ KONTROL VE ĠÇ DENETĠM SĠSTEMĠNĠN GENEL ESASLARI.. 339 III. ĠÇ KONTROL VE ĠÇ DENETĠM TANIMLARI... 341 IV. ĠÇ KONTROL VE ĠÇ DENETĠMĠN ÖZELLĠKLERĠ... 341 V. ĠÇ KONTROL VE ĠÇ DENETĠMĠN BĠLEġENLERĠ... 343 VI. ĠÇ KONTROL VE ĠÇ DENETĠM ALANINDAKĠ AKTÖRLER... 344 VII. ÜST YÖNETĠCĠLERĠN YAPMALARI GEREKEN HUSUSLAR... 353 KAYNAKÇA... 357 EK: YENĠ MALĠ KONTROL SĠSTEMĠNDE ÜST YÖNETĠCĠNĠN GÖREVLERĠ... 359
BĠRDEN FAZLA KAMU ĠDARESĠ ĠÇ DENETÇĠLERĠNĠN ORTAK ÇALIġMA ESAS VE USULLERĠ... 368 Amaç ve kapsam... 368 Dayanak... 368 Ortak çalıģmayı gerektiren haller... 368 Görevlendirmeler ve taleplerin karģılanması... 369 Talebin karģılanması ve bildirim... 370 Koordinatörlük... 370 Görev Süresi... 370 Raporlama... 370 Tereddütlerin giderilmesi... 370 ĠÇ DENETÇĠ ADAYLARININ BELĠRLENMESĠNDE UYULACAK ESAS VE USULLER HAKKINDA TEBLĠĞ... 374 1. GĠRĠġ... 374 2. ĠÇ DENETÇĠ ADAY BELĠRLEME SINAVI... 375 ĠÇ DENETÇĠ ATAMALARINDA UYULACAK ESAS VE USULLER HAKKINDA TEBLĠĞ... 386 KAMU ĠÇ DENETÇĠ SERTĠFĠKASININ DERECELENDĠRĠLMESĠNE ĠLĠġKĠN ESAS VE USULLER... 396 AMAÇ, DAYANAK VE KAPSAM... 396 Amaç... 396 Dayanak... 396 Kapsam... 396 KAMU ĠÇ DENETÇĠ SERTĠFĠKASI VE DERECELENDĠRĠLMESĠ... 396 Kamu iç denetçi sertifikası... 396 Sertifikanın derecelendirilmesi... 397 Sertifika derecelendirmede puanlama... 398 Sertifika derecelendirme kayıtları... 402 Yürütme... 402 EK: KAMU ĠÇ DENETÇĠ SERTĠFĠKASI DERECELENDĠRME FORMU403
KAMU ĠÇ DENETÇĠLERĠNĠN MESLEKĠ KIDEMLERĠNĠN BELĠRLENMESĠNE ĠLĠġKĠN ESAS VE USULLER... 410 AMAÇ, DAYANAK VE KAPSAM... 410 Amaç... 410 Dayanak... 410 Kapsam... 410 MESLEKĠ KIDEM ESASI VE SIRALAMA... 411 Ġç denetçilikte mesleki kıdem... 411 Mesleki kıdemin belirlenme usulü... 411 Mesleki kıdemin belirlenmesine esas kriterler... 411 Kanunun geçici 5 ve 16 ncı maddelerine göre atananların mesleki kıdemleri... 412 Kıdem sırasının eģit çıkması durumu... 413 Kıdem hesaplamalarına iliģkin kayıtlar... 414 Yürütme... 414 EK 1: ĠÇ DENETÇĠ MESLEKĠ KIDEM SIRASI BELĠRLEME FORMU.. 415 EK 2: ĠÇ DENERÇĠ MESLEKĠ KIDEM SIRASI BELĠRLEME FORMU.. 416 EK 3: ĠÇ DENETÇĠ KIDEM TABLOSU... 417 EK 4: GEÇĠCĠ 5 VE 16 NCI MADDELERE GÖRE ATANAN ĠÇ DENETÇĠLERĠN KIDEM SIRASININ BELĠRLENMESĠNE YÖNELĠK BĠR ÖRNEK... 418 KAMU ĠÇ DENETÇĠ SERTĠFĠKASININ ĠPTALĠNE ĠLĠġKĠN ESAS VE USULLER... 422 BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 422 Amaç ve Kapsam... 422 Dayanak... 422 Tanımlar... 422 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 423 Kamu iç denetçi sertifikasının iptal edilmesi... 423 Ġnceleme raporu düzenlenmesi... 423 Kamu iç denetçi sertifikasının iptalini gerektiren durumlar... 425 Ġptal edilen sertifikanın iade edilmesi... 425 ĠÇ DENETĠM TERĠMLERĠ SÖZLÜĞÜ... 428
KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNUNUN ĠÇ DENETĠM ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ Kanun Numarası: 5018 Kabul Tarihi: 10/12/2003 Yayımlandığı R.Gazete Tarihi: 24/12/2003
KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNUNUN ĠÇ DENETĠM ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ Ġç denetim Madde 63- Ġç denetim, kamu idaresinin çalıģmalarına değer katmak ve geliģtirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danıģmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî iģlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliģtirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaģımla ve genel kabul görmüģ standartlara uygun olarak gerçekleģtirilir. (Düzenleme ikinci fıkra: 22/12/2005-5436/10 md.) Ġç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. (Ek cümle: 22/12/2005-5436/10 md.) Kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınmak suretiyle, Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüģü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi baģkanlıkları kurulabilir. 1 1 22/12/2005 tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle 63 üncü maddenin birinci cümlesinde yer alan "ve nesnel güvence sağlayan danıģmanlık faaliyetidir." ibaresi, ", nesnel güvence sağlama ve danıģmanlık faaliyetidir. ; 64 üncü maddenin (d) bendinde yer alan, "izlemek" ibaresi, "denetlemek" olarak değiģtirilmiģ ve metne iģlenmiģ olup, 63 üncü maddenin ikinci cümlesi ikinci fıkra olarak düzenlenmiģtir. 22
