Ölüdeniz Lagün içi ve dışındaki fitoplankton kompozisyonu

Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları IV. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 02 Konferansı Bildiriler Kitabı 5-8 Kasım 2002, İzmir, E. Özhan & N. Alpaslan (Editörler) Ölüdeniz Lagün içi ve dışındaki fitoplankton kompozisyonu Doç Dr. Ahmet Erkan Kıdeyş, Elif Eker Develi, Prof. Dr. Süleyman Tuğrul Ahmet Erkan Kideys, Elif Eker Develi,: Deniz Bilimleri Enstitüsü, PK. 28, 33731 Erdemli-İçel, Türkiye, Fax:+90 324 521 23 27 Tel: :+90 324 521 24 06 e-mail: kideys@ims.metu.edu.tr elif@ims.metu.edu.tr Özet Zamanla kapanma riski ile karşı karşıya bulunan, buna ek olarak turistik aktiviteler ve popülasyonun hızla artması ile kirliliğe çok hassas bir bölge haline gelen Ölüdeniz Lagünü içi ve dışındaki fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi diğer fizikokimyasal parametreler ile birlikte 26 Ekim 1999 da incelenmiştir. Lagün içinde nitrat ve silikat konsantrasyonları istatistiksel olarak Lagün dışından fazla bulunurken, fosfat değerlerinde fark gözlenmemiştir. Ancak tüm besin elementleri için çalışma alanında bulunan değerler başka bölgelerle karşılaştırıldığında hala düşük olduğu görülmektedir. Bunun yanında toplam fitoplankton bolluk ve biyokütle değerleri lagün dışında içine nazaran daha fazla bulunmuştur. Dahası tür çeşitliliği de lagün içi ve dışında birbirine benzerdir. Genelde çalışma alanındaki tür çeşitliliği Akdeniz ve Karadeniz de yapılan çalışmalar ile karşılaştırıldığında oldukça yüksektir. Tüm bu göstergeler Ölüdeniz lagünü ve çevresinde önemli bir kirliliğin olmadığına işaret etmektedir.

920 Giriş Ölüdeniz Lagünü doğal güzelliği nedeniyle özellikle yaz aylarında turistik aktivitelerin odak noktası olmuş ve zamanla lagün çevresine inşa edilen yazlık evlerin ve otellerin sayısında bir artma olmuştur. Bu da bölgenin evsel atıklar nedeniyle kirliliğe hassas bir duruma gelmesi sonucunu doğurmuştur. Lagün yaklaşık 1300m uzunluğa ve ~650m genişliğe sahiptir. Açık deniz ile sirkülasyonu ise dar (~60m) ve sığ (maksimum 7m) bir boğaz ile sağlandığı için mevsimlik dereler ile lagün içine taşınan çökellerin çok az bir kısmı lagün dışına taşınabilmekte, lagün içinde çökellerin birikmesi ise Ölüdeniz in karalaşmasına sebep olmaktadır (Ozaner ve diğ, 1998). Gerek Ölüdeniz Lagünü nün coğrafik konumu gerekse artan turistik faaaliyetler bölgede biyolojik ve kimyasal yönden herhangi bir kirlilik olup olmadığı sorularını ortaya çıkarmış ve bu araştırmanın yapılması için bir sebep olmuştur. Kirlilik ile besin elementi girdisi artmakta, bu ise birincil üretimi sağlayan tek hücreli fitoplankton konsantrasyonunun (bazıları zararlı ve toksik) aşırı artması (Koray ve Büyükışık, 1986, Koray ve diğ. 1996, Moncheva, 1993, Bodeanu, 1989) ve dolayısıyla bu bölgelerin alt sularında oksijenin azalmasına neden olmaktadır. Bu ise fitoplankton ile beslenen zooplankton ve besin zincirinin en üst tabakasına kadar olan (büyük balıklar, deniz tabanında yaşayan yengeç, midye ve buna benzer) bütün canlıların olumsuz etkilenmesi ile sonuçlanmaktadır. Materyal ve Metod Örnekler Ekim 1999 döneminde toplam 11 istasyondan (5 lagün içi ve 6 lagün dışı) elde edildi (Çizim ve Fotoğraf 1). 0.5, 5 10, 75 m derinliklerden fitoplankton örnekleri toplandı. Deniz suyu Roset örnekleyicisi yardımıyla 1 litrelik koyu renk şişelere alındı. Örnekler % 2.5'luk final konsantrasyona ulaşıncaya kadar tamponlanmış formaldehit ile fikse edildi ve sedimentasyona bırakıldı. Daha sonra sifonlama işlemi yapılarak yaklaşık 20 ml deniz suyu kalıncaya kadar konsantre edildi. Mikrofitoplankton Sedgewick-Rafter sayma kamerası yardımıyla, nanoplankton lam üzerine 0.01 ml örnek suyu damlatılarak sayıldı. Her hücrenin hacmi morfometrik özellikleri dikkate alınarak (çap, uzunluk, genişlik v.s.) hesaplandı. Hacim değerleri biyokütleye 1 µm 3 'ün 1 pg'a eşit olduğu kabul edilerek hesaplandı. Kimyasal (fosfat, nitrat, silikat ve klorofil-a ölçümleri Strickland & Parsons (1972), Holm-Hansen & Riemann (1978) e göre ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Kimyasal Oşinografi Anabilim Dalı nda) ve fiziksel (sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk parametreleri CTD Probu ile ve Secchi Disk derinliği) ölçümler de aynı istasyonlarda eş zamanlı olarak gerçekleştirildi. Sonuçlar Nitrat ve silikat konsantrasyonu Ölüdeniz Lagünü içinde, dışına göre istatistiksel olarak (Student's t-test, p(0.05)) farklı bulunurken fosfat değerleri benzer (Student's t- test, p(0.01)) bulunmuştur (Çizelge 1). Nitrat konsantrasyonunun lagün içinde daha fazla bulunması, bölgeye tatlısu girdisinin sonucudur (Çizelge 1, Çizim 1a). Benzer Çizimde silikat konsantrasyonu İstingil ve Demirci Dereleri nin Lagün e döküldüğü

