HERSEK DELTASINDAKİ KIYI ALANI KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN COĞRAFİ ANALİZİ * ÖZET

- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p. 2033-2052, ANKARA-TURKEY HERSEK DELTASINDAKİ KIYI ALANI KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN COĞRAFİ ANALİZİ * Murat UZUN ** ÖZET Kıyılar, barındırdığı özellikler, potansiyeller ve çekicilikler sayesinde daima beşeri faaliyetlerin baskısı altında bulunan, aynı zamanda yenilenemeyen kaynaklar olan hassas bir ekolojik dengenin olduğu alanlardır. Delta kıyıları da, kıyı unsurlarının yanında kendi coğrafi unsurlarıyla önemli kullanım alanları durumundadır. Belirtilen kıyı alanlarında son yıllarda yoğun beşeri baskılar nedeniyle kıyı alanı kullanımında değişimler yaşanmıştır. Meydana gelen bu değişimler ise delta kıyılarının bütün unsurlarını etkilemeye başlamıştır. Belirtilen durumların yaşandığı alanlardan biri de Hersek deltasıdır (Altınova/Yalova). Çalışmada, Hersek deltası kıyılarında kısa zamanlı olarak meydana gelen büyük değişimler incelenmiştir. Bu kapsamda 2004, 2009 ve 2014 yıllarına ait Landsat uydu görüntülerinden faydalanarak CBS ve coğrafi analiz yöntemleriyle Hersek deltası kıyılarında meydana gelen kıyı kullanımı değişimi tespit edilmiştir. Hersek deltasındaki kıyı kullanımı değişimi 3 ayrı dönemde karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiş ve coğrafi analizi yapılmıştır. Hersek deltası kıyılarında 2004 yılında altı farklı kıyı kullanım türü tespit edilmişken, 2009 yılında yedi, 2014 yılında ise sekiz kıyı kullanım türü tespit edilmiştir. Bu dönemde çalışma alanına eklenen kıyı kullanım türleri ise sanayi ve kamulaştırma alanıdır. Hersek deltasında meydana gelen kıyı kullanımı değişiminin başlıca nedenini yerleşme, sanayi alanı ve İzmit Körfezi köprüsü geçişi (kamulaştırma alanı) gibi alanların artması, bunun sonucunda tarım alanlarının azalması oluşturmaktadır. Kıyı alanında meydana gelen dolgu çalışmaları da diğer değişim unsurunu meydana getirmektedir. Hersek deltasında meydana gelen bu değişimlerin deniz ve kara ortamına etkileri olacaktır. Bunun sonucunda çalışmada, kıyı kullanımı değişiminin yaratacağı etkiler ve alınması gereken önlemlerde belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kıyı Alanı Kullanımı, Kıyı Değişimi, Coğrafi Analiz, CBS, Hersek Deltası, * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir. ** MEB- Bolu Mengen Aşçılar Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi, El-mek: murat_uzun53@hotmail.com

2034 Murat UZUN THE ANALYSIS OF GEOGRAPHIC TO CHANGE OF USAGE OF THE COASTAL LAND IN DELTA OF HERSEK ABSTRACT Coasts, the specifications, potentials and always under pressure from human activities, thanks to the attractive surroundings which, at the same time a delicate ecological balance which are not refreshed is the source fields. Next to the coast of the Delta, the coastal elements of their geographical area of usage with is important. The specified coastal areas in recent years due to intense human pressures on coastal area has experienced changes in use. If these changes are occurring in all aspects of the coast began to affect delta. One of the areas experiencing the specified conditions and Herseka is delta (Altınova/Yalova). In Study the Hersek Delta coast short-stroke occurred as major changes have been studied. In this context, 2004, 2009 and 2014 years Landsat image of GIS and geographical analysis methods with the use of exchange that occurred off the coast of the Hersek delta coast have been identified. The use of 3 different period as compared to the exchange banks evaluated and geographical analysis has been made in delta of Hersek. While six different coastal usage type have been identified in 2004, seven is in 2009, has been found in eight coastal usage type in 2014 in coasts of Hersek delta. In this period, is added coast of usage types area of expropriation and industry to study area. Hersek delta occurred in the coastal settlement of the main causes of the change of use, industrial area and Gulf of Izmit Bridge crossing (expropriation area), resulting in an increase in areas such as the reduction of farmland is cumulative. Other changes that occurred in the area of coast fill studies made the elements. This changes will have impacts to the environment and land and sea in Hersek delta. The result of this study, the effects of the use of the coast and are indicated in the measures to be taken. Key Words: Usage of Coastal Land, Change of Coast, Analysis of The Geographic, GIS, Delta of Hersek 1. GİRİŞ Kıyılar, kıyı alanları, insanın doğaya gereksinim duyması ve doğa ile olan karşılıklı etkileşiminden dolayı daima yoğun kullanım alanlarından olmuştur (Akyarlı vd., 2003: 65, Akyol, Sesli, 2006, Lavoi, 2007, Özşahin, Ekinci, 2012: 326). Kıyı alanlarının kara ve deniz ekosisteminin etkileşim sahasında olması, yarattığı çekicilikler, imkânlar ve potansiyeller insanoğlunun bu alanlardan faydalanmasını sağlamıştır. Geçmişten günümüze insanoğlunun yerleşme başta olmak üzere tarım, ulaşım, sanayi, turizm gibi birçok faaliyetini kıyı alanlarında yapması, bu alanlara olan ilginin ve yoğun kullanım baskısının göstergesidir (Kenchington, Crawford, 1993: 117, Sesli, 2002: 3, Karslı vd., 2007, Köksal, 2008: 617 Cengiz, Yazgan, 2010). Ancak kıyıların doğal yapısı beşeri faaliyetlerin imkânını etkilemekte, kullanım alanlarının sınırlarını ve boyutlarını çizmektedir. Bazen beşeri müdahaleler bu sınırları aşmakta ve kıyıların doğal yapısını değiştirerek kıyı alanlarında her türlü faaliyete imkan sağlamaktadır. Kıyı alanlarında meydana gelen bu faaliyetler kıyılar başta olmak üzere kıyının bütün unsurlarını etkilemektedir. Bu durum sonucunda, kıyı