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri Ġç denetçinin görevleri Madde 64- Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır. Ġç denetçi, aģağıda belirtilen görevleri yerine getirir: a) Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek. b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak. d) Ġdarenin harcamalarının, malî iģlemlere iliģkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. 1 e) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. f) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileģtirmelere yönelik önerilerde bulunmak. g) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruģturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek. Ġç denetçi bu görevlerini, Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüģ kontrol ve denetim standartlarına uygun Ģekilde yerine getirir. Ġç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dıģında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. 23
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri Ġç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir. Ġç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan iģlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde Ġç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir. Ġç denetçinin nitelikleri ve atanması Madde 65- Ġç denetçi olarak atanacakların, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde belirtilenler ile aģağıdaki Ģartları taģıması gerekir: a) Ġlgili kamu idaresinin özelliği de dikkate alınarak Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen alanlarda en az dört yıllık yüksek öğrenim görmüģ olmak. b) Kamu idarelerinde denetim elemanı olarak en az beģ yıl veya Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunca belirlenen alanlarda en az sekiz yıl çalıģmıģ olmak. c) Mesleğin gerektirdiği bilgi, ehliyet ve temsil yeteneğine sahip olmak. d) Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunca gerekli görülen diğer Ģartları taģımak. Kamu idarelerine iç denetçi olarak atanacaklar, Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu koordinatörlüğünde, Maliye Bakanlığınca iç denetim eğitimine tâbi tutulur. Eğitim programı, iç denetçi adaylarına denetim, bütçe, malî kontrol, kamu ihale mevzuatı, muhasebe, personel mevzuatı, Avrupa Birliği mevzuatı ve mesleki diğer konularda yeterli bilgi verilecek Ģekilde hazırlanır. Bu eğitimi baģarıyla tamamlayanlara sertifika verilir. Ġç denetçi 24
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri adayları için uygulanacak eğitim programının süresi, konuları ve eğitim sonucunda yapılacak iģlemler ile diğer hususlar Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanarak Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. (DeğiĢik ilk cümle: 22/12/2005-5436/10 md.) Ġç denetçiler, bakanlıklar ve bağlı idarelerde, üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanır ve aynı usûlle görevden alınır.ġç denetçilerin kamu idareleri itibarıyla sayıları, çalıģma usul ve esasları ile diğer hususlar Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunca hazırlanarak, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu Madde 66- Maliye Bakanlığına bağlı Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu, yedi üyeden oluģur. Üyelerden biri BaĢbakanın, biri Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine MüsteĢarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri ĠçiĢleri Bakanının, baģkanı dahil üçü Maliye Bakanının önerisi üzerine beģ yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından atanır. Bunların 67 nci maddede belirtilen görevleri yapabilecek niteliklere sahip olması Ģarttır. Maliye Bakanı tarafından önerilecek adaylardan birinin ekonomi, maliye, muhasebe, iģletme alanlarından birinde doktora derecesine sahip öğretim üyeleri arasından olması Ģartı aranır. Üyeler, bu sürenin sonunda yeniden atanabilirler. Gerekli görülen hallerde Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu, oy hakkı olmamak kaydıyla teknik yardım almak ve danıģmak 25
