İÇİNDEKİLER İÇ TESİSATTA KULLANILAN ELEMANLAR... 3 Prizler... 3 Elektrik Güvenliği Açısından Prizler... 3 İç Tesisatta Kullanılan Diğer Prizler...

İÇİNDEKİLER İÇ TESİSATTA KULLANILAN ELEMANLAR... 3 Prizler... 3 Elektrik Güvenliği Açısından Prizler... 3 İç Tesisatta Kullanılan Diğer Prizler... 3 Fişler... 3 1- Erkek fiş... 4 2- Dişi fiş... 4 Sıva Üstü Anahtar ve Prizler... 5 Sıva Altı (Ankastre) Anahtar ve Prizler... 7 Sıva Altı ve Sıva Üstü Buatlar... 8 Antigron (Etanj) Anahtar, Priz ve Diğer Malzemeler... 9 Antigron anahtar ve prizler... 10 Antigron buatlar (ek kutuları)... 10 Antigron lamba gövdeleri... 11 Antigron kelepçeler (kroşeler)... 12 Antigron gereçlerle tesisat yapılan yerler... 12 TESİSAT ŞEMALARI... 13 Elk. Tesisat Projesi Çiziminde Kullanılan Bazı Semboller... 13 Adi Anahtar Tesisatı... 15 Adi Anahtar ve Priz Tesisatı... 16 Antigron Malzemeler ile Anahtar ve Priz Tesisatı... 17 Dimmer Anahtar Tesisatı... 18 Dimmer Anahtarın İç Yapısı... 19 Komütatör Anahtar Tesisatı... 20 Vaviyen Anahtar Tesisatı... 21 Ara Vaviyen Anahtar Tesisatı... 22 İmpuls Röleli (Darbe Akımlı) Devre Tesisatı... 23 Merdiven Otomatiği Tesisatı... 27 Merdiven otomatiğinin iç yapısı... 28 Hareket Sensörünün Devreye Bağlantısı... 29 Hareket Sensörlü Merdiven Aydınlatması... 30 1

Fluoresant Lamba Bağlantıları... 31 1x20W. ve 1x40W. Flüoresan Lâmba Bağlantısı... 31 2x40W Flüoresan Lâmba Bağlantısı... 31 40 Watt Flouresan Lambanın Adi Anahtarla Çalıştırılması... 32 Komütatör Anahtarlı 2x40 Watt Flouresan Lamba Bağlantısı... 33 Flüoresan Lâmbanın Üç Fazlı Sisteme Bağlantısı... 35 Fotosel Röleler... 36 Fotoselin Devreye Bağlantısı... 37 Fotosel Rölelerin Özellikleri... 38 Bir Fazlı Sayaç Bağlantısı ve Sayaç İç Yapısı... 39 Trifaze Sayaç Bağlantısı (Aron Bağlantı)... 40 Üç Linyeli (Aydınlatma-Priz-Çağırma) Tesisatı... 41 Kaçak Akım Koruma Rölesi (K.A.K.R.)... 42 Bir Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması... 42 Üç Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması... 43 Kaynaklar... 44 2

3 Prizler İÇ TESİSATTA KULLANILAN ELEMANLAR Elektrik Güvenliği Açısından Prizler Normal prizler Topraklı prizler İç Tesisatta Kullanılan Diğer Prizler Telefon prizi Anten prizi Hoparlör, mikrofon prizi Grup prizler Anahtarlı prizler Fişler Seyyar elektrikli alıcıların kablosunu priz aracılığı ile elektrik şebekesine bağlamaya yarayan devre elemanlarına FİŞ denir.

4 Fişler anahtar ve prizler gibi porselen,baka- lit PVC ve kauçuktan yapılır. Fişler 4 parçadan meydana gelir Fiş gövdesi Fiş çubuğu Fiş kablosu sabitleme köprüsü Fiş vidası Fişler 2 çeşittir; 1- Erkek fiş Fiş gövdesinden dışarı uzanmış fiş çubuğu olan fişlere denir 2- Dişi fiş Erkek fişin takılacağı yuvaların fişin içinde olan ve genellikle uzatma kablolarında kullanılan fişlere denir. Fişler güvenlik açısından 2 ye ayrılır; Topraklı fişler ve Normal fişler.

