TRAKYA BÖLGESİNDE AYÇİÇEĞİ ÖNCESİNDE ÖN BİTKİ TARIMININ AYÇİÇEĞİ VERİMİNE, UYGULANACAK AZOT DOZUNA VE TOPRAKTA TUTULAN SU MİKTARINA ETKİSİ

Benzer belgeler
Macar Fiği Neden Önemlidir? Hangi Topraklarda Yetişir?

Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 2(3): ,

FİĞ TARIMI Prof. Dr. Mustafa TAN Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ERZURUM

Farklı Toprak İşleme Yöntemleri Kullanılan Pamuk-Mısır Münavebesinde Pamuk Ekimi Öncesi Yetiştirilen Yem Bezelyesinin Gelişimi

TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ + ARPA KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ

Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 5 (2): , 2012 ISSN: , E-ISSN: X,

Tohum yatağının hazırlanması:

S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 18 (33): (2004) 17-22

TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Eskişehir Koşullarında Macar Fiği (Vicia pannonica Crantz.) Hat ve Çeşitlerinde Yem ve Tohum Verimleri

Şanlıurfa Koşullarında Farklı Aspir Çeşitlerinin (Carthamus tinctorius L.) Uygun Ekim Zamanlarının Belirlenmesi

BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

SAMSUN EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI BURÇAK (Vicia ervilia L.) HATLARININ OT VE TOHUM VERİMLERİNİN BELİRLENMESİ

DİYARBAKIR EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI KIŞLIK KIRMIZI MERCİMEK

DİYARBAKIR ŞARTLARINDA ŞAHİN-91 VE SUR-93 ARPA ÇEŞİTLERİNDE UYGUN EKİM SIKLIĞININ BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Kışlık Ara Ürün ve Azotlu Gübre Uygulamalarının Ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) Verim ve Önemli Tarımsal Özellikler Üzerine Etkileri *

Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Koca Fiğ Genotiplerinin Verim ve Verim Unsurları

DUFED 4(2) (2015) 77-82

TARLA BİTKİLERİNDE EKİM NÖBETİNDE ÖN BİTKİ DEĞERİ VE ETKİLERİ

Yeşil Gübrelemenin Pamuk Bitkisinde Verim Komponentleri ve Kütlü Verimine Etkileri 1. Summary

YEŞĐL GÜBRE UYGULAMALARI I MISIR-BUĞDAY MÜ AVEBESĐ DE BĐTKĐLERĐ VERĐM VE BAZI TARIMSAL ÖZELLĐKLERĐ ÜZERĐ E ETKĐLERĐ

BUĞDAY (Triticum spp.) Buğdayda Toprak Hazırlığı:

GÜBRE TAVSİYELERİ Gübrelemenin Amacı, - Önce Toprak Analizi - Usulüne Uygun Toprak Örneği Alma

Ethephon un Tritikale de Tane Verimi, Protein Oranı ve Protein Verimine Etkisi

ÇUKUROVA KOŞULLARINDA 2. ÜRÜN OLARAK YETİŞTİRİLEN HİBRİT MISIRDA

Şeker Mısırda Ekim Zamanı ve Yetiştirme Tekniğinin Hasıl Verim ve Bazı Özelliklere Etkisi

S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 19 (37): (2005) 13-20

YULAF YETİŞTİRİCİLİĞİ

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI

Bazı Mısır Çeşitlerinde Verim ve Yem Değerleri Üzerine Bir Araştırma (1)

DĠYARBAKIR ġartlari SÜREKLĠ PAMUK SĠSTEMĠNDE KIġLIK ARA ÜRÜN OLARAK FĠĞĠN YETĠġTĠRĠLME ĠMKANLARININ ARAġTIRILMASI

Archived at

Bazı İki Sıralı Arpa (Hordeum vulgare conv. distichon) Çeşitlerinde Farklı Azot Dozlarının Verim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkileri *

Çukurova Koşullarında Miirdiinıük (Lathyrus sativus L.) ile Değişik Tahıl Türleri Karışım Oranlarının Verim ve Kaliteye Etkisi* Veyis TANSI (I>

Sırta Ekim Sisteminde Buğdayda (Triticum Aestivum L.) En Uygun Ekim Normunun Belirlenmesi

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Farklı Azot ve Fosfor Dozlarının Ak Üçgül (Trifolium repens L.) de Ot ve Tohum Verimi ile Bazı Verim ve Kalite Komponentleri Üzerine Etkileri

Flue Cured Tütün Çeşidinde Farklı Potasyum Formlarının Kaliteye Etkisi

KIŞLIK YEM BEZELYESİ EKİMİNDE BAZI TAHILLARIN ARKADAŞ BİTKİ OLARAK KULLANILMASI

Bazı İki Sıralı Arpa ve Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Azot ve CCC Dozlarının Tane Verimine Etkileri

