editörden T.C. ANKARA VAL L Ú

editörden T.C. ANKARA VALİLİĞİ İnsanlığın ortak mirası olan değerlerin ve kültürel varlıkların keşfedilerek hizmete sunulmasının temelinde sektörel bir kimlik kazanan turizm, gelişmekte olan ülke ve yörelerin ekonomilerine çeşitlilik, canlılık kattığı gibi, din, ırk, milliyet, cinsiyet ve yaş ayrımı gözetmeksizin insanlar arasında bireysel ve kültürel bağlar kuran etkili bir araçtır. Ekonomik, kültürel ve sosyal işlevleriyle turizm, ülkemiz için de büyük bir potansiyel oluşturmaktadır. Tüm bu özellikleriyle ülke ekonomisinde turizm sektörü, lokomotif sektör olma yolunda ilerlerken, Başkent de, sahip olduğu Hitit, Frig, Roma, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait kültürel ve doğal değerleri ile bu alanda var olduğunu gösterme fırsatı bulmaktadır. T.C. ANKARA VAL L Ú l Kültür ve Turizm Müdürlü ü Anafartalar Cad. No: 65 (Eski Adliye Binas ) Ulus - ANKARA Tel: (0.312) 310 87 87 (Santral) Faks: (0.312) 310 03 42 Web: www.kulturturizm.gov.tr www.ankara.gov.tr e-mail: ankarakulturveturizm@mynet.com Ankara, geçmişi ve geçmişin izlerini taşıyan Gordion, Roma Hamamı, Augustus Mabedi gibi tarihi ve kültürel değerler açısından önem arz etmesi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Eski ve Yeni Meclis, Anıtkabir ile diğer müzelerin varlığı ayrıca ulusal ve uluslararası trafiğin merkezi olması nedeniyle Kongre Turizminde ön plana çıkabilecek bir potansiyele sahiptir. Öte yandan kaplıcaların zenginliği itibariyle de Termal Turizmde büyük bir potansiyeli barındırmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığınca yürütülen ve Ankara dahil beş ili (Afyonkarahisar, Uşak, Eskişehir, Kütahya) kapsayan Frig Vadisi Projesinin başlangıç noktasının Haymana ve Polatlı ilçelerinde olmasının yanısıra, Ayaş, Beypazarı, Güdül ve Nallıhan ilçeleri ile tarihi İpek Yolu güzergahının üzerinde yer alması, başkent turizmine olumlu bir ivme kazandıracaktır. Ankara, bu potansiyelin turizm alanında değerlendirilmesiyle ülkemiz turizm pazarında kendinden söz ettirecek bir il olmaya adaydır. Ankara'yı daha iyi tanıtabilmek, sevdirebilmek ve Ankaralılara çok yönlü bir başvuru kaynağı sunmak üzere, önemli bir tanıtım dergisi hazırlanmıştır. ISBN: 975-6813-77-6 *Bu yay n Ankara l Kültür ve Turizm Müdürlü ü nce haz rlanm ß, Ankara Valili i l Özel daresi nce bast r lm ßt r. (2006) Eserin hazırlanmasında emeği geçenleri kutlar, Cumhuriyet Başkenti Ankara'nın daha iyi bilinmesi ve anlaşılması için Ankara hakkında yapılan yayınların devamını dilerim. Saygılarımla Do an Acar l Kültür ve Turizm Müdürü

Modern Baßkent Ankara Zengin bir tarihi birikime ve kültürel değerlere sahip olan Türkiye Cumhuriyeti nin başkenti Ankara, geçmişten günümüze önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Ulu Önder Atatürk ün ebedi istirahatgahı Anıtkabir i bağrında taşıması ile anlam kazanan Ankara, ulusal kültürümüzün tarihi gelişimini ve sanat zenginliklerini sergileyerek dünü bugüne getiren müzeleri ve uygarlık izleri ile geçmiş yüzyılların kültür birikimini bugünkü nesle ulaştırmaktadır. Hergün sayısız yerli ve yabancı konuğun ziyaret ettiği, ülke yönetiminde önemli yeri olan Ankara, Cumhuriyetin kalbi olma özelliğini taşırken, coğrafi konumu, mevcut turizm potansiyeli ile sayıları giderek artan turistik tesisleri, büyük alışveriş merkezleri ve sosyo-ekonomik gelişmesi ile de, çağımız Türkiye sine yakışan modern bir başkent olarak dikkatleri üzerine çekmektedir. Günümüz dünyasında toplumların, kendi kültür ve tarihini, yaşamlarını sürdürdükleri toprakların sahip olduğu doğal güzellikleri ve değerleri çok iyi bilmeleri gereğinden yola çıkılarak yayınlanan, Başkent in tanıtımına katkı ve yarar sağlayacağına inandığım bu eserin hazırlanmasında emeği geçen kamu, kurum, kuruluş ve kişilere teşekkür ederim. Kemal ÖNAL Ankara Valisi

Cumhuriyetimizin Baßkenti Ç NDEK LER mtiyaz Sahibi: T.C. Ankara Valili i l Kültür ve Turizm Müdürlü ü Yay na Haz rlayan ve Yay n Koordinatörü: Recep Peker TANITKAN tanitkan@gmail.com Editör: Do an ACAR Foto raflar: Recep Peker TANITKAN Adil ÇULHAOÚLU Yaz Kurulu: Adil ÇULHAOÚLU Osman CAÚALOÚLU Redaktör: Birnur KORAL Tasar m - Bask : REKMAY www.rekmay.com.tr O na Yak ß r Bir An tmezar ANITKAB R Türk milletine gömülece i yer konusunda bir vasiyette bulunmayan Atatürk'ün y llar önce bir gezi s ras nda Rasattepe'yi gezerken a z ndan "Bu tepe ne güzel bir an t yeri..." sözlerinin döküldü ü söylenir. Bugünkü ad An ttepe olan ve Ankara n n her yerinden görülebilen Rasattepe, Ulu Önder Atatürk ün ebedi istirahat noktas olarak seçilir. Bütün Türklerin sevgisinin, sayg s n n bütünleßti i bir simge olan An tkabir, ülkemizi ziyaret eden yabanc devlet adamlar baßta olmak üzere, Ankara ya gelen turistlerin de ilk durak noktas d r. Ziyaretçiler Ulu Önderin an t mezar na ormanl k bir alan n içinden çiçeklerle bezeli bir yoldan geçerek girerler. 262 metre uzunlu undaki traverten dößeli Aslanl Yol, ziyaretçileri Ata n n yüce kat na haz rlar. Aslanl yoldaki 24 arslan heykeli "24 o uz boyunu", aslanlar n çift olmas "birlik ve bütünlü ü", kedi gibi yatar pozisyonda olmalar ise "bar ßseverli i" temsil eder. Aslanl yolun taßlar, Ata n n huzuruna ç kanlar n "baß n n öne e ik" olmas için 5 santimlik çim boßlu u b rak larak dößenmißtir. FOTOÚRAF: Recep Peker TANITKAN Tarih boyunca huzur veren mekan HACI BAYRAM CAM Hac Bayram Camii, Ulus'ta Augustus Tap na 'n n bitißi inde yer al yor. Cami, 1427-1428 y llar nda Hac Bayram Veli taraf ndan yapt r ld için bu adla an l yor. Hac Bayram Türbesi ile ayn alan paylaßan cami, do u duvar yla Augustus Tap na na, güney duvar yla Hac Bayram Türbesi ne dayanarak ilginç bir manzara çiziyor. Selçuklu mimarisi stilinde inßa edilen Hac Bayram Camii Mimar Sinan taraf ndan onar ld. Cami, uzunlamas na dikdörtgen planl, taß kaideli, tu la duvarl ve kiremit çat l bir yap sergiliyor. Hac Bayram Camii nin iki ßerefeli, kare planl, taß kaideli ve silindirik tu la gövdeli minaresi, Hac Bayram Türbesi nin güneydo u duvar ndan yükseliyor. Caminin alt pencereleri d ßta sivri kemerli nißlerle kußat l rken, üst pencereler sivri tu la kemerli yap ya sahip. Ahßap mihrab 17. yüzy l sonunda ünlü nakkaß Mustafa taraf ndan ißlendi. Ard ndan cami, Kütahya çinileri ile süslendi. An tkabir 08 Etnografya dan... 10 Karlar Alt nda 12 Güller Aras ndaki Þelale 14 Gençlik Park 16 Augustus Tap na 18 Hac Bayram Camii 20 Samanpazar 22 Ankara n n Tarihi 24 Kurtuluß Savaß 26 Geçmißin Ankaras 28 Ankara n n ncisi Binalar 30 Hergele Meydan 32 Gravürler 34 Ankaral Se menler 36 Ankara n n Sembolleri 38 An tkabir 40 Ankara n n Romal lar 44 Ankara Kalesi 46 Gezelim-Görelim 48 MTA Tabiat Tarihi Müzesi 50 Anadolu Medeniyetleri Müzesi 52 Etnografya Müzesi 54 Müzeler 56 Hanlar 58 Camiler 60 An tlar 62 Atatürk Orman Çiftli i 64 Kapl calar ve Hamamlar 66 Parklar 68 Mogan Gölü 72 Al ßveriß Merkezleri 74 Al ßveriß Merkezi Armada 78 Atakule 80 Popüler Caddeler 82 Ankara Mutfa 84 Ankara da Tatil 86 Üniversite Baßkenti 88 Kültür ve Sanat 90 Ankara Hastaneleri 94 Baßkentte Ulaß m 96 Önemli Telefonlar 98

