Resimleyen: Mert Tugen Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ ÇAĞDAŞ DÜNYA EDEBİYATI Roman Çeviren: Tolga Darcan
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ Çeviren: Tolga Darcan Resimleyen: Mert Tugen
www.cancocuk.com cancocuk@cancocuk.com Yayın Koordinatörü: İpek Şoran Editör: Ebru Akkaş Kuseyri Son Okuma: Egem Atik Kapak ve İç Tasarım: Gözde Bitir Tasarım Uygulama: Recep Eren 1. Basım: 1000 adet, Aralık 2014 ISBN 978-975-07-2439-8 La macchina par-pen, Stefano Bordiglioni 2004, Edizioni EL S.R.L., Trieste Italy Can Sanat Yayınları Ltd. Şti., 2014 Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Can Sanat Yayınları Yapım, Dağıtım, Ticaret ve Sanayi LTD. ŞTİ. Yayıncı Sertifika No: 10758 Hayriye Caddesi No. 2, 34430 Galatasaray, İstanbul Telefon: (0212) 252 56 75-252 59 89 Faks: 252 72 33 Kapak Baskı: Azra Matbaası; Sertifika No: 27857 Adres: Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok Kat: 3 No: 3/2 Topkapı, Zeytinburnu, İstanbul İç Baskı ve Cilt: Türkmenler Matbaacılık; Sertifika No: 12584 Adres: Maltepe Mah. Gümüşsuyu Cad. No:16 Zeytinburnu, İstanbul
Bu kitabın sahibi:...
Stefano Bordiglioni Yazarın yayınevimizden çıkan diğer kitapları: zdenakkuzu KARAKUZU DENİZİ DÜŞLEYEN PRENSES PAOLO NUN DÜŞPROBLEMLERİ Elli yıldan uzun bir süre önce Roma da doğdu ve şu anda Forlì de bir ilkokulda öğretmenlik yapıyor. Çocuklar için elliden fazla kitap yayımladı ve aralarında Gianni Rodari Ödülü Orvieto Kenti, Colette Rosselli Ödülü ve Penne Kenti Ödülü de olmak üzere pek çok ödül aldı. Bir süredir televizyon programları da yazıyor.
SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ İçindekiler Kediler ve Nutella, 9 Lampedusa da Bir Tatil, 15 Albay Sardalye, 21 X Deneyi, 30 X Deneyi Tutanakları 14 Mayıs Saat 15.00, 35 X Deneyi Tutanakları 14 Mayıs Saat 19.00, 37 X Deneyi Tutanakları 14 Mayıs Saat 19.45, 39 X Deneyi Tutanakları 14 Mayıs Saat 21.00, 40 Balıklar ve Denizanaları, 42 X Deneyi Tutanakları 15 Mayıs Saat 10.12, 49 Çalışıyor, Çalışmıyor, 52 X Deneyi Tutanakları 16 Mayıs Saat 08.45, 59 Oreste, 62 X Deneyi Tutanakları 17 Mayıs Saat 10.04, 68
Balıkçıda Trafik, 71 X Deneyi Tutanakları 18 Mayıs Saat 11.25, 77 Gazeteci, 81 X Deneyi Tutanakları 19 Mayıs Saat 21.00, 87 X Deneyi Tutanakları 19 Mayıs Saat 21.45, 90 Broşların İadesi, 92 X Deneyi Tutanakları 20 Mayıs Saat 15.30, 98 Bakanlar ve Hamsterler, 100 Sonsöz, 107
Roggiano Gravina daki çocuklara ve öğretmenlerine
Kediler ve Nutella Telepat makine Söz-Düş nasıl çalışıyordu? Ben nereden bileyim! Doğru, onu ben yaptım fakat yalnız başıma değildim. Düşünceleri okuyan makinenin icadında, kedim Oreste nin yardım eli, daha doğrusu yardım patisi de büyük rol oynadı. Nasıl mı? Eh, ne yalan söyleyeyim böyle bir cihaz icat etmeyi düşünmüyordum bile. Yalnızca bozuk olan faks makinemi tamir ediyordum. Çok modern bir faks makinesiydi, tıpkı cep telefonları gibi elektromanyetik dalgalar sayesinde çalışıyordu. Ancak bazen, bir makine hakkında bu sıfatı kullanabilirsek, biraz sağır oluyordu. Sadece kuvvetli frekanslardaki dalgaları işitiyor; daha uzaktan gelen, zayıf mesajları görmezden geliyordu. Ben de bir tekniker olarak faks makinemi daha hassas bir antenle ve daha güçlü bir sinyal yükselticiyle donatmayı düşündüm. Makineyi söktüm ve parçaları 9