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2035 alanlarının doğal niteliğini bozucu boyutlara ulaşan kullanım faaliyetleri, yenilenmesi çok zor olan kıyı alanlarını yoğun şekilde tahrip etmektedir. Kıyılar ayırt edici özellikleriyle, beşeri unsurlar olan kentleşme, sanayi, ulaşım, turizm gibi ekonomik ve toplumsal faaliyetler için çekici özellikte olan ve yenilenemeyen doğal kaynaklar durumundadır. Dünya nüfusunun hızla artması ve göçlerin sonucunda yaşanan plansız gelişmeler, hayatını devam ettirmek isteyen tüm canlılar için gerekli olan, doğal zenginliklerle dolu kıyı ortamlarını tahrip etmektedir. Kıyılardan plansız yararlanma biçimleri, kıyı miktarının arttırılamaz olması nedeniyle kullanma ve koruma dengesinin bozulmasına bağlı çok yönlü sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktır (Dal, Baysal 2007: 70, Uysal, Yanmaz, 2009). Kıyı alanlarında meydana gelen bu sorunların çözümü için kıyı kullanımı ve yönetimi, bütünleşik kıyı alanları yönetimi, Spicosa (Tolun vd., 2012: 3) gibi plan ve projeler üretilmekte ve uygulanmaya çalışılmaktadır (Sesli, 2003: 13, Aşan, 2004: 269, Cicin-Saina, Belfiore, 2005: 850, Özhan, 2008, Bahadır, 2012: 66, Baki, Ergun, 2012, 178). Dünya genelinde başlayan ve ülkemizde de bazı alanlarda yapılan çalışmaların istenilen seviyede olmaması ve halen yanlış kıyı alanı kullanımlarının yaşanması, hassas bir dengeye sahip olan kıyı alanlarını tehdit etmeye devam etmektedir. Kıyı alanı, birçok unsuru içinde barındırması bakımından polijenik bir özellik taşımaktadır. Ancak kıyıların doğal yapısı, bu alanlarda meydana gelecek kıyı kullanımı çeşitlerini ve etkilerini de belirlemektedir (Erol, 1997: 95, Turoğlu, 2009: 32-33, Santhiya vd., 2010: 565, Doygun vd., 2011:5). Alçak kıyıların oluşturduğu potansiyeller nedeniyle yüksek kıyılara oranla daha fazla kullanım baskısına maruz kaldığı görülmüştür. Bu durumda alçak kıyı alanlarındaki kıyı birimlerinin de beşeri baskı altında kalmasına neden olmuştur. Alçak kıyı alanlarındaki delta alanları da bu sahalardan biridir. Delta kıyıları, içinde barındırdığı sulak alan, lagün ve lagüner ortamlar (Tagliania, 2003: 810), kumul, plaj, kıyı bitkileri, akarsu ağzı gibi birçok coğrafi unsur nedeniyle deniz ve kara ortamları açısından çok hassas dengelerin var olduğu alanlardır. Delta kıyıları, deniz ve kara ekosistemlerinin bir bütünlük içinde bulunduğu hassas bir yapıya sahiptir. Ancak jeomorfolojik birim olan delta alanı ve kıyılarının son yıllarda insan faaliyetleri açısından yoğun ve bilinçsiz şekilde kullanımı bu alanlardaki hassas dengenin de bozulmasını beraberinde getirmiştir. (Özşahin, Ekinci, 2012: 325) Delta kıyılarının ve genel alanındaki tarım, hayvancılık faaliyetlerinin yanında yerleşme, sanayi, turizm ve ulaşım baskısıyla birlikte kıyıda meydana gelen dolgu çalışmalarının hepsi kıyılardaki doğal dengenin bozulmasına neden olmaktadır. Kıyılarda, özellikle de delta kıyılarında zamanla oluşan bu kullanım türlerinin yarattığı etki kıyı alanları için önemli sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bahsedilen kıyı alanı, delta kıyısı ve zamanla oluşan kıyı kullanım değişimlerin meydana geldiği alanlardan biri de Hersek deltası (Altınova/Yalova) kıyılarıdır. Hersek deltası, İzmit Körfezi kıyıları içinde alan açısından en büyük delta sahasını oluşturmakla birlikte barındırdığı lagün, sulak alan ve son yıllarda sahada meydana gelen büyük değişimler nedeniyle kıyı kullanımı, yönetimi ve planlaması çalışmalarının yoğun şekilde yapılması gereken alanlardan biri haline gelmiştir. Bu çalışmada son 10 yıllık dönem içersinde Hersek deltası kıyılarında meydana gelen değişim coğrafi bakış açısıyla analiz edilmiştir. Yapılan kıyı kullanımı analizleri sonucu meydana gelen kıyı kullanımı değişimi ile delta kıyılarında ve diğer coğrafi unsurlarda değişimin yaratacağı etkiler incelenmiştir. 2. AMAÇ, MALZEME ve YÖNTEM Çalışmada, ilk olarak Hersek deltası, kıyı kullanımı ve değişimi ile ilgili literatür çalışması yapılmıştır. Hersek deltasındaki yakın zamanlı meydana gelen değişimin tespit edilmesi için Landsat ETM görüntüleri temin edilmiştir. İnceleme alanında son 10 yılda meydana gelen kıyı kullanımı tespiti amacıyla 2004, 2009 ve 2014 yılı olmak üzere beşer yıllık aralıklı uydu

2036 Murat UZUN görüntüleri alınmıştır (Şekil 1). İnceleme alanında, alınan uydu görüntülerinden faydalanarak uzaktan algılama ve CBS teknikleriyle kıyı kullanımındaki değişimler tespit edilmiştir. Bunun için kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırmanın uygulandığı Erdas Imagine 8.7 yazılımı da kullanılmıştır (Li, Chen, 2003, Aleskeikh, 2007: 62, Kurt vd., 2010: 116). Değişim analizinin doğruluğu için farklı yöntemler kullanılmıştır (Kappa istatistiği) (Bayram, vd., 2008: 985, Kurt, vd., 2010: 117). Ancak piksel olarak değerlendirilmenin yapıldığı bu yazılım yeterli olmadığından, çalışmanın doğruluğu için çalışma alanına ait çok detaylı uydu görüntülerinden ve değişik yıllarda yapılan (2009, 2012, 2013 ve 2014) arazi çalışmalarından yararlanılmıştır. Bütün bu veriler ArcGIS 10 programına aktarılmış ve kıyı alanı kullanımında meydana gelen değişim tespit edilmiştir. Kıyı alanında meydana gelen değişimler 2004-2009, 2009-2014 ve 2004-2014 yılları arasında 3 ayrı dönem olarak değerlendirilmiştir. Çalışma alanında tespit edilen kıyı kullanım çeşitleri; yerleşme, tarım, sanayi, orman alanı, askeri alan, sulak alan ile kamulaştırma alanı olarak sahada görülen İzmit Körfezi köprüsünün geçeği alan olarak belirlenmiştir. Çıplak yüzeyler, kumul alanları ve boş alanlar ise bütün dönemlerde detaya girmemek için diğer kullanım alanı olarak tespit edilmiştir. Yapılan bütün bu işlemler coğrafi analiz yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Şekil 1: Çalışmada kullanılan 2004, 2009 ve 2014 yıllarına ait uydu görüntüleri Hersek deltasında 2004-2009, 2009-2014 ve 2004-2014 yılları arasında meydana gelen ve 3 dönemde tespit edilen kıyı alanı kullanımındaki değişimler coğrafi analizler ve bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucu ortaya çıkan veriler ve analizler çalışmaya yansıtılmıştır. Bu değerlendirmeler ışığında; Hersek deltasında kısa zamanlı olarak meydana gelen kıyı kullanımı değişimin tespiti, dağılışı ve coğrafi bakış açısıyla analizi, Çalışma alanında meydana gelen kıyı kullanımının belirtilen dönemlerdeki değişimlerinin analizi ve karşılaştırılması, Hersek deltası kıyı alanı kullanımı değişimi nedenlerinin tespiti, Delta kıyılarında meydana gelen kıyı kullanımı değişimin, kıyı alanı başta olmak üzere çalışma alanındaki diğer coğrafi unsurlara etkisi ve alınması gereken önlemler, Hersek deltasındaki kıyı kullanımı değişimin yaratacağı etkilerin anlaşılması ve bu alana bilim dünyası, kamu kurum ve kuruluşlarının dikkatlerinin çekilmek istenmesi, çalışmanın konusunu ve amacını oluşturmaktadır. 3. ÇALIŞMA ALANI ve GENEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ İnceleme alanı olan Hersek deltası, Marmara Bölgesi nde yer alan Yalova ilinin en doğusunda bulunan Altınova ilçesi sınırları içersinde yer alır. Hersek deltası, Altınova yerleşim

