İÇİNDEKİLER Önsöz... v Tablolar Listesi... xv Şekiller Listesi... xvii Resimler Listesi... xviii BİRİNCİ BÖLÜM TOPLANTI-KONGRE YÖNETİMİNE GİRİŞ KONGRE TURİZMİNİN TANIMI, GELİŞİMİ VE ÖNEMİ 1.1. Toplantının Tanımı... 1 1.2. Toplantı Türleri... 1 1.2.1. Seminer... 1 1.2.2. Kolokyum... 1 1.2.3. Çalıştay (Workshop)... 1 1.2.4. Panel... 2 1.2.5. Konvansiyon... 2 1.2.6. Konferans... 2 1.2.7. Sempozyum... 2 1.2.8. Zirve... 2 1.2.9. Kongre... 2 1.2.9.1. Uluslararası Kongreler... 2 1.2.9.2. Ulusal Kongreler... 3 1.2.9.3. Sanal Kongreler... 3 1.3. Kongre Turizminin Tanımı... 3 1.4. Kongre Turizminin Tarihsel Gelişimi... 4 1.4.1. Dünyada Kongre Turizminin Gelişimi... 4 1.4.2. Türkiye de Kongre Turizminin Gelişimi... 14 1.5. Kongre Pazarının Ürün / Hizmet Özellikleri... 17 1.6. Kongre Turizminin Etkileri... 19 1.6.1. Ekonomik Etkileri... 19 1.6.1.1. Gelir Getirici Etkisi... 19
viii 1.6.1.2. İstihdam Yaratıcı Etkisi... 20 1.6.1.3. Turizmin Mevsimsellik Özelliğini Azaltıcı Etkisi... 20 1.6.2. Sosyal ve Kültürel Etkileri... 21 1.7. Kongre Turizminin Diğer Turizm Türleriyle İlişkisi... 21 1.7.1. Kongre Turizmi ve Kültür Turizmi İlişkisi... 21 1.7.2. Kongre Turizmi ve Geleneksel (Tatil) Turizmi İlişkisi... 22 1.7.3. Kongre Turizmi ve Lüks Turizm İlişkisi... 22 1.7.4. Kongre Turizmi ve Politik Turizm İlişkisi... 23 1.7.5. Kongre Turizmi ve Teşvik (İncentive) Turizm İlişkisi... 23 1.7.6. Kongre Turizmi ve Fuar Turizmi İlişkisi... 23 1.7.7. Kongre Turizmi ve Etkinlik Yönetimi İlişkisi... 23 1.7.8. Kongre Turizmi ve Teknoloji İlişkisi... 24 Kaynakça... 25 İKİNCİ BÖLÜM KONGRE TURİZMİNDE ÖRGÜTLENMELER 2.1. Kongre ve Ziyaretçi Büroları... 29 2.1.1. İstanbul Kongre ve Ziyaretçi Bürosu (İstanbul Convention & Visitors Bureau - ICVB)... 32 2.1.2. Antalya Kongre Bürosu (Antalya Convention Bureau - ACB)... 35 2.1.3. İzmir Kongre ve Ziyaretçi Bürosu (İzmir Convention & Visitors Bureau)... 37 2.2. Kongre Merkezleri... 39 2.2.1. İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı (ICEC)... 42 2.2.2. Haliç Kongre Merkezi (HALICCC)... 46 2.2.3. İstanbul Kongre Merkezi (ICC)... 50 2.2.4. Congresium Ankara Uluslararası Kongre ve Fuar Merkezi... 53 2.2.5. Bursa Merinos Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi (Merinos ACCC)... 56 2.2.6. Kuşadası Efes Kongre Merkezi (ECC)... 57 2.3. Kongre Otelleri... 59 2.3.1. WOW İstanbul Otel & Convention Center... 66 2.3.2. Grand Cevahir Otel & Convention Center... 68 2.3.3. WOW Kremlin Palace Otel... 70 2.3.4. Starlight Convention Center... 72 2.3.5. Sheraton Ankara Otel & Convention Center... 73 2.3.6.Bilkent Otel ve Konferans Merkezi... 74 2.3.7. Barut Hotels Lara Resort SPA & Suites... 75