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ değiştirdim. Tam hepsini yeniden monte etmek üzereydim ki Oreste işe patisini dahil etmeye karar verdi. Açık pencereden girmiş olan bir kelebeği yakalamak üzere tezgâhın üzerine atladı ve nutella kavanozunu faks makinesinin aksamları üzerine yuvarladı. Sanırım çalışma tezgâhımın üzerinde nutellanın ne aradığını merak edenleriniz vardır. Eh, o benim için orada duruyor. Zihnim çok meşgul olduğunda, ara ara bir kaşık çikolata kreması yerim ve düşüncelerimin netleştiğini hissederim. Oreste ve kelebeği bir anda ortadan kaybolmuştu. Faks makinesinin antenini düzeltirken, Pis kedi, seni yakalarsam tüylerini yolacağım! diye bağırdığımı hatırlıyorum. Tabii bunu söylerken aslında kedilerin değil de tavukların tüylerinin yolunduğu üzerinde fazla düşünmemiştim. Hem ayrıca bazı anlarda her sözcüğü tartmaya vakti olmuyor insanın. Hatırladığım başka bir şey de içi nutella dolu cihazıma bakarken, Hay aksi, faks makinem! diye düşündüğüm, hemen ardındansa, Hay aksi, nutellam! Neredeyse bir aydan uzun bir süre önce gerçekleşmiş bir olay esnasında söylediklerimi ve düşündüklerimi hatırladığım için çok güçlü bir hafızam olduğunu sanabilirsiniz. Aslında durum pek de öyle değil. O kadar unutkanım ki her sene bir düzine şemsiye almak zorunda kalıyorum ve dışarıda kaldığımda kapıyı açabileyim diye arkadaşlarımın her 10
birinde evimin yedek anahtarı bulunuyor. O kadar dalgınım ki bir seferinde Oreste yi balıkçılık yapan amcam Settimio nun evinde unutmuştum. Eğer bana telefon etmemiş olsaydı onu gidip oradan almayı ne zaman hatırlardım, gerçekten bilmiyorum. Telefon eden amcamdı tabii, Oreste ye kalsa beni kesinlikle aramazdı. Settimio amcanın evinde Oreste nin keyfi gayet yerindeydi. O halde bana, telepat makinenin doğduğu gün ne söylediğimi ve ne düşündüğümü nasıl bu kadar iyi hatırladığımı soracaksınız. Çünkü hepsi yazılı, makine yazdı. Cümleleri ve düşünceleri aklımda bir düzene koyar koymaz nutellalı faks makinem çalışmaya başladı. İçinde bulunan kâğıt tomarının dönüşü duyuldu ve hemen sonra üzeri yazılı bir kâğıt çıktı makineden dışarı. Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ SÖZ DÜŞ Pis kedi, seni yakalarsam tüylerini yolacağım! Hay aksi, faks makinem! Hay aksi, nutellam! Ağzım açık kalakaldım ve ne olduğunu anlamaya çalıştım. O tuhaf mesaj da neydi öyle? Kim gönderiyordu? Üstelik çikolatalı makinem elektriğe bağlı bile 11
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ 12
değildi Önümdeki basılı kâğıt karşısında serseme dönmüştüm. Sonra biraz sakinleştim. İnanılmaz gerçek çok karanlık bir gecede bulutlar arasından geçen ay ışığı gibi birdenbire nöronlarımın arasından geçti: Kâğıdın üzerinde yazılı olan sözlerim ve düşüncelerimdi! Faks makinem her nasılsa onları algılamış ve yazıya dökmüştü. Böyle olduğuna şüphe yoktu, hemen az önce söylediğim ve düşündüğüm şeyi çok iyi hatırlıyordum. Ama nasıl mümkün olabilirdi ki bu? Ayrıca zihnim düşüncelerle dolu olduğu halde, makine şu anda neden hiçbir şey yapmadan öylece duruyordu? Makine düşündüklerimi yazıya dökmeden önce yaptığım şeyleri hatırlamaya çalıştım: Faks makinesinin içini açmış, bir kaşık nutella yemiş, sinyal yükselticisini değiştirmiş, kediyi tehdit etmiş, anteni düzeltmiştim... Bunu düşünürken elim kendiliğinden antene gitti ve makine yeniden çalışmaya başladı: Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ SÖZ DÜŞ Belki... Aslında bir şey dememiştim ama tam da belki sözcüğünü düşünmüştüm. O zaman anladım ki nutellalı telepat faks makinem yalnızca antene dokunduğumda çalışıyordu. 13