921 yerlerde belirgin artış göstermiştir (Çizim 1, 2c). Fosfat konsantrasyonu Lagün içi ve dışında düşük ve benzer ölçülmüştür (Çizim 2b). 1 2 Istingil Deresi Demirci Deresi 36.558 36.556 3 4 36.554 45o N 40o N 5 6 7 8 36.552 36.55 36.548 36.546 36.544 35o N 36.542 30o N 10o E 15o E 20o E 25o E 30o E 9 10 11 29.106o E 29.11o E 29.114o E 29.118o E 29.122o E Çizim 1: Ekim 1999 Ölüdeniz Lagün içi ve dışındaki örnekleme istasyonları 36.54 36.538 36.536 Gabris Özatay gozatay@milliyet.gov.tr Fotoğraf 1 Ölüdeniz Lagünü (Gabris Özatay tarafından çekilmiştir) Çizelge 1: Ölüdeniz Lagün içi ve dışındaki besin elementi konsantrasyonlarının karşılaştırılması (değerler 0, 5, 10 m ortalamalarıdır) ± standart sapma Lagün içi (µm) Lagün dışı (µm) N-(NO 3 +NO 2 ) 1,59 ± 0,37 0,4± 0,1 P-PO4 0,02± 0,004 0,05± 0,02 Si-SiO2 6,37± 1,27 2,07± 0,44

922 (a) Nitrat (µm) 36.556o N 36.554 o N (b) Fosfat (µm) 36.548o N 36.548 o N 36.546o N 36.544o N 36.542 o N 36.538o N 36.536o N 29.106o E 29.11o E 29.114o E 29.118o E 29.122o E 36.556o N 36.552o N (c) Si (µm) 36.556o N 36.552o N (d) Klorofil-a (µg l 1 ) 36.55o N 36.548o N 36.548o N 36.546o N 36.54o N 36.54o N 36.538o N 36.538o N Çizim 2: Ölüdeniz Lagünü içi ve dışında Ekim 1999 da (a) nitrat, (b) fosfat, (c) silikat (d) Klorofil-a konsantrasyonlarının dağılımı (değerler 0 ve 10 m derinliklerinin ortalamasıdır). Tuzluluk eşdeğer çizgilerine göre İstingil ve Demirci Derelerinin döküldüğü bölgelerde tuzluluk doğal olarak azalmıştır. En düşük, tuzluluk ise boğaz bölgesindeki bulunan mevsimlik bir derenin çevresinde bulunmuştur (Çizim 3b). Ancak dere girişlerinin olduğu bölgelerin yüzey suyu sıcaklıklarında belirgin bir değişim gözlenmemiştir (Çizim 3a). Lagün dışında ise 7 nolu istasyon bölgesinde tuzluluğun arttığı, su sıcaklı ğının ise azaldığı görülmüştür. Bu bölgede dipteki tuzlu ve soğuk su yukarı taşınmış olabilir. Bu görüşü yüzeydeki kısmen yüksek nitrat ve fosfat değerleri de desteklemektedir. Bunun sonucu olarak, fitoplankton bolluk ve biyokütle değerleri diğer istasyonlara göre bu noktada daha yüksek ölçülmüştür (Çizim 5a-b).