ix 2.3.8. TITANIC Resorts & Hotels Deluxe Belek... 75 2.3.9. Kolin Otel... 76 2.4. Üniversitelerin Kongre Merkezleri... 76 2.4.1. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Kültür ve Kongre Merkezi... 80 2.4.2. Hacettepe Üniversitesi Kültür Merkezi... 82 2.4.3. Akdeniz Üniversitesi Konaklı Kongre Merkezi... 87 2.5.Diğer Kongre Merkezleri ve Salonları... 88 2.5.1. Harbiye Askeri Müzesi ve Kongre Merkezi... 90 2.5.2. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Tepekule Kongre ve Sergi Merkezi.. 94 2.6.Profesyonel Kongre Organizatörleri (PCO - Professional Congress Organizers)... 95 2.7.Uluslararası Dernekler, Birlikler ve Kuruluşlar... 97 2.7.1.DMAI (Destination Marketing Association International Uluslararası Destinasyon Pazarlama Birliği)... 97 2.7.2. IAPCO (International Association of Professional Congress Organisers Uluslararası Profesyonel Kongre Organizatörleri Birliği)... 100 2.7.3.AIPC (International Association of Congress Centers Uluslararası Kongre Merkezleri Birliği)... 105 2.7.4. ICCA (International Congress and Covention Association Uluslararası Kongre ve Konvansiyon Birliği)... 109 2.7.5. AIIC (International Association of Conference Interpreters Uluslararası Konferans Tercümanları Birliği)... 114 2.7.6. MPI (Meeting Professional International Uluslararası Toplantı Profesyonelleri)... 120 2.7.7. SITE (Society of Incentive Travel Executives Incentive (Teşvik) Seyahat Yöneticileri Topluluğu)... 124 2.7.8. UIA (Union of International Associations - Uluslararası Dernekler Birliği). 129 2.7.9. EFAPCO (The European Federation of the Association of Professional Congress Organisers - Profesyonel Kongre Organizatörleri Birliği Avrupa Federasyonu)... 133 2.7.10. CRN (Congress Rental Network Kongre Kiralama Ağı)... 134 2.7.11. JMIC (Joint Meetings Industry Council Ortak Toplantı Endüstrisi Konseyi)... 135 2.7.12. ISES (International Special Events Society Uluslararası Özel Etkinlikler Topluluğu)... 138 Kaynakça... 139 Ekler... 155
x ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KONGRE ORGANİZASYONLARINDA PLANLAMA VE YÖNETİM 3.1. Kongre Öncesi Yapılması Gereken Faaliyetler... 163 3.1.1. Kongre Amacının Belirlenmesi... 163 3.1.2. Kongre Teklifinin Hazırlanması... 167 3.1.3. Kongre Tarihinin Belirlenmesi... 168 3.1.4. Kongre Yerinin Belirlenmesi... 170 3.1.5. Tanıtım Faaliyetlerinin Yapılması... 172 3.1.6. Kongre Katılımcı Sayısının Belirlenmesi... 176 3.1.7. Kongre Personelinin Temin Edilmesi... 177 3.1.8. Bütçe ve Finansal İşlerin Hazırlanması... 177 3.1.9. Kongre İletişim Bürosu ve Sekreteryasının Kurulması... 179 3.1.10. Programların Hazırlanması... 180 3.1.11. Banka Hizmetleri... 183 3.1.12. Resmi İzinler... 185 3.1.13. Duyuruların Yapılması... 188 3.1.14. Kongre Malzemeleri ve Dökümanlarının Hazırlanması... 189 3.1.15. Rezervasyon İşlemleri... 190 3.1.16. Karşılama ve Transfer Hizmetleri... 192 3.1.17. Kongre Anlaşmalarının Yapılması... 193 3.2. Kongre Esnasında Yapılması Gereken Faaliyetler... 196 3.2.1. Kongre Salonları... 196 3.2.1.1. Kongre Salonlarının Seçimi ve Tasarımı... 196 3.2.1.2. Kongre Salonlarının Oturma Düzenleri... 198 3.2.1.2.1. Tiyatro Oturma Düzeni... 