O na Yak ß r Bir An tmezar ANITKAB R Türk milletine gömülece i yer konusunda bir vasiyette bulunmayan Atatürk'ün y llar önce bir gezi s ras nda Rasattepe'yi gezerken a z ndan "Bu tepe ne güzel bir an t yeri..." sözlerinin döküldü ü söylenir. Bugünkü ad An ttepe olan ve Ankara n n her yerinden görülebilen Rasattepe, Ulu Önder Atatürk ün ebedi istirahat noktas olarak seçilir. Bütün Türklerin sevgisinin, sayg s n n bütünleßti i bir simge olan An tkabir, ülkemizi ziyaret eden yabanc devlet adamlar baßta olmak üzere, Ankara ya gelen turistlerin de ilk durak noktas d r. Ziyaretçiler Ulu Önderin an t mezar na ormanl k bir alan n içinden çiçeklerle bezeli bir yoldan geçerek girerler. 262 metre uzunlu undaki traverten dößeli Aslanl Yol, ziyaretçileri Ata n n yüce kat na haz rlar. Aslanl yoldaki 24 arslan heykeli "24 O uz boyunu", aslanlar n çift olmas "birlik ve bütünlü ü", kedi gibi yatar pozisyonda olmalar ise "bar ßseverli i" temsil eder. Aslanl yolun taßlar, Ata n n huzuruna ç kanlar n "baß n n öne e ik" olmas için 5 santimlik çim boßlu u b rak larak dößenmißtir. FOTOÚRAF: Recep Peker TANITKAN

ETNOGRAFYA DAN ANITKAB R E BAKIÞ Atatürk Dolmabahçe Saray nda ölümünden sonra geçici istirahatgah olan Etnografya Müzesi ne getirildi. An tkabir haz rlanana kadar burada yatt. Etnografya Müzesi önünden ßimdi Atatürk at üzerinde An tkabir e bak yor. FOTOÚRAF: Recep Peker TANITKAN

Ankara n n çehresini de ißtiren vadi KARLAR ALTINDA Ankara karlar alt nda bir baßka güzel. Kar ya d zaman baßkent adeta gelinlik giymiß gibi oluyor. Gecenin karanl nda ß l ß l baßkent, Dikmen Vadisi s rtlar nda karß m za bir tablo gibi ç k yor. FOTOÚRAF: Adnan Veli KUVANLIKLI

Sular n ve ß klar n dans etti i GÜLLER ARASINDAK ÞELALE Ankara n n Keçiören i; Atatürk Bahçesi, Estergon Kalesi ve gül bahçeleri aras nda akan ßelalesi ile ünlü. Keçiören de bütün parklar birer gül bahçesi görünümünde. Bu gül cenneti parklarda dinlenmek ise insana büyük bir huzur veriyor. FOTOÚRAF: Recep Peker TANITKAN

Baßkent in e lence efsanesi GENÇL K PARKI stasyon Binas ve Opera Binas aras nda bulunan Gençlik Park, 260 bin metrekarelik alan yla Ankaral lar n en önemli e lence ve dinlenme mekanlar ndan biri. Yaz n en serin sohbetleri, her yaßtan insan n oturabilece i çay bahçelerinde yaßan yor. Çay bahçelerinin yan s ra, bir zamanlar çok ünlü sanatç lar a rlayan aile gazinolar da Gençlik Park n tarihi aç dan önemli k lan özelliklerden biri. Bir zamanlar bu gazinolardan Müzeyyen Senar, Zeki Müren, Bülent Ersoy, Gönül Yazar gibi güçlü sesler yükselirdi. Günümüzde sadece lunapark ve nikah salonuyla hizmet veren bu park n yeni bir çehreye kavußturulmas çal ßmalar sürdürülüyor.

nançlar n birleßti i yer AUGUSTUS TAPINAÚI Augustus Tap na, eski ça lardan bugüne kalm ß yap lar n en önemlilerinden biri. Ulus ta, Hac Bayram Camii nin bitißi inde yer alan tap nak, Roma mparatoru Augustus ad na bir ba l l k nißanesi olarak yapt r ld. mparator Augustus un ölmeden önce Vesta Rahibelerine teslim etti i dört belge, tap na n duvarlar n süslüyor. Belgeler, imparatorun yaßam boyunca yapt ißleri anlat yor. Augustus Tap na, k sa yanlar ndan 8, uzun yanlar ndan ise 15 sütunu kapsayan korint düzenindeki bir peristasis ile çevrili bulunuyor. Ayr ca, tap na n kap s önünde 4, arkada 2 adet sütun yeri yer al yor. Eski hali ile ayakta duran kap k sm n n yaln zca yan duvarlar ve kenarlar süslenmiß. 8.4 metre yüksekli inde ve 3.34 metre genißli indeki kap dan kutsal mekan n iç bölümüne ve pronaos denen üstü kapal bir geçide geliniyor. Augustus un yaßam n anlatan metinlerden Latince olan pronaosun iki duvar n n d ß yüzünde, Yunanca yaz t ise cellan n güneybat daki duvar n n d ß yüzünde bulunuyor. Tap na n di er ucundaysa, anteler aras nda Korinth düzeninde iki sütunu olan opisthodomos yer al yor. 5. yüzy lda Bizans döneminde çeßitli eklemelerin yap ld tap nak, pencereler aç larak kilise haline getirildi. FOTOÚRAF: Adil ÇULHAOÚLU

Tarih boyunca huzur veren mekan HACI BAYRAM CAM Hac Bayram Camii, Ulus'ta Augustus Tap na 'n n bitißi inde yer al yor. Cami, 1427-1428 y llar nda Hac Bayram Veli taraf ndan yapt r ld için bu adla an l yor. Hac Bayram Türbesi ile ayn alan paylaßan cami, do u duvar yla Augustus Tap na na, güney duvar yla Hac Bayram Türbesi ne dayanarak ilginç bir manzara çiziyor. Selçuklu mimarisi stilinde inßa edilen Hac Bayram Camii Mimar Sinan taraf ndan onar ld. Cami, uzunlamas na dikdörtgen planl, taß kaideli, tu la duvarl ve kiremit çat l bir yap sergiliyor. Hac Bayram Camii nin iki ßerefeli, kare planl, taß kaideli ve silindirik tu la gövdeli minaresi, Hac Bayram Türbesi nin güneydo u duvar ndan yükseliyor. Caminin alt pencereleri d ßta sivri kemerli nißlerle kußat l rken, üst pencereler sivri tu la kemerli yap ya sahip. Ahßap mihrab 17. yüzy l sonunda ünlü nakkaß Mustafa taraf ndan ißlendi. Ard ndan cami, Kütahya çinileri ile süslendi.