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2037 birimden başlayıp kuzeye, İzmit Körfezi ne doğru üçgen biçiminde uzanan bir alanda bulunmaktadır. Altınova nın doğusunda Kocaeli nin Karamürsel ilçesi, güneyinde ise Bursa ili yer alır. Altınova nın kuzey kesimini oluşturan ve güneyden kaynaklarını alan Yalakdere nin meydana getirdiği Hersek Deltası aynı zamanda jeomorfolojik oluşum bakımından İzmit Körfezi içinde bulunmaktadır. Bu bakımdan çalışma alanı Marmara bölgesi kıyı alanında önemli ve yoğun kıyı kullanımının olduğu bir sahada bulunmaktadır. Çalışma alanının güney sınırını Altınova yerleşim birimi ve D-130 karayolunun güneyindeki denizel taraçalar (12-18 m, 42-48 m) (Erinç 1955: 188-190, Ardel 1959: 147, Göney, 1964: 200-2008, Bargu, Sakınç 1990: 51, Bargu 1997: 2-13), kuzeyini Hersek burnu ile İzmit Körfezi, doğusunu Kaytazdere ve batısını Tavşanlı yerleşim biriminin kıyı alanı oluşturmaktadır. Bu sınırlar içersinde Hersek Deltası 40 0 41 40 0 44 kuzey enlemleri ile 29 0 26 29 0 33 doğu boylamları arasında yer almaktadır (Şekil 2). Hersek Deltası günümüzde 23,88 km 2 lik (2388 ha) alan kaplamaktadır. Şekil 2: Hersek Deltasının lokasyon haritası Hersek Deltası, İzmit Körfezi ne doğru çıkıntı oluşturan ve körfez içindeki en büyük delta alanını meydana getiren saha özelliğini taşımaktadır. Hersek deltası, yay şekilli delta geometrisine ve kumlu bir litolojik yapıyı sahiptir (Özşahin, Ekinci, 2012a: 30). Hersek deltası, kaynaklarını güneydeki Dumalı dağları ve Karlık dağlarından alan Yalakdere ve kollarının taşıdığı malzemeleri kıyı alanında biriktirmesi sonucu oluşmuştur (Hoşgören, 1995: 345). Yalakdere nin daha önceki dönemlerde kuzey ve kuzeydoğuya doğru olan ağız kesimi tektonik etkenlerle batıya yönelmiştir. Bu nedenle Hersek deltasının kuzey-kuzeydoğu yönlü olan morfodinamik gelişimi, batı yönlü olarak değişmiştir (Alpar, Güneysu, 1999: 62, Özaksoy vd., 2010, Kozacı vd, 2011: 363). Yalakdere, aşağı çığırında yatağının değişmesiyle Hersek deltasının batısında denize doğru çıkıntı oluşturmaktadır. Ancak bu saha günümüzde antropojen etkenlere maruz kalmıştır. Yalakdere nin eski yatak izleri bazı çalışmalarda tespit edilmiş ve belirtilmiştir (Alpar, Güneysu, 1999: 65, Özaksoy vd., 2010: 366). Bunun yanında Hersek lagününün Yalakdere nin eski yatak izi olduğu aynı zamanda deniz altında da Yalakdere nin vadi izlerinin olduğu belirtilmiştir. Hersek deltasının diğer bir özelliği de delta alanının deniz altında da devam etmesi ve çevresinde geniş alanlı bir deniz altı deltasının bulunmasıdır (Alpar, Güneysu 1999: 67, Alpar 2005: 330). Hersek deltasındaki bu jeomorfolojik özellikler ile sahanın önemli bir ekosistem alanı olması, delta kıyı alanının önemini ortaya koymaktadır. Çalışma alanında yükselti seviyesi çok az olup, Hersek lagününün kuzeyindeki Dedeler tepesi (28 m.) ve sahanın güneyindeki denizel taraçalar (48 m.) önemli yükseltileri oluşturmaktadır. İnceleme alanının toprak yapısını alüvyal topraklar meydana getirir.

2038 Murat UZUN Bitki örtüsü ise tarım dışı alanlarda maki formasyonları şeklindedir. Sahadaki hidrografik unsuları ise, Yalakdere, Hersek lagünü ve İzmit Körfezi meydana getirmektedir. Çalışma alanının tamamı idari açıdan Yalova nın Altınova ilçesi sınırlarında yer almaktadır. Altınova ilçesinin 2013 yılı toplam nüfusu 23.567 kişi olup bu nüfusun % 25 i şehirde, % 75 i kırsal alanda yaşamaktadır. Ancak sahadaki Subaşı (5898 kişi), Tavşanlı (2767 kişi) ve Kaytazdere (6055 kişi) beldeleri nüfus açısından büyük yerleşim birimlerini oluşturmaktadır. Çalışma alanı Roma (Hellenepolis), Bizans ve Osmanlı döneminde önemli yol güzergahı olup bu dönemlerden kalma eserler sahada bulunmaktadır. Çalışma alanının ekonomik yapısını son 10 yıla kadar tamamen tarım oluşturmaktaydı. Ancak yapılan tersane alanı ve yan sanayi alanları sahada sanayi sektörünün de ön plana çıkmasını sağlamıştır. Bunun yanında özellikle Kaytazdere kıyı alanı turizm açısından önemli bir potansiyele sahiptir (Foto 1). Altınova, Marmara Bölgesi içersinde kivi tarımı, sera alanları ve çiçek üretimi alanlarının yoğun olduğu sahalardan biridir (Foto 1). Hersek deltasının güneyinden İzmit-Yalova-Bursa karayolu (D-130) geçmektedir. Aynı zamanda yapımı devam eden İstanbul-İzmir otoyolunun (O33) İzmit Körfezi Köprüsü geçişi çalışma alanında bulunduğu için gelecekte diğer önemli ulaşım ağını oluşturacaktır. Ayrıca çalışma alanının batısında geniş bir askeri alan bulunmaktadır (Karamürsel Bey Eğitim Komutanlığı). Foto 1: A) Hersek Lagünü B) Hersek deltasındaki çiçek yetiştirme alanları C) Tarım alanları D) Kaytazdere turizm alanı ve ikincil konutlar 4. BULGULAR Hersek deltasında, son 10 yıllık dönem içersinde kıyı kullanımında değişimler yaşanmıştır. Bu değişimler yaşanırken aynı zamanda, kıyıya yapılan dolgu çalışmaları sonucu çalışma alanında kıyı çizgisi ve kıyı alanı değişimleri de meydana gelmiştir. Hersek deltasında 2004 yılında, kıyı çizgisi uzunluğu 17,07 km ve kara alanı 2193 hektar iken, yapılan dolgu çalışmaları sonucu 2014 yılında kıyı çizgisi uzunluğu 24,48 km.ye toplam kara alanı ise 2388 hektara yükselmiştir (Şekil 3). Bu durum kıyı kullanımı değişiminde kıyı alanına 195 hektarlık alanın eklendiğini göstermektedir. Antopojen etkilerle kıyı alanına yapılan dolgu çalışmaları kıyı kullanımı değişimin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Çalışma alanında meydana gelen kıyı kullanımı değişimi 2004-2009, 2009-2014 iki dönemde 5 er yıllık, 2004-2014 döneminde ise 10 ar yıllık periyotlar halinde incelenecek ve değişimler açıklanacaktır (Şekil 4-5-6). Meydana gelen değişimler harita, kıyı kullanım türlerinin yıllara göre verileri ve belirtilen dönemlerdeki değişim oranlarının olduğu tablolar ile coğrafi analiz şeklinde açıklanacaktır.

