T KİNİK 1 ANCAK ÖÜMÜN DURDURABİDİĞİ, DOĞUNUN V BATNN GNÇ İMPARATORU İSKNDR İN KİŞİİĞİ V SRİ K a yn a k 1 : H N U Y G A Amenhotep Tapınağı nda Amon-Ra ve firavun İskender rölyefi R Kay n a k 2 : Ğ Sikkeler: (Sağda) Tanrısal gücün simgesi Ammon/Zeus un koç boynuzuyla betimlenen İskender. (Solda) linde kartal ve asa tutan Tanrı Zeus 237 DKH -uygarliklar tarihi.indd 237 03.11.2014 12:03:47
Kay n a k 3 : K a yn a k 4 : U Y G A R K A R T A R İ H İ - N İ G Ü N Y A M A N Sidon Kralı Abdalonymos a ait olduğu düşünülen kral lahdi Üzerinde Perslerle yapılan savaş betimlendiğinden İskender ahdi adıyla anılır. 238 DKH -uygarliklar tarihi.indd 238 03.11.2014 12:03:49
K a yn a k 5 : Babil de basılan sikke: Frig başlığı ve Tanrı Zeus un simgesi yıldırım taşıyan atlı savaşçı İskender K a yn a k 6 : H N U Y G A R Ğ İskender in büstü 239 DKH -uygarliklar tarihi.indd 239 03.11.2014 12:03:57
K a yn a k 7 : İskender anne tarafından Akhilleus, baba tarafından Herakles soyundan geldiğine inanırdı. Küçük yaşta Homeros hakkında derin bir bilgiye sahip oldu. Devrin en ünlü entelektüel siması olan düşünür Aristotales in öğrencisiydi. Daha 18 yaşındayken bir süvari birliğine komuta ederek başarı kazandı. Bu koşullarda baba ile ergenlik çağındaki oğlu arasında çatışma kaçınılmazdı. Babası Philippos, 337 de Makedon bir soylunun Kleopatra adındaki kızıyla yeni bir evliliğe kalkıştığında, aralarında korkunç bir kavga patlak verdi. Kuşkusuz İskender dünyaya gelecek yeni bir erkek çocuğun tahtın varisi olmasından korkmuştu. Geçici bir süre sürgüne gitmeye zorlandı. Babasının bir suikastla öldürülmesinin ardından soyluların ve ordunun güvenini kazanarak tahta çıktı. Kısa yaşamı boyunca Makedonya dan Mısır ve Hindistan a kadar uzanan toprakları ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurdu. Makedonya Krallığı, krala karşı gösterilen sadakatin yanında, kral ile komutanlar arasında içten bir dostluğun hüküm sürdüğü bir yönetimdi. Kral kumandanlarını dışlamaz, onlarla birlikte yer içerdi. Perslerde ise hükümdar ihtişam içinde yaşar, maiyetine kul muamelesi yapardı. Bu yaklaşım hükümdar karşısında yere kapanarak selamlama biçiminde kendini gösterirdi. İskender, Perslerin yönetim anlayışını benimsedi. limizdeki belgeler İskender in Pers devletindeki satraplık teşkilâtını da kabullendiğini göstermekte, fakat bu yapıyı zamanın ihtiyaçlarına göre değiştirdiğini, tüm ülke için uygulanmaya elverişli esnek bir idare sistemi uyguladığını kanıtlamaktadır. yaletlerin başına satrap olarak Makedonyalılar dışında Doğuluları, en çok da Persleri geçirmiş, fakat deneyimleri sonucu saltanatının sonlarına doğru yalnız Makedonyalıları satrap yapmıştır. İskender en çok mali alanda yeniliklere yöneldi, birçok eyaleti kapsayan vergi bölgeleri kurdu. Pers krallarının hazinesinde bulunan altın ve gümüş stoklarından sikke bastırarak piyasaya sürdü, para ekonomisini yerleştirdi. İskender in U Y G A R K A R T A R İ H İ - N İ G Ü N Y A M A N İskender ve seri Helenizm, Büyük İskender in Asya seferiyle başlamakta, Mısır ın Romalılar tarafından fethi ile sona ermektedir. M:Ö. 330 dan MÖ 30 a kadar geçen 300 yıllık süreyi kapsamaktadır. 240 DKH -uygarliklar tarihi.indd 240 03.11.2014 12:04:01
sikkeleri Ön Asya dan başka Akdeniz piyasalarına da egemen oldu. Ticaret ve ulaşıma önem vererek Perslerden kalan yol şebekesini onardı, Perslerin posta teşkilâtını geliştirdi. Yanında bulundurduğu bilim adamlarına, fethettiği ülkelerin coğrafi durumu, iklimi, hayvanları ve bitkilerine dair incelemeler yaptırdı. Sudan a gönderilen bir heyet Nil taşmalarının nedenlerini inceleyip bunun Habeşistan daki tropik yağmurlardan ileri geldiğini tespit etmişti. Hazar Denizi ne gönderilen bir heyetse, bu denizin kapalı bir deniz mi yoksa okyanus kıyısında bir körfez mi olduğunu öğrenmekle görevlendirilmiştir. Fethettiği ülkelerde şehirler kurarak hem orduları için askeri üsler, hem de Yunan kültürünü etrafa yayan merkezler elde etti. Askerlerini yerli kadınlarla evlenerek fethedilen bölgelere yerleşmeye teşvik etti. Doğu ülkelerine gelen Yunanlıların büyük bir kısmı (koloni tarzında değil), kralların buyruğunda kurulmuş şehirlerde Doğulu insanlarla yan yana yaşamak ve ilişki kurmak zorunda kaldılar. Çevrelerine yerlilerden bazılarını ve yüksek sınıftan olanları alarak yavaş yavaş Yunanlaşan bu halkla birlikte Helenizm devletlerinin üst tabakalarını meydana getirdiler. İskender, o zamanlar bilinen tüm dünyayı kapsayan evrensel bir devlet kurmak istemiş erken ölümü bu amacına ulaşmasını engellemiştir. ÇAŞMA SORUAR 1. İskender in hangi fiziki özelliklere, kişilik özelliklerine ve düşünce yapısına sahip olduğu sonucuna ulaşıyorsunuz? 2. Kaynakları incelediğinizde Büyük İskender nasıl bir imaj çiziyor? Kendini toplumun sıradan bireylerinden farklı olarak hangi nitelikleriyle inşa ediyor? 3. İskender in sefer ve fetihleri Yunan ve Doğu kültürü üzerinde nasıl bir etki yaratmıştır? Helenizm kültürünün ayırt edici özelliği nedir? Helenizmi tanımlamanız istense neler söylerdiniz? KAYNAKAR H N U Y G A R Ğ 241 Freeman, Charles Mısır, Yunan ve Roma, Dost Yayınları, 2005, s. 301-302-316 Mansel, Arif Müfid, ge ve Yunan Tarihi, TTK Yayınları, 1971, s. 455-458 DKH -uygarliklar tarihi.indd 241 03.11.2014 12:04:01