198 3.2.1.2.2. Sınıf Oturma Düzeni... 200 3.2.1.2.3. Konferans Oturma Düzeni... 201 3.2.1.2.3.1. U Oturma Düzeni... 201 3.2.1.2.3.2. E ve T Oturma Düzeni... 202 3.2.1.2.3.3. Dikdörtgen ve Oval Oturma Düzeni... 202 3.2.1.2.3.4. Yönetim Kurulu Oturma Düzeni... 203 3.2.1.2.3.5. Yuvarlak Masa veya Ziyafet (Banket) Düzeni... 204 3.2.2. Katılımcı Odaları ve Dağılımları... 204 3.2.3. Katılımcı Giriş ve Çıkış İşlemleri... 205 3.2.4. Desk (Kayıt) Hizmetleri... 208 3.2.5. Simültane Tercüme Hizmetleri... 209 3.2.5.1. TS ISO 2603 Eş Zamanlı (Simültane) Tercüme için Sabit Kabinler- Genel Özellikler ve Donanım... 211
xi 3.2.5.2. TS ISO 4043 Eş Zamanlı (Simültane) Tercüme için Taşınabilir Kabinler Genel Özellikler ve Donanım... 215 3.2.6. Teknolojik Ekipmanlar (Kongre Teknolojisi)... 218 3.2.7. Yiyecek ve İçecek Hizmetleri (Ziyafet (Banket) Hizmetleri)... 223 3.2.8. Sergi ve Stant Hizmetleri... 227 3.2.9. Yönlendirme Levhaları ve İşaretlemeler... 227 3.2.10. Gezi ve Turların Düzenlenmesi... 228 3.3. Kongre Sonrası Yapılması Gereken Faaliyetler... 228 3.3.1. Ödemelerin Yapılması ve Kongreye Ait Hesapların Kapatılması... 229 3.3.2. Kongre Değerlendirme Toplantısının Yapılması ve Değerlendirme Raporunun Hazırlanması... 229 3.4. Detay Yönetimi... 230 3.5. Genel Olarak Kongre Pazarlama Faaliyetlerinin Yürütülmesi... 232 3.5.1. Makro Açıdan Kongre Pazarlama Faaliyetlerinin Yürütülmesi... 232 3.5.2. Mikro Açıdan Kongre Pazarlama Faaliyetlerinin Yürütülmesi... 232 3.6. Kongre Etkinliğinin Ölçülmesi (Yatırımın Geri Dönüşü-ROI)... 232 Kaynakça... 234 Ekler... 242 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÜLKEMİZİN KONGRE TURİZMİ POTANSİYELİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, FÜTZ ANALİZİNİN YAPILMASI VE GENEL DEĞERLENDİRME 4.1. Ülkemizin Kongre Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi... 259 4.1.1. Kongre Turizminde Ön Plana Çıkan İllerimiz... 259 4.1.1.1. İstanbul... 259 4.1.1.2. Antalya... 260 4.1.1.3. İzmir... 260 4.1.2. Kongre Turizminde Potansiyeli Bulunan İllerimiz... 260 4.1.2.1. Ankara... 260 4.1.2.2. Mersin... 261 4.1.2.3. Konya... 261 4.1.2.4. Bursa... 261 4.2. Ülkemizin Kongre Turizmi Açısından FÜTZ Analizinin Yapılması... 261 4.2.1. Üstünlükler... 261 4.2.2. Zayıflıklar... 262
xii 4.2.3. Fırsatlar... 265 4.2.4. Tehditler... 266 4.3. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Kapsamında Kongre ve Fuar Turizminin Yeri ve Genel Değerlendirme... 266 Kaynakça... 270 BEŞİNCİ BÖLÜM FUAR ORGANİZASYONLARI 5.1. Fuar ve Fuarcılık Kavramı... 271 5.2. Fuar Türleri... 271 5.2.1. Genel (Yatay) Fuarlar... 271 5.2.2. İhtisas (Dikey) Fuarları... 272 5.2.3. Tüketici Fuarları... 272 5.2.4. Entegre Fuarlar... 273 5.2.5. Solo Fuarlar... 273 5.2.6. Bölgesel Fuarlar... 273 5.2.7. Ulusal Fuarlar... 273 5.2.8. Uluslararası Fuarlar... 273 5.2.9. EXPO Organizasyonları... 274 5.2.9.1. EXPO Organizasyonları ve Temaları... 