5 Sıva Üstü Anahtar ve Prizler Bir elektrik devresini açıp kapatmaya yarayan el ile kumanda edilen devre elemanına anahtar denir. 10 A. e kadar ve 220V. u geçmeyen elektrik devrelerinde kullanılır. Adi anahtar Komütatör anahtar Vaviyen anahtar Light anahtar Anahtarlar tesis şekline göre; Sıva üstü anahtarlar, Sıva altı anahtarlar, Antigron anahtarlar şeklinde sınıflandırılır. Sıva üstüne monte edilen anahtarlara sıva üstü anahtar denir. Sadece sıva üstü tesisatlarda kullanılır. Sıva üstü malzemeler ahşap kısım varsa

6 ahşap kısma, yoksa dübel ve ağaç vidaları yardımıyla sıva üstüne monte edilir. Sıva üstü anahtarlar Sıva üstü prizler

7 Sıva Altı (Ankastre) Anahtar ve Prizler Sıva altı tesisatlarda kullanılan anahtarlara ve prizlere denir. Duvar örüldükten sonra boru, kasa ve buvatlar duvara kanallar açılarak yerleştirilir. Sıva altı anahtarların bağlantıları yapıldıktan sonra kasa içerisine anahtar yerleştirilip kapak üzerindeki vidalar sıkıştırılır ve montaj tamamlanır. Yerleştirme işlemi yapılırken tüm anahtarların düğmeleri aşağı bastırıldığında lambaların yanacak şekilde olmasına dikkat etmek gerekir. Sıva altı topraklı priz Sıva altı anahtar

Sıva Altı ve Sıva Üstü Buatlar Norm kasa Norm buat (kapaksız) Norm buat Geçmeli derin kasa (kapaksız) Geçmeli derin kasa (uyarı kapaklı) Alçıpan kasa Beton buat Plastik takoz Kaynak: (ÇET-SAN, 2012) 8

9 Antigron (Etanj) Anahtar, Priz ve Diğer Malzemeler Antigron anahtar; nemli, tozlu ve kimyasal yerlerde kullanılan anahtar çeşididir. Sıva üstü tesisat olarak döşenir. Kendine göre malzemeleri vardır. Antigron kablo, antigron piriz, antigron anahtar, antigron kroşe, vb. Nemli yerlerde kullanılan malzemeler kuru yerlerde kullanılan malzemelere oranla farklı özelliklere sahiptir. Bu özelliklerden bazıları şunlardır (Elektrikportal.net, 2014): Antigron tesisat malzemeleri (anahtar, buat, priz ve duylar) nem ve gazların bu parçaların içerisine girmesini engelleyecek biçimde imal edilirler. Antigron tesisatta kullanılacak olan iletkenler nem ve gazların olumsuz etkisinden korunacak biçimde üretilirler. Antigron tesisatın yapımı, diğer tesisat çeşitlerine göre daha fazla dikkat ve özen gerektirir. Antigron tesisatta kullanılan malzemeler ve bu malzemeler hakkında kısa bilgiler aşağıda belirtilmiştir:

10 Antigron anahtar ve prizler Bu malzemeler yapı olarak döküm veya bakalitten imal edilirler. Günümüzde yaygın olarak bakalitten yapılan türleri daha fazla tercih edilmektedir. Antigron anahtar ve prizlerin iletken giriş kısımları lastik conta ve rekorla donatılmıştır. Prizlerin ön kısımları yaylı bir kapakla kapatılmıştır. Böylece nem ve gazın anahtar ve prizin içerisine girmesi önlenmiş olur. Anahtar ve priz kutuları genellikle yuvarlak tipte imal edilirler. Antigron buatlar (ek kutuları) Nemli yer malzemeleri ile yapılan tesisatlarda buatlar genellikle font veya bakalitten yapılır. Buatların kapaklarında nemin girmesini önleyecek biçimde lastik conta bulunur. Ayrıca buatların giriş yerlerinde nem ve gazların buat içerisine girmesini önlemek için lastik conta ve rekor bulunur. Nemli yer tesisatında kullanılacak olan iletkenin kesit ve dış çapma göre buatların yuvarlak ve dikdörtgen biçiminde şekilleri vardır. Ayrıca buatlarda sayısı, 1 ile 8 arasında değişen iletken giriş kısımlar

11 vardır. Antigron priz Antigron lamba gövdeleri Antigron buat Lamba gövdelerinin iletken giriş kısmında diğer malzemelerde olduğu gibi rekor ve contalar mevcuttur. Bu parçaların dışında cam fanusla gövdenin birleştiği yüzeyde lastik conta bulunur. Lamba gövdesi üzerinde iletken girişleri için iki ayrı giriş ünitesi vardır. Tesisatta kullanılacak olan iletken başka alıcıları da çalıştırmak üzere devam edecekse lamba gövdesi üzerinde bulunan ünitelerden birisi giriş, diğeri ise çıkış olarak kullanılır.

12 Antigron lamba Antigron kelepçeler (kroşeler) Antigron kelepçeler (kroşeler) Nemli yer tesisatlarında kullanılan kelepçeler, paslanmaya karşı dayanıklı madenlerden veya bakalitten yapılır. Madeni kelepçelerin yüzeyi, çinko veya kadmiyum ile kaplanır. Antigron gereçlerle tesisat yapılan yerler Akaryakıt istasyonları, depolar, değirmenler, boya ve boya yapılan yerler, araba garajları, kağıt, şeker, alkol fabrikaları, samanlık, kalorifer daireleri, hububat depoları, silolar, ahır, WC, banyo, su depoları, bodrum katlar, kimyasal madde yapan fabrikalar vb.