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2039 Şekil 3: Hersek deltasında meydana gelen kıyı çizgisi ve kıyı alanı değişimlerinin dağılışı Şekil 4: Hersek deltasında 2004 yılı kıyı alanı kullanım haritası

2040 Murat UZUN Şekil 5: Hersek deltasında 2009 yılı kıyı alanı kullanım haritası Şekil 6: Hersek deltasında 2014 yılı kıyı alanı kullanım haritası

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2041 İnceleme alanında 2004-2009 yılları arasındaki dönemde kıyı alanında meydana gelen ilk değişim, dolgu çalışmaları sonucu kara alanının 2193 hektardan 165 hektar artarak 2358 hektara yükselmesidir. Bu değişimde kıyı kullanımına yansımıştır. Yapılan coğrafi analiz sonucu 2004 yılında Hersek deltasında 6 kıyı kullanım türü tespit edilmişken 2009 yılında 7 kıyı kullanım türü tespit edilmiştir (Tablo 1). Bu dönemde Hersek deltasının batısına yapılan dolgu çalışmaları sonucu ortaya çıkan tersane alanı ve yan alanları, sanayi alanı kullanım türünün kıyı kullanımında gözlemlenmesine neden olmuştur (Şekil 7). Tablo 1: Hersek deltasında 2004-2009 yıllarındaki kıyı kullanım, türleri, oranları ve meydana gelen değişim oranları 2004 2009 DEĞİŞİM Alan (ha) % Alan (ha) % Alan (ha) % Yerleşme Alanı 169,85 7,75 202,36 8,55 32,51 +19,14 Tarım Alanı 1334,74 60,87 1266,48 53,71 68,26-5,11 Orman Alanı 87,28 3,98 88,41 3,78 1,13 +1,29 Sanayi Alanı 227,78 9,66 227,78 +100 Askeri Alan 278 12,66 278 11,79 0 0 Sulak Alan 85,08 3,88 83,7 3,55 1,38-1,62 Kamulaştırma Alanı - - - - - - Diğer Kullanım Alanları 238,05 10,86 211,27 8,96 26,78-11,24 TOPLAM 2193-2358 - 165 +7,52 Hersek deltası kıyı kullanımında 2004 yılından 2009 yılına alanı artan kıyı kullanım türleri; yerleşme alanı, orman alanı ve sanayi alanıdır. Kıyı alanında, kapladığı alanı azalan kıyı kullanım türleri ise; tarım alanları, sulak alan ve diğer kullanım alanı kapsamında değerlendirilen sahalardır. Belirtilen dönem içersinde kıyı kullanımındaki en büyük değişim çalışma alanının batı kıyılarında dolgu çalışmaları ve yan etkileri ile oluşan sanayi alanlarıdır. Sanayi alanları %100 artışla çalışma alanında 227,78 ha alan kaplamıştır. Diğer önemli değişimler ise yerleşme alanı (%+19,14) tarım alanları (%-5,11) ve diğer kullanım alanlarının (%-11,24) olduğu sahalarda meydana gelmiştir (Şekil 7). Özellikle Hersek deltası batı kıyılarındaki alanlarının sanayi tesisi amacıyla değişime uğraması bu iki kıyı kullanım alanında meydana gelen değişimi açıklamaktadır (Foto 2-3-4). Sulak alan ise küçük değişimler haricinde, değişim etkisinin az yaşandığı kıyı kullanım türünü meydana getirmektedir. 2004-2009 dönemi içersinde askeri alanın kapladığı sahada herhangi bir değişim yaşanmamıştır. Sahada yerleşme alanının artış göstermesi ise özellikle Hersek deltasının doğusunda Kaytazdere kıyı alanındaki ikincil konut sayısının artması ve sanayi alanına bağlı olarak yerleşme ihtiyacının doğmasından kaynaklanmaktadır. Foto 2: Hersek deltası kıyılarındaki tersane sahası (sanayi alanı)

2042 Murat UZUN Foto 3: Hersek deltası batı kıyılarındaki kıyı kullanım alanları Şekil 7: Çalışma alanındaki 2004-2009 yıllarında meydana gelen kıyı kullanımı değişimin dağılışı

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2043 Foto 4: Hersek deltasında 2009 yılındaki kıyı kullanımın dağılışı Hersek deltası kıyılarında, 2009-2014 yılları arasındaki dönemde kıyı kullanımında meydana gelen değişimler sonucu, tespit edilen kıyı kullanım türü sayısı 8 yükselmiştir. Aynı zamanda bu dönemde kıyı alanında yapılan dolgu çalışmaları ile toplam kara alanı 2358 hektardan, 50 hektar artarak 2388 hektara yükselmiştir. Bu dönemde meydana gelen bu değişimlerin temel sebebini tersane alanına yapılan eklemeler ile İstanbul-İzmir otoyolunun (O33) İzmit Körfezi Köprüsü geçişi için yapılan kamulaştırma ve dolgu çalışmaları oluşturmaktadır (Şekil 8). Çalışma alanında 2009 yılına göre yaşanan en büyük değişim İzmit Körfezi köprüsü için yapılan kamulaştırma çalışmalarıdır. Bu kıyı kullanım türü Hersek deltasının güney-kuzey yönlü olarak tam ortasından geçmekte ve Hersek burnundaki köprü ayakları için yapılan dolgu çalışmalarıyla son bulmaktadır. Yapılan bütün bu çalışmalarla çoğu verimli tarım arazilerinin kamulaştırılması sonucu oluşan 116,77 hektarlık alan kamulaştırma alanı yani proje bitiminde otoyol alanı olarak Hersek deltası kıyılarında gözlemlenecektir. Şekil 8: Çalışma alanındaki 2009-2014 yıllarında meydana gelen kıyı kullanımı değişimin dağılışı İnceleme alanında bu dönemde önemli boyutlarda değişimin yaşandığı diğer kullanım türleri ise; yerleşme alanları (%+25,66), tarım alanları (%-11,45), sanayi alanı (%+17,93), sulak alan (%-6,14) ve diğer kullanım alanlarıdır (%-10,93) (Tablo 2). Bu 5 yıllık dönem içersinde orman alanında değişim yaşanmazken, askeri alanda İzmit Körfezi köprüsü çalışması nedeniyle küçük bir azalma gözlemlenmiştir.