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri amacıyla uzman kiģileri de toplantılara davet edebilir. Kurulun çalıģma usul ve esasları ile diğer hususlar Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunda görevlendirilenlerin asli görevleri devam eder. BaĢkan ve üyelerine, ayda dörtten fazla olmamak üzere her toplantı günü için (3000) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutar üzerinden toplantı ücreti ödenir. Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun görevleri Madde 67- Ġç Denetim Koordinasyon Kurulu, kamu idarelerinin iç denetim sistemlerini izlemek, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermek üzere aģağıdaki görevleri yürütür: a) Ġç denetime iliģkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehberlerini hazırlamak ve geliģtirmek. b) Uluslararası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemlerini geliģtirmek. c) Kamu idarelerinin denetim birimleri ile iģbirliğini sağlamak. d) Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak. e) Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dıģı özel denetim yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak. f) Ġç denetçilerin eğitim programlarını düzenlemek. g) Ġç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüģ ayrılığı bulunması halinde anlaģmazlığın giderilmesine yardımcı olmak. 26
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri h) Ġdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak. i) (DeğiĢik: 22/12/2005-5436/10 md.) ĠĢlem hacimleri ve personel sayıları dikkate alınmak suretiyle idareler ile ilçe ve belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek. j) Ġç denetçilerin atanmasına iliģkin diğer usulleri belirlemek. k) Ġç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek. l) (Ek: 22/12/2005-5436/10 md.) Kalite güvence ve geliģtirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek. Geçici Madde 5- (DeğiĢik: 22/12/2005-5436/9 md.) 31.12.2005 tarihi itibarıyla a) Maliye Bakanlığı kadrolarında Bütçe Dairesi BaĢkanı, Muhasebe Müdürü, Gelir Saymanlık Müdürü, Malmüdürü, Saymanlık Müdürü, Vergi Dairesi Müdürü, Vergi Müdürü, Askeri Defterdar, Devlet Muhasebe Uzmanı ve Muhasebe Denetmeni olarak görev yapanlar ile daha önce en az beģ yıl bu görevlerde bulunanlar, kamu idarelerinde Muhasebe Yetkilisi; (Devlet Muhasebe Uzman Yardımcıları ile Muhasebe Denetmen Yardımcıları hariç) bunların yardımcıları ile kadro unvanı sayman olanlar ise Muhasebe Yetkilisi Yardımcısı, b) Özel bütçeli idareler, mahallî idareler ve sosyal güvenlik kurumlarının muhasebe birimlerinde, birinci derecede sorumlu olarak çalıģanlar ile daha önce bu görevi en az beģ yıl yapmıģ olanlarla bu idarelerde bütçe dairesi baģkanı, gelir ve gider dairesi 27
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri baģkanı, muhasebe daire baģkanı, gelir müdürü, bütçe müdürü ve muhasebe müdürü olanlar anılan idarelerde Muhasebe Yetkilisi, c) SayıĢtay Denetçisi, BaĢbakanlık MüfettiĢi, Yüksek Denetleme Kurulu Denetçisi, Maliye MüfettiĢi, Hesap Uzmanı, Bütçe Kontrolörü, Muhasebat Kontrolörü, Gelirler Kontrolörü, Millî Emlak Kontrolörü, Tasfiye ĠĢleri ve Döner Sermaye ĠĢletmeleri Kontrolörü, Hazine Kontrolörü kadrolarında çalıģmakta olanlar ile daha önce en az beģ yıl bu görevlerde bulunanlar, kamu idarelerinde Ġç Denetçi, d) Bakanlık, MüsteĢarlık, BaĢkanlık ve Genel Müdürlüklerde MüfettiĢ veya Kontrolör olanlar ile daha önce en az beģ yıl bu görevlerde bulunanlar, kendi idarelerinde, özel bütçeli idarelerde, mahallî idarelerde ve sosyal güvenlik kurumlarında Ġç Denetçi, e) Muhasebe, Millî Emlak ve Vergi Denetmenleri ile bu görevlerde daha önce en az beģ yıl bulunanlar, özel bütçeli idareler ile mahallî idarelerde; Belediye MüfettiĢi ve Hesap ĠĢleri Murakıbı olanlar ile bu görevlerde daha önce en az beģ yıl bulunanlar, mahallî idarelerde Ġç Denetçi, Olarak 31.12.2007 tarihine kadar atanabilirler. 2 31.12.2005 tarihi itibarıyla kamu idarelerinin muhasebe hizmetlerini birinci derece sorumlu olarak yürütmekte olanlar, bulundukları kamu idarelerinin muhasebe yetkililiği görevini 1.1.2006 tarihinden itibaren sertifikalı muhasebe yetkilisi atanıncaya kadar yürütürler. Bu kiģiler, sertifika alamamaları halinde kadrolarına uygun bir göreve atanırlar. Ancak, bu 2 Bu maddede yer alan 31.12.2004 ibareleri, 22/12/2005 tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle 31.12.2007 olarak değiģtirilmiģ ve metne iģlenmiģtir. 28