Yıllık İtalyan Çimi ve Tüylü Fiğ Karışımlarında Farklı Hasat Zamanlarının Bazı Kalite Özelliklerine Etkisi Üzerinde Araştırmalar 1

ANKARA TİCARET BORSASI AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ SEKTÖR ARAŞTIRMALARI RAPOR NO:2 ANKARA NIN AYÇİÇEĞİ (ÇEREZLİK-YAĞLIK) PROFİLİ

AYÇİÇEĞİ TARIMI TOPRAK İSTEKLERİ Ayçiçeği yetişeceği toprak tipi yönünden çok seçici olmamasına rağmen organik maddece zengin, derin ve su tutma

Prof. Dr. Mustafa TAN Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ERZURUM

SAMSUN EKOLOJİK ŞARTLARINDA II. ÜRÜN OLARAK YETİŞTİRİLEN SİLAJLIK MISIRIN KURU OT VE HAM PROTEİN VERİMİ ÜZERİNE SIKLIK VE BİÇİM ZAMANININ ETKİSİ*

Araştırma Makalesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 25 (2): (2011) ISSN:

ÇİFTLİK GÜBRESİNİN FARKLI FORM VE DOZLARININ, ÇUKUROVA BÖLGESİ KOŞULLARINDA, TEK YILLIK ÇİM

Yaşar Tuncer KAVUT. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016, 25 (Özel sayı-2): Araştırma Makalesi (Research Article)

ÇEREZLİK AYÇİÇEĞİ TESCİL RAPORU

Ethephon Uygulamasının Tritikale Çeşitlerinde Verim ve Verim Unsurlarındaki Etkilerinin Belirlenmesi

33. Current Situation of Bingöl Province in The Context of Crop Production

*E-posta:

ÖZET. İlhan TURGUT * Arzu BALCI **

2. Endüstri Bitkileri: 2.1. Yağ Bitkileri 2.2. Lif Bitkileri 2.3. Nişasta ve Şeker Bitkileri 2.4. Tütün, İlaç ve Baharat Bitkileri

ESKİŞEHİR KOŞULLARINDA HAYVAN PANCARINDA YEM VERİMLERİ VE BAZI BİTKİSEL ÖZELLİKLER

GİRİŞ Arpa genel olarak hayvan yemi olarak tüketilmekte olup üretim bakımından ülkemiz tarla tarımında buğdaydan sonra ikinci sırada gelmektedir. Güne

Bazı Bezelye (Pisum sativum L) Çeşitlerinin Tohum Verimi ve Verim Komponentlerinin Belirlenmesi

Farklı organomineral ve inorganik kompoze gübrelerin kışlık ekmeklik buğday tane verimi ve bazı verim unsurları üzerine etkileri

12. BÖLÜM: TOPRAK EROZYONU ve KORUNMA

Tritikale (xtriticosecale Wittmack) de Farklı Ekim Sıklıklarının Verim ve Bazı Verim Öğelerine Etkileri

EDİRNE KOŞULLARINDA DESTEKLEME SULAMANIN AYÇİÇEĞİNİN SU KULLANIMI ve VERİMİNE ETKİLERİ 1

Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Kasım 1999, Adana Cilt III, Çayır-Mera Yembitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller,

Mısır Üretiminde Farklı Toprak İşleme ve Örtü Bitkisi Uygulamalarının Toprağa ve Ürün Verimine Etkileri

T.C. AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Yeni Geliştirilen Nohut Hatlarının Bornova Koşullarında Verim ve Bazı Tarımsal Özellikleri Üzerinde Araştırmalar

Humik Asit Uygulama Zamanı ve Dozlarının Kışlık Kolzada Verim ve Verim Öğelerine Etkileri

Farklı Ekim Derinliklerinin Yem Bezelyesinin Verim ve Bazı Verim Özellikleri Üzerine Etkileri

ÇAYDA AZOTLU GÜBRENİN EKONOMİK KULLANIMI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA im

ÖZET. Yüksek Lisans Tezi. Đmge Đ. TOKBAY. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 22 (46): (2008) ISSN:

ANTALYA KOŞULLARINDA PATATESTE FARKLI HASAT ZAMANLARININ VE BİTKİ SIKLIKLARININ BAZI AGRONOMİK ÖZELLİKLER ÜZERİNE ETKİSİ

Bursa Koşullarında Ekim Nöbeti Sistemlerinin Mısırın Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Etkisi *

KIRAÇ ARAZİLERE UYGUN ALTERNATİF BİR TAHIL TRİTİKALE YETİŞTİRİCİLİĞİ

Araştırma Makalesi (Research Article)

DİYARBAKIR EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI ADİ FİĞ (VİCİA SATİVA L.) ÇEŞİTLERİNİN VERİM VE VERİM ÖĞELERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA *

YERFISTIĞI (Arachis hypogaea L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNDE FARKLI ÇEŞİTLER VE SIRA ÜZERİ MESAFELERE GÖRE TEK VE ÇİFT SIRALI EKİM YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Kentsel Çöplerin Uygulanması

Archived at

Geliş Tarihi:

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI

Ayçiçeği Üretiminde Kullanılan Bazı Hibrit Çeşitlerin Kendine Döllenme Oranları

Bitki Artıkları ve Yeşil Gübrelemenin Makarnalık Buğday Verim ve Kalite Özelliklerine Etkisi

Şanlıurfa Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genotiplerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi

Yem Bezelyesi İle Arpa, Yulaf ve Tritikale Karışım Oranlarının Belirlenmesi

Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinde Farklı Ön Bitki Uygulamalarının Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri

Elazığ Koşullarında Mürdümük (Lathyrus sativus L.)'te Farklı Sıra Arasının Tohum Verimi ve Verim Öğeleri Üzerine Etkisi. *Kağan KÖKTEN, **Adil BAKOĞLU

Korunga Tarımı. Kaba yem açığının giderilmesinde, maliyetlerin düşürülmesinde etkili, kıraç topraklara ekilebilmesi ile üstün bir yem bitkisi.

Tritikale ile Bezelye, Bakla ve Fiğ Karışım Oranlarının Belirlenerek Yem Verimi ve Kalitesine Etkileri

Gübrelemenin Şeker Pancarının N, P, K İçeriği ve Alımına Etkisi

The Effects of Different Types of Ridge Sowing Methods on Yield and Some Yield Properties in Wheat Production

Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme

Çanakkale İli Buğday Üretiminde Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması*

FARKLI EKİM YÖNTEMLERİNİN FİĞ (Vicia sativa L.)+İNGİLİZ ÇİMİ (Lolium perenne L.) KARIŞIMLARININ OT VERİMİNE ETKİSİ

Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Tekirdağ, Türkiye *Sorumlu yazar:

TARIM SİSTEMLERİ 3. Nemli Tarım

TR 5913, TR 5958, SERTORI, KT HASAB, MURGAVETS, TSAREVETS, TE , SOLVEIG VE HAMZA EKMEKLİK BUĞDAY ÇEŞİT ADAYLARININ TESCİLİ HAKKINDA RAPOR

İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN

Transkript:

http://fbe.trakya.edu.tr/tujs ISSN 1305 6468 DIC: 200GETT710605060606 Araştırma Makalesi / Research Article TRAKYA BÖLGESİNDE AYÇİÇEĞİ ÖNCESİNDE ÖN BİTKİ TARIMININ AYÇİÇEĞİ VERİMİNE, UYGULANACAK AZOT DOZUNA VE TOPRAKTA TUTULAN SU MİKTARINA ETKİSİ Göksel EVCİ, Yalçın KAYA, Veli PEKCAN, Sezgin DURAK, Turhan KAHRAMAN Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, PK: 16, 22100 EDİRNE E-mail: gokselevci@ttae.gov.tr, Tel: 90-284-2358182, Fax: 90-284-2358210 Alınış:28 Ekim 2005 Kabul Ediliş: 05 Haziran 2006 Özet: Trakya koşullarında, buğday hasadından sonra ayçiçeği ekilinceye kadar olan ara dönemde toprakta yeşil örtü oluşturularak erozyonun önlenmesi ve ot üretilmesi amacıyla, Macar fiği (Vicia pannonica L.) yetiştirilmiştir. Ön bitki fiğ, yeşil ot elde etmek için, ilkbaharda Nisan ayının ikinci yarısı ve Mayıs ayının ilk yarısı olmak üzere iki faklı zamanda biçilmiştir. Baklagil yem bitkisi yetiştirilen bu sistemde ayrıca ayçiçeğine uygulanacak azot miktarını belirlemek amacıyla, alt-alt parsellere 0-5-10-15 kg/da saf azot dozları uygulanmıştır. Yapılan toprak nemi ölçümlerinde, ön bitki toprak nemini azaltmış ve kayıp nem yaz yağışlarıyla karşılanamadığı için, ayçiçeği verimini düşürmüştür. Bu verim düşüklüğü, ön bitkinin hasadı geciktikçe artış göstermiştir. Bu nedenle ön bitki hasat edilmiş parsellerden elde edilen ayçiçeği verimi, sürülü parsellere nazaran daha düşük olmuştur. Yapılan ekonomik analiz sonucuna göre; ön bitkisi olarak yetiştirilen fiğden elde edilen ot geliri; ayçiçeği verim düşüklüğünü karşılamakta ve artı gelir sağlamaktadır. Ayçiçeği parsellerine uygulanan farklı azot dozları neticesinde, azot ile verim arasında önemli bir ilişki bulunmamıştır. Buğday-ayçiçeği münavebe sistemindeki ara dönemde, ayçiçeğinden önce ön bitki yetiştirilmesi durumunda ön bitkilerin erken hasadından sonra ekilen ayçiçeklerinin verimi, geç hasat edilene nazaran daha yüksek olmuştur. Araştırma sonuçlarına göre yapılan kâr-zarar analizi sonucunda, kış dönemi yağış durumu normal olduğunda, Trakya bölgesinde ayçiçeğinden önce ön bitki olarak Macar fiği yetiştirilmesi, kârlı bir yöntem olarak bulunmuştur. Anahtar kelimeler: Ayçiçeği, Ekonomik Analiz, Ön bitki, Azot, Toprak Nemi. The Determination of the Effect of Cover Crop Before Sunflower Production on Seed Yield, the Application of Nitrogen Rate and Water Content in the Soil in Trakya Region Abstract: The Hungarian vetch (Vicia pannonica L.) planted to prevent erosion with setting the green cover on the soil surface and to produce forages for animal feed. The cover crop was cut twice as early and late cutting in the spring. The nitrogen doses were 0-5-10-15 kg per da before sunflower planting to determine of the optimum nitrogen rate. The sunflower (Helianthus annuus L.) yield was decreased due to cover crop planting and the seed yield decreased when harvest being late. Due to soil water uses, sunflower yield was lower than ploughed plots. However; these yield losses were compensated from forage crops production with getting extra income based on economical analysis. There were no significant difference between nitrogen doses and any positive increase on seed yield in normal rainy winter season. On the other hand, high sunflower yields were obtained from early cover crop harvesting so early sunflower planting in the experiment. Based on economical analysis results of the research; cover crop planting before sunflower production in the wheat-sunflower rotation system were found as profitable method especially in rainy winter seasons in Trakya region. Key words: Sunflower, Economical Analysis, Frontal Crop, Nitrogen, Soil Humidity. 1. Giriş Trakya Bölgesinin engebeli arazi yapısına sahip olması nedeniyle, bölgede tarım arazileri toprak erozyonuna yoğun bir şekilde maruz kalmaktadır. Bölgede genellikle kuru şartlarda Buğday-Ayçiçeği münavebesi uygulanmakta olup, mevcut ekim nöbeti sisteminde, kışın toprak sürülerek ayçiçeği ekilene kadar boş bırakılmaktadır. Çiftçilerin uyguladığı bu yöntem, tarlanın uzun bir süre boş kalması nedeniyle gelir kaybına neden olup, toprakta su ve rüzgar erozyonunu daha da fazlalaştırmaktadır. Bu boş arazilerde kış döneminde yem bitkisi yetiştirilse, araziler hem yem bitkileri üretimi için değerlendirilmiş dolayısıyla gelir sağlanmış olur, hem de toprak üzerinde erozyonu azaltıcı yeşil bir örtü sağlanmış olur. Ayrıca bu uygulama, bölge çiftçisini hayvancılığa dayalı tarıma sevk edecek ve mevcut münavebe sistemi zenginleştirecektir.