2044 Murat UZUN 2009-2014 yılları arsındaki dönemde yerleşme alanında meydana gelen artış çalışma alanında önemli yerleşim merkezlerini oluşturan Altınova, Subaşı, Kaytazdere de konutların artış göstermesinden kaynaklanmaktadır. Bunun dışında Hersek deltasının güneydoğu kıyılarındaki Kaytazdere kıyı alanında ikincil konutların artması diğer bir etkeni oluşturmaktadır. Tarım alanlarının azalması ise tersane alanının yan sanayi kollarının Hersek deltası kıyı alanında artış göstermesi ve İzmit Körfezi köprüsü yol çalışmasının tamamen tarım alanlarından geçmesinden dolayı kamulaştırmaya uğramasından kaynaklanmaktadır (Foto 5). Hersek lagünü çevresindeki sulak alanda meydana gelen değişimin nedeni de yapılan yol çalışmasıdır. Diğer kullanım alanlarında meydana gelen azalmadaki nedende yol çalışması sonucu oluşan kamulaştırma alanı olup, değişim en çok Hersek burnuna yakın kesimde yaşanmıştır. Tablo 2: Hersek deltasında 2009-2014 yıllarındaki kıyı kullanım, türleri, oranları ve meydana gelen değişim oranları 2009 2014 DEĞİŞİM Alan (ha) % Alan (ha) % Alan (ha) % Yerleşme Alanı 202,36 8,55 254,29 10,66 51,93 +25,66 Tarım Alanı 1266,48 53,71 1121,4 46,96 145,08-11,45 Orman Alanı 88,41 3,78 88,41 3,69 0 0 Sanayi Alanı 227,78 9,66 267,93 11,22 40,85 +17,93 Askeri Alan 278 11,79 272,47 11,41 5,53-1,98 Sulak Alan 83,7 3,55 78,56 3,29 5,14-6,14 Kamulaştırma Alanı - - 116,77 4,89 116,77 +100 Diğer Kullanım Alanları 211,27 8,96 188,17 7,88 23,1-10,93 TOPLAM 2358-2388 - 50 +2,12 Foto 2: Hersek deltası ve kıyılarında 2014 yılında kıyı kullanımın dağılışı İncelenen 5 er yıllık iki dönemin haricinde sahada meydana gelen değişimin gerçek boyutunu gösteren 10 yıllık döneme bakmak, kıyı kullanımı değişimleri ve sahadaki etkisinin belirlenmesi açısından önemli olacaktır. 2004-2014 arası dönemde özellikle Hersek deltası batısındaki kıyı dolgu çalışmaları sonucu kara alanı 2193 hektardan, 195 hektar artarak 2388 hektara yükselmiştir. Bunun yanında 2004 yılında 6 kıyı alanı kullanım türü tespit edilirken, 2014 yılında bu sayı 8 e yükselmiştir. Yaşanan bu değişimin detaylarına baktığımızda 10 yıllık periyot içersinde sahaya sanayi alanı ve kamulaştırma alanı (İzmit Körfezi Köprüsü geçişi O33 otoyolu) gibi iki kullanım türünün eklendiği gözlemlenmektedir. Sanayi alanı (267,93 ha) ve kamulaştırma alanı (116,77 ha) toplam 384,7 hektarlık alan kaplamaktadır (Şekil 9). Bu toplam alan ise sahaya dolgu çalışmasıyla eklenen alandan (195 ha) çok daha fazladır. Coğrafi analiz sonucunda ortaya

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2045 çıkan bu durum bize dolgu çalışmaları dışında da Hersek deltası kıyı alanı içersinde büyük değişimlerin yaşandığını göstermektedir. Özellikle verimli tarım arazilerinin bu gibi alanların kullanımına ayrılması gelecekte bazı sorunların oluşmasına yol açması muhtemeldir. Şekil 9: Çalışma alanındaki 2004-2014 yıllarında meydana gelen kıyı kullanımı değişimin dağılışı Hersek deltası kıyılarında 10 yıllık dönem içersinde, tarım alanları (%-15,98), diğer kullanım alanları (%-20,95), sulak alan (%-7,66) ve askeri alan (%-1,98) gibi kıyı kullanım alanlarında azalma tespit edilmiştir (Tablo 3). Tarım alanları ve diğer kullanım alanlarında azalma, kıyı alanı kullanımı açısından dikkat çekicidir. Özellikle Hersek deltası batı kıyılarında meydana gelen bu değişim otoyol yapım çalışmalarının da eklenmesiyle deltanın orta kesiminde de yaşanmıştır (Foto 6). Tarım alanlarında ve diğer alanlardaki kıyı kullanım türlerinin azalmasındaki başlıca nedenler ise, Hersek deltası batı kıyılarında tersane alanı ve yan sanayi alanlarının artması, yerleşim alanlarının genişlemesi ve otoyol çalışmalarıdır. Yerleşme alanının 2004 yılına göre %+49,71 oranında artması konut oranının artması etkili olmuştur. Sahaya yapılan tersane çalışmalarının etkisi ile nüfusun ve yerleşme artması, yerleşim alanı baskısının delta ve kıyı alanında yaşanmasına neden oluşmuştur. Yerleşme alanının değişimin dağılışına baktığımızda Altınova, Subaşı ve Kaytazdere yerleşim merkezlerinde olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle Hersek deltası güneydoğu kıyılarında meydana gelen değişimin nedenini ikincil konutlar oluşturmaktadır. Tablo 3: Hersek deltasında 2004-2014 yıllarındaki kıyı kullanım, türleri, oranları ve meydana gelen değişim oranları 2004 2014 DEĞİŞİM Alan (ha) % Alan (ha) % Alan (ha) % Yerleşme Alanı 169,85 7,75 254,29 10,66 84,44 +49,71 Tarım Alanı 1334,74 60,87 1121,4 46,96 213,34-15,98 Orman Alanı 87,28 3,98 88,41 3,69 1,13 +1,29 Sanayi Alanı - - 267,93 11,22 267,93 +100 Askeri Alan 278 12,66 272,47 11,41 5,53-1,98 Sulak Alan 85,08 3,88 78,56 3,29 6,52-7,66 Kamulaştırma Alanı - - 116,77 4,89 116,77 +100 Diğer Kullanım Alanları 238,05 10,86 188,17 7,88 49,88-20,95 TOPLAM 2193-2388 - 195 +8,89