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce saymanlık hizmetleri Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen idarelerde muhasebe yetkilisi atanıncaya kadar muhasebe hizmetleri Maliye Bakanlığının belirleyeceği kiģilerce yürütülür. (a) ve (b) bentlerinde belirtilen muhasebe yetkilisi görevini yürütmek üzere atanacak olanların Maliye Bakanlığınca verilecek meslekî eğitimden geçmeleri ve yapılacak sınavda baģarı göstererek sertifika almaları Ģarttır. Ancak, (a) ve (b) bentlerinde sayılanlardan sınavla bu kadrolara atanmıģ olanların muhasebe yetkilis6i olarak atanmalarında sınav Ģartı aranmaz. (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen görevlere atananlar bu Kanunun öngördüğü sistemin uygulanmasına yönelik eğitime tâbi tutulurlar. Atamalarda ilgilinin ve idaresinin muvafakati alınır. 29
KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNUNDA DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR KANUN Kanun Numarası: 5628 Kabul Tarihi: 25/04/2007 Yayımlandığı R.Gazete: Tarih :04/05/2007
KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNUNDA DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASINA DAĠR KANUN Madde 5-5018 sayılı Kanuna aģağıdaki geçici maddeler eklenmiģtir. Geçici Madde 16- Geçici 5 inci maddenin birinci fıkrasının (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen kadrolarda 31/12/2006 tarihi itibarıyla çalıģmakta olanlar ile daha önce en az beģ yıl bu görevde bulunanlar da anılan madde hükümlerine göre iç denetçi kadrolarına atanabilirler. Madde 6- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Madde 7- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 32
KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNU ĠLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASI HAKKINDA KANUN Kanun Numarası: 5436 Kabul Tarihi: 22/12/2005 Yayımlandığı R.Gazete: Tarih :24/12/2005
KAMU MALĠ YÖNETĠMĠ VE KONTROL KANUNU ĠLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞĠġĠKLĠK YAPILMASI HAKKINDA KANUN Madde 1-13 (10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile ilgili olup yerine iģlenmiģtir.) Madde 16- Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumlarından 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tâbi olanlar için genel idare hizmetleri sınıfından dördüncü dereceli 1200 adet Ġç Denetçi kadrosu ihdas edilmiģtir. Bu kadrolarda derece değiģikliği yapmak suretiyle idarelerden uygun görülenlere tahsis etmeye Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun kararı ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir. Altı ve yedinci fıkra hükümlerine göre idarelere tahsis edilen kadrolar 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli cetvellerin ilgili bölümüne eklenmiģ sayılır. Mahallî idarelerin iç denetçi kadroları Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunun kararı ve ĠçiĢleri Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile ihdas edilir. Ġhdas edilen bu kadrolar ilgili mahallî idarenin norm kadrosuna dahil edilmiģ sayılır. Geçici Madde 1- Ġç denetçi sayısı on ve üzerinde belirlenen kamu idareleri, 31.12.2006 tarihine kadar, tahsis edilen iç denetçi kadro sayılarının en fazla yarısına kadar atama yapabilir. Diğer kamu idarelerinin iç denetçi kadrolarına 31.12.2006 tarihine kadar atama yapılamaz. Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığı ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi bu sınırlamaya tâbi değildir.
