SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İZLEME VE SU BİLGİ SİSTEMİ DAİRE BAŞKANLIĞI ISO 5667-4 Doğal ve Yapay Göllerden Numune Alma Kılavuzu TS 6291 Göl ve Göletlerden Numune Alma Kuralları KİMYASAL İZLEME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Caner GÖK Aralık 2014
İçindekiler Kapsam Tanımlar Numune alma ekipmanları Örnekleme yeri Örnekleme sıklığı ve zamanlaması Örnekleme metodu Numunelerin Taşınması ve Saklanması Güvenlik Önlemleri Numunenin Tanımlanması
Kapsam Bu standart doğal ve yapay göllerden alınan numunelerin, numune alma programlarının oluşturulmasını, Alınan numunelerin muhafazasını ve taşınmasını kapsar. Mikrobiyolojik örnekleme yer almaz.
Tanımlar Anlık Numune Anlık numune, su kütlesinden zamana ve/veya bölgeye bağlı olarak alınan numuneler Derinliğe Bağlı Profil Numuneler Profil numuneler, su kütlesinin belirli bir yerinden çeşitli derinliklerden alınan numune Bölgesel Profil Numuneler Bölgesel profil numuneler, su kütlesinin değişik bölgelerinden belirli derinliklerden alınan numune
Tanımlar Kompozit Numune Derinliğe Bağlı Kompozit Numune Su kütlesinin belirli yerinden yüzey ile sediment tabakası arasından veya belirlenmiş iki derinlik arasından dikey olarak iki veya daha çok numunenin karışımıyla elde edilen numune Bölgeye Bağlı Bileşik Numune Su kütlesinin değişik bölgelerinden belirli derinlikte alınan bir seri numunenin karıştırılmasıyla elde edilen numune
Numune Alma Ekipmanları Numune alma ekipmanları su ile reaksiyona girmeyecek materyalden yapılmış olmalıdır. Paslanmaz çelik Plastik
Alet Çeşitleri Açık ve yüzeysel örnek alıcı Kapalı-boru şeklinde örnek alıcı
Pompalar Motor yardımıyla çalışan pompa Dalgıç Pompa Elle çalışan pompa Pnömatik Pompa
Pompalar Organizmaların örneklemesinde ; Pompanın türü Pompalama oranı Emme basıncı Suyun giriş tüpündeki hızı numuneyi etkileyebilir Dalgıç pompalarla örnekleme yapılması hassas organizmalara zarar verebilir
Örnekleme Yeri Örnekleme Yeri (ISO 5667-1) Suyun yüzeyinde yüzen maddeler olduğunda, numune alımı özel yüzey örnekleyicileri ile olmalıdır. Su akıntılarının etkisini tahmin etmek için özel izleme programı uygulanmalıdır
Örnekleme Yeri Örnekleme Noktalarının Yatay Dağılımı Su kalitesi karakterizasyonu için örnekleme noktası; Yatay yönde heterogen ise; Ön araştırma yapılıp, gerektiği kadar izleme noktası belirlenmelidir Yatay yönde heterogen değilse; Gölün en derin yerinin seçilmesi yeterlidir.
Örnekleme Noktalarının Yatay Dağılımı Kalite kontrol için örnekleme noktası; önemli su kaynağı girişine ya da kullanmak için çekilen suyun çekildiği yere yakın olmalıdır *yüzey alanı <500 hektar yüzey alanı >500 hektar Örnekleme Yeri en az 2 nokta en az 5 nokta
Örnekleme Yeri Örnekleme Noktalarının Yatay Dağılımı Özel araştırmalar için örnekleme noktası; Sıra dışı durum gözlendiğinde Birkaç kez alınır Raporda ve haritada açıkça belirtilmelidir.
Örnekleme Yeri Örnekleme Noktalarının Dikey Dağılımı Tabakalaşmadan dolayı meydana gelen dikey heterojenlik olduğunda
Örnekleme Noktalarının Dikey Dağılımı Tabakalaşma; Örnekleme Yeri Işıklı bölgedeki (euphotic zone) fotosentezden dolayı su kalitesinin değişmesinden, Sedimentte çözünmenin olmasından, Sudaki sıcaklık farklarından, kaynaklanabilir
Örnekleme Noktalarının Dikey Dağılımı *derinlik > 10 metre yüzeyden (0,5 metre) orta dip Örnekleme Yeri derinlik < 10 metre yüzey (0,5 metre) dip Göldeki tabakalaşma durumuna göre numune alınan derinlik sayısı arttırılır
Örnekleme Sıklığı ve Zamanlaması ISO 5667-1 Kalite karakterizasyonu için ayda 1, Kalite kontrol için haftada 1, Su kalitesinde ani değişimler varsa, günlük ya da sürekli, Günlük değişimler incelenmek isteniyorsa 2 veya 3 saat aralıklarla, Numune günün aynı saatinde alınmalıdır.
Örnekleme Metodunun Seçimi Anlık Numune Kompozit Numune Özel Sebepler Kalite Kontrol Seri haldeki anlık numunelerinin analizi kompozit numuneye göre daha pahalı Su Kalitesi izleme için anlık numuneye göre daha mantıklı Ortalama değer verir
Numunelerin Taşınması ve Saklanması ISO 5667-3 Numune kapları laboratuvara kapakları sıkıca kapatılmış, Işığın etkisinden ve sıcaklıktan korunmuş, olarak gelmelidir
Numunelerin Taşınması ve Saklanması Hemen analiz edilemeyecek numunelere koruyucu ilave edilmeli Uzun süre saklanacak numunelerin; 4 C ye soğutulması, Çok uzun süre saklanacak numunelerin -20 C ye dondurulması önerilir
Numunelerin Taşınması ve Saklanması Numune alma raporunda; Tüm koruma işlemleri Hava sıcaklığı ph Sıcaklık Çözünmüş Oksijen İletkenlik
Güvenlik Önlemleri ISO 5667-1 Botlardan numune alma ve buz kaplı sulardan numune alımı hakkında güvenlik önlemlerini içermektedir
Numunenin Tanımlanması Örnekleme noktası tanımlanmalıdır Sahada sıcaklık, ph vb. fiziksel parametreler ölçülüp, kaydedilmelidir Sahada normal olmayan durum gözlendiğinde, raporda belirtilmelidir Özel durumlar için örnekleme yapılıyorsa, detaylı bilgi verilmelidir
Numune Kapları Arazi - Ölçümleri Yerüstü Su Numunesi Yeraltı suyu numunesi Sediment numunesi Numune Alma Tutanağı Numuneyi Alan Kurum Numuneye esas Resmi Talep Yazısının Tarihi : / / Sayısı : Numune Alınan Yerin/Noktanın Havza/İl/Mevkii NUMUNE ALMA TUTANAĞI Numunenin Koordinat X: Y: Alınış Tarihi / / Hava Sıcaklığı( C) Hava Durumu Şahit Numune Teslimi: İstenmemiştir İstenmiştir adet numune alınmış olup adet şahit numune teslim edilmiştir. Numune Sıcaklığı ( C) Numunenin Alınış Şekli : Cinsi Alınış Saati Alınış Maksadı Kuyu Adı Kuyu No Kuyu Sahibi (Şahıs/Kooperatif/DSİ vb.) Anlık Kompozit (2 Saatlik) Kompozit (24 Saatlik) Toplam kuyu derinliği( 2) (m) : Sediment üzerindeki suyun derinliği (m) ph Su yüzeyine kadar derinlik( 1) (m) Sediment örnekleme derinliği (cm) Elektriksel İletkenlik (µs/cm) Numune alma derinliği (m) Örnekleme ekipmanı Tuzluluk ( ) Kuyu çapı (cm) ph Oksijen Doygunluğu (%) / Çözünmüş Oksijen (mg/l) Numune alma yöntemi Renk Derinlik (m) Muhafaza boru malzemesi Parçacık boyutu tanımı Secchi Diski Derinliği (m) Kuyu tahliye yöntemi Koku Kap No Numune Kabı Cinsi Numune Miktarı Bakılacak Parametre(ler) Koruma Önlemi Özel Notlar İşbu tutanak tarafımızca imza altına alınmış olup, yukarıda nitelikleri belirtilen numune tesis sahibi veya vekil gözetiminde yerinde alınarak ambalajlanmış ve mühürlenmiştir. Tutanağın ek sayfası vardır ( sayfa) yoktur Yetkili İmzalar
Teşekkürler