Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 1/7 1. AMAÇ Bu prosedür, Kırklareli Halk Sağlığı Laboratuvarına gelen resmi ve özel, klinik dışı su analizi için getirilen numunelerin belirlenen kriterlere uygun olarak kabul edilmesini amaçlar. 2. KAPSAM Bu prosedür; insani tüketim amaçlı sular, havuz suyu, yüzme suyu ve hemodiyaliz çözeltilerinin dilüsyonunda kullanılan sularda kimyasal ve mikrobiyolojik analiz amacıyla gelen numunelerin, belirlenen kriterlere uygun olarak kabul edilmesi ve ilgili laboratuvarlara güvenli bir şekilde dağıtımı uygulamalarını kapsar. Numunelerin alınma şartlarını kapsamaz. 3. SORUMLULAR Numunelerin ve numunelere ait belgelerin kabul kriterlerine göre uygunluğunun kontrolü, numunelerin Klinik Dışı Numune Kabul Formu na kayıt edilmesi, gerektiğinde Red/ Uygun Olmayan Numune Bildirim Formu ve Numune İade Formunun Doldurulması, protokol numaralarının verilmesi, numunelerin etiketlendirilmesi ve güvenli bir şekilde ilgili birimlere dağıtımından numune kabul birim personeli; dağıtımı yapılan numunelerin teslim alınmasından birim analistleri; numune kabul prosedürlerindeki işleyişin kontrolü ve iyileştirilmesinden numune kabul birim sorumlusu sorumludur. 4. UYGULAMA 4.1. SINIFLANDIRMALAR Geliş Yerleri: Resmi numuneler (kontrol ve denetim, kamu kuruluşları, zehirlenme vakaları, adli kontrol, şikayet amaçlı, piyasa kontrol amaçlı gelen numuneler) ve özel numuneler. Tüm numuneler ücrete tabi iken istisnai olarak; salgın, doğal afet gibi olağanüstü hallerde valilik talimatında ücretsiz olarak belirtilmişse, bu numunelerin analizleri ücrete tabi değildir. Numune cinsi: İçme-kullanma suyu (şebeke, arıtma, kuyu, kaynak) kaynak suyu, içme suyu, havuz suyu, yüzme suyu, hemodiyaliz çözeltilerinin dilüsyonunda kullanılan sular. Analiz tipleri: Mikrobiyolojik ve Kimyasal Analiz Numune alma amacı: Rutin, salgın inceleme, şikayet, resmi kurum talebi, afet olağandışı durumlar, içme suyu kabulleri vb. Numune Analiz türü: Kontrol, kontrol (tekrar), kontrol (sanitasyon), denetim, piyasa gözetim denetimi, genel kontrol
Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 2/7 4.2. NUMUNELERİN TESLİM ALINMASI Numuneler; kargo, posta aracılığı veya özel/resmi kurye ile ulaştırılır. Numuneler, resmi tatil günleri hariç Pazartesi, Salı, Çarşamba günleri saat 15: a kadar Numune Kabul Birimine teslim edilir. Acil durumlarda (salgın vb. gibi) mesai saatleri dışında gelen numunelerin teslim alınmasından ve analizinden nöbetçi personel/ler sorumludur. Numune ile birlikte gelen istem yazıları (dilekçe/analiz Talep Formu) evrak-kayıt biriminde kayıt altına alındıktan sonra, numune ve numuneye ait belgelerin, numune kabul birimi personeli tarafından numune kabul kriterlerine göre kontrolü yapılır. 4.3. NUMUNE BELGELERİNE AİT KABUL KRİTERLERİ Numunelerin kabulü için gönderilmesi gereken belgeler, en az aşağıdakileri içermelidir. Resmi numunelerde: Numune istem yazısı (dilekçe, resmi yazı, üst yazı), Numune Alma Formu. Özel numunelerde: Ücret ödeme dekontu, (Analiz Talep Formu) veya (Numune Alma Formu ve numune istem yazısı (dilekçe)) Numune istem yazısında bulunması gerekenler: Numuneyi gönderen kurumun adı, iletişim bilgileri (adres, tel, fax, e-mail), kurum yetkilisi imza, analiz amacı, Numune Alma Formu eki. Numune Alma Formu nda bulunması gerekenler: Numuneyi gönderen kurum, numune sahibi, sıra no, numune alma noktası, suyun cinsi, analiz