BELEDĠYE KANUNUNUN ĠÇ DENETĠM ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ Kanun Numarası: 5393 Kabul Tarihi: 03/07/2005 Yayımlandığı R.Gazete Tarihi: 13/07/2005
BELEDĠYE KANUNUNUN ĠÇ DENETĠM ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ DÖRDÜNCÜ KISIM Belediyelerin Denetimi Denetimin amacı MADDE 54. Belediyelerin denetimi; faaliyet ve iģlemlerde hataların önlenmesine yardımcı olmak, çalıģanların ve belediye teģkilâtının geliģmesine, yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı duruma gelmesine rehberlik etmek amacıyla; hizmetlerin süreç ve sonuçlarını mevzuata, önceden belirlenmiģ amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre tarafsız olarak analiz etmek, karģılaģtırmak ve ölçmek; kanıtlara dayalı olarak değerlendirmek, elde edilen sonuçları rapor hâline getirerek ilgililere duyurmaktır. Denetimin kapsamı ve türleri MADDE 55. Belediyelerde iç ve dıģ denetim yapılır. Denetim, iģ ve iģlemlerin hukuka uygunluk, malî ve performans denetimini kapsar. Ġç ve dıģ denetim 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre yapılır. Ayrıca, belediyenin malî iģlemler dıģında kalan diğer idarî iģlemleri, hukuka uygunluk ve idarenin bütünlüğü açısından ĠçiĢleri Bakanlığı tarafından da denetlenir. 40
Belediye Kanunun Ġç Denetim ile Ġlgili Maddeleri Belediyelere bağlı kuruluģ ve iģletmeler de yukarıdaki esaslara göre denetlenir. Denetime iliģkin sonuçlar kamuoyuna açıklanır ve meclisin bilgisine sunulur. Faaliyet raporu MADDE 56. Belediye baģkanı, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41 inci maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen biçimde; stratejik plân ve performans programına göre yürütülen faaliyetleri, belirlenmiģ performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleģme durumu ile meydana gelen sapmaların nedenlerini ve belediye borçlarının durumunu açıklayan faaliyet raporunu hazırlar. Faaliyet raporunda, bağlı kuruluģ ve iģletmeler ile belediye ortaklıklarına iliģkin söz konusu bilgi ve değerlendirmelere de yer verilir. Faaliyet raporu nisan ayı toplantısında belediye baģkanı tarafından meclise sunulur. Raporun bir örneği ĠçiĢleri Bakanlığına gönderilir ve kamuoyuna da açıklanır. Hizmetlerde aksama MADDE 57. Belediye hizmetlerinin ciddi bir biçimde aksatıldığının ve bu durumun halkın sağlık, huzur ve esenliğini hayati derecede olumsuz etkilediğinin ĠçiĢleri Bakanlığının talebi üzerine yetkili sulh hukuk hâkimi tarafından belirlenmesi durumunda ĠçiĢleri Bakanı, hizmetlerde meydana gelecek aksamanın giderilmesini, hizmetin özelliğine göre makul bir süre vererek belediye baģkanından ister.