72 Göksel EVCİ, Yalçın KAYA, Veli PEKCAN, Sezgin DURAK, Turhan KAHRAMAN Wagger (1989), yaptığı çalışmalarda, kışlık örtü bitkilerinin hem yeşil gübre olarak, hem toprak erozyonunun kontrolünde, hem de toprak yapısının iyileştirilmesinde kullanıldığını ve bundan sonrada kullanılabileceğini belirtmiştir. Hartwig (2002) çalışmasında, örtü bitkileri ve canlı malçın bitkisel üretimi arttırdığını, tüylü fiğ ve kışlık çavdar gibi tek yıllık örtü bitkilerinin toprak erozyonunun kontrolünde büyük yaralar sağladığını bulmuştur. Clark ve Ark. (1997a), mısır ekiminden önce ön bitki olarak saf çavdar, fiğ ve fiğ - çavdar kârışımını, üç farklı zamanda yabancı ot ilaçlarıyla yok ederek, ardından toprak işlemeksizin direk ekim yöntemiyle mısırı ekerek, mısıra dört farklı azot dozu uygulamışlardır. Sonuç olarak örtü bitkilerinden sonra ekilen mısır, daha az azot uygulamasına ihtiyaç duymuştur. Yine Clark ve Ark. (1997), aynı denemenin devamı olarak ön bitkinin toprak nemine ve mısır verimine etkisini araştırdıkları çalışmada, ön bitki yetiştirilmesinden dolayı oluşan su kaybının, mısır tane verimine olumsuz etki yapmadığını saptamışlardır. Aynı zamanda ön bitkinin geç zamanda yok edilmesinin, mısırda en büyük verimi sağladığını tespit etmişlerdir. Araştırıcılar sonuç olarak, örtü bitkilerinin ekonomik olarak toprak neminin korunmasına ve kullanılan azot gübresinin azalmasına katkıda bulunduğunu belirlemişlerdir. Wagner-Riddle (1977) tarafından yürütülen denemede soyadan önce ön bitki olarak çavdar ekilmiştir. Sonuçta bu modelin, az yağışlı bir yılda çavdarın biçim tarihine bağlı olarak, soya veriminde düşüşlere neden olduğunu ortaya koymuşlardır. Kensavalou ve Walters (1997), tarafından 1990 1993 yılları arasında yürütülen soya mısır münavebe sisteminde, ön bitki olarak çavdar kullanılmıştır. Soya hasadından sonra, toprak yüzeyinde yeterli bitki artığı kalmadığından, ara dönemde erozyonun aşırı hale geldiğini belirlemişlerdir. Ancak soya hasadından sonra tarlaya mısır ekilene kadar olan ara dönemde, çavdar ekilmesiyle, bitki malçının % 16 seviyesinde artığını tespit etmişlerdir. Farklı azotlu gübre dozlarının, verime etki etmediği bu araştırmada, mısır populasyonunun ve tane veriminin, ön bitkisiz sisteme göre azaldığı bulunmuştur. Araştırmanın amacı; Trakya Bölgesinin temel sistemi olan buğday ayçiçeği münavebesinde, ara döneme, yem bitkisi dahil edilme olanaklarını belirlemektir. Yapılan bu uygulama ile, ayçiçeğinden önce toprak yapısı iyileştirilmiş, aynı zamanda toprağa iyi bir yeşil örtü sağlanmış ve hayvanlar için yem bitkisi yetiştirilmiş olacaktır. 2. Materyal ve Yöntem Araştırmada ön bitkisi olarak Macar fiği(12 kg/da), ayçiçeği bitkisi olarak TR-3080 hibriti kullanılmıştır. Ayçiçeğine ekim öncesi gübreleme amacıyla, analiz sonucuna göre, fosforlu gübre olarak Triple Süper Fosfat gübresi (20 kg/da) verilmiştir. Azotlu gübre olarak üre, ayçiçeği ekimi sırasında 0,5,10,15 kg/da saf azot olarak toprağa verilmiştir. Potasyum gübrelemesi, yapılan tahliller sonucuna göre deneme tarlasında yeterli olduğu görüldüğünden, uygulanmamıştır. Bu çalışmada bölünen bölünmüş parseller deneme deseni kullanılmış olup, bitkiler üç tekerrür olarak ekilmiştir. Ana parseller iki hasat zamanından, alt parseller ise, 1 adet sürülü ve 1 adet örtü bitkili parselden oluşmuştur. Alt-alt parseller ise sırasıyla 0 kg/da (N1), 5kg/da (N2), 10 kg/da (N3) ve 15 kg/da (N4) saf azot dozu uygulamalarıdır. 1999 Ekim ayı ilk haftası deneme tarlasına, Macar fiği ekilmiştir. Buğday anızı mevcut kontrol parseli, çiftçinin yaptığı gibi, sonbaharda pullukla sürülmüş ve tarla öylece bırakılarak 2000 ilkbaharında, Mayıs ayı ortasında, ayçiçeği ekimi yapılmıştır. Ön bitki, ilkbaharda iki farklı zamanda biçilerek, yerlerine ayçiçeği ekilmiştir. Ön bitki erken hasadı, Nisan ayı son haftası yapılmıştır, geç hasat ise, erken hasattan iki hafta sonra olmuştur. Denemenin ikinci yılı olan 2002-2003 sezonunda da, ayçiçeği ekim ve ön bitki hasat tarihleri aynı dönemlerde olmuştur. Araştırmada toprak nemi ölçümleri, ilkbaharda ön bitkinin 4 farklı yetişme dönemlerinde (sapa kalkma ve çiçeklenme dönemleri arasında) yapılmıştır. Bu amaçla toprağın 30-60-90 cm derinliklerinden örnek alınarak, bu örnekler 24 saat süreyle 105 derecede etüvde kurutularak, toprağın nem oranları tespit edilmiştir. Alt-alt parsellere 8 sıra ayçiçeği ekilmiş olup, parsel genişliği ve uzunluğu 5 metredir. Alt parsel boyutları 5 x 20 m, ana parsel boyutları 20 x 20 m dir. Ön bitki, ot olarak hasat edilecek döneme geldiğinde, iki hafta ara ile, tamburlu çayır biçme makinesiyle biçilerek parsellerden toplanmıştır. Yeşil ot veriminin belirlenmesi amacıyla, tüm parsellerden 0.25 metrekârelik alandan, dört adet ölçüm (toplam 1 metrekâre alan) yapılmıştır. Yeşil ot verim sonuçlarına göre, dekâra kuru ot verimi hesaplanmıştır. Kuru ot verimi, yeşil ot veriminin yaklaşık 1/4 ü kadar olduğu, Edirne Tarım İl Müdürlüğü verilerinden yararlanılarak bulunmuştur. Hasat olgunluğuna gelmiş olan ayçiçeği bitkilerinin, ortadaki ikişer sırası, elle hasat edilerek tane verimleri belirlenmiştir. Araştırmanın istatistik analizleri MSTAT-C istatistik programı yardımıyla gerçekleştirilmiş ve uygulama konularının önem düzeyleri belirlenerek gruplandırma yapılmıştır. Yem bitkisinin ve ayçiçeğinin dekâra üretim maliyetleri, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ekonomi bölümü maliyet çalışmaları sonucunda çıkan verilerden elde edilmiştir. kâr ve maliyet hesaplarında, 2005 verileri kullanılmıştır. Buna göre ayçiçeği üretim maliyeti 112 YTL/da, Macar fiği üretim maliyeti 132 YTL/da dır. Ortalama 25 kg lık bir fiğ ot balyası 10 YTL dir. Azotlu gübre olarak kullanılan üre gübresinin fiyatı 0,420 YTL dir.ayçiçeği birim fiyatı geçen yılın desteği dahil olmak üzere 0,620 YTL olarak alınmıştır. 3. Bulgular Araştırmada, Trakya bölgesinde buğday-ayçiçeği münavebe sistemi içinde, ayçiçeğinden önce örtü oluşturması amacıyla Macar fiği ekilmiş, fiğ hasadından sonra ayçiçeği ekilmiş ve ayçiçeği verimleri belirlenmiştir (Çizelge 1). Fiğin ot amacıyla biçilmesi sonucuna göre, geç (ikinci hasat zamanı) hasat edilen fiğ daha fazla ot verimi verirken, topraktaki suyu daha uzun süre tükettiğinden, sonra ekilen ayçiçeği veriminde daha fazla düşüklüğe neden olmuştur. Araştırmanın ilk yılında ayçiçeğinden önce ön bitki olarak yetiştirilen Macar fiği bitkisinden, 1. hasat zamanında (fiğin erken hasadı), 2440 kg/da yeşil ot verimi alınmıştır. 2. hasat zamanında (fiğin geç hasadı), Macar fiğinden 2449