Geçmiße Yolculuk SAMANPAZARI Ankara Kalesi'nin eteklerine kurulu Samanpazar, has rc l k, antika ve geleneksel el sanatlar na merakl olanlar için eßsiz bir mekan. Baßkentin en eski ve en çok dolaßmaktan zevk al nan yerlerinden biridir. Eski mobilyac lar, avizeciler, dericiler, antikac lar, süs eßyalar satan dükkanlar... Her dükkan ayr bir dünyad r. Kiminin vitrininde eski bir iki pikap, gramofon, kiminde eski dikiß makinas, kiminde konak aynalar, kap tokmaklar görürsünüz. Yemek yiyebilece iniz yerler, hanlar içinde küçük kahvehaneler sizi adeta geçmiße götürür. FOTOÚRAF: Adil ÇULHAOÚLU

Her dönemde hep önemli ßehir ANKARA NIN TAR H Ankara'n n ad n n nereden geldi i ile ilgili pek çok de ißik söylenti bulunmaktad r. Ancak ßehrin ad, Eski Ça dan bugüne dek pek de ißim geçirmemißtir. Ankara ve çevresi tarihte, Ankyra, Angora, Engürü olarak adland r lm ßt r. Ankara n n yerleßim yeri olma tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, bölgede yap lan arkeolojik araßt rmalar, kentte Paleolitik Ça da yerleßim var oldu unu göstermektedir. Karao lan, Koçumbeli, Ahlatl bel ve Eti Yokußu nda Eski Tunç Ça na ait buluntular vard r. K z lcahamam yöresi ise, Paleolitik Ça dan itibaren yerleßim yeri olarak kullan lm ßt r. Ankara çevresine damgas n vuran Hititler, Ankara n n pek çok de ißik yerinde izler b rakm ßt r. Haymana ilçesi yak n ndaki Gavurkale de Hitit dönemine ait çok önemli bir kutsal yerleßim ve Mürted Ovas yak n ndaki Bitik te Hitit yerleßimi oldu u bilinmektedir. Ankara öyküsü Frigya döneminde baßlad Ankara, bir ßehir olarak Frigya döneminde, bir efsaneye göre Frigya kral Midas taraf ndan kurulmußtur. Bugünkü Ankara s n rlar içinde kalan, Frigya n n baßkenti Gordion, ç Anadolu nun en önemli antik kentlerinden biri olma özelli i taß maktad r. Frigler, buraya gemi çapas anlam na gelen "Ankyra" ad n vermißlerdir. Çevrede var olan tümülüsler, Friglerin M.Ö. 500 y l na kadar Ankara çevresinde yaßad klar n göstermektedir. Ankara, Friglerin ard ndan, Lidyal lar n hakimiyetine girmißtir. Lidyal lardan sonra Perslerin egemen oldu u Ankara, Pers hükümdar I. Dareios döneminde küçük bir ticaret merkezi halindeydi. Perslerin Ankara hakimiyetine, Büyük skender taraf ndan son verilmißtir. M.Ö. 278-277 y l nda Avrupa dan Anadolu ya gelen Galatlar n bir kolu olan Tektosaglar, Ankara y baßkent yapm ßlard r. Bugün Ankara Kalesi nin bulundu u alan ilk kez kullananlar n da Tektosaglar oldu u bilinmektedir. Galatlar, M.Ö. 25 y l nda Ankara y Roma mparatoru Augustus a b rakmak zorunda kal nca, Ankara bölgesi Galatia eyaleti olarak Roma mparatorlu u na ba lanm ß, Ankara Galatia n n baßkenti olmußtur. 1. ve 2. yüzy llarda Ankara, Anadolu da Roma yol a nda büyük önem kazanm ßt r. Ancak Roma mparatorlu u gücünü kaybedince, Ankara bu kez Bizans mparatorlu u nun egemenli i alt na girmiß ve 1073 e kadar Bizans egemenli inde kalm ßt r.

Ankara Kurtuluß Savaß ile yeniden önem kazand Ankara, 334 den 1073 y l na kadar Bizans ßehri olarak kalm ßt r. Þehir, 1071 y l nda sahne oldu u savaß n ard ndan Türklerin eline geçmißtir. 1071 Malazgirt Meydan Savaß nda Alparslan Bizans ordular n yenince, Selçuklu Türkleri Anadolu yu h zla fethetmißlerdir. 1073 y l nda Ankara, Türkler taraf ndan ele geçirilmißtir. Bunun üzerine Bizansl lar, Ankara y geri almak için iki defa sald r ya geçmiß, ancak sonuç alamam ßlard r. lhanl lar n Selçuklu topraklar n istilas ile, Ankara 40 y l lhanl lar n elinde kalm ßt r. Ahi Teßkilat, 1341 de Anadolu da ç kan kar ß kl klarla Ankara n n siyasi iktidar n ele geçirince, huzur ve güven sa lanm ßt r. 1354 te Ahiler, kendi istekleri ile Ankara y Orhan Gazi zaman nda o lu Rumeli fatihi Süleyman Paßa ya devredince, Ankara Osmanl Devleti topra olmußtur. Ankara, 1300 lü y llardan itibaren, Ahi merkezlerinden biri olarak ticari ißlevlere sahipti. Osmanl mparatorlu- u nun yükselme döneminde de çok önemli bir ticaret merkezi olmaya devam etmißtir. Ankara daki Ahi örgütü, kervanlar n ve ordunun deri ve demirden yap lm ß malzeme gereksinimini karß lamaktayd. Ayr ca, ç Anadolu da yayg n olarak üretilen tiftik de Ankara da ißlenmekteydi. Ankara, 19. yüzy la kadar bir ticaret ve üretim merkezi olarak önemini korumuß ancak daha sonra önemini yitirmeye baßlam ßt r. 1892 y l nda bir demiryolu ile stanbul a ba lanmas da Ankara ya eski önemini kazand ramam ßt r. Kent, 20. yüzy l n baß nda yaßanan savaßlar, Osmanl mparatorlu u nun y k l ß ve 1917 yang n n n etkisi ile daha da gerilemißtir. Ancak Ankara, Kurtuluß Savaß s ras nda milli mücadelenin merkezi haline gelince, yeniden önem kazanm ßt r. Savaß s ras nda Türkiye Cumhuriyeti nin var olmas n sa layan kararlar, 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara da aç lan Türkiye Büyük Millet Meclisi nde al nm ßt r. Cumhuriyet in kurulmas n n ard ndan, 13 Ekim 1923 tarihinde Ankara, Türkiye Cumhuriyeti nin baßkenti olmußtur. 26 27

Kartpostallardaki GEÇM Þ N ANKARASI! Atatürk Büyük Nutku okurken (1927)! Ankara Palas ve Ziraat Bankas! K z lay Meydan " Ulus Maydan nda Cumhuriyet Bayram Töreni (1927) " Etno rafya Müzesi nden Ankara! Cumhurbaßkanl Senfoni Orkestras " Ulus Meydan! Çankaya Kößkü " Ankara Sergi Salonu

! Ankara Palas Devlet Konuk Evi " Ziraat Bankas! Ankara Valili i! Gümrük Müsteßarl " Eski Meclis! ß Bankas Tarih kokan Ankara n n ncisi Binalar MECL S B NASI Ulus meydan nda bulunan I. Türkiye Büyük Millet Meclisi binas n n inßas na, 1915 y l nda baßlanm ßt r. lkönce ttihat ve Terakki Cemiyeti kulüp binas olarak tasarlanan binan n plan evkaf mimar Salim Bey taraf ndan yap lm ßt r. Türk mimari stilinde olan iki katl binan n en belirgin özelli i, duvarlar nda Ankara taß kullan lmas d r. Meclisin toplanmas na karar verilen 23 Nisan 1920 tarihinde bina henüz bitmemiß ancak, milletin katk s yla tamamlanarak hizmete girmißtir. 23 Nisan 1920-15 Ekim 1924 tarihleri aras nda I. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak kullan lan bina, daha sonra Cumhuriyet Halk F rkas Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi olarak ißlevini sürdürmüßtür. 1957 y l nda müzeye dönüßtürülmek üzere çal ßmalara baßlanan bina, 23 Nisan 1961'de "Türkiye Büyük Millet Meclisi Müzesi" ad yla ziyarete aç lm ßt r. ANKARA VAL L Ú B NASI XVII. Yüzy l n baßlar nda 1824 tarihine kadar, sanca a atan p bilfiil göreve gelen sancakbeyi veya mutasarr f için devlet taraf ndan tahsis edilmiß bir saray yoktu. Sanca a gelen mutasarr f, kendisi ve maiyeti için büyükçe bir konak kiralay p orada oturur ve bu binay ayn zamanda resmi daire olarak da kullan rd. Tulice mahallesinde bulunan ve Hac Abdi Paßa Kona ad yla bilinen mülk, memleket ayan taraf ndan Vilayet Halk için 400 kurußa sat n al narak kamu mallar aras na kat lm ß ve Ankara Valili i hizmet binas olarak kullan lmaya baßlan lm ßt r. Takriben 1897 y l nda Hac Abdi Paßa Kona y k lm ß, yerine bugün halen kullan lmaya devam eden Valilik binas yap lm ßt r. Bugün Ankara Valisi Makam Odas olarak kullan lan oda, Atatürk`ün Kurtuluß Savaß esnas nda Ankara`da ilk kulland çal ßma odas olmuß ve bir süre bu odada çal ßmalar n sürdürmüßtür. DEVLET KONUKEV B NASI Ankara n n görkemli binalar ndan biri olan ve Ankara Palas olarak da bilinen Devlet Konukevi Binas, 1927 y l nda hizmete girmißtir. Planlar 1924 y l nda smarlanm ß, ancak planlar n smarland mimar Vedat Tek le anlaß lamay nca, inßaat plans z olarak sürmüßtür. Cumhuriyetin ilk y llar na ait mimarinin tipik bir örne i olan Devlet Konukevi Binas, uzun y llar otel olarak kullan lm ßt r. 2. Meclis in karß s nda olmas nedeniyle politikan n merkezi gibiydi. Meclisten ç kan politikac lar burada tart ß r, hatta kimi yasa taslaklar n yazarlard. Gazeteciler de neredeyse Ankara Palas mahreçli haberler geçerlerdi. Günün yorgunlu unu burada gideren Atatürk, davetlerinden ço unu burada vermißtir. Kad nlar, sosyal ortama erkeklerle eßit biçimde girmenin ilk ad m n burada atm ßlard r. Düzenlenen sosyal etkinliklerin en ünlüsü, Cumhuriyet Balolar 'yd. Bugüne kadar birkaç kez kapan p yeniden aç lan, icralar gören, eßyalar eskiyen Ankara Palas, D ßißleri Bakanl 'na ba l Devlet Konukevi olarak, 1983'te yeniden aç lm ßt r. T.C Z RAAT BANKASI B NASI T.C. Ziraat Bankas Binas, 1926-1929 y llar aras nda talyan Mimar Guilio Mongeri taraf ndan yap lm ßt r. Birinci Ulusal Mimarl k Dönemi yap lar ndan biri olan T.C Ziraat Bankas Genel Müdürlük binas nda, Bankan n 118. kuruluß y ldönümünün kutland 20 Kas m 1981 tarihinde devrin Baßbakan Sadi Irmak taraf ndan bir müze aç lm ßt r. Türkiye nin ilk banka müzesi olma özelli ini taß yan müzenin koleksiyonunun en eski belgeleri aras nda, Mithat Paßa'n n "Memleket Sand klar "n n kurulmas için Sadaret makam na yazd ve mühürledi i 6 Kanunievvel 1280 ve 19 Recep 1281 tarihli mektuplar, 3-15 A ustos 1304 (1888) tarihli Memleket Sand klar 'ndan Ziraat Bankas 'na geçiß nizanamesi, Emniyet Sand 'n n kurulußunda yaz lan mektup ve belgelerle (1868) Þuray Devlet Reisi Mithat Paßa'ya ait 1 No.lu hesap sayfas bulunmaktad r. 30 31