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ Bu noktada bazılarınız küçük cihazımın sözcük ve düşünceleri okumasının nasıl mümkün olduğunu öğrenmek isteyecektir; ama bunu da açıklayamıyorum. Belki kaza sonrasında bazı elektronik devreler kapanmış, başkaları açılmıştı; belki anten ve sinyal yükselticisi düşündüğümden daha güçlüydü. Belki de nutella yalnızca benim düşüncelerimi değil, faks makinelerinin düşüncelerini de daha berrak bir hale getiriyordu. Ne bileyim! Nihayetinde ben mühendis veya bilim insanı değil, yalnızca bir teknikerim. Bir aletin hangi prensipler temelinde işlediğini bilmek benim için o kadar da önemli değil. Yeter ki çalışıyor olsun! 14
Lampedusa da Bir Tatil O noktada Bay Pifferi ye telefon ettim, kendisi meşhur bir gazetecinin bir arkadaşının amcasının kız kardeşinin okul arkadaşının kuzeniyle evli tamirci bir arkadaşımdı. Söz konusu gazeteci perşembe akşamları bir televizyon şovu sunuyordu. Her zamanki dansçılar ve şarkıcıların yanında; elek-helikopter, su altı ütüsü gibi komik icatları da tanıtıyordu. Programın adı Bu Ne İşe Yarıyor? du ve en iyi icat Lampedusa adasında bir haftalık ve iki kişilik bir tatille ödüllendiriliyordu. Böylece Bay Pifferi ye bir sonraki perşembe günü yayımlanacak şova katılmam için beni önerip öneremeyeceğini sordum. Pifferi bunun sorun olmadığını, ancak icat ettiğim makineyi önce kendisinin görmek istediğini söyledi. Kendimden geçmiştim. Televizyona çıkacak ve tatili kesinlikle kazanacaktım. Hemen Valeria ya telefon 15
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ ettim ve bavulunu hazırlamasını söyledim. O, hayallerimdeki kız. Okul arkadaşıydık ve ben ona âşıktım. O zamanlar beni ne yakışıklı ne de sempatik buluyordu ve başka birini bulamadığı takdirde bile benimle çıkmak yerine kendini kürdandan kaleler yapmaya vereceğini söylüyordu. Sıkılmadan ve benim pizzacıya gitme davetimi kabul etmeden önce on iki yılda yirmi dört kürdandan kale yaptı. Şimdi kız arkadaşım oldu ve düzenli olarak görüşüyoruz; hemen hemen üç ayda bir. Valeria bundan daha fazlasına katlanamayacağını söylüyor. Bazen kürdandan binalar inşa etmeye yeniden koyuluyor ama artık kaleler değil, yalnızca üç dört katlı küçük evler yapıyor. Valeria, benim şeker küpüm, bavul falan hazırlamayacağını çünkü bana hiç de güvenmediğini söyledi. Ben de ona kendi icadım olan bir makineyle Bu Ne İşe Yarıyor? programına katılacağımı ve birincilik ödülü olan Lampedusa seyahatini kesinlikle kazacağımı açıkladım. Her zamanki gibi budalasın! diyerek içini çekti benim gül yaprağım, hep olduğu gibi nükteli bir şekilde, Bavulunu sen hazırla ve bir akıl hastalıkları hastanesine yat! Anlaşılan o ki meraklanmıştı çünkü icadıma bir göz atmak için er ya da geç bana uğrayacağını da söyledi. 16
Bay Pifferi ise hemen gelmişti. Eve yıkanmaya bile gitmemiş olmalıydı çünkü her yeri hâlâ yağ içindeydi. Çok da ikna olmamış bir tavırla, Düşünceleri okuyan bir makine icat ettin öyle mi? diye sordu. Ancak yine de bunun doğruluğuna inandığı anlaşılıyordu biraz. Bir keresinde onun için telefonun ahizesini dirseklerini kullanarak kaldırmasını sağlayan bir kaldıraç sistemi kurmuştum ve çok işine yaramıştı. Hâlâ da kullanıyor. İşi gereği elleri hep yağ içinde ve önceden ofisindeki telefon iğrenç durumdaydı, şimdiyse tertemiz. Pifferi, Şu anda ne düşündüğümü tahmin etmeye çalış! diyerek meydan okudu. Elini nutellalı faksımın antenine dokundurdum ve yazıcı hemen işe koyuldu: Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ SÖZ DÜŞ Uff!!! Ehhh!!! Oh!!! Ug!!! Be!!! Kahretsin, burada bu saçmalıklarla zaman kaybediyorum ve hâlâ Giacomo nun kamyonu için yeni bir debriyaj bulmam gerek ki şimdi zaten Bay Pifferi, sanki ısırılmışçasına elini antenden 17