Trakya Bölgesinde Ayçiçeği Öncesinde Ön Bitki Tarımının Ayçiçeği Verimine, Uygulanacak Azot Dozuna ve Toprakta Tutulan Su Miktarına Etkisi 73 kg/da yeşil ot verimi alınmıştır. Elde edilen bu yeşil ot miktarları, hayvancılığa katkı sağlamaya yeterli boyuttadır. Baklagil yem bitkisi yetiştirmek, ayrıca toprak yapısının iyileştirilmesinde faydalı olacağı kaçınılmazdır. Araştırmada ilk yılda elde edilen varyans analiz sonuçlarına göre, yem bitkilerinin hasat zamanının, ayçiçeği verimi üzerinde etkili olduğu görülmüştür (Çizelge 2). Aynı şekilde ayçiçeği yetiştirilecek parsellerde, ön bitki olarak Macar fiği yetiştirilmesi ile, ayçiçeği ekilene kadar sürülü bırakılması uygulamaları arasında da 0,05 düzeyinde önemli farklılıklar belirlenmiştir. Ancak, farklı Azot dozu uygulamaları, verimde istatistiki önemde farklılıklar oluşturmamıştır. Hasat zamanı ile Azot dozları arasındaki interaksiyon hariç, denemede yer alan diğer konular arasında interaksiyonlar, istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. En yüksek ayçiçeği verimini, birinci hasat zamanında 10kg/da azot dozu uygulanmış sürülü parselden edilmiştir. Fakat bu parselin kârlılık durumuna bakıldığında, ancak 10. sırada yer aldığı görülmektedir (Çizelge-2). Araştırmada ilk yılda yer alan konuların, ayçiçeğinde tane verimi ve birim alandan elde edilen net gelir açısından gruplandırmaları Çizelge 2 de görülmektedir. Ayçiçeği tane verimi açısından en yüksek verimi sürülü parseller verirken, birim alandan elde edilen kâr bakımından da fiğ ekili parseller ilk sıralarda yer almıştır. Elde edilen kâr bakımından en iyi gruba sırasıyla, birinci hasat zamanında 0 azot dozu uygulanmış fiğ yetiştirilen yöntemle, birinci hasat zamanında 5 kg/da saf azot dozu uygulanan fiğ yetiştirilen yöntem girmiştir. Araştırmanın ikinci yılındaki bulgulara göre, ayçiçeği verimi bakımından en iyi konu, birinci zamanda (fiğ erken hasadının yapıldığı) yer alan sürülü ve 10 kg/da azot dozu uygulanmış konu olmuştur. Ancak kârlılık bakımından bu sistem 5. sırada yer almıştır. En kârlı konu ise birinci zamanda fiğ ekili ve 10 kg/da saf azot uygulanmış konu olmuştur (Çizelge-3). İstatistik analiz sonuçlarına göre ikinci yılda, zaman ve konu faktörleri yanında azot dozu faktörü de 0,01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Ön bitkili ve ön bitkisiz (geleneksel yöntem) parsellerde yapılan toprak nemi ölçümlerinde, büyük farklılıklar belirlenmiştir (Grafik-1). Topraktaki nem miktarı ile yöntemler arasında, 0.01 önem düzeyinde bir ilişki vardır. Grafikten de anlaşılacağı üzere, yem bitkisi geliştikçe tükettiği su miktarı artmaktadır. Çizelge 1: Denemede farklı uygulamalardan elde edilen ayçiçeği tane verimleri(kg/da). Konular Azot Dozları 1. Hasat Zamanı 2. Hasat Zamanı Ortalama 1999-2000 2002-2003 1999-2000 2002-2003 Kg/da Kg/da Kg/da Kg/da Kg/da Kg/da Sürülü N1 241 191 180 203 204 N2 231 183 199 204 204 N3 245 185 213 212 214 N4 213 178 188 167 187 Ortalama 233 184 195 197 202 Fiğ N1 178 85 145 49 114 N2 138 91 152 54 109 N3 177 90 178 83 132 N4 221 90 148 77 134 Ortalama 179 89 156 66 123 Gen.Ort. 206 137 175 131 162 Grafik 1: Farklı yetişme dönemlerinde, örtü bitkili ve ön bitkiz parsellerde yapılan nem ölçüm sonuçları (%). Toprak Nemi (%) 60 50 40 30 20 10 0 1. Ölçüm 2. Ölçüm 3. Ölçüm 4. Ölçüm Sürülü Parsel Örtü Bitkili Parsel