923 36.558o N 36.554 o N (a) Sıcaklık (ºC) 36.554 o N (b) Tuzluluk (psu) 36.548 o N 36.548o N Çizim 3: Ekim 1999 Ölüdeniz Lagünü yüzey suyu (a) sıcaklık (b) tuzluluk dağılımı 36.558o N 36.558o N 36.554 o N (a) In-situ Floresans (b) Secchi Disk 36.548o N 36.548 o N Polis 36.542 o N Çizim 4. Ekim 1999 Ölüdeniz Lagünü a) in-situ floresans dağılımı (göreceli birimler) ve b) Secchi Disk (m) derinliği Secchi Disk derinliği de İstasyon 7 deki biyokütle fazlalığına bağlı olarak düşük bulunmuştur. Lagün içinde klorofil-a nın fazla olduğu doğu kesimde Secchi disk derinliği düşüktür (Çizim 2d, 4b, 5a-b). Fitoplankton biyokütle ve bolluk değerleri Lagün dışında içine nazaran daha fazla bulunmuştur (Çizim 5 a ve b). In-situ floresans değerleri Lagün içi ve dışında benzer görülürken (Çizim 4 a), klorofil-a konsantrasyonu (Çizim 2 d) Lagün içinde daha fazla bulunmuştur. Lagün içindeki düşük biyokütle değerlerine rağmen yüksek klorofil-a konsantrasyonunun bulunması Lagün dışında yoğun olarak bulunan Gyrodinium

924 36.558o N (a) Biyokütle (µg l -1 ) 36.556o N (b) Bolluk (hücre l -1 ) 36.55o N 36.548 o N 36.548 o N 36.542 o N Çizim 5: Ölüdeniz Lagünü içi ve dışındaki fitoplankton (a) biyokütlesi, (b) bolluğunun dağılımı (Değerler 0 ve 10 m derinliklerinin ortalamasıdır) 36.536o N Çizelge 2 Ekim 1999 da Ölüdeniz Lagünü nde (A) biyokütle ve (B) bolluk açısından önemli türler (tüm derinlikler için büyükten küçüğe sıralanmıştır) (A) Lagün içi Syracosphaera pulchra Lochman Gymnodinium splendens Lebour Rhizosolenia calcar-avis Schultze Gyrodinium fusiforme Koifoid & Swezy Proboscia alata (Cleve) Gran Gymnodinium sp. Ceratium fusus (Ehrenberg) Dujardin Dinophysis caudata Saville-Kent Küçük flagellatlar Gyrodinium fusiforme Kofoid & Swezy Scrippsiella trochoidea (Stein) Loeblich Diploneis sp. (B) Lagün içi Küçük flagellatlar Emiliania huxleyi Lohmann Gymnodinium sp. Hillea fusiformis Schiller Chaetoceros affinis Lauder Syracosphaera pulchra Lochman Chaetoceros sp. Glenodinium paululum Lindemann Anabaena sp. Chaetoceros affinis Lauder Syracosphaera sp. Gyrodinium fusiforme Kofoid & Swezy Lagün dışı Gyrodinium lacryma (Meunier) Kofoid & Swezy Gymnodinium sp. Proboscia alata (Cleve) Gran Climacospenia murrayi Hemiaulus hauckii Grun Pseudosolenia calcar-avis Schultze Gyrodinium fissum (Levander) Kofoid & Swezy Gyrodinium fusiforme Koifoid & Swezy Leptocylindrus danicus Cleve Syracosphaera pulchra Lochman Thalassiosira eccentrica (Ehrenberg) Cleve Prorocentrum compressum (Bail.) Abé ex Dodge Lagün dışı Küçük flagellatlar Gymnodinium sp. Anabaena sp. Emiliania huxleyi Lohman Nitzschia tenuirostris Chaetoceros sp. Syracosphaera sp. Exuviaella cordata Ostenfeld Chaetoceros constrictus Gran Gyrodinium sp. Syracosphaera pulchra Lochman Hillea sp.