277 5.2.9.2. EXPO Organizasyonlarının Düzenlendiği Bölgeye Yararları... 277 5.2.9.3. EXPO Organizasyonu Düzenlemek İçin Gerekli Adımlar... 277 5.2.9.4. EXPO 2016 Antalya... 278 5.2.9.5. EXPO 2020 İzmir... 278 5.3. Fuarların Önemi... 280 5.3.1. Katılımcı Kurum veya Kuruluşlar Açısından Önemi... 280 5.3.2. Ziyaretçiler Açısından Önemi... 281 5.4. Fuarcılığın Gelişimi... 283 5.4.1. Dünyada Fuarcılığın Gelişimi... 283 5.4.2. Türkiye de Fuarcılığın Gelişimi... 283 5.5. Fuar Organizasyonları... 285 5.5.1. Stant Yönetimi... 286 5.5.1.1. Stant Personeli... 287 5.5.1.2. Stant Alanları... 288 5.5.1.3. Stant Çeşitleri... 288 5.5.1.3.1. Sıra Stantlar (Ara Koridor Stantları)... 289
xiii 5.5.1.3.2. Blok Stantlar (Ada Stantlar)... 290 5.5.1.3.3. Köşe Stantlar... 290 5.5.1.3.4. Uç Stantlar (Yarımada Stantlar)... 291 5.5.1.3.5. Açık Alan Stantları... 292 5.5.2. Bütçeleme... 292 5.5.3. Fuar Katılım Formu ve Sözleşmesi... 294 5.6. Fuar Organizasyonlarında Planlama... 296 5.6.1. Organizatör Firmalar Açısından Fuar Planlaması... 297 5.6.2. Katılımcı Firmalar Açısından Fuar Planlaması... 297 5.7. Fuar Organizasyonları Düzenleyen Kuruluşlar ve Alanlar... 299 5.7.1. TÜYAP (Tüm Fuarcılık A.Ş.)... 301 5.7.1.1. TÜYAP İstanbul Fuar ve Kongre Merkezi (TÜYAP İstanbul Fuarcılık A.Ş.)... 302 5.7.1.2. Bursa Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi (TÜYAP Bursa Fuarcılık A.Ş.)... 304 5.7.1.3. KTO-TÜYAP Konya Uluslararası Fuar Merkezi (TÜYAP Konya Fuarcılık A.Ş.)... 305 5.7.1.4. TÜYAP Adana Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi (TÜYAP Adana Fuarcılık A.Ş.)... 305 5.7.1.5. TÜYAP Diyarbakır Fuar ve Kongre Merkezi (TÜYAP Diyarbakır Fuarcılık A.Ş.)... 306 5.7.2. CNR EXPO Fuar Merkezi (CNR EXPO Şirketler Grubu)... 307 5.7.3. İstanbul Fuar Merkezi (İstanbul Dünya Ticaret Merkezi A.Ş.)... 309 5.7.4. İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı (Uluslararası Kongre Sarayı Tesisleri İşletmeciliği Tic. A.Ş. - UKTAŞ)... 310 5.7.5. Feshane Uluslararası Fuar, Kongre ve Kültür Merkezi (Büyük İstanbul Eğitim Turizm ve Sağlık Yatırımları İşletme ve Tic. A.Ş. - BELTUR)... 312 5.7.6. Ankara ANFA Altınpark EXPO Center (ANFA Ankara Altınpark İşletmeleri Ltd. Şti.)... 313 5.7.7. Antalya EXPO Center (Antalya Fuarcılık İşletme ve Yatırım A.Ş ANFAŞ) 314 5.7.8. İzmir Kültürpark Uluslararası Fuar Alanı (İzmir Fuarcılık Hizmetleri Kütür ve Sanat İşleri Tic. A.Ş. İZFAŞ)... 316 5.7.9. Gaziantep Ortadoğu Fuar Merkezi... 317 5.8. Ulusal ve Uluslararası Fuar ve Fuar Organizasyonları Örnekleri... 319 5.8.1. EMITT (Doğu Akdeniz Uluslararası Turizm ve Seyahat Fuarı)... 319 5.8.2. Travel Turkey... 322
xiv 5.8.3. IMEX... 324 5.8.4. International Confex... 327 5.8.5. EIBTM (The Global Meetings & Incentives Exhibition)... 327 5.8.6. FITUR Turizm Fuarı (International Tourism Trade Fair)... 328 5.8.7. ITB Berlin Turizm Fuarı... 328 5.8.8. MITT Moskova Fuarı... 328 Kaynakça... 330 Ekler... 341