74 Göksel EVCİ, Yalçın KAYA, Veli PEKCAN, Sezgin DURAK, Turhan KAHRAMAN Çizelge 2: Ayçiçeğinde verim ve birim alandaki net gelire göre gruplandırılma (1. yıl). Hasat Zamanı Konu Azot Dozu Tane Verimi Grup Verim Gelir Kg/da Kg/da YTL/da Gelir Grup Gelir 1 fiğ N1 224,70 cd 4 145,30 A 1 1 fiğ N2 217,00 de 5 136,30 B 2 1 fiğ N4 190,30 f 8 111,30 C 3 1 fiğ N3 172,00 h 12 104,30 C 4 2 fiğ N1 136,30 ı 13 90,67 D 5 2 fiğ N3 124,70 j 14 74,67 E 6 2 fiğ N2 116,70 jk 15 74,33 E 7 2 fiğ N4 106,30 k 16 59,33 F 8 1 sürülü N1 240,70 ab 2 37,33 G 9 1 sürülü N3 245,00 a 1 31,67 Gh 10 1 sürülü N2 230,70 bc 3 26,67 H 11 1 sürülü N4 212,70 e 6 7,00 I 12 2 sürülü N1 191,30 f 7 6,33 I 13 2 sürülü N2 183,00 fgh 10-2,67 J 14 2 sürülü N3 184,70 fg 9-6,00 J 15 2 sürülü N4 177,70 gh 11-14,33 K 16 CV 3,73 7,88 LSD 11,61 7,32 Çizelge 3: Ayçiçeğinde verim ve birim alandaki net gelire göre gruplandırılma (2. yıl). Hasat Zamanı Konu Azot Dozu Tane Verimi Ayçiçeği Tane Verimi Grup Verim Gelir Kg/da Kg/da YTL/da Gelir Grup Gelir 1 fiğ N3 178.7 de 8 28.33 a 1 1 fiğ N2 152.3 f 10 16.67 b 2 1 fiğ N1 145.0 f 12 16.00 b 3 2 sürülü N1 202.7 ab 4 13.67 bc 4 1 sürülü N3 213.3 a 1 12.00 bcd 5 2 sürülü N3 211.7 a 2 10.67 bcd 6 2 sürülü N2 204.0 ab 3 10.00 bcd 7 1 sürülü N2 199.0 bc 5 7.00 cd 8 1 fiğ N4 148.3 f 11 5.33 de 9 1 sürülü N1 179.7 d 7-0.67 e 10 1 sürülü N4 187.7 cd 6-8.33 f 11 2 fiğ N3 83.33 g 13-20.67 g 12 2 sürülü N4 167.0 e 9-21.00 gh 13 2 fiğ N4 77.67 g 14-28.33 hı 14 2 fiğ N1 49.00 h 16-33.67 ı 15 2 fiğ N2 54.33 h 15-34.33 ı 16 CV 4.73 9.39 LSD 12.21 7.645 4. Tartışma ve Sonuç Araştırmada, ayçiçeğinden öce ön bitki olarak Macar fiği yetiştirmek, topraktaki suyun bir kısmını tükettiğinden, sonra ekilen ayçiçeğinin verimini düşürmüştür. Ayçiçeğinde verim düşüklüğü, fiğ bitkilerinin erken hasat edilmesi durumunda, daha az olmuştur. Azotlu gübre uygulamalarının, ayçiçeği veriminde önemli bir etkisi bulunamamıştır. Birim alandan elde edilen net gelir açısından, araştırmanın ilk yılındaki bulgulara göre, hiç azotlu gübre verilmemiş Macar fiği yetiştirilen ve erken ön bitki hasadının yapıldığı yöntemden, en fazla kâr elde edilmiş olup, bunu yine birinci hasat zamanında 5 kg/da saf azot dozu uygulanmış, Macar fiği parseli takip etmiştir. Macar fiğinin tek başına ekiminin yanında, bölge çiftçisinin de uyguladığı gibi, yulaf, buğday, arpa gibi bitkilerle kârışım olarak ekilmesi kaliteli ot üretimi bakımından düşünülmelidir.

Trakya Bölgesinde Ayçiçeği Öncesinde Ön Bitki Tarımının Ayçiçeği Verimine, Uygulanacak Azot Dozuna ve Toprakta Tutulan Su Miktarına Etkisi 75 Birim alandan elde edilen net gelir açısından, araştırmanın ikinci yılındaki bulgulara göre; 10 kg/da azotlu gübre verilmiş Macar fiği yetiştirilen ve Macar fiğinin erken hasat edildiği yöntem en kârlı yöntem olmuştur. Bunu, net gelir bakımından birinci hasat zamanında 5 kg/da saf azot dozu ve sıfır azot dozunun uygulandığı fiğ parselleri takip etmiştir. Ancak kış aylarında, mevsim normallerinden oldukça düşük yağış alındığı yıllarda, yem bitkileri düşük ot verimi verebilmektedir. Zaten düşük yağış nedeniyle az olan toprak suyu, bir de yem bitkileri tarafından tüketildiğinde, ön bitkide sonra ekilen ayçiçeğinin tane verimi çok fazla düşmekte ve bu kayıp ön bitkilerinden elde edilen ot gelirinden karşılanamamaktadır. Bu gibi durumlarda, ön bitki olarak ekili yem bitkilerinin, Mart ayının ilk yarısı, yeşil gübre olarak toprağa karıştırılması en uygun çözümdür. Böylece olabilecek ayçiçeği verim, dolayısıyla gelir kayıpları da önlenmiş olacaktır. Ancak bölgemizde kış mevsiminin kurak gitmesi, çok sık rastlanan bir durum değildir. Sonuç olarak, ayçiçeğinden önce kış döneminde, ön bitki olarak baklagil yem bitkisi yetiştirmek, hem kârlı, hem de toprak erozyonunun azaltılması, toprak yapısının iyileştirilmesi açısından yararlı bir uygulama olarak ortaya çıkmaktadır. KAYNAKLAR 1. KESSAVALOU A, WALTERS T. Winter Rye as a Cover Crop Following Soybean Under Conservation Tillage. Agronomy Journal. 89(1): 68-74. 1997. 2. HARTWIG N L, AMMON H U. Cover Crops and Living Mulches. Weed Science. 50(6): 688-699. 2002. 3. CLARK J, DECKER M, MEISINGER J, MCINTOSH M S. Kill Date of Vetch, Rye, and a Vetch-Rye Mixture: I. Cover Crop and Corn Nitrojen. Agronomy Journal. 89 (3): 427-433. 1997 a. 4. CLARK J, DECKER, MEISINGER J, MCINTOSH M S. Kill Date of Vetch, Rye, and a Vetch-Rye Mixture: II. Soil Moisture and Corn Yield. Agronomy Journal. 89(3): 434-441. 1997 b. 5. WAGNER-RIDDLE C, GILLESPIE T J, HUNT L A, SWANTON C J. Modeling a rye cover crop and subsequent soybean yield. Agronomy Journal. 89: 208-217. 1997. 6. WAGGER, M G. Cover crop management and nitrogen rate in relation to growth and yield of no-till corn. Agronomy J. 81:533-538. 1989.