2.2 Değişkenler Ve Sabitler 2.2.1 Değişkenler Değişkenler bir programlama dilinde verilerin depolanma alanlarını temsil eder. Tanımlanan her değişkene bellek bölgesinden bir alan ayrılır. Bu bellek bölgesine okuma ve yazma işlemleri ise değişken ismi üzerinden sağlanır. Kısacası; Değişken, her seferinde farklı değerler içerebilen yapıdır. Yapı: <veri tipi><değişken adı>; <veri tipi><değişken adı1, değişken adı2,, değişken adın >; int i; int i, k, n;, Bir veri tipiyle birden fazla değişken tanımlanabilirken virgül işareti ile birbirinden ayrılır. ; Her kod satırının sonunda, kod satırının sona erdiğini belirten noktalı virgül işareti mutlaka kullanılır. = Operatörü Değişkene Değer Atama : Tanımlarken, Program içinde herhangi bir satırda, Bir veri tipi altında birden fazla isimle farklı değişkenler tanımlanabilir ve bu esnada, değişkene değer ataması yapılabilir. bool dogrumu = false; double yuzde = 98.32, ortalama = 35.32; char karakter = 'A'; Bazı programlama dillerinde yerel bir değişken tanımlıyorsak bu değişkeni kullanmadan önce bir değer ataması yapmak zorundayız. +,-,*,/ operatörleri kullanılarak hesaplama işlemleri yapılabilir. Sağda hesaplanan değerler soldaki değişkene atanmış oluyor. int a, b, c, d; a = 1 + 2; b = 2-1; c = 5 * 2; d = 10 / 2; Sayfa 1
Yaşam Döngüleri: Tanımlanan yerel değişkenler sadece tanımlandıkları bloktan erişebilir. Yaşam döngüleri sadece o blok olduğu için başka bir bloktan erişilemez. namespace CosmicBilisim { class Program { static void Main(string[] args) { { //Birinci blok int a = 10; { //İkinci blok int a = 20; Console.WriteLine(a); // a değişkeni Main bloğunda tanımlanmadığı için program hata verecektir. Çünkü a değişkeni sadece kendi bloğunda geçerlidir. 2.2.1.1 Değişken Tanımlama Kuralları Değişken adı içerisinde boşluk kullanılamaz. Eğer değişken adı birden fazla kelimeden oluşuyorsa kelimeler arasına _ kullanılması tavsiye edilir. string adi_soyadi;//doğru kullanım string adi soyadi;//yanlış kullanım Birçok programlama dili küçük ve büyük harflere duyarlıdır. SAYİ, sayi, Sayi değişkenleri farklı değişkenlerdir. byte sayi, Sayi, SAYİ; //3 farklı değişken tanımlamış olduk. Değişkenlerin ilk karakteri harf ya da _ (alt çizgi) ile başlamalıdır. Sayı veya diğer özel karakterlerle başlayamaz. İlk karakter dışında değişken içinde sayı olabilir. int sayi;//doğru kullanım int _sayi;//doğru kullanım int 1sayi;//yanlış kullanım int sayi1;//doğru kullanım Değişken içinde _(alt çizgi) dışında özel karakterler!, ],?, -,, >, gibi kullanılamaz. int sayi?;//yanlış kullanım int [sayi];//yanlış kullanım Programın kendi kodları değişken adı olarak kullanılamaz. string null;//hatalı kullanım int for;//hatalı kullanım Bazı yerlerde hata vermese bile, Türkçe karakterler kullanmamaya dikkat etmeliyiz. Türkçe Karakterler: ç, ı, ü, ğ, ö, Ģ, Ġ, Ğ, Ü, Ö, ġ, Ç Sayfa 2
Standart yazım şekilleri: Camel notasyonunda isim küçük harfle başlar, eğer değişken isminde birden fazla kelime geçiyor ise isimdeki diğer kelimeler büyük harfle başlar. Camel Notasyonu: maas; maasmiktari; massmiktariaciklama; Pascal Notasyonunda kelime büyük harfle başlar. Camel Notasyonunda da olduğu gibi diğer kelimelerde büyük harfle başlar. Pascal Notasyonu: Maas(); MaasHesapla(); Bu notasyonların kullanımı mecburi değildir. Fakat sürekli olarak bu tür bir notasyona uyarak kodlarınızı yazarsanız, kodlarınız daha anlaşılır bir hâle girer. Eğer ondalıklı sayı tanımlanmak istenirse veri tipi double olarak belirtilmelidir. double ondalikli = 1.2; char, veri tipi tek karakterleri veya özel karakterleri barındırır. Char değişkeninin değerleri her zaman tek tırnak içerisine yazılmalıdır. Char değişkenlerine sayılar da atanabilir. Çünkü sayılarda birer karakterdir. char karakter = 'k'; char sayikarakteri = '7'; string, veri tipleri birden çok karakteri barındırır. String ifadeler çift tırnak içerisinde kullanılır. + operatörü kullanılarak iki veya daha fazla string beraber kullanılabilir. string s = "bu"; string ss = s + " string bir ifadedir."; bool, veri tipi sadece iki değer alır: true ve false bool bl = true; bl = false; Tip Dönüşümleri Bir veri tipinde tanımlamış olduğunuz bir değişkeni başka bir veri tipine dönüştürebilirsiniz. Bu aşağıdaki örnekte gösterilmiştir. Bu durumda int tam sayıları kapsadığı için i nin değeri 7 olur. Double d = 7.5; int i = (int)d; Eğer sayı ve string ifadeleri birbirine dönüştürmek istenirse, bunun için özel dönüştürme yöntemleri kullanılır. Bunun için convert