türü, analiz tipi, numune adeti-miktarınevi, numune alma tarih-saati, ÇBS kodu, yüzeysel sudan etkilenme durumu, arıtımda kullanılan bileşik, havuz sularında dezenfeksiyon türü, aktif klor (ppm), numune alan görevli isim ve imzası ile doldurulmalıdır. Aynı forma numune kabul birim personelinin kontrolü sonrasında mühür durumu, protokol no, numune uygunluk durumu not alınır. Teslim eden ve teslim alan kişiler tarafından imzalanır. ÇBS kodu: Denetim izlemi ve su sanitasyon çalışmaları kapsamında gelen kontrol si numunelerinde ÇBS kodu mutlaka bulunmalıdır. Numune Alma Formu ile ÇBS deki bilgiler tutarlı olmadığı taktirde, Madde 4.6: Dokümanları Eksik veya Uygun Olmayan Numune maddesine göre hareket edilir. Yüzeysel sudan etkilenme durumu: Kontrol amacıyla gelen içme-kullanma, içme ve kaynak sularında; suyun sadece yüzey suyundan alınması ya da yüzey suyundan etkilenmesi durumu, C. Perfringens (sporlar dahil) parametresine bakılmasının gerekliliği için formda belirtilmelidir. Arıtımda kullanılan bileşik: İçme-kullanma ve içme sularında, şayet arıtımda alüminyum ve demir bileşikleri kullanılıyor ise; bu parametrelerin de analize dahil edilmesi için, arıtım bilgisi formda belirtilmelidir.
Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 3/7 Havuz sularında dezenfeksiyon türü: Suyun dezenfeksiyonunda "hidrojen peroksit + biguanide" kullanılması halinde ilgili yönetmelik mevzuat limitleri değiştiğinden, uygunluğun doğru değerlendirilebilmesi için dezenfeksiyon türü bilgisi formda belirtilmelidir. Aktif klor ölçümü (ppm): Doğal kaynak suları ve içme sularında klor kalıntısı bulunmamalıdır. ÇSDB su sanitasyonu kapsamındaki çalışmalarda numuneyi alan personel numune alım noktasında aktif klor ölçümünü yapmalı ve ilgili formda belirtmelidir. Numune üzerindeki etiketlerde bulunması gerekenler: Numune sıra no, resmi numunelerde ÇBS kodu, numune alma tarih-saat, suyun cinsi, analiz tipi,analiz türü (varsa ek parametre) bilgileri ve yer almalıdır. Analiz ücretleri: Resmi numunelerde ilgili kamu kuruluşuna raporlandırma sonrası aylık olarak bildirilirken; özel numunelerde dekontlar, analiz öncesi dokümanlara eklenmiş olmalıdır. Analiz ücretleri güncel tarihli Fiyat Tarifeleri ve Analiz Bilgileri Kitapçığına göre belirlenir. Analiz ücreti ödenmemiş/eksik ödenmiş numunelerin dokümanları eksik olarak kabul edilir. Numunenin İadesi: Numune sahibi tarafından analiz bittikten sonra kalan numunenin iadesi talep edilirse, istem yazısında yazılı beyan edilmelidir. Numune İade Formu düzenlenerek, analizden sonra kalan numune, rapor tesliminde Numune İade Formunun bir nüshası ile birlikte iade edilir. Diğer durumlarda analiz raporları sonuçlandırıldıktan sonra ve iade talebi olmasına rağmen numune sahibi tarafından, raporun çıkmasını takiben 7 iş günü içinde geri alınmamış ise tüm numuneler imha edilir. Kabul Sonrası Değişiklikler: Numune sahibi tarafından numune kabulünden sonra istenen değişiklikler (parametre eklemek, değiştirmek vb.) analiz tamamlanana kadar, yazılı olmalıdır. 4.4. NUMUNELERE AİT KABUL KRİTERLERİ Dış Ambalaj Kontrolü: Paket açılmadan kargo ile gelen numunelerin kargo kağıdı, posta ile gelen numunelerin posta alındı belgesinin varlığı kontrol edilir. Resmi kurye ile gelen numunelerde ise, teslim eden kişinin adı soyadı ve imzası alınır. Numune kabul personeli/sorumlusu tarafından teslim alınan paketin kontrolü yapılır. Pakette hasar (yırtık, delik, ezik, açık ve içindeki numuneye zarar verecek kadar kirli olup olmadığı) kontrol edilir. Numune Üzerindeki Etiket Bilgileri: Etiketler yırtılmamış, ıslanmamış olmalıdır. Üzerinde numune sıra no, numune alma noktası, numune alma tarih-saati bilgileri ve resmi numunelerde ek olarak ÇBS kodu bilgileri okunaklı ve eksiksiz yer almalıdır. Mühür Kontrolü: Numunenin resmi olarak alındığının göstergelerinden biri olan mühür, kurşun, mum, plastik eritme mühür olabilir. Numunenin mühürleniş biçimi numuneyi alan dışında bir başkası tarafından değiştirilmesini engelleyecek şekilde olmalıdır. Numunelerin mühürlü olup olmadığı, numune kabul sırasında not alınır ve analiz raporunda mühür durumu belirtilir.
Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 4/7 Numune Kapları: Numune özelliklerini değiştirecek şekilde deformasyona (çizilme, kırılma, yırtılma, ezilme, çatlama, eksilme, sızdırma vb. ) uğramamış olmalıdır. Orijinal ambalajında gönderildiği belirtilen numunelerin kapak bütünlüğü korunmuş olmalıdır. PP: Polipropilen, PE: Polietilen, PTFE: Politetrafloroetilen Mikrobiyolojik analiz için gönderilen tüm su çeşitleri için kullanılacak şişeler, bu amaç için üretilmiş renkli veya güneşten korunmuş steril plastik (PP, PE) veya cam şişeler olmalıdır. Dezenfekte edilen (klor, ozon, hidrojen peroksit vb) veya dezenfekte edildiğinden şüphe edilen tüm su şişeleri, sodyum tiyosülfatlı şişelere alınmalı ve sodyum tiyosülfat oranı şişe üzerinden izlenebilmelidir. Doğal kaynak suları ve içme sularında klor kalıntısı bulunmamalıdır. ÇSDB su sanitasyonu kapsamındaki çalışmalarda numuneyi alan personel numune alım noktasında aktif klor ölçümünü yapmalı ve ilgili formda belirtmelidir. Özel numunelerde bu kriter uygulanamaz; şartlı kabul yapılır. Hemodiyaliz çözeltilerinin endotoksin aranması için kullanılacak şişeler mutlaka laboratuvardan temin edilecek olan, toksinden arındırılmış şişe veya sodyum tiyosülfatsız steril şişe içerisinde getirilmelidir. Kimyasal analiz için gönderilen numune kapları, suyun kimyasal yapısını değiştirmeyecek nitelikte, şeffaf, bu amaç için üretilmiş temiz plastik (PP, PE, PTFE) veya cam kaplarda olmalıdır. Kimyasal maddelerle steril edilmiş kaplarda gelen numuneler kabul edilmez. Numune Miktarı: İstenen parametrelerin çalışılması için yeterli olmalı ve buna uygun yeterli büyüklük ve sayıda şişeler kullanılmalıdır. Numune cinsine göre gerekli olan en az numune miktarları tabloda verilmiştir. Numune kabı tam ağzına kadar doldurulmamalı, üstte bir parmak boşluk (1/1luk üst kısmı) kalacak şekilde numune alınmalıdır (LAL numunesi hariç). Ambalajlanmış suların kullanıldığı sebillerden alınan sular, kaynak suyu olarak kabul edilir. Numune miktarı istenen parametrelerin çalışılması için yeterli olmalıdır. Özel numunelerde yeterli miktarda gönderilmeyen numuneler reddedilir veya numune sahibi bilgilendirilerek istediği parametreler çalışılabilir. Saklanma Ve Taşıma: Tüm su numuneleri alındıktan sonra güneş ışınlarından korunarak ve birbirlerine bulaş olmasını engelleyecek önlemler alınarak saklanmalı ve taşınmalıdır. Süre: Tüm mikrobiyolojik su numuneleri alındıktan sonra bekletilmeden laboratuvara teslim edilmelidir. Bu sürenin numunenin alındığı saatten itibaren, numunenin kendi sıcaklığında muhafaza edilmesi halinde en fazla 6 saat olup, tabloda her numune cinsi için numunenin alındığı andan analize kadar geçen en fazla süre belirtilmiştir.
Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 5/7 Sıcaklık: Soğuk zincir 5 C (±3 C) aralığı olarak kabul edilmektedir. Mikrobiyolojik numunelerde bu şartların sağlanması için numune alımı ve taşınmasından sorumlu birim, gerekli önlemleri alarak numuneleri laboratuvara teslim etmeli ve bu amaca uygun taşıma kapları kullanmalıdır. Numunelerin donmaması için uygun sayıda buz aküsü kullanılmalı ve numunelerin buz aküleri ile teması engellenmelidir. Bir kısmı bile donmuş olduğu tespit edilen numuneler reddedilir. 4.5. NUMUNE VE BELGELERİN SEVKİ Numunelerin laboratuvarlara sevk edilmesi esnasında, gizlilik, tarafsızlık, güvenirlilik esasına binaen laboratuvara gelmeden yapıştırılmış olan etiket bilgileri silinir. Numune kabul birimi personeli tarafından, numune ve dokümanları kabule uygun olanların, dokümanları raporlandırma birimine; numuneler etiketlendirilerek (numune protokol numarası, numune kabul tarihi yazılır) ilgili birimlere sevk edilir. Kabul edilen numunelerin laboratuvara sevk edilmesi aşamasında, cam veya plastik kaplarının veya orijinal numune ambalajlarının kırılmaması, patlamaması ve bozulmaması ile ilgili gerekli önlemler, Numune Kabul Birimi tarafından alınmalıdır. 4.6. NUMUNE KABUL KRİTERLERİNE GÖRE UYGUN OLMAYAN NUMUNELER Analiz için gelen numune, yukarıda belirtilen durumlardan herhangi birini taşımıyor ise Numune Kabul Kriterlerine Göre Uygun Olmayan Numune olarak kabul edilir ve aşağıda belirtilen prosedüre göre hareket edilir. Dokümanları Eksik veya Uygun Olmayan Numuneler: Dokümanları tamamlanıncaya kadar kontrollü saklama alanlarında (2-8 o C de ışıktan uzak olarak) beklemeye alınır. 1 hafta sonunda bekleme süresi dolan, dokümanları tamamlanmayan/numune sahipleri tarafından alınmamış numuneler, imha edilir. Numune Kabul Kriterlerine Göre Uygun Olmayan Numuneler: Reddedilecek her numune için, Numune Red/Uygun Olmayan Numune Bildirim Formu doldurulur. Numuneyi gönderen kurum/ numune sahibi telefon ile bilgilendirilir, yeni bir numune göndermeleri istenir. Rutin amacıyla gelen resmi numuneler: kabul kriterlerini karşılamıyorsa reddedilir (aynı numune ÇBS de de reddedilir). İstisnai haller: Aşağıda belirlenen durumlarda numuneler, kabul kriterlerini karşılamasa dahi, raporda bu durumun belirtilmesi şartı ile kabul edilebilir: a) Salgın vb olağanüstü durumlarda, b) Bir kez daha numuneye ulaşılması mümkün olamayacak durumlarda, c) Numune sahibinin uygunsuzluğu kabul etmesi/beyan etmesi durumunda. 4.7. SONUÇ VERME SÜRESİ Numune kabulden itibaren, kimyasal analizler en geç 3 gün; mikrobiyolojik analizler en geç 5 gün içinde raporlandırılır. İş yoğunluğu, cihaz arızası gibi nedenler göz önünde bulundurularak analiz süreleri uzatılabilir.
Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 6/7 Numune Cinsi Analiz Türü Parametre (*ek parametre) Birim Metod, Referans Standart Mevzuat Limitleri Numune Miktarı/ Numune Kabı Özelliği/ Taşıma Süresi ve Şekli İçme - Kullanma Suyu İçme/ kaynak suyu (1) Kontrol Denetim Kontrol Kontrol ve Piyasa Gözetim Denetimi Havuz Suyu - Kimyasal İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Ek-2 Tablo A Renk - Organoleptik Tüketicilerce kabul Bulanıklık - Organoleptik edilebilir ve herhangi Koku - Organoleptik bir anormal değişim Tat (2) - Organoleptik yok. İletkenlik µs/cm -1 (2ºC) Kondüktometrik, TS 9748 EN 27888 25 ph - Elektrometrik, TS3263 ISO 1523 6,5 9,5 *Nitrit (3) mg/l Spektrofotometrik,5 Amonyum mg/l Spektrofotometrik,5 *Alüminyum (4) µg/l Spektrofotometrik 2 *Demir (4) µg/l Spektrofotometrik 2 Mikrobiyolojik İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Ek-2 Tablo A *C. perfringens (Sporlar dahil) (5) (CFU/1 ml) 98/83/EC Direktifi E. coli (CFU/1 ml) TS EN ISO 938-1 Koliform bakteri (CFU/1 ml) TS EN ISO 938-1 Mikrobiyolojik İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Ek-1 (a) Escherichia coli (CFU/1 ml) (E. Coli) TS EN ISO 938-1 Enterokok (CFU/1 ml) TS EN ISO 7899-2 Koliform bakteri (CFU/1 ml) TS EN ISO 938-1 Kimyasal İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Ek-2 Tablo A Renk - Organoleptik Tüketicilerce kabul Bulanıklık - Organoleptik edilebilir ve herhangi Koku - Organoleptik bir anormal değişim Tat (2) - Organoleptik yok. İletkenlik µs/cm -1 (2ºC) Kondüktometrik, TS 9748 EN 27888 25 ph - Elektrometrik, TS3263 ISO 1523 6,5 9,5 Amonyum mg/l Spektrofotometrik,5 *Alüminyum (4) ug/l Spektrofotometrik 2 *Demir (4) ug/l Spektrofotometrik 2 Mikrobiyolojik İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Ek-2 Tablo A *C. perfringens (Sporlar dahil) (5) (CFU/1 ml) 98/83/EC Direktifi E. coli (CFU/25 ml) TS EN ISO 938-1 Koliform bakteri (CFU/25 ml) TS EN ISO 938-1 P. aeruginosa (CFU/25 ml) TS EN ISO 16266 22 ºC de koloni sayımı (CFU/ ml) TS EN ISO 6222 2 (8) 36 ºC de koloni sayımı (CFU/ ml) TS EN ISO 6222 5 (8) Kimyasal Yüzme Havuzlarının Tabi Olacağı Sağlık Esasları ve Şartları Hk. Yönetmelik Ek-1,2 Renk Pt/Co Spektrofotometrik 1 Bulanıklık NTU Türbidimetrik,5 Amonyum (6) mg/l Spektrofotometrik,5 Nitrit mg/l Spektrofotometrik,5 Nitrat mg/l Spektrofotometrik 5 Bakır mg/l Spektrofotometrik 1 Alüminyum mg/l Spektrofotometrik,2 1 veya 1.5 L Cam/PE/PP 5 ml/ 18 saat 5 ml/ 18 saat 1.5 L Cam/PE/PP veya orjinal ambalaj 1 L (PGD ler: 1 L Orijinal ambalaj)/ 12 saat *1 1 veya 1.5 L Cam/PE/PP
Dok. No YÖN.PR.2 Yayın Tarihi 21.8.15 Rev. No Sayfa No: 7/7 Yüzme suyu Hemodiyal iz suları - - Toplam alkalinite (6) (CaCO 3) mg/l Titrimetrik 3-18 Bağlı klor (7) mg/l Spektrofotometrik,2 Mikrobiyolojik Yüzme Havuzlarının Tabi Olacağı Sağlık Esasları ve Şartları Hk. Yönetmelik Ek-3 Toplam koloni (jerm) (CFU/ ml) sayısı TS EN ISO 6222 2 Toplam koliform bakteri (CFU/1 ml) TS EN ISO 938-1 Escherichia coli (E. Coli) (CFU/1 ml) TS EN ISO 938-1 Pseudomonas (CFU/1 ml) aeruginosa TS EN ISO 16266 Mikrobiyolojik Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği Ek-1 Tablo A Toplam koliform (CFU/1 ml) Kılavuz 5 TS EN ISO 938-1 Zorunlu 1 Fekal koliformlar (CFU/1 ml) Kılavuz 1 TS EN ISO 938-1 Zorunlu 2 Fekal streptokok (CFU/1 ml) Kılavuz 1 TS EN ISO 7899-2 Zorunlu 1 Mikrobiyolojik Su Arıtma Sistemi Yönergesi Ek:1 Tablo 1 Mikrobiyal (CFU/ ml) kontaminasyon Avrupa Farmakopesi < 1 Bakteriyal endotoksin (IU/ ml) LAL yöntemi, Avrupa Farmakopesi <,25 1 L / Steril şişe / 12 saat (9) 1 L/ 4 C (± 1 C) 24 saat 1 x 1 ml/ endotoksinden arındırılmış LAL şişesinde (1) / 18 saat (1) Kaynak sularında demir, kükürt, mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava kullanılarak ayrıştırılması halinde, ozon, bromat ve bromoform parametrelerine; florürün aktif alüminyum kullanılarak ayrıştırılması halinde, florür parametreleri kontrol izlemine dahil edilir. Laboratuvarımızda ozon, bromat, bromoform ve florür parametreleri çalışılmamaktadır. Bu yöntemlerle ayrıştırılan kaynak suları laboratuvarımıza kabul edilmemektedir. (2) Orijinal ambalajında getirilmeyen numunelerde bakılmamaktadır. (3) Dezenfeksiyon yöntemi olarak kloraminasyon kullanıldığında gereklidir. (4) İçme-kullanma ve İçme sularında; yalnızca arıtımda kullanıldığında gereklidir. (5) Suyun sadece yüzey suyundan alınması ya da yüzey suyundan etkilenmesi halinde gereklidir. (6) Suyun dezenfeksiyonunda "hidrojen peroksit + biguanide" kullanılması halinde hidrojen peroksit 4-8 mg/l aralığında olmalıdır. Bu durumda ph 8,2 amonyum 1,5 mg/l ve toplam alkalinite 22 mg/l düzeyine kadar uygun kabul edilir. Bu havuzlarda serbest klor ölçümü yapılmaz, hidrojen peroksit ve biguanide ölçümü yapılır. (7) Suyun dezenfeksiyonunda klor ve klorlu bileşiklerin kullanıldığı havuzlarda bakılır. (8) Kaynaktan alınan numunede maksimum: 22 C de koloni sayımı 2/ml, 37 C de koloni sayımı 5/ml İmlâhanede ambalajlandıktan sonra alınan numunede: 22 C de koloni sayımı 1/ml, 37 C de koloni sayımı 2/ml Piyasada satılan ambalajlı sulardan alınan numunede: İmlâhane için belirlenen sınır değerin on katını geçemez. (9) 22 ve 37 C Toplam Koloni Sayımı parametrelerinin çalışılması istenmediği durumlarda bu süre 18 saattir. (1) Hemodiyaliz çözeltilerinin endotoksin aranması için kullanılacak şişeler mutlaka laboratuvardan temin edilecek olan, toksinden arındırılmış şişe veya sodyum tiyosülfatsız steril şişe içerisinde getirilmelidir. 5. İLGİLİ DOKÜMANLAR 5.1. Klinik Dışı Numune Kabul Formu 5.2. Red/ Uygun Olmayan Numune Bildirim Formu 5.3. Numune İade Formu 5.4. Analiz Talep Formu 5.5. Numune Alma Formu 5.6. Analiz Fiyat Listesi Kalite Yönetim Birimi klasöründe bulunan belge güncel ve kontrollü olup, basılı belge KONTROLSÜZ KOPYA dır.