925 Lagün İçi (a) Dinoflagellatlar 18% Lagün dışı (b) Küçük flagellatlar 29% Dinoflagellatlar 28% Küçük flagellatlar 59% 34,054 hücre l-1 Diyatomlar 9% Kokolitoforlar 9% Syanofitler 4% 49 200 hücre l-1 Kriptomonadlar 5% Kriptomonadlar 5% Kokolitoforlar 12% Diyatomlar 22% Silikoflagellatlar 2% Kokolitoforlar 8% Küçük flagellatlar 5% (c) Küçük flagellatlar 7% Kokolitoforlar 5% (d) Diyatomlar 32% 43µgl-1 Dinoflagellatlar 53% Diyatomlar 30% 162µgl -1 Dinoflagellatlar 58% Çizim 6: Farklı fitoplankton grularının lagün içi ve dışında toplam bolluğa (a, b) ve biyokütleye (c, d) olan katkıları lahcryma ve Gymnodinium spp. gibi türlerin (Çizelge 2) kloroplastlarının olmaması nedeniyle veya bu çalışmada incelenmemiş fotosentetik bakteri türlerinin (Synecoccocus spp.) konsantrasyonunun Lagün içinde çok yoğun olması nedeniyle olabilir. Lagün içi ve dışındaki farklı fitoplankton grularının toplam biyokütle ve bolluğa olan katkılarını incelendiğinde (Çizim 6), küçük flagellatların lagün içinde bolluk açısından en fazla olan grubu teşkil ettiği, bu grubun lagün dışındaki toplam bolluğa katılımının daha düşük olduğu görülmektedir. Her iki bölgede de küçük flagellatları takiben dinoflagellatların bolluğa olan katkılarının fazla olduğu bulunmuştur. Biyokütle açısından ise dinoflagellatlar gerek lagün içinde, gerekse lagün dışında en büyük değere sahip grup olmuştur. Ancak lagün dışı toplam dinoflagellat biyokütlesi lagün içindekinden daha fazladır. Diyatomlar biyokütle yönünden her iki bölgede de ikinci büyük grubu oluşturmuştur.

926 Tartışma ve Sonuç Shannon Weaver diversite ve Pielou Evennes indeksleri diğer bölgeler ve boy grupları ile karşılaştırıldığında Ölüdeniz Lagünü içi ve dışında Lübnan açıkları hariç oldukça yüksektir (Çizelge 3). Bu indekslerin fazla olması tür çeşitliliğinin fazla olduğunu gösterir. Bolluk ve biyokütle değerleri ise oligotrofik bir karaktere sahip Akdeniz in diğer bölgelerine benzer veya daha düşük, Karadeniz den ise daha düşük olduğu görülmektedir. Bu da bölgede Ekim 1999 döneminde kirlilik olmadığına işaret etmektedir. Çizelge 4 te görüldüğü gibi Ölüdeniz Lagünü iç ve dışındaki klorofil-a değerleri Akdeniz deki pek çok bölgede, farklı periyot ve yıllardan daha düşük bulunmuştur. Marchetti (1984; Mihnea, 1992 den) ye göre klorofil a konsantrasyonu 0-1 µg l -1 ise bölgenin oligotrofik, 1-5 µg l -1 arasında ise mesotrofik, 5-10 µg l -1 arasında ise ötrofik, 10 µg l -1 den fazla ise hipertrofik karaktere sahip olduğunu belirtmiştir. Buna göre Ölüdeniz Lagünü oligotrofik özelliğe sahiptir. Nitrat ve silikat konsantrasyonu lagün içerisinde Akdeniz deki çoğu bölgeden daha fