1 KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ YÜKSEK YÖNETİM DENETÇİSİ (OMBUDSMAN) Adres: 143, Bedrettin Demirel Caddesi, Kat 3-4 Lefkoşa Telefon: 22 75 814-22 75 954 Fax: 22 88 907 Sayı:OMB.0.00-01/00-09/54 31Temmuz 2009 KKTC Cumhuriyet Meclisi Meclis Başkanlığı Lefkoşa. 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasasının 16(1) maddesine göre onaltıncı çalışma dönemine (1 Ocak 30 Haziran 2009) ait ekteki raporu saygılarımla arz eder, çalışmalarınızda başarılar dilerim. Feridun ÖNSAV Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dağıtım: 1- KKTC Cumhurbaşkanlığı 2- KKTC Başbakanlığı
2 YÜKSEK YÖNETİM DENETÇİSİ (OMBUDSMAN) OCAK HAZİRAN 2009 XVI. DÖNEM RAPORU
3 GİRİŞ Daire kadromuzda 2002 yılını takiben dönemde önemli ölçüde eksilmeler sözkonusu olmuştur ve bu durum halen devam etmektedir. Denetim kadromuzda iki başdenetçi ve beş denetçi kadrosu münhal durumdadır.dolayısıyla üç başdenetçi kadrosundan birisi ve yedi denetçi kadrosundan ise sadece ikisi mevcuttur. İdari kadromuzda da önemli değişiklikler sözkonusu olmuştur. Bu çerçevede bir idare memuru, bir başkatip, dört birinci sınıf katip, bir odacı/şoför ve iki odacı kadrosu münhaldir. Kitabet hizmetlerimiz kadro fazlası olarak görülen bir üçüncü derece ikinci sınıf katip ve iki katip yardımcısı tarafından yürütülmektedir. Ombudsman ın yetkilerinin Anayasa da belirtilen şekliyle uyumlaştırılması, Avrupa ülkelerinde olduğu gibi daha çağdaş bir yapıya kavuşturulabilmesi için,temel hak ve özgürlüklerin ve en genelde insan haklarına yönelik herhangi bir ihlalin incelenebilmesine olanak sağlamak için ve Yüksek Yönetim Denetçisi (Omudsman) ın bağımsız, tarafsız ve insan hakları için yapacağı çalışmaların, demokrasimizin bir yaşam biçimine dönüştürülmesine ve geliştirilmesine olanak sağlayacağı ve katkı koyacağı dikkate alınarak, kadroların buna uygun ve Daireye özgü bir şekilde düzenlenmesi için Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Değişiklik Yasa Tasarısı hazırlanmıştır. Değişiklik Yasa Tasarısı nın gerekli prosedürü tamamlanmak üzeredir. Tasarı, Hukuk Dairesinden alınan görüşler ışığında yeniden gözden geçirilerek hazırlanmış ve Kadro Komitesine gönderilmiştir. Ancak Seçim sürecine girildiği için çalışma daha ileriye götürülememiştir. Seçimden sonra Sayın Başbakanımız ile görüşülmüş ve Yasa Tasarımızın en erken bir zamanda Cumhuriyet Meclisinden geçebilmesi için katkıları istenmiştir.
4 BASIN VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER Bu dönemde de basın yayın organları ile ilişkilerimize özen gösterilmiştir. Açıklamalarımız ve raporlarımız genel olarak görsel ve yazılı basında yer almıştır. Onaltıncı dönem içerisinde 36 kez haber ve raporlarımız gazetelerde yayınlanmıştır. Uluslararası Ombudsman Enstitüsü nin IX. Dünya Konferansına katıldık. Uluslararası Ombudsman Enstitüsü nün (International Ombudsman Institute IOI) dört yılda bir yapılan Dünya Konferansı bu yıl İsveç Parlamento Ombudsmanının 200. Kuruluş Yıldönümü Etkinlikleri ile birleştirilerek Enstitü-İsveç Parlamento Ombudsmanı işbirliğiyle 8-14 Haziran 2009 tarihlerinde İsveç in başkenti Stockholm da gerçekleştirilmiştir. Konferans, Bölgesel Genel Kurullar, Dünya Genel Kurulu ve İsveç Parlamento Ombudsmanı nın 200. Kuruluş Yıldönümü Etkinliklerinin yeraldığı organizasyon 420 kişiden oluşan bir grubun katılımıyla Stockholm Konferans Merkezi (Folkets Hus) binasında düzenlenmiş ve toplantıya KKTC Ombudsmanını temsilen Ombudsman Feridun Önsav ve Daire Müdürü Zeki Gürsel katılmıştır.
5 KİŞİSEL BAŞVURU VE DUYUMLAR 2009 yılının ilk altı aylık döneminde (Ocak Haziran 2009) Dairemize 11 başvuru yapılmış ve toplam başvuru sayısı 560 a ulaşmıştır. Dairemize bugüne kadar yapılan başvurular yıllara göre aşağıdaki gibi olmuştur. Yıl 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 TOPLAM Başvuru Sayısı 94 44 75 75 50 44 11 9 4 13 86 44 11 560 100 80 60 40 20 0 94 86 75 75 44 50 44 30 11 9 4 13 11 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09
6 Ocak Haziran 2009 döneminde yapılan 11 başvuruda şikayete konu birimler şöyle şekillenmiştir. MERKEZİ İDARE 6 % 54.54 YEREL YÖNETİMLER 2 % 18.18 KURUM KURULUŞ 3 % 27.27 TOPLAM 11 % 100 Merkezi İdareye ilişkin başvuruların % 54.54 oranıyla birinci sırada olduğu görülmektedir. Bu başvuruların bakanlıklar bazında dağılımı ise şöyledir: 1- Başbakanlık - 2- Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı 1 3- Maliye Bakanlığı - 4- İçişleri Bakanlığı 4 5- Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı - 6- Tarım Bakanlığı - 7- Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı 1 8- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı - 9- Sağlık Bakanlığı - 10- Ekonomi ve Turizm Bakanlığı - 11- Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı - Toplam 6 KURUM KURULUŞ 3 Yerel Yönetimlerle ilgili başvurularda ise dağılım şöyledir: 1- Lefkoşa Türk Belediyesi 1 2- Çatalköy Belediyesi 1 Toplam; 2 Yerel yönetimlerle ilgili şikayetler arasında Lefkoşa Türk Belediyesi ile ilgili başvuru mezar yeri, Çatalköy Belediyesi ile ilgili başvuru ise su sorunu ile ilgilidir. Yapılan başvurulardan 11 adedinin tümünün de gerçek kişiler tarafından yapıldığı görülmektedir. Başvuruların % 100 oranındaki kısmı gerçek kişilerce, yapılmıştır.
7 Başvurular içerik açısından incelendiğinde konuların genellikle yetki aşımı, idari ihmal ve idari işlemlerde gecikme olarak ortaya çıktığı görülmekte RAPORLAR Yasamızın 16(2) maddesi gereği, Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) kovuşturma yaptığı her konuda bir rapor hazırlar ve bu raporu Cumhuriyet Meclisi Başkanlığına sunar. Anılan çerçevede Ocak Haziran 2009 devresinde 11 adet başvuru yapılmıştır. Bu süre içerisinde 9 rapor yayınlanmıştır. Yasamızın 13. maddesi bazı makam ve kurumları yetki alanımızın dışında bırakmaktadır. Belirtilen dönem içerisinde yapılan kişisel başvurulardan yetki alanımızın dışında olan 1 başvuru olmuştur. Yasamızın 15(2) ve (3) maddesi, Dairemize yapılan başvuru ve duyumları dikkate alırken, sözkonusu işlem veya eylemler konusunda dava açılıp açılmadığının incelenmesi ve eğer böyle bir durum varsa şikayet sahibine konunun bildirilmesi gerektiğini belirtmektedir. Sözkonusu dönem zarfında bu çerçevede 1 başvuru sahibine bildirim yapılmıştır. Beş başvuru sahibine ise Dairemizin yaptığı girişimleri sonucu sorunları çözümlenmiş ve/veya konunun nasıl çözümlenebileceği hakkında bilgi verilerek dosyaları kapatılmıştır. Kişisel başvurulardan 11 adedinin soruşturmaları halen Dairemiz denetçilerince sürdürülürken, incelenmesine henüz başlanmamış olan başvuru yoktur. Bu çerçevede toplam 560 adet kişisel başvurudan; 1- Raporu tamamamlananlar 200 2- Yetki alanımız dışında kalanlar 37 3- Havale edilenler 11 4- Şikayeti geri çekilenler 32 5- Şikayet konuları hakkında girişim yapılıp başvurana bilgi verilip dosyası kapatılanlar 110 6-15 (2) ve (3) madde kapsamında olanlar 92 7- İdare hakkında ciddi bir şikayet içermediğinden işleme konmayanlar 49 8- Halen incelenmesi sürdürülenler 29 9- İncelenmeye başlanmayanlar 0 Toplam; 560 Sonuç olarak kişisel başvurulardan % 100 ü çeşitli düzeyde işlem görmüştür.
8 Dairemiz ayrıca bu dönem içinde sözlü olarak başvuruda bulunan 30 yurttaşımıza bir tür danışmanlık hizmeti vermiştir. Yazılı olarak başvuruda bulunmayan bu vatandaşlarımıza konuları hakkında pratik önerilerde bulunulmuş, sorunlarının çözümlenmesine yardımcı olunmuş ve/veya yasal bilgi verilmiştir. Bu tür sorunlarla karşılaşan yurttaşlar genellikle bürokratik ve yasal süreçlerle ilgili olarak doğru bilgilendirilmedikleri veya yapılan eylem ve işlemler hakkında yetersiz aydınlatıldıkları, ve izlenimlerimize göre çoğu kez yapılan işlemlerin doğru olmasına rağmen haksızlığa uğradıkları kanaatine vardıkları gözlemlenmiştir. Ocak Haziran 2009 döneminde yayınlanan 3 raporun ilgili olduğu birimler; 1- Merkezi İdare 2 2- Yerel Yönetimler 1 3- Kamu Kurum ve Kuruluşları 2 Toplam 5 Böylece kuruluşumuzdan bu güne kadar tamamlanmış 200 raporun ilgili olduğu birimler; 1- Merkezi İdare 128 % 64 2- Yerel Yönetimler 47 % 23,5 3- Kamu Kurum ve Kuruluşları 21 % 10,5 4- Genel Mevzuat 4 % 2 Toplam 200 % 100
9 OCAK HAZİRAN 2009 devresinde yayınlanan 3 raporun konusu özetle şöyledir: 1-28 Ocak 2009 tarih ve OMB 0.00.-10/00-09/06 sayılı Raporumuz: Sayın Bahire Uzman, 5 Şubat 2008 tarihinde Dairemize yaptığı başvuruda, 456 numaralı parselde bulunan konutunun bitişiğindeki parsel içerisinde mevcut ana binaya 28.05 metrekarelik kaçak prefabrike yapı ilave edildiğini ve bu yapının saçak kısmının sınır ihlali yaparak mülküne hasar verdiğini belirtmiştir. Sayın Uzman Lefkoşa Belediyesi tarafından izinsiz yasadışı yapının yıktırılması gerektiğini ifade ederek, konu hakkında Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur. Konu ile ilgili olarak yerinde yapılan incelemede, şikayet sahibi Sayın Bahire Uzman ın Lefkoşa Arabahmet Mahallesi, Cengiz Han Sokak ta bulunan 456 numaralı parseldeki konutunun bitişiğindeki 455 numaralı parsel içerisine prefabrike ek yapı inşa edildiği görülmüştür. Sayın Uzman ın sınırına birleşik olarak yapılan bu yapının, Ank Co. Ltd. Şti. tarafından ve inşaat izni alınmadan yapıldığı öğrenilmiştir. Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği tarafından hazırlanan bilirkişi raporunda, kaçak yapının ana binaya birleşik olduğu, yapı arsa oranına uymadığı, sınır ihlali yaptığı ve imarla ilgili yürürlükteki kurallara uygun olmadığı belirtilmiştir. İncelemelerimiz sırasında, prefabrike yapının saçaklarının Sayın Uzman ın sınırını ihlal edecek şekilde yapıldığı tarafımızdan da tespit edilmiştir. Sayın Bahire Uzman Lefkoşa Türk Belediyesine şikayeti hakkında dilekçeler yapmıştır. Lefkoşa Türk Belediyesi ise Sayın Uzman ın ilk dilekçesinden yaklaşık üç yıl sonra değiştirilmiş şekliyle 51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 25 (2) (A) maddesi uyarınca ilgili kişilere ihbar göndermiş ve kaçak yapı kaldırılmadığından kişiler aleyhine 1143/07 sayılı ceza davasını açmıştır. Ancak, sözkonusu yere inşa edilen garajı izinlendirme çabası içerisine girilmesi nedeniyle, inşaat sahipleri aleyhine açılan dava 26 Şubat 2008 tarihinde geri çekilmiştir. Bilirkişi raporu incelendiği zaman kaçak yapının mevcut hali ile izinlendirilmesinin mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Raporumuzda, Belediyenin açılan davayı geri çekmesinin doğru olmadığı düşüncesinde olduğumuz ve Lefkoşa Türk Belediyesinin ivedi olarak konunun takibini yaparak yasal süreci başlatması gerektiği yönündeki inancımız vurgulanmıştır. Raporumuzda Lefkoşa Türk Belediyesinin kusurlu olduğu belirtilmiştir.
10 2-13 Mart 2009 tarih ve OMB 0.00.-10/00-09/13 sayılı Raporumuz: Sayın Gizem Kaptan, 10 Haziran 2008 tarihinde Dairemize yaptığı başvuruda, Ağustos 2007 tarihinde Ankara da bulunduğu sırada rahatsızlanarak Hacettepe Üniversitesinde muayene olduğunu ve rahatsızlığının anlaşılabilmesi için 17 Ağustos 2007 tarihinde acil olarak Romatoloji Bölümüne yatırıldığını belirtmiştir.babasının KKTC Ankara Büyükelçiliğine başvurduğunu ve sevkini talep ettiğini, ancak taburcu olduğu tarihe kadar bu belgeyi alamadıklarını, KKTC ye döndükten sonra tedavi ücretinin ödenmesi hususunda Sağlık Bakanlığına başvuruda bulunduğunu ancak olumsuz yanıt aldıklarını belirten Sayın Kaptan, mağduriyetinin giderilmesi için Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur. Yürürlükteki mevzuata göre, kişi hastalandığı zaman KKTC de bulunmadığına göre İtiraz Kurulunun Kolojen Doku Hastalığının tedavisinin KKTC de yapılıp yapılamayacağını değil, o sırada yurtdışında bulunan kişinin bu hastalığının acil kapsamında olup olmadığını değerlendirmesi ve bu içerikte bir karar üretmesi gerekiyordu. Yurt dışında bulunduğu sırada hastalanarak bu durumunu Üniversite veya Devlet Hastanesi tarafından belgelendirilmesi koşuluyla Elçilik, Başkonsolosluk, Konsolosluğa müracaat eden hastalar için Sağlık Kurulları Tüzüğünün 14. madde kuralları işlemektedir. 15 Aralık 2004 tarih ve 709/2004 sayılı Tüzük değişikliğinden sonra bu maddeye acil kavramı eklenmiş ve hastalığın Üniversite veya Devlet Hastanelerinden belgelendirilmesi şartı getirilmiştir. Ancak, hangi durumların acil kapsamına girdiği yönünde bir açıklama bulunmamaktadır. Bu konuda standart bir uygulamanın yapılabilmesi için Tüzükte ivedilikle değişiklik yapılarak KKTC Sağlık Bakanlığı tarafından acil kapsamında değerlendirilen durumlar ve hastalıkların listesinin eklenmesi gerektiği görüşündeyiz. Raporumuzda, Sağlık Bakanlığı tarafından Dairemize gönderilen Uluslararası 32 Parametre başlıklı belgenin Önemli Not bölümü uyarınca fiziki muayeneyi yapan doktorun hastanın acilen yatırıldığı ifadesi üzerine hastanın tedavi masraflarının KKTC Sağlık Bakanlığı tarafından ödenmesi gerektiği görüşümüz vurgulanmıştır. Raporumuzda idarenin kusurlu olduğu belirtilmiştir.
11 3- Mart 2009 tarih ve OMB.0.00-01/00-09/16 sayılı raporumuz. Sayın Hüseyin Fedai ve Sayın Turan Büyükyılmaz; Dikmen, Taşkent, Karaağaç ve İskele yerleşim yerlerinde ikamet etmekte olan toplam 145 kişi adına yapmış oldukları başvurularda; 23/1978 sayılı Sosyal Konut Yasası nın 35 nci maddesi altında yürürlüğe konan Kırsal Bölgelerde Sosyal Konut Yapımı Amacı ile Arsa ve Kredi Verilmesi Tüzüğü uyarınca hak sahibi olarak tespit edilen bu kişilerin, bahse konu arsaları o günkü koşullarda ve o günkü rayiç fiyatlarla kabul ettiklerini, dönemin hükümet ve idarecilerinin arsa bedellerini düşük bedelle hak sahiplerine verdiklerini ve kendilerine verilen arsalara konutlarını inşa ettiklerini ve bu konutlarda ikamet etmekte olduklarını, hak sahibi olarak tespit edildikleri tarihdeki arsa satış bedelleri ile 63/2007 sayılı Konut Edindirme Yasası uyarınca talep edilen arsa satış bedelleri arasında büyük fark olduğunu, bu nedenle hak sahibi oldukları tarihte yürürlükte olan 23/1978 sayılı Sosyal Konut Yasasına göre arsa satış bedellerinin tespit edilmesini istediklerini ifade ederek, konunun tarafımızdan araştırılmasını, incelenmesini ve sorunun çözümü hususunda yardım talebinde bulunmuşlardır. Araştırmalarımız sonucunda, geçmiş dönemlerde uygulanmak istenen yöntemlerin yasal düzenlemesinin ivedilikle yapılması ve yapılacak yasal düzenleme çerçevesinde hak sahibi olarak belirlenmiş kişilerle satış sözleşmesi imza edilmesi gerektiği, satış sözleşmesi imza eden hak sahiplerinin sözleşmelerinin esas olduğu ve bu sözleşme müeyyidelerine göre işlemlerinin yapılması gerektiği, yine geçmiş dönemlerde kırsal kesim arsası hak sahibi olarak tespit edilmiş, ancak herhangi bir nedenle satış sözleşmesi imza etmeyen hak sahiplerinin, yeni yasa kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, aynı şekilde 63/2007 sayılı Konut Edindirme Yasası uyarınca, hak sahibi olarak tespit edilerek, kırsal kesim arsası verilen hak sahiplerinin, bu Yasa nın öngördüğü kurallar içerisinde işleme tabi olması gerektiği anlaşılmıştır. 63/2007 sayılı Konut Edindirme Yasası nın 39 ncu maddesiyle yürürlükten kaldırılan değiştirilmiş şekliyle 23/1978 sayılı Sosyal Konut Yasası kapsamında dağıtılan ve satış sözleşmesi imza edilmeyen hak sahipleriyle ilgili düzenlemelerin yeni Yasa da öngörülen maddelerin öncelikle ve ivedilikle uygulanması, tüm hak sahipleri arasında eşitlik ve hukuk devleti ilkeleri içerisinde adalet ve hakkaniyetin sağlanmasının gerektiği ortaya çıkmaktadır. Özetle, 63/2007 sayılı Yasa da geçmiş dönemlerde hak sahiplerine dağıtılan arsaların verildiği tarihlerdeki arsa rayiç bedellerinin dikkate alınması hususunda herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığı nedeniyle böyle bir uygulamanın yapılamayacağı anlaşılmıştır.
12 Raporumuzda idarenin kusurlu olmadığı anlaşılmıştır.