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ çekti ve böylece düşüncesi yarım kaldı. Makineyse o zamana kadar düşündüğü her şeyi yazıya dökmüştü. Tamirci, gözleri fal taşı gibi açık ve yeni tutulmuş bir alabalık gibi nefes darlığı çekerek bana ve faks makineme bakıyordu. Soluk soluğa, Gerçekten çalışıyor! dedi. Sesi de bir şekilde alabalıkları getiriyordu aklıma. Biraz sıkkınca, Elbette ki çalışıyor! diye yanıtladım. Sonra bunun gerçekten inanılmaz bir şey olduğunu ve kesinlikle olağanüstü öneme sahip bir icat olduğunu söyledi. O halde televizyon programına katılmam için bir yol bulacak mısın? diye sordum. Kesinlikle hayır! diye cevap verdi ve gerçekten de kendimi kötü hissettim. Ancak sonra bu makinenin aptal bir televizyon şovunda harcanamayacak kadar önemli olduğunu açıkladı. Beraber bocce 1 oynadığı birinden bahsetti ve onun gizli serviste çalışan Albay Sardalye nin sevgilisinin ikinci dereceden kuzeninin amcasının ev sahibinin kayınpederi olduğunu söyledi. Albay Sardalye yi makineyi görmesi için çağıracaktı ve eğer gizli servis onu satın almaya karar ve- 1 27,5 metre uzunluğa ve 2,5 ilâ 4 metre genişliğe sahip dikdörtgen biçimli bir sahada, özel metal veya plastik topların elle fırlatılmasıyla, iki kişi veya iki takım arasında oynanan, kökeni Antik Roma ya dayanan bir oyun. (Ç.N.) 18
rirse bana verecekleri parayla Lampedusa da bir kez değil binlerce kez tatil yapabilecektim. Ona Lampedusa nın gerçekten de çok güzel bir ada olduğunu ama orada bin kez tatil yapmanın bana biraz abartı gibi göründüğünü söyledim. Hem ayrıca Valeria nın ne düşündüğünü de öğrenmem gerekirdi. Pifferi kahkaha atmaya başladı ve zaman zaman tam bir hergeleye dönüştüğümü söyleyerek omuzlarıma vurup gitti. Çıkarken, Yarın Albay Sardalye yle döneceğim, diyerek evimin kapısını kapattı. Pifferi nin parmakları yüzünden kapının her tarafı yağ içinde kalmıştı. Kapıyı temizlerken, Bir kapıyı kapatmak için bu kadar çok parmağa ihtiyaç olması inanılmaz bir şey! diye düşündüğümü hatırlıyorum. Üstelik bunu makinem yazdığı için değil, kapı kolunu temizlemek bir saatimi aldığı için hatırlıyorum! Pifferi den kalan son izleri de sildikten sonra telepat makinemin başına geçip yeniden işe koyuldum. Çalışma masamın üzerine açık marmelat, mayonez ve nutella kavanozları da koydum. Oreste nin yeniden başka bir yararlı felakete yol açmasını umuyordum. Gelmesi için onu çağırdım ama gelmedi. Kertenkeleleri yakalamak için bahçede kaldı. Ayrıca herkes bilir ki kedilerle bir konu üzerinde anlaşmaya varmak mümkün değildir, canları ne isterse onu yaparlar. Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ 19
Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ Bununla birlikte Oreste olmaksızın da iyi işler yapmayı becerdim. Bozuk para büyüklüğündeki darbe üreteçlerinden aldım ve anten dalga boyunu tamı tamına hesaplayarak onları telepat faks makineme bağlamayı başardım. Artık antene dokunmaya gerek kalmamıştı. Makine, bu küçük elektronik aparatları üzerinde taşıyanların da sözlerini ve düşüncelerini okuyabilecek hale gelmişti.
YAŞ 10 11 12 + Stefano Bordiglioni SÖZ-DÜŞ MAKİNESİ Garip ve eğlenceli bir buluş! Bazı icatlar tesadüflerin sonucudur. Mesela bir faks makinesi ve sakar bir kedi ile insanların düşüncelerini okuyan bir makinenin mucidi olabilirsiniz! Eh, bu durumda, gizli servislerin ilgisi de cabası ISBN 978-975-07-2439-8