13 TESİSAT ŞEMALARI Elk. Tesisat Projesi Çiziminde Kullanılan Bazı Semboller SİGORTALI KOFRE IŞIK ANA TABLOSU IŞIK İKİNCİL ( TALİ) DAĞITIM TABLOSU SAYAÇ TABLOSU YADA DOLABI BİR FAZLI BUŞONLU SİGORTA BİR FAZLI ANAHTARLI OTOMATİK SİGORTA ÜÇ FAZLI BUŞONLU SİGORTA ÜÇ FAZLI ANAHTARLI OTOMATİK SİGORTA BİR FAZLI BIÇAKLI SİGORTA BİR FAZLI ETANŞ PRİZ

14 BİR KUTUPLU SERİ ANAHTAR KOMUTATÖR HATA AKIMI KORUMA ANAHTARI ÜÇ FAZLI ANAHTAR ŞALTER TERMİK RÖLELİ KORUMA ANAHTARI AYDINLATMA ARMATÜRÜNÜN GENEL GÖS TERİLİŞİ (ÖRNEK AKKOR TELLİ ARMATÜR) AVİZE ÇAMAŞIR MAKİNASI BULAŞIK MAKİNASI BİR FAZLI TOPRAKLAMALI PRİZ SAYAÇ TABLOSU YADA DOLABI

15 Adi Anahtar Tesisatı Bir lamba veya lamba gurubunu bir yerden yakıp söndürmeye yarayan tesisattır Mp R 6A Açık Şema 6A 1,5 mm² NYA 14 PVC 1,5 mm² NYA 14 PVC J 1-60 W 1,5 mm² NYA 14 PVC Kapalı Şema

16 Adi Anahtar ve Priz Tesisatı 2,5 mm² NYA 2,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 6A 14 PVC 14 PVC 14 PVC J 1-60 W 1,5 mm² NYA 2,5 mm² NYA 14 PVC 14 PVC Kapalı Şema Adi anahtar tesisatı devresine ilave olarak priz konulmuştur. Burada priz ve ana kablo en az 2,5 mm² kesitinde kablodan olmalıdır. Mp R 6A Açık Şema

17 Antigron Malzemeler ile Anahtar ve Priz Tesisatı 6A 3x2,5 mm² NYM 2x1,5 mm² NYM 3x2,5 mm² NYM 2x1,5 mm² NYM B-60 W Antigron armatür 3x2,5 mm² NYM Antigron anahtar T Mp Antigron priz Kapalı şema R 6A Açık şema

Dimmer Anahtar Tesisatı 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 6A Kapalı Şema 14 PVC 1,5 mm² NYA 14 PVC 14 PVC J 1-100 W D Mp R 6A Açık Şema 18

19 Dimmer Anahtarın İç Yapısı Lamba R1 3,3k 220 V AC P1 500 k DB3 T1 BT 137 C1 68 n

20 Komütatör Anahtar Tesisatı 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 6A 14 PVC 14 PVC 14 PVC J 1-40 W 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 14 PVC 14 PVC Kapalı Şema J 1-40 W Mp R 6A Açık Şema

21 Vaviyen Anahtar Tesisatı R 6A Mp R Mp 6A R Mp Mp R 6A 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 6A 14 PVC 14 PVC 14 PVC 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 14 PVC 14 PVC J 1-60 W

Ara Vaviyen Anahtar Tesisatı 22

23 İmpuls Röleli (Darbe Akımlı) Devre Tesisatı Bir lamba veya birbirine paralel bağlı lamba grubunu iki veya daha fazla yerden aynı anda yakıp söndürmek için darbe akımlı röle tesisatı kullanılır. Bu tesisatın uygulama alanları, iki veya daha fazla çıkışı olan koridorlar, holler vb. yerlerdir.

Bu tesisat yapımının kolaylığı ve daha az kablo kullanılması nedeniyle ara vaviyen anahtar tesisatının yerini almıştır. İmpuls role (darbe akımlı) rolenin ic yapısında bir role bobini ve bu rolenin normalde (enerji yokken) bir acık kontağı vardır. İmpuls rolenin bobin uclarına A1 ve A2 şeklinde isimlendirilir. Normalde acık kontağının faza bağlanan ucuna 1, alıcıya bağlanan 2 olarak isimlendirilir. İmpuls rölenin A1 bobin ucu nötre ve alıcıdan (alıcılardan) gelen uca bağlanır. A2 bobin ucu ise lihtin (lihtlerin) bir ucuna, 1 olarak adlandırılan açık kontak ucu faza ve lihtin (lihtlerin) diğer ucuna bağlanır. 2 olarak adlandırılan açık kontak ucu ise alıcının(alıcıların) diğer ucuna bağlanır. 24