metodu kullanılır. int i = 5; string s = Convert.ToString(i);//i int ten string e dönüştürüldü. double d = Convert.ToDouble(i);//i string ten double çevrildi. byte b = Convert.ToByte(i);// i byte dönüştürüldü. sbyte sb = Convert.ToSByte(i);// i sbyte'a dönüştürüldü. short srt = Convert.ToInt16(i);// i short'a dönüştürüldü. ushort usrt = Convert.ToUInt16(i);// i ushort'a dönüştürüldü. int nt = Convert.ToInt32(i);// i int'e dönüştürüldü. long lng = Convert.ToInt64(i);// i long'a dönüştürüldü. ulong ulng = Convert.ToUInt64(i);// i ulong'a dönüştürüldü. float flt = Convert.ToSingle(i);// i float'a dönüştürüldü. decimal dclm = Convert.ToDecimal(i);// i decimal'e dönüştürüldü. char chr = Convert.ToChar(i);// i char'a dönüştürüldü. bool bl = Convert.ToBoolean(i);// i bool'a dönüştürüldü. Sayfa 3
2.2.2 Sabitler Sabitlerin değeri bir kere belirlendikten sonra başka bir yerde değiştirilemez. Bir sabit tanımlamak için const anahtar kelimesini kullanırız. Sabitler tanımlanırken ilk değer ataması yapılmak zorundadır. Program boyunca sabit değeri değiştirilemez. Yapı: const <veri tipi><değişken adı>=değer; const double pi=3.4; Sayfa 4
2.2.3 Veri Tipleri.Net de iki çeşit veri tipi vardır: Değer tipleri (value type) Referans tipleri(reference type) Değer tipleri belleğin stack bölgesinde saklanır ve veriyi direkt olarak bellek bölgesinden alırken referans tipleri bellekte heap alanında saklanır. Yani referans tipleri içinde veri değil bellekteki heap alanının adres bilgisini tutarlar. Değer Tipleri Type Adı CTS Karşılığı Boyut(size) Değer aralığı Tam Sayı Veri Tipleri byte Byte 8 bit işaretsiz tam sayı 0 ile 255 sbyte SByte 8 bit işaretli tam sayı -128 ile 127 short Int16 16 bit işaretli tam sayı -32.768 ile 32.767 ushort UInt16 16 bit işaretsiz tam sayı 0 ile 65.535 int Int32 32 bit işaretli tam sayı -2.147.483.648 ile 2.147.483.647 uint UInt32 32 bit işaretsiz tam sayı 0 ile 4.294.967.295 long Int64 64 bit işaretli tam sayı -9.223.372.036.854.775.808 ile +9.223.372.036.854.775.807 ulong UInt64 64 bit işaretsiz tam sayı 0 ile 18.446.744.073.709.551.615 Noktalı Sayı Veri Tipleri float Single 32 bit -3.4 1038 ile +3.4 1038 double Double 64 bit ±5.0 10 324 ile ±1.7 10308 decimal Decimal 128 bit ±1,5*10-28 ile ±7,9*1028 Diğer Veri Tipleri Char Char 16 bit karakterleri temsil eder Tek karakter String String 16bit*karakter adedi Karakter dizisi bool Boolean 32 bit True veya False Referans Tipleri int, double, float gibi veri tipleri değer tiplerine örnek gösterilebilir. Herhangi bir sınıf türü ise referans tipine örnek gösterilebilir. Değer tipleri birbirine eģitlenirken değiģkenin barındırdığı değer bir diğer değiģkene kopyalanır. Böylece iki farklı bağımsız değiģken oluģur. Referans tipleri ise eşitleme sırasında değişkenlerin taşıdıkları veri değil heap bölgesinde işaret ettikleri adres kopyalanır. Böylece eğer iki referans değiģkeni birbirine eģitledi isek ve daha sonra bunlardan birinde bulunan veriyi değiģtirdi ise otomatik olarak diğer referans değiģkeninin değeri de değiģir. Çünkü adreste bulunan veri değişince bu adresi işaret eden iki değişkende yeni veri bilgisine ulaşır. Değişkenlerin tuttukları değerlerin türünü ve bellekte ki büyüklüğünü tanımlar. Şimdi yukarıda gösterilmiş olan veri tiplerine örnekler verelim. Sayfa 5
byte x = 10, y = 5; x ve y değişkenleri byte olarak tanımlanmış olup değerleri atanmıştır. Programımızda bu değerlerle aritmetik işlem yaptığımız zaman çıkan sonuç int olacaktır. Çünkü sayısal ifadelerde varsayılan değer int tir. byte z = x + y;//hata: int ten byte dönüşüm hatası bu sorunu aşağıdaki şekilde çözebiliriz. Açık tip dönüşümü byte z = (byte) (x + y); Temel şey şu, boyutu kendisinden küçük bir veri tipine atama yapıldığı zaman tip dönüşümü gerekir. Örneğin int veri tipinde bir değişkeni byte veri tipinde bir değişkene atama yapabilmek için dönüşüm yapılması gerekir. Bunun tam tersi için sorun olmaz. Bu diğer sayısal veri tipleri için de geçerlidir. byte x = 10, y = 5; int z = x + y;// int>byte olduğu için sorun olmaz sbyte s = 127; short st = 32767; ushort us = 65535; int i = 123; long veri tipinin sonunda istenilirse l veya L harfi kullanılabilir. long long1 = 4294967296; long long2 = 4294967296L; Eğer float değeri virgüllü bir sayı ise değerin sonuna f veya F eklenmelidir. float f = 3.5F; double değişken değerlerinin sonuna d vey D konulabilir. double d = 3.6D; decimal değişken değerlerinin sonuna m vey M konulabilir. decimal dcml = 300.5m; Sayfa 6