2046 Murat UZUN Foto 3: A) Hersek deltasındaki kamulaştırma alanı B) ve C) İzmit Körfezi köprüsü için yapılan yol yapım çalışmaları D) Hersek köyündeki istimlâk alanları E) Yol yapım çalışmaları sonucundaki drenaj bozulmaları F) İzmit Körfezi köprüsü ayakları için yapılan dolgu çalışmaları Hersek deltası kıyı kullanımı değişimin dağılışında bazı bölgeler meydana gelmiştir. Hersek deltası batı kıyıları tamamen sanayi alanı haline gelirken, Hersek burnundan güneye doğru bir hat ulaşım ağının etkisinde kalmıştır. Bu hat deltanın verimli tarım alanlarını da doğu ve batı olmak üzere ikiye ayırmıştır. Hersek deltasının kuzeyindeki lagün çevresinde kıyı kullanım alanının azalmasına rağmen sulak alan statüsü içersinde yer almaktadır. Hersek lagününden güneye doğru ise alanı hiç değişmeyen askeri alan bölgesi bulunmaktadır. Bu alanın güneyi ise en çok değişime uğrayan sahalardan biri olup ikincil konutların yoğunlaştığı yerleşme alanını meydana getirmektedir. Diğer yerleşim alanları ise kıyıdan biraz uzak olup D-130 karayolu ve güneyinde dağılış göstermektedir. 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2004 2009 2014 Şekil 10: Hersek deltasında yıllara göre kıyı kullanımı değişim oranları grafiği Hersek deltası kıyıları başta olmak üzere delta alanının genelinde 10 yıllık kısa bir dönem içersinde meydana gelen bu değişimin etkileri de büyük olacaktır. Özellikle İzmit Körfezi köprüsü geçişinin tamamlanmasıyla beraber kıyı alanı, hersek deltası ve hersek lagünü gibi doğal ortamların hepsi kıyı kullanımında meydana gelen bu değişimlerden etkilenecektir (Foto 7).

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2047 Foto 4: A) Hersek Lagününün Panoramik Görüntüsü B) Hersek lagünü batısındaki lagüner ortamlar C) Hersek Lagünü sulak alan koruma sahası tabelası D) ve E) Sulak alandaki kuş türleri F) Sulak Alan Koruma sınırı G) ve H) Hersek Lagününü oluşturan kıyı oku ve kuş türleri 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Hersek deltası kıyılarında son 10 yıllık dönem içersinde kıyı kullanımı açısından büyük değişimler yaşanmıştır. Kısa dönemde büyük değişimlerin yaşandığı kıyı alanında kıyı kullanım baskısının artması, delta kıyıları başta olmak üzere, deltanın tamamı, hersek lagünü ve sulak alanı ile çalışma alanında bulunan diğer coğrafi unsulara olan etkisi de artmıştır. Hersek deltası kıyıları içinde barındırdığı farklı ve dengeli ekosistemlerinin, çalışma alanında meydana gelen bu değişimden etkileneceği kaçınılmaz bir gerçektir. Bu durumda Hersek deltası kıyılarında meydana gelen kıyı kullanımının bütün ortamlara etkisinin en aza indirilmesi için yerel ölçekli kıyı yönetimi ve planlaması çalışmalarının yapılmasını gerektirmektedir. Hersek deltası kıyı alanında yaşanan kıyı kullanımı değişimin etkisi sadece kıyı alanına değil, deltanın bütün alanı ile inceleme sahasında bulunan Hersek lagünü ve sulak alana da olacaktır. Kıyı kullanımındaki değişim sonucu verimli tarım arazilerinin azalması ve sahada tersane alanı ile yan sanayi kollarının bulunması gözlemlenen ilk etkiyi göstermektedir. Verimli tarım arazilerin azalması yanında sanayinin alüvyal topraklara yapacağı etkide tarım alanlarını tehdit etmektedir. Kıyı kullanımında meydana gelen değişimin diğer etkisi ise İzmit Körfezi köprüsü nedeniyle olacaktır. Günümüzde sadece tarım arazilerinin azalması şeklinde olan etki gelecekte, delta kıyılarını, sulak alanı, arkeolojik sit alanını, kıyıdaki ve sulak alandaki canlıları etkileyecektir. Sahada meydana gelen sanayi odaklı değişim nedeniyle yerleşme alanları artmış ve artmaya devam edecektir. Bu etkilerin yanında Hersek deltası ve sulak alandaki flora-faunanında büyük zarar göreceği muhtemeldir. Yaşanan kıyı kullanımı değişimi neticesinde meydana gelen ve gelebilecek etkilerin azaltılması için acil önlemlerin alınması gerekmektedir. Çalışma alanının İzmit Körfezi içersinde olması, bu alanda yapılan daha büyük ölçekli kıyı planlama ve yönetim çalışmalarından etkilenmesini sağlamıştır. Ancak bu çalışmalarda Hersek deltasının sanayi ve ulaşım ağının ön planda tutulması, verimli tarım alanları, sulak alan, arkeolojik ve tarihsel sit alanları, doğal kıyı alanlarının tehlike altında olduğunu göstermektedir. Yerel ölçekli yapılan imar planları ile sulak alan koruma ve yönetim planları ise çalışma alanının belli bir bölümünün koruması ve kullanılması amacına yöneliktir. Hersek deltası kıyılarının sürdürülebilir

2048 Murat UZUN şekilde korunması, kullanılması, planlanması ve yönetilmesi çalışması amacıyla acilen önlemlerin alınması gerekmektedir. Sahada meydana gelen kısa zamanlı büyük değişimin asıl etkileri gelecek yıllarda kara ve deniz ekosisteminde meydana gelen değişimlerle gözler önüne çıkacaktır. Hersek deltası kıyı kullanımında meydana gelen değişimin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi için alınması gereken önemleri şu şekilde sıralayabiliriz: Hersek deltası kıyı alanı koruma, planlama ve yönetme stratejilerin belirlenmesi, Kıyı alanı kullanımında, Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi (BKAY) uygulamaları oluşturulmalı ve kıyının bütün bileşenleri değerlendirilmelidir, Kıyı kullanımı değişimi ile zarar görmesi beklenen, deniz ve kara ortamı canlılarının hayatları için gerekli önlemlerin alınması (Sulak alan faunasının belirlenmesi, deniz canlılarının belirlenmesi vb.), Yalakdere ağız kesimin geniş önlemler alınarak ve düzenlemeler yapılarak yeniden deniz ile bağlantılı olması sağlanmalı (Denize gelen sedimentlerin yayılım alanındaki değişimler) Hersek deltası batısında meydana gelen yoğun kullanım baskısı gelişmesinin gerekli önlem ve tedbirler alınarak azaltılması, aynı gelişimin deltanın doğu kıyılarında oluşmaması için gerekli önlemlerin alınması, Sulak alan koruma planını acilen hayata geçirilmeli, Kıyı alanı ve delta sahasındaki verimli tarım arazilerinin imar açısından dönüşümüne izin verilmemeli, Hersek köyünde ve sulak alan çevresinde bulunan arkeolojik ve tarihsel anıtlar koruma altına alınmalı, Biyolojik çeşitliliğin dağılışı belirlenmeli ve özellikle sulak alan çevresinde gerekli önlemler alınmalı, Önemli bir kuş barınağı olan Hersek deltası sulak alanında kuşların göç ve barınma alanları belirlenmeli, Değişim sonucu meydana gelen kıyı kumulu tahribi, kıyı bitkileri tahribi tespit edilmeli ve bilimsel çalışmalarla yenileme amaçlı stratejiler belirlenmeli, Hersek deltası kıyı alanı ve yakın çevresindeki diğer alanları koruma amaçlı çalışmaların, bilimsel nitelikle kamu kurum ve kuruluşlarınca destekli şekilde yürütülmesi sağlanmalıdır. Yukarıda bilimsel öneri şeklinde belirttiğimiz çalışmaların Hersek deltası kıyı alanı ve yakın çevresinde uygulanması, kısa zamanlı meydana gelen kıyı kullanımı değişimin etkisini azaltmaya yöneliktir. Ancak kıyılar yenilenemeyen kaynaklar olduğundan geri getirilmesi çok zordur. Bu nedenle kıyılarda yapılacak her türlü faaliyetin kanunlar çerçevesinde yapılması, bilimsel, çevreci değerlerle planlanması ve yönetim basamakları çalışmalarıyla uygulanması gerekmektedir. Bu tür uygulamalarda coğrafi bakış açısı ve coğrafi analizlerin öneminin de farkına varılması ve kullanılması, kıyı alanlarının korunması, planlanması ve yönetilmesi açısından önemli bir katkı değeri olacaktır.