İmpulsröleli (darbe akımlı) tesisat kapalı şeması 25

İmpuls röleli (darbe akımlı) tesisat açık şeması 26

27 Merdiven Otomatiği Tesisatı 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA 3.KAT 14 PVC 14 PVC B-60W 2,5 mm² NYA 18 PVC 1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA M.O. 14 PVC 14 PVC B-60W 2,5 mm² NYA 18 PVC 1,5 mm² NYA 14 PVC 4 2,5 mm² NYA 18 PVC 1,5 mm² NYA 2,5 mm² NYA 18 PVC 2,5 mm² NYA 18 PVC 6A 14 PVC B-60W 2. KAT 1.KAT M.O. F L N B F: FAZ 6A L: LÂMBA N: NÖTR B: BUTON (LİGHT) R Mp

Merdiven otomatiğinin iç yapısı 28

Hareket Sensörünün Devreye Bağlantısı 29

30 Hareket Sensörlü Merdiven Aydınlatması Mp R Çıkış R Giriş Mp R Çıkış R Giriş Mp R Çıkış R Giriş Mp R Çıkış R Giriş Mp R

31 Fluoresant Lamba Bağlantıları 1x20W. ve 1x40W. Flüoresan Lâmba Bağlantısı 2x40W Flüoresan Lâmba Bağlantısı

40 Watt Flouresan Lambanın Adi Anahtarla Çalıştırılması 32

Komütatör Anahtarlı 2x40 Watt Flouresan Lamba Bağlantısı 33

34 Mp R Dairesel (Simit) Flüoresan Lâmba Tesisatı 6A BALAST STARTER DAİRESEL FLÜORESAN

35 Flüoresan Lâmbanın Üç Fazlı Sisteme Bağlantısı R S T Mp 6A PAKO (PAKET) ŞALTER (P.Ş.) BALAST 40 W FLÜORESAN TÜP 40W 40W 40W STARTER

36 Fotosel Röleler Bir ışık sensörüne (göz) bağlı olarak gün ışığını izleme ilkesiyle çalışır. Bahçelerde, caddelerde veya dükkan vitrinlerinde karanlık bastığı zaman aydınlatma sistemini devreye alıp gün ışığında devreden çıkartacak şekilde görev yapar. Fotosel göz ısıya dayanıklı, su geçirmez akrilik bir koruma kabının içinde yer alır. Bu kap kadmiyumsülfat dan yapılmış olup ayrıca hava da geçirmez. fotoselin direnci ortamın ışık şiddetine bağlı olarak değişir Eğer ışık şiddeti ayarlanmış lüx şiddetinden düşük ise röle belirli bir zaman gecikmesi sonunda çeker. 100K R 10K 1K 0,1K 0,1 1,0 10 100 1000 Lüx Foto direncin ışığa karşı duyarlılık eğrisi

Fotoselin Devreye Bağlantısı GÖZ 2x0,75 mm 2 G1 G1 11 ON-OFF 1 TIME 10 LUX 1 FOTOSEL RÖLESİ R Mp 1 2 3 R S T Mp 37

38 Fotosel Rölelerin Özellikleri Çalışma gerilimleri : 220V.-50 Hz. Max. taşıma akımları : 5A. Işık şiddeti ayarı : 1-10 Lüx Yakma gecikmesi : min 5 sn-max.40 sn Söndürme gecikmesi : min 5 sn-max.40 sn Triyak değerleri : 8A./400V.

Bir Fazlı Sayaç Bağlantısı ve Sayaç İç Yapısı 39

40 Trifaze Sayaç Bağlantısı (Aron Bağlantı) 1 2 3 4 5 6 R S T R S T Üç fazlı üç telli(aron) sayaç bağlantısı

Üç Linyeli (Aydınlatma-Priz-Çağırma) Tesisatı 41

42 Kaçak Akım Koruma Rölesi (K.A.K.R.) Bir Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması

Üç Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması 43

44 Kaynaklar (2009). Kasım 12, 2013 tarihinde Robotik Sistem: http://www.robotiksistem.com/sensor_cesitleri_sicaklik_sensorleri.html adresinden alındı ÇET-SAN. (2012). Aralık 28, 2014 tarihinde http://www.cet-san.com.tr/products.asp?act=product&productcategoryid=47 adresinden alındı Elektrikportal.net. (2014). Aralık 28, 2014 tarihinde http://www.elektrikportal.net/2014/06/antigron-nemli-yer-tesisat-malzemeleri.html adresinden alındı MEGEP Modülü. (2012). Elektrik-Elektronik Teknolojisi, Arıza Analiz Yöntemleri ve Arıza Giderme. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.