Her Gelenin Bulußtu u Meydan HERGELE MEYDANI

Tarihi resimleyen GRAVÜRLER 1 1. Ankara Kalesi 2. Julianus Sütunu 3. Augustus Tap na 4. Hac Bayram Camii 5. Ankara Genel Görünümü 6. Kemer 7. Akköprü 4 2 5 6 7 3

Anadolu nun yi itleri Ankaral Se menler Bilimsel bir araßt rma bulunmamakla birlikte, yayg n olan görüße göre, "se men" muhaf z olarak aç klan r. Se men, kökü Orta Asya'ya dayanan bir Türk gelene idir. Orta Asya da Türklerin göçebe olarak yaßad klar dönemde se menler, göçler s ras nda kervanlar korurdu. Yerleßik hayata geçildikten sonra se men töresinden vazgeçmeyen Türkler, Anadolu'da se menli i bir dü ün gelene i haline getirdiler. Orta Asya da göç kervanlar na öncülük ve koruyuculuk eden se men, özellikle Ankara ve çevresinde gelin alay n korumaya baßlad. Bu ißlev de ißikli i, se mene iki ayr anlam kazand rd. Tekil olarak se men efe ya da köy yi idi olarak anlamlan rken, ço ul olarak dü ün alay anlam nda kullan lmaya baßland. Ankara ve çevresinde, gelin alay ile gidecek se menler, yöresel se men k yafetleri giyerler. Se menleri yöneten bir Efe Baß bulunur ve se menler bu Efe Baß 'n n yönlendirmesiyle ilerler. Se menlerin bir k sm alaya atla eßlik ederken, bir k sm da davul-zurna eßli inde zeybek oynayarak kat l r. Se menler, kendilerine bir de önder seçerler. Bu önderi seçme ißine Se men Alay Düzülmesi denir. Se men Alay Düzülmesi bugün yaln zca Ankara da sürdürülen bir gelenek. Se men Alay Düzülmesi, efeler kahvesine sancak dikilmesiyle baßlar. Dua okunduktan ve kurban kesildikten sonra da Se menler davul ve zurna eßli inde hareket ederler. Davulcu ve zurnac n n özel k yafetleri vard r. Zurna çald zaman, davullar n havaya kald r rlar, davul havada iken tokmak vurarak, helezonlar çizerek, yere yatarlar, kalkarlar, bir ayaklar üzerinde dönerler, davullar tekrar havaya kald r rlar. Sonra s çray p yere diz çökerler. Ço unlukla iki davulcu karß l kl oynarlar, yanyana davul de neklerini kasnaklara vurarak ve sa a sola sallayarak dokuz ad m yürür, sonra geri dönerler. Bu ßekilde, üçüncü yürüyüß sonunda davullar h zl çalarak ilerlerler. Bundan sonra zurnac lar n oyun havalar çalmas yla, oyunlar oynan r.

ANKARA NIN SEMBOLLER ANKARA TAVÞANI Ankara Tavßan, art k Avustralya, Fransa gibi dünyan n pek çok de ißik ülkesinde yetißtirilmesine ra men, Ankara ile birlikte an lmaya devam ediyor. Tarihi belgelere göre 1723 y l nda Anadolu da tamamen yok olan Ankara Tavßan, Almanya'da yaßayan bir Türk taraf ndan yeniden anayurduna getirilerek çiftlikte yetißtirilmeye baßland. Ankara Tavßan n n üretim çal ßmalar, halen çiftliklerde devam ediyor. Bir bat nda 4 ile 14 aras nda yavru do uran Ankara Tavßan n n 40 santimetreye kadar uzayabilen yünü, iki-üç ayl kken k rk lmaya baßlar. Her bir tavßan, y lda ortalama 1 kilo yün verir. Angora yünü, koyun yününe göre sekiz kat fazla s verme ve alerjiye yol açmama özelli i nedeniyle özellikle iç çamaß r ve bebek giysisi üretiminde s k kullan l r. ANKARA KEÇ S Dünyan n her yerinde kullan lan tifti i üreten keçinin Ankara da bulunmas ve tifti in Türkiye den yay lmas nedeniyle, tiftik keçisi literatürde Ankara Keçisi olarak geçiyor. Ankara Keçisi ni Anadolu ya 13. yüzy lda Türkler Hazar Denizi nin do usundan getirdi. Anadolu koßullar na da uyum sa layan tiftik keçileri, Orta Anadolu'ya özgü bir gelir kayna yken, bugün çevre illere de yay lm ß durumda. Özellikle Ankara ve çevre illerde ekonomik bir de er olan Ankara keçisi, d ß ülkelere de gitti inde, ad n korudu. Halen tüm dünyan n Ankara ile birlikte and bu keçinin en çok ürün verdi i yerler, Ankara n n Ayaß, Beypazar, Güdül ve Nall han ilçeleri olarak s ralan yor. Gerek üretimin fazlal, gerekse sahip oldu u baz özellikleri nedeniyle tiftik, kendisiyle ayn gurupta incelenen kaßmir, alpaka, deve tüyü, keçi k l vb. gibi hayvansal elyaf n baß nda yer al yor. Bugün dokuma sanayiinde yapa dan sonra en çok kullan lan elyaf, tiftikten yap l yor. Tifti in en büyük tüketimi tekstil sanayii içinde bulunuyor. Ayr ca, lüks battaniyelerde, hal c l kta, trikotaj endüstrisinde, peruk ve oyuncak sanayiinde ve paraßüt ipi yap m nda kullan l yor. ANKARA KED S Dünyan n en çok ilgi gösterdi i saf kan kedi rklar ndan biri olan Ankara Kedisi, tamamen Türkiye de üremiß do al bir rk. lk kez Haçl Seferleri s ras nda fark edilen bu özel kedi, 1620-1625 y llar nda Fabri de Peiresc ad nda bir Frans z bilim adam n n, ülkesine dönerken Ankara dan yan na ald birkaç saf beyaz kediyle dünyada tan nd. Fransa ya giden kedilerin yavrular, Frans z soylular aras nda da t ld. 18. yüzy lda ise, XVI. Louis ve Marie Antoinette, bu asil görünüßlü kediye hayran olanlar aras ndayd. 19. yüzy lda Fransa dan Amerika ya ihraç edilen Ankara kedisi, dönemin ya l boya tablolar na da konu oldu. peksi ve orta uzunlukta kürküyle Ankara Kedisi, bugün halen pek çok ülkede üretilmeye devam ediyor.

Ata n n huzuruna yürüyüß An tkabir ANITKAB R N YAPIMININ KISA TAR HÇES Atatürk ün 10 Kas m 1938 de ebediyete intikal etmesinden sonra, dönemin hükümeti taraf ndan olußturulan bir komisyon, An tkabir in yerinin seçilmesi için görevlendirilmißti. Bu komisyon çal ßmalar sonunda, oy çoklu u ile 906 rak ml Rasattepe de An tkabir in yap lmas na karar verilmißti. Ayn komisyon taraf ndan 1 Mart 1941 tarihinde uluslararas bir yar ßma aç lm ß, bu yar ßmaya Türkiye, Almanya, talya, Avusturya, sviçre, Fransa ve Çekoslovakya dan toplam 47 proje kat lm ßt. Bu projelerden 3 tanesi komisyon taraf ndan ödüle lay k görülmüßtü. Proje yar ßma ßartlar gere ince birinciyi seçme hakk hükümete verilmißti. Milli konuyu daha baßar l ifade etmesi ve projenin araziye uygunlu u sebebiyle, Türk mimarlar Prof. Emin Onat ve Doç. Orhan Arda n n projesinin An tmezar olarak yap lmas na karar verilmißti. 9 Ekim 1944 tarihinde An tkabir in yap m na baßlanm ßt r. nßaat 4 aßamal olarak 9 y ll k bir sürede, 1953 y l nda tamamlanm ßt r. 10 Kas m 1953 tarihinde ise Atatürk ün naaß, 1938 y l ndan beri, 15 y l süreyle muhafaza edildi i geçici kabri olan Etnografya Müzesi nden al narak, büyük bir törenle ebedi istirahatgah olan An tkabir e defnedilmißtir. An tkabir, 750 bin metrekarelik bir alan üzerine kurulu olup, bu alan n yaklaß k 120 bin metrekarelik k sm An t Blo u, geri kalan k sm ise Bar ß Park d r. KADIN HEYKEL GRUBU stiklal Kule sinin önünde, ulusal k yafetler giymiß üç kad ndan olußan bir heykel grubu vard r. Bu kad nlardan kenarlardaki ikisi yere kadar uzanan kal n bir çelenk tutmaktad r. Baßak demetlerinin meydana getirdi i çelenk bereketli yurdumuzu temsil etmektedir. Soldaki kad n, ileri uzatt elindeki kapla Atatürk e Tanr dan rahmet dilemekte, ortadaki kad n eliyle yüzünü kapam ß a lamaktad r. Bu üçlü grup, Türk kad nlar - n n Atatürk ün ölümünün derin ac s içinde bile gururlu, a rbaßl ve azimli olußunu dile getirmektedir. Heykel grubu, Hüseyin Özkan n eseridir. ERKEK HEYKEL GRUBU Hürriyet Kulesi nin önünde üç erkekten olußan heykel grubu vard r. Sa daki erkek baß nda mi feri ve kal n kaputu ile Türk askerini, onun yan ndaki elinde kitabi ile Türk gençli ini ve ayd n insan n, biraz gerisindeki ise yerel k yafeti ile Türk köylüsünü temsil etmektedir. Heykellerin yüzündeki derin ac ile Türk milletinin kendine özgü a rbaßl l ve yüksek irade gücü dile getirilmißtir. Heykel grubu Hüseyin Özkan n eseridir. ASLANLI YOL Ziyaretçileri Atatürk'ün yüce huzuruna haz rlamak için yap lm ß olan 262 m. uzunlu undaki yolun iki yan nda oturmuß pozisyonda 24 aslan heykeli bulunmaktad r. Atatürk'ün Türk ve Anadolu tarihine verdi i önem sebebiyle, Anadolu'da uygarl k kuran Hititlerin sanat üslubu ile yap lan aslan heykelleri kuvvet ve sükuneti temsil etmektedir. Heykeller Hüseyin Özkan' n eseridir. Aslanl Yol un iki yan çiçekler ve ard ç a açlar yla süslüdür. Yol traverten taßlar ile dößelidir. Yolun sonunda Türk bayra n n ve daha ileride Çankaya n n görünmesi Atatürk ün yüce kat na gidiß bak m ndan çok anlaml d r. TÖREN MEYDANI Aslanl yolun sonunda yer alan tören meydan, 129x84,25m. boyutlar ndad r. 15.000 kißi kapasiteli bu alan n zemini; siyah, k rm z, sar ve beyaz renkte traverten taßlardan olußan 373 adet hal ve kilim deseniyle bezenmißtir. 40 41

BAYRAK D REÚ An tkabir'in Çankaya yönündeki 28 basamakl tören meydan na giriß merdivenlerinin ortas nda, tek parçal yüksek bir direk üzerinde Türk bayra dalgalanmaktad r. Amerika'da özel olarak yapt r lan 33 metre 53 santim yüksekli indeki ve 4 bin 850 kilogram a rl ndaki bu direk, 1953 te Avrupa'daki tek parça çelik bayrak direklerinin en yükse iydi. Dire in 4 metresi kaidenin alt nda kalmaktad r. Amerika'da yaßayan Türk as ll Amerika vatandaß Nazmi Cemal taraf ndan, kendi bayrak dire i fabrikas nda imal edilerek 1946 y l nda An tkabir'e hediye edilmißtir. MOZOLE An tkabir'in en önemli bölümü olan mozoleye ç kan 42 basamakl merdivenlerin ortas nda "hitabet kürsüsü" yer almaktad r. Mermer kürsünün tören meydan cephesi dairesel geometrik motiflerle süslü olup, ortas nda Atatürk'ün "Hakimiyet kay ts z ßarts z milletindir" sözü yaz l d r. Kürsü Kenan Yontuç'un eseridir. Mozole 72x52x17 m. boyutlar nda uzunca dikdörtgen bir plan üzerine kurulmuß olup, ön ve arka sekiz, yan cepheler ise 14.40 m. yüksekli inde ondört kolonatla çevrelenmißtir. Mozole cephesinde, solda Atatürk'ün Türk gençli ine hitab, sa da ise Cumhuriyet'in kurulußunun 10. y ldönümünde söyledi i nutku yer almaktad r. Harfler taß kabartma üzerine alt n yald zlarla yaz lm ßt r. ÞEREF HOLÜ Þeref holüne bronz kap lardan girilir. Girißte sa da Atatürk'ün 29 Ekim 1938 tarihli Türk ordusuna son mesaj, solda ise 2. Cumhurbaßkan smet nönü'nün Atatürk'ün ölümü üzerine yay nlad 21 Kas m 1938 tarihli Türk milletine taziye mesaj yer almaktad r. Bu iki yaz t Atatürk'ün do umunun 100. y l olan 1981'de yaz lm ßt r. Girißin tam karß s nda büyük pencerenin yer ald nißin içinde, Atatürk'ün sembolik lahdi bulunmaktad r. Lahit taß tek parça k rm z mermer olup 40 ton a rl ndad r. Lahit taß n n yer ald bölüm ise beyaz Afyon mermeri ile kapl d r. Þeref holünün zemini Adana ve Hatay'dan, yan duvarlar ise Afyon ve Bilecik'ten getirilen k rm z, siyah, yeßil ve kaplan postu mermerlerle kaplanm ßt r. Þeref holünün 27 kirißten olußan tavan ile yan galeri tavanlar mozaik ile süslenmißtir. Þeref holünün yüksekli i 17 m. olup, yan duvarlar nda alt ßardan 12 adet bronz meßale bulunmaktad r. Mozole yap s n n üstü, düz kurßun çat ile örtülüdür. MEZAR ODASI Atatürk'ün aziz naaß, mozolenin zemin kat nda do rudan do ruya topra a kaz lm ß bir mezarda bulunmaktad r. Mozolenin birinci kat olan ßeref holündeki sembolik lahit taß n n tam alt nda bulunan mezar odas Selçuklu ve Osmanl mimari stilinde sekizgen planl olup, piramidal külahl, tavan geometrik motifli mozaiklerle süslenmißtir. Zemin ve duvarlar siyah, beyaz, k rm z mermerlerle kaplanm ßt r. Mezar odas n n ortas nda k ble yönünde k rm z mermer sanduka yer almaktad r. Mermer sandukan n çevresinde bütün illerden ve Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti'nden gönderilen topraklar n konuldu u pirinç vazolar bulunmaktad r. SMET NÖNÜ LAHD 25 Aral k 1973 y l nda vefat eden ikinci Cumhurbaßkan smet nönü nün Bat revak nda sembolik lahdi, alt katta ise gerçek mezar odas bulunmaktad r. smet nönü An tkabir e Bakanlar Kurulu Karar ile 28 Aral k 1973 te defnedilmißtir. S NEV ZYON SALONU 60 kißilik kapasiteye sahip salonda An tkabir, Atatürk, Milli Mücadele konulu belgesel filmler gösterilmektedir. Salon Mehmetçik Kulesi nde yer almaktad r. ANITKAB R K TAPLIÚI Atatürk ve Kurtuluß Savaß Müzesi Komutanl Karargah içinde An tkabir Kitapl bulunmaktad r. Atatürk, Milli Mücadele ve nk - laplar konulu Türkçe ve yabanc dillerde kitaplar n bulundu u bir ihtisas kitapl olarak araßt rmac ve okuyucuya hafta içi 09.00-12.30 / 13.30-17.00 saatleri aras nda hizmet vermektedir. ATATÜRK VE KURTULUÞ SAVAÞI MÜZES Tören alan nda an t blo una do ru bak ld nda, sa da yer alan Misak- Milli Kulesi nin kap s ndan girilen müze, 4 ana bölümden olußmaktad r. Birinci bölümde Atatürk ün özel eßyalar sergilenmekte, ikinci bölümde panorama ve ya l boya tablolarla Çanakkale Muharebeleri ile Kurtuluß Savaß, üçüncü bölümde ayr ayr galerilerde milli mücadele ve devrimler anlat lmaktad r. Dördüncü bölümde ise Atatürk ün özel kitapl nda yer alan kitaplar sergilenmektedir. Misak- Milli ve nk lap Kuleleri aras ndaki ilk bölümde bulunan ve Atatürk ün özel eßyalar n n sergilendi i Atatürk Müzesi, 26 A ustos 2002 tarihinde modern sergileme teknikleriyle yeniden düzenlenerek ve di er bölümlerle birleßtirilerek, Atatürk ve Kurtuluß Savaß Müzesi ad n alm ßt r. lk olarak 21 Haziran 1960 tarihinde aç lan bu bölümde Atatürk ün kulland eßyalar ile kendisine yabanc devlet adamlar taraf ndan hediye edilen eßyalar sergilenmektedir. Müzede Atatürk ün manevi evlatlar ndan Afet nan, Rukiye Ergin, Sabiha Gökçen in müzeye hediye ettikleri Atatürk e ait eßyalar bulunmaktad r. Atatürk ve Kurtuluß Savaß Müzesi nin ikinci bölümünde ilk önce Çanakkale Savaß, Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruzu konu alan üç panorama dikkati çekmektedir. Bu panoramalar, önlerinde düzenlenen baßka bir alanla üç boyutlu bir etkiye büründürülmüßtür. Bu üç boyutlu alandaki düzenlemelerde kullan lan savaß objeleri ve maketlerle, muharebelerin geçti i yerler ve dönem, yaßananlar n asl na uygun olarak yeniden canland r lm ßt r. Türkiye de ilk kez uygulanan bu teknikle, ziyaretçilere Türkiye Cumhuriyeti nin kurulußuna giden yolda yaßanan güçlükler hissettirilmeye çal ß lmaktad r. Bu bölümde ayr ca, baßta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, Kurtuluß Savaß na kat lan komutanlar n portreleri ile kurtuluß mücadelesinden çeßitli anlar n resmedildi i büyük boyutlu tablolar sergilenmektedir. Müzenin üçüncü bölümü, panorama bölümünü çevreleyen koridordaki 18 galeride yer alan tematik sergi alanlar ndan olußmaktad r. 1919-1938 y llar aras nda Atatürk dönemine ilißkin olaylar n anlat ld tonozlu galeriler Atatürk ve Kurtuluß Savaß Müzesi ne farkl bir atmosfer kazand rmaktad r. Mozolenin bulundu u Þeref Salonu nu ayakta tutan sütunlu salon ile An tkabir in temel duvarlar aras nda kalan koridorda yer alan ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaßkanlar ndan ebediyete intikal edenlerin defnedilmesi amac yla inßa edilen ancak daha sonra vazgeçilen galerideki vitrin düzenlemelerinde Kurtuluß Savaß ve Atatürk devrimlerine ilißkin 3 bin kadar foto raf ile bunlar n Türkçe ve ngilizce aç klamalar na yer verilmektedir. De erli sanatç lar taraf ndan haz rlanm ß rölyefler tonozlu galerilerin görselli ini güçlendirmektedir. Ayr ca, tonozlu galerilerin bulundu u koridor boyunca Kurtuluß Savaß n n kazan lmas nda büyük hizmetleri görülen asker-sivil 20 kahraman n büstü ve k sa özgeçmißleri de yer almaktad r. Müzenin dördüncü bölümü, Cumhuriyet ve Müdafaa-i Hukuk Kuleleri aras nda yer alan Atatürk Özel Kitapl d r. Bu bölümde Atatürk ün kendi kütüphanesinde bulunan kitaplar ndan An tkabir koleksiyonunda yer alan 3 bin 123 adet kitap, konular na göre tasnif edilerek sergilenmektedir. Ayn zamanda burada Atatürk ün düßünce adam yönünün vurguland Atatürk ve Kitap konulu dokunmatik ekranl bilgisayarlar yer almaktad r. 42 43

Ankara n n Romal lar " Julianus Sütunu " Roma Tiyatrosu! Roma Hamam " Balgat Roma Mezar ANKARA ROMA HAMAMI Roma Hamam, Ulus Meydan ndan Y ld r m Beyaz t Meydan na uzanan Çank r Caddesi üzerinde, Ulus tan itibaren yaklaß k 400 metre uzakl kta yolun bat s nda, caddeden 2,5 metre kadar yükseklikteki bir plato üzerinde bulunmaktad r. Hamam n bulundu u bu yüksek alan n bir höyük oldu u bilinmektedir. Burada, Prof. Dr. Remzi O uz Ar k taraf ndan 1937 y l nda kaz lar yap lm ß olup, höyü ün Frig ve Roma Devri katlar ortaya ç kar lm ßt r. Höyükte yap lan kaz lar 1938-1939 y llar nda, müzeler müdürü Hamit Ziya Koßay n baßkanl nda sürdürülmüßtür. Bu kaz lar sonucunda bulunan Hamam Binas, 1939-1943 y llar nda yap lan kaz larla da bütünüyle ortaya ç kar lm ßt r. Bugün Roma Hamam olarak adland r lan bu ören yerinin bir höyük oldu u, aßa dan yukar ya do ru Frig, Roma, k smen de Bizans, Selçuklu ve Osmanl dönemlerinde yerleßim gördü ü anlaß lm ßt r. Hamam binas n n ve Palaestra n n k smen do usunda yer alan bu sütunlu yolun, antik Ankyra ßehrinin kutsal alan olan Augustus Tap na n n bulundu u yere kadar uzand bilinmektedir. M.S. 2-3. yüzy llarda yap lm ß oldu u tahmin edilen sütunlu yolun sütunlar boz renkte damarl mermerden olup, korinth tipte baßl klar bulunmaktad r. Adres: Çank r Caddesi D ßkap Tel: 0 312 310 72 80 BALGAT ROMA MEZARI Balgat ta yap lan bir hafriyat çal ßmas s ras nda bulunmußtur. M.S. I. Yüzy lda tarihlenen mezar, iki odadan olußturulmuß bir aile mezar d r. 1998 y l nda yap lan kaz çal ßmalar nda, üç gömünün yap ld anlaß lan mezarda, alt n taç, gözyaß ve koku ßißeleri, alt n yüzükler, küpe ve cam kap parçalar, bronz kaplar ve kaseler gibi günlük yaßamda kullan lan tak ve eßyalar bulunmußtur. Bulunan eserler, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Ankara seksiyonunda sergilenmektedir. ROMA T YATROSU Roma Tiyatrosu, Ulus Meydan ndan Ankara Kalesi ne ç kan Hisarpark Caddesi üzerinde yer almaktad r. Ankara Kalesi nin kuzeybat yamac ndaki bir inßaat n temel kaz s s ras nda mimari yap parçalar ile karß laß lmas üzerine, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi taraf ndan 1982 y l nda yap lan kaz da bir tiyatro ile ilgili mimari parçalar bulunmußtur. Daha önce, Ankara da Roma dönemine ait bir tiyatronun bulundu u konusunda kaynaklarda bir bilgiye rastlanmad, yaln zca, Roma hamam ndaki bir heykel kaidesi üzerinde, Ankara da yap lan Dionysos Þenlikleri ne ait bir kararnamenin tiyatronun belirli bir yerine konuldu u belirtildi i için, bu bulgular oldukça büyük önem taß maktad r. Kaz çal ßmalar n n devam nda, oturma s ralar n n bulundu u ön k s m, yar m daire ßeklindeki orkestra, skene ve proskene, orkestraya geçißi sa layan yan duvarlardan do u ve bat yönündeki duvarlar ortaya ç kar lm ßt r. Roma Tiyatrosu, Roma döneminde MS.I.yüzy l n ikinci yar s ile MS.II.yüzy l n baß na tarihlendirilmißtir. Bizans döneminde ise, tiyatronun baz de ißiklikler yap larak kullan ld bilinmektedir. JULIANUS SÜTUNU Defterdarl k ve Valilik Binas aras ndaki havuzun kenar nda bulunmaktad r. Hiçbir yaz t olmayan sütunun gövdesinde birçok halka yer almaktad r. Yüksekli i on beß metre olan sütunun MS 361-MS 363 y llar aras nda, mparator Julianus un Ankara dan geçmesi ßerefine dikildi i söylenmektedir. 44 45

Baßkentin tarihini yaßatan Ankara Kalesi Yap m tarihi ile ilgili kesin kay tlara rastlanmayan Ankara Kalesi nin varl, kaynaklara göre M.Ö. II. Yüzy l baßlar nda, Ankara n n Galatlar n hakimiyetinde oldu u döneme kadar uzanmaktad r. Romal lar n ißgalinden sonra gelißen kentin s n rlar surlar aßm ßt r. Bu nedenle, Kalede Roma dönemine ait kal nt lar dikkati çekmektedir. Ancak, D ß Kale, M.S. 668 y l nda Bizans mparatoru II. Constantinus taraf ndan yap lm ßt r. Daha sonra kale, mparator Isaurili III. Leon, mparator Nikoporos ve mparator Bazileus taraf ndan onar lm ßt r. Ankara Kalesi, iç ve d ß olmak üzere iki bölümden olußur. mparator Heraklius taraf ndan M.S. 630 y l nda yap ld san lan iç surlar, Arap sald r lar s ras nda büyük hasara u ram ßt r. Bu nedenle yap lan onar m s ras nda, M.S. 859 y l nda kaleye d ß surlar n eklendi i san lmaktad r. D ß surlar bat -do u do rultusunda 180 metre, kuzey-güney do rultusunda ise 350 metre boyunca uzanmaktad r. ç kalenin güney ve bat duvarlar ile dik aç yapan ve do u duvar tepenin konumuna göre ßekillenen d ß kale, eski Ankara ßehrini çevrelemekteydi. Yöreyi 1073 y l nda ele geçiren Selçuklular, kaleye ilaveler yapt lar. Osmanl lar zaman nda ise Ankara Kalesi, 1832 y l nda M s r Valisi Mehmet Ali Paßa n n o lu brahim Paßa taraf ndan onar lm ßt r. Yap m nda Ankara taß kullan lan kalede, 15-20 metre aral klarla yerleßtirilmiß 20 den fazla kule bulunmaktad r. Diktörtgen plan düzeninde olan iç kalenin do usundaki yuvarlak kule, Do u Kule olarak adland r l r. As l girißi güney yönünde olan kalede bulunan kuleler, beßgen olma özelli i taß maktad r. D ß Kale Kap s ve Hisar Kap s ad n taß yan d ß kuleler ise dikdörtgen ve iki kap l d r. Hisar Kalesi üzerinde, lhanl dönemine ait bir yaz t bulunmaktad r. Osmanl döneminde yerleßimin baßlad Ankara Kalesi içinde, 600 civar nda evin, 170 çeßmenin, su sarn c n n ve hububat ambarlar n n bulundu u bilinmektedir. Ayr ca, Alaaddin Camisi de kalenin içinde yer almaktad r.

Çevreyi Gezelim Görelim AHLATLIBEL Ahlatl bel, Ankara'n n 14 kilometre güneybat s nda Taßp nar Köyü Haymana eski yolu üzerindedir. Eski Tunç Ça istasyonu olarak bilinmektedir. B T K Höyük Ankara'n n Kazan lçesi Bitik köyündedir. Eski Tunç Ça kal nt lar, bölgenin Do u ve Bat Anadolu ile ilißkisini belgeler. ET YOKUÞU Ankara'n n 5 kilometre kuzeyinde, Çubuk Çay k y s nda bulunan Eti Yokußundaki kaz, Prof. Þevket Aziz Kansu taraf ndan 1937 y l nda Türk Tarih Kurumu ad na yap lm ßt r. En alt katta Eski Taß Devrine ait aletler ele geçirilmißtir. En üstte ise Roma - Bizans devirlerine ait büyük bir saray n kal nt lar yer almaktad r. GAVURKALE Ankara'n n 60 kilometre güneybat s nda Haymana lçesinde yer al r. Uzun süren bir yerleßmeye sahne olan tepeye buradaki eski y k k duvarlar nedeniyle Gavurkale ad verilmißtir. KÜL HÖYÜK Haymana lçesi Oyaca Kasabas s n rlar içerisindedir. Külhöyük'te, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlü ü baßkanl nda kaz çal ßmalar yap lmaktad r. Höyü ün yaklaß k 8 km. bat s nda bulunan Hitit Kült Merkezi; Gavurkale'ye yak nl ile buran n önemli bir Hitit yerleßim merkezi olabilece ine ißaret eder. KARALAR Karalar, Kazan lçesinde; Asarkaya denilen bölgede Galatlara ait bir kalenin mimari kal nt lar bulunmaktad r. Tümülüslerde Helenistik Ça eserleri bulunmußtur. Elde edilen antik paralar bu bölge ile M s r, Suriye aras nda ticari ilißkiler kuruldu unu göstermektedir. KARAOÚLAN Karao lan, Ankara'n n 25 km. güneyinde ve Ankara-Konya yolu üzerinde Gölbaß ndad r. Höyükte aßa dan yukar ya do ru Kalkolitik, Eski Tunç, Hitit, Frig, Helenistik, Roma ve Bizans ça lar n n kültür katlar meydana ç kar lm ßt r. Karao lan, Hitit ve Frig katlar na sahip en önemli istasyonlardan biridir.! Akköprü " Mavi Göl " Tuz Gölü (Þereflikoçhisar) " Elmada! Eti Yokußu (Çubuk)! Abidin Paßa Kößkü " Yumurtatepe Tümülüsü " Taß Mektep (Beypazar ) KALEC K KALES Kalecik Kalesi, Çank r 'ya giden yol üzerinde Ankara'dan 78 km. uzakl kta Kalecik ilçesinde bulunmaktad r. Bizans Devrine tarihlenen Kale, modern kasabaya hakim olan simetrik koni biçimli bir tepenin üzerinde yer almaktad r. Güneybat s ndaki da lara bir s rtla ba lan r ve K z l rmak'a do ru uzanan ovada tek baß na yükselir. AKKÖPRÜ Varl k Mahallesi önünde ve Ankara Çay üzerindedir. Ankara'n n en eski köprüsüdür. 1222 y l nda Selçuklu Hükümdar I. Alaaddin Keykubat zaman nda Ankara Valisi K z lbey taraf ndan yapt r lm ßt r. KIZILCAHAMAM - SOÚUKSU M LL PARKI Ankara'ya 75 kilometre uzakl ktaki Ankara'n n 'oksijen deposu' olarak adland r lan K z lcahamam'da, 1050 hektarl k alan kaplayan So uksu Milli Park yer al r. Ormanlar, volkanik bir arazi parças nda bulundu u için çok say da s cak ve so uk su kaynaklar bulunmaktad r. Milli parka ba l P rnak, Keklik ve Sülün üretme istasyonu bulunmaktad r. K z lcahamam'da bulunan kapl ca sular n n birçok hastal a ßifal geldi ine inan l r. Park içinde do a yürüyüßü için ideal parkurlar bulunmaktad r. BEYNAM ORMANLARI Bala lçesinde en zengin do al bitki örtüsüne sahip olan Beynam Ormanlar içinde; araçlara kapal do al gezinti ve gözlemlere elverißli bir kent orman bulunmaktad r. Tamamen yaya yürüyüßüne göre tasarlanm ß olan ve trekkinge elverißli yürüyüß parkurlar yla do a içindeki özgürlü e ilk ad m at lmaktad r. ÇUBUK BARAJ GÖLLER Ankara ya 12 km. uzakl kta olan Çubuk Baraj Gölü ne Esenbo a Havaliman yoluyla ulaß lmaktad r. Çubuk Baraj Gölü, yemyeßil çevresi ve dinlenme tesisleriyle kentin en çok ilgi gören günübirlik gezi alanlar ndan biridir. ELMADAÚ KAYAK MERKEZ Kayak Merkezi, Elmada ' n kuzey yamaçlar nda yer almaktad r. Kent merkezine yak nl avantaj sa lamaktad r. Ankara'ya 18 km. uzakl ktad r. Þehir merkezinden kayak tesislerine ulaß m, üniversite araçlar ve özel araçlarla mümkündür. Pistler a açs zd r ve alpin çay rlarla kapl d r. Çukur alanlarda geven ve kar dikeni görülür. ODTÜ-Hacettepe- Ankara Üniversiteleri ile Gençlik ve Spor Genel Müdürlü ü'ne ait kayak evlerinin yan s ra, bir otel ve restoranlar bulunmaktad r. KIBRIS KÖYÜ KANYONU Mamak lçesinde K br s Köyü içindeki kanyona yürüyerek ulaß lmaktad r. Tarihi Frigler e kadar uzanan bu el de memiß gizli cennet, f nd k bahçeleri, armut a açlar aras nda yer almaktad r. " Eymir Gölü TÜMÜLÜSLER (BEÞTEPELER) lk kaz 1926 y l nda Makridi taraf ndan yap lm ßt r. 1945 y l nda An tkabir alan nda yap lan toprak düzeltmesi s ras nda birkaç tümülüsün kald r lmas gerekmiß, iki tümülüs aç larak burada Friglere ait birçok çanak çömlek ile beraber çeßitli aletler bulunmußtur. Uzmanlar bu tümülüslerin, Gordion Frig mezarlar yla eß zamanl oldu unu ortaya ç karm ßt r. YUMURTATEPE (DEMETEVLER) TÜMÜLÜSÜ Çiftlik - Demetevler Kavßa nda Demetevler e giden yolun sol taraf nda yer almaktad r. 1986 ve 1987 kaz mevsimlerinde Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlü ünce kaz lm ßt r. Tümülüsün tepesinde Eski Tunç Ça na ait küçük ve yuvarlak tek bir yap ve içinde pißmiß toprak eserler bulunmußtur. 48 49

193 milyon y ll k Ankaral n n son mekan MTA TAB AT TAR H MÜZES Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü taraf ndan 1968 y l nda kurulan müze, Eskißehir yolu üzerindeki enstitü binas nda bulunuyor. Müzede, 1935 y l ndan bugüne kadar yap lan jeolojik çal ßmalar s ras nda toplanan yer bilimlerinin çeßitli evrelerine ait mineral ve taß örnekleri sergileniyor. Üç kattan olußan müzenin giriß kat tümüyle Paleontolojiye ayr ld. Üç bine erißen fosil örnekleri, Maraß filine ait fosil iskeleti monte edilmiß halde sergileniyor. 193 milyon y l önce Ankara civar nda yaßam ß, 1.5 metre çap nda dev Ammoniti ve 25 bin y l önce Anadolu da yaßam ß insana ait ayak izlerini de bu müzede bulmak mümkün. Mineraloji ve Petrografik e ayr lm ß olan 1. katta, Anadolu dan toplanan 2 bin 650 mineral ve taß örnekleri tan t l yor. Diaroma alt katta bulunuyor. Bu bölümde, Türkiye ye özgü ve nesli tükenen hayvanlar yaßam ortamlar nda tan t l yor. Adres: MTA Genel Müdürlü ü Eskißehir Yolu Tel: 0 312 287 34 30 / 2680

Paleolitikten Osmanl ya Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müze, Ankara Kalesi nin güneydo u k sm nda, Atpazar olarak bilinen semtteki iki Osmanl yap s ndan olußmaktad r. Yap lardan biri olan, Mahmut Paßa Bedesteni nin, Fatih dönemi baß vezirleri taraf ndan 1464-1471 tarihleri aras nda yapt r ld tahmin edilmektedir. Klasik tipteki bu yap da, ortada 10 kubbe ile örtülü dikdörtgen planl kapal mekân, karß l kl yerleßtirilen üstü beßik tonozlarla örtülü 102 dükkândan meydana gelen bir arasta ile çevrilidir. Kurßunlu Han olarak adland r lan ikinci yap ise, son araßt rmalara göre Fatih dönemi baß vezirlerinden Mehmet Paßa n n Üsküdar daki imaretine vak f olarak yapt r lm ßt r. Kitabesi bulunmayan yap n n 15. yüzy l n ilk yar s nda var oldu unu, 1946 y - l nda bulunan sikkeler kan tlamaktad r. Han, ortada avlu ve revak s ras ile, bunlar çeviren iki katl odalardan olußmaktad r. Zemin katta 28, birinci katta 30 oda yer al r. Han n kuzey cephesinde 11, do u cephesinde 9 ve giriß eyvan içerisinde karß l kl yerleßtirilen 4 dükkan bulunmaktad r. Bugün müze olarak kullan lan yap lar n her ikisi de 1881 y l ndaki yang ndan sonra terk edilmißtir. Ancak, Atatürk ün merkezde bir "Eti Müzesi" kurulmas iste i üzerine Kültür Müdürü Hamit Zübeyir Koßay taraf ndan Milli E itim Bakan Saffet Ar kan a yap lan öneri ile Mahmut Paßa Bedesteni ve Kurßunlu Han, Milli E itim Bakanl taraf ndan sat n al narak, 1938 y l ndan 1968 y l na kadar süren onar mlar sonunda Ankara Arkeoloji Müzesi olarak ziyarete aç lm ßt r. Bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde, Anadolu nun arkeolojik eserleri Paleolitik Ça dan, Osmanl dönemine kadar kronolojik s raya göre sergilenmektedir. Bedestenin yan salonlar nda kronolojik düzen içinde, Paleolitik, Neolitik, Eski Tunç, Assur Ticaret Kolonileri, Hitit, Phyrigia, Urartu dönemlerine ait, Karain, Çatalhöyük, Hac lar, Can Hasan, Beyce Sultan, Alacahöyük, Karaz, Mahmutlar, Eskiyapar, Elmal, Kültepe, Acemhöyük, Bo azköy, Gordion, Pazarl, Alt ntepe, Adilcevaz, Patnoz kaz lar ndan gelen çeßitli koleksiyonlar ve Yunan, Roma, Bizans dönemlerine ait örnekler; bedestenin orta salonunda, Hitit mparatorluk (Alacahöyük) ve Geç Hitit (Malatya, Karkam ß, Sakçagözü) kentlerinin giriß kap lar na ait taß kabartmalar kaz da bulunduklar biçimde sergilenmektedir. Adres: Gözcü Sokak No: 2 Hisar-Ulus Tel: 0 312 324 31 60-61 52 53

Folklorun adresi Etnografya Müzesi Etnografya Müzesi, Ankara n n Namazgâh ad yla an lan semtinde, Müslüman mezarl olan tepede kurulmußtur. 18 Temmuz 1930 y l nda halka aç lan müzenin iç avlusu, 1938 y l n n Kas m ay nda geçici kabir olarak ayr lm ßt r ve Atatürk ün naaß An tkabir tamamlanana kadar burada kalm ßt r. Bina, Cumhuriyet döneminin ilk mimarlar ndan olan Arif Hikmet Koyuno lu taraf ndan planlanm ßt r. Dikdörtgen planl, tek kubbeli yap n n duvarlar küfeki taß yla kaplanm ßt r. Al nl k k sm mermer olan oyma süslü binan n, dört sütunlu, üçlü bir giriß sistemi vard r. Müzenin önündeki bronz Atatürk heykeli, 1927 y l nda Milli E itim Bakanl taraf ndan talyan heykelt raß P. Cononica ya yapt r lm ßt r. Müzede maden eserler, dokuma giysi, silah ve a aç ißçili i sergilenmektedir. Anadolu nun çeßitli yörelerinden derlenmiß halk giysileri, süs eßyalar, ayakkab, takunya, Sivas yöresi kad n ve erkek çoraplar, keseler, oyalar, çevreler, uçkurlar, peßkirler, bohçalar, yatak örtüleri, gelin k yafetleri, damat t raß tak mlar yer almaktad r. Ayr ca müzede Anadolu etnografya ve folkloru, sanat tarihi ile ilgili eserleri içeren bir de ihtisas kütüphanesi bulunmaktad r. Adres: Talatpaßa Bulvar Türkoca Caddesi Opera Tel: 0 312 311 30 07