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2049 KAYNAKÇA AKAY, A., (2003), Kıyı Kenti Belediyelerinin Planlama ve Yönetim Sorunları: Yalova Örneği, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 12, Sayı 4, S. 65-94, İstanbul. AKYARLI, A., YÜKSEL, Y., ÇEVİK, E., YALÇINER, A., GÜLER, I., (2003), Kıyı Bölgesi Yönetimi ve Sorunları, Türkiye Mühendislik Haberleri, Sayı 420, İstanbul. AKYOL, N., SESLİ, F. A., (2006), Kıyı Alanlarında Kamu Yararı ve Kullanım İlişkileri, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları VI. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 06 Bildiriler Kitabı, Cilt 1, s. 13-22, 7-11 Kasım 2006, Muğla. ALESKEIKH, A., GHORBANALİ, A., NOURI, N., (2007), Coastline Change Detection Using Remote Sensing, Int. J. Environ. Sci. Tech., Vol. 4 (1) Pp. 61-66, ALPAR, B., GÜNEYSU, C., (1999), Evolution of The Hersek Delta (Izmit Bay), Turkish Journal Marine Sciences Vol. 5(2) S. 57-74. ALPAR, B., (2005), Tersane Bölgesi Olması İstenen Yalova-Altınova Sahillerinin Sismik Değerlendirilmesi, Kocaeli Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart 2005, S. 327-337, Kocaeli. ARDEL, A., (1959), İzmit Körfezi nden İznik Gölüne Morfolojik Müşahadeler, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı 10, S. 145-151, İstanbul. AŞAN, N. (2004), Kıyı Yapıları, Kıyıların Kullanılması ve Planlaması, Türkiye Kıyı ve Deniz Alanları V. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 04 Bildiriler Kitabı, 4-7 Mayıs 2004, 268-274, Adana. ALTINKAYMAK, M., ÖZBEK, T., (1995), Hersek Burunu-Kaba Burun Hattı Sondajları, İzmit Körfezi nin Kuvaterner İstifi, Ed., Engin MERİÇ, S. 22-26, Kocaeli. BAHADIR, M. (2012), Eber ve Akşehir Göllerinin Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi, Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, BAKİ, O., G., ERGUN, O., N., (2012), Orta Karadeniz (Sinop-Türkiye) Örneğinde Kıyısal Alan Kullanımı ve Yönetim Planlaması Açısından Genel Değerlendirme, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt I,, s.177-187, Hatay. BARGU, S., SAKINÇ M., (1990), İzmit Körfezi İle İznik Gölü Arasında Kalan Bölgenin Jeolojisi ve Yapısal Özellikleri, İstanbul Üniversitesi Yer Bilimleri Dergisi, Cilt 6, Sayı 1-2, S. 45-76, İstanbul. BARGU, S., (1997), İzmit Körfezindeki Pleistosen Taraçaları ve Tektonik Özellikler, İstanbul. Üniv. Müh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, Sayı 10, S. 1-33, İstanbul. BAYRAM, B., ACAR, U., ŞEKER, D., ARI, A., (2008), A Novel Algorithm for Coast Line Fitting Through a Case Study over Bosporus, Journal of Coastal Research, Vol: 4(24), S 983 991. CENGİZ, C., YAZGAN, M., E., (2010), Artmutlu (Yalova) Örneğinde Kıyı Alanlarının Kullanımı ve Planlaması, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları VIII. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, 14-17 Kasım 2012, Cilt II,, s.1612-1619-11, Trabzon. CİCİN-SAİNA, B.; BELFİORE, S. (2005), Linking marine protected areas to integrated Coastal and ocean management: A review of theory and Practice, Ocean & Coastal Management 48, 847 868.

2050 Murat UZUN DAL, N., BAYSAL, S., (2007), Kuşadası nda Kıyı Kullanımı ve Turizmin Mekansal Etkileri Konusunda Yerel Halkın Tutumları, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı 16, S. 69-85, İzmit. DOYGUN, H., BERBEROĞLU, S., ALPHAN, H., (2003), Hatay, Burnaz Kıyı Kumulları Alan Kullanım Değişimlerinin Uzaktan Algılama Yöntemi ile Belirlenmesi, Ekoloj, Çevre Dergisi Cilt 12, S. 48, s.4-9. DOYGUN, H., OĞUZ, H., ATAK, B. K., NURLU, E., (2011), Alan Kullanım Değişimlerinin Doğal Karakterli Kıyı Alanları Üzerindeki Etkilerinin Uzaktan Algılama ve CBS Yardımıyla İncelenmesi: Çiğli/İzmir Örneği, I. Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, Kahramanmaraş. ERİNÇ, S., (1955), Yalova Civarında Bahri Pleistosen Depoları ve Taraçaları, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 15-16, S. 188-190, İstanbul. EROL, O., (1997), Türkiye deki Kıyı Kullanımı Sorunlarına Jeomorfolojik Yaklaşım, Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Türkiye Coğrafya Dergisi, Sayı 6, S. 93-122, Ankara. GAZİOĞLU, C., YÜCEL, Z., Y., DOĞAN, E., KURTER, A., (1997), Kilyos-Karaburun Arasında Kıyının Kötü Kullanımı ve Kıyı Çizgisinin Değişimi, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitab, s.566-568, Ankara. GARİPAĞAOĞLU, N. ÖZCAN, S., UZUN, M., (2014), Moda-Caddebostan (Kadıköy) Arası Kıyı Alanındaki Değişimin İncelenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, S. 29, s. 60-80. GÖKALP, D., D., KARAFAKI, F., REZAFAR, A., (2012), Türkiye de Kentsel Kıyı Peyzajının Kullanımı ve Sorunları, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt I,, s.95-102, Hatay. GÖNEY, S., (1964), Karamürsel Civarında Pleistosen e Ait Bazı Eski Kıyı İzleri, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı 14, S. 200-2008, İstanbul. HOŞGÖREN, M., Y., (1995), İzmit Körfezi Havzasının Jeomorfolojisi, İzmit Körfezi Kuvaterner İstifi Editör, Engin MERİÇ, S. 343-348, Kocaeli. İNANDIK, H., (1971), Deniz ve Kıyı Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No 47, İstanbul. KARSLI, F., SESLİ, F. A., ÇÖLKESEN, İ., (2007), Kıyı Çizgisi ve Kullanımındaki Değişimlerin Uzaktan Algılama Yöntemiyle Belirlenmesi, TUFUAB Türkiye Ulusal Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği IV. Teknik Sempozyumu, 5-7 Haziran 2007, İTÜ, İstanbul. KAY, R., ALDER, J., (1999), Coastal Planning And Management, First Published, Pp.4-419 London And New York: E-Fn Spon. KENCHİNGTON, R.; CRAWFORD, D. (1993). On the Meaning of Integration in Coastal Zone Management, Ocean & Coastal Management 21,109-127. KOZACI, Ö., ALTUNEL, E., LINDWALL, S., BRAKMAN, C., LETTIS, W., (2011), The North Anatolian Fault on the Hersek Peninsula, Turkey: Its Geometry and Implications for the 1999 İzmit Earthquake Rupture Propagation, Turkish Journal of Earth Sciences (Turkish J. Earth Sci.), TÜBİTAK, Sayı 20, S. 359-378, İstanbul. KÖKSAL, G., (2008), Bir Kıyı Kenti Olan İzmit in Kıyı Kullanımı ve Kıyı Kullanım Sürdürebilirliği, Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları VII. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 08, Bildiriler Kitabı; Editör Lale Barlas, 27-30 Mayıs, 2008, Ankara

Hersek Deltasındaki Kıyı Alanı Kullanımı Değişiminin Coğrafi Analizi 2051 KURT, S., DEMİRCİ, A., KARABURUN, A., (2010), İstanbul Kıyılarında 1987 ve 2007 Yılları Arasında Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler, Doğu Coğrafya Dergisi Sayı 26, S. 115-128 LAVOİ, T. (2007). National Coastal Zone Management Community Observation, Conferance of Coastal Zone, Posrtland,Oregon. LI, F., CHEN, X., (2003), Shorelıne Changes Of The Yellow Rıver Delta And Its Sub-Delta Area Forecast, International Conference on Estuaries and Coasts, Hangzhou, China. MATER, B., TUROĞLU, H., (1997), Karasu (Sakarya Deltası) Kıyılarının Arazi Kullanımı ve Uygulama Sorunları, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 97 Bildiriler Kitabı, s.233-1241, Ankara. MEULEN, F. D., HAES, H. A. U. (1996), Nature conservation and integrated coastal zone management in Europe: present and Future, Landscape and Urban Planning 34, Pp. 40-410. ÖZAKSOY, V., EMRE, Ö., YILDIRIM, C., DOĞAN, A., ÖZALP S., TOKAY F., (2010), Sedimentary record of late Holocene seismicity and uplift of Hersek restraining bend along the North Anatolian Fault in the Gulf of İzmit, Department of Geological Research, General Directorate of Mineral Research and Exploration (MTA), 06800 Ankara, Turkey. ÖZDEMİR, M. A., BAHADIR, M., (2008), Yalova İlinde Arazi Kullanımının Zamansal Değişimi (1992-2007), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, Sayı 17, S. 1-15, İstanbul. ÖZHAN, E. (2008), Türkiye de Bütünleşik Kıyı Yönetimi; Son Gelişmeler, Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları VII. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 08, Bildiriler Kitabı, 27-30 Mayıs, 2008, Ankara. ÖZŞAHİN, E., (2012), Bir Kıyı Nasıl Kullanılmaz? Coğrafi Bir Bakış Açısı İle Hatay Örneği, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt II, s.1223-1230, Hatay. ÖZŞAHİN, E., EKİNCİ, D., (2012), Marmara Denizi Deltaları ve İnsan, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt I,, s.325-335, Hatay. ÖZŞAHİN, E., EKİNCİ, D., (2012a), Marmara Denizi Deltaları, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES) Bildiriler Kitabı, s.26-37, Hatay. SANTHİYA, G., LAKSHUMANAN, C., MUTHUKUMAR, S., (2010), Mapping of Landuse/Landcover Changes of Chennai Coast and Issues related to Coastal Environment Using Remote Sensing and GIS, International of Geomatics and Geosciences, Vol. 1, Pp.563-576. SESLİ, F. A., AKYOL, N., İNAN, H. İ., (2002), Kıyı Alanlarında CBS ile Arazi Kullanım Vasfındaki Değişikliklerin Belirlenmesi, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IV. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 02 Bildiriler Kitabı, Cilt 2, s. 1033-1042, 5-8 Kasım 2002, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. SESLİ, F. A., AYDINOĞLU, A. Ç., AKYOL, N., (2003), Kıyı Alanlarının Yönetimi, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 9. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Bildiriler Kitabı, s.757-768, 31 Mart - 4 Nisan 2003, Ankara.

2052 Murat UZUN TAGLİANİA, P. (2003), Integrated coastal zone management in the Patos Lagoon estuary: perspectives in context of developing country, Ocean & Coastal Management, 46 (2003) 807 822. TOLUN, L., DÖNERTAŞ, A., ERGENEKON, Ş., HOCAOĞLU, S., HÜSREVOĞLU, S., ÇOACAR, T., BEKEN, Ç., BABAN, A., (2012), Kıyı Alanlarının Sistem Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi: AB SPICOSA Projesi Uygulama Alanlarından Biri Olarak İzmit Körfezi, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IX. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitabı, Editörler L., Barlas, A., N., Genç 14-17 Kasım 2012, Cilt I,, s.1-11, Hatay. TUROĞLU, H., (2009), 3621 Sayılı Kıyı Kanunu ve Onun Uygulama Problemleri, Türk Coğrafya Dergisi, S. 53, s. 31-40. UYSAL, H., YANMAZ S. (2009), Bütünleşik Kıyı Alanları Planları, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü İmar Planlama, Ankara. UZUN, M., GARİPAĞAOĞLU, N., (2014), Kıyı Çizgisi Değişimin Yaratacağı Riskler Açısından İzmit Körfezi Kıyılarının Değerlendirilmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 7, Sayı 31, S. 469-480. VALLEGA, A., (2001), Focus on İntegrated Coastal management comparing perspectives, Ocean ve Coastal Management, Pp. 119-134, Elsevier. YAGOUP, M., M., REDY KOLAN, G., (2006), Monitorıng Coastal Zone Land Use And Land Cover Changes of Abu Dhabi Using Remote Sensing, Journal of The Indian Society of Remote Sensing, Vol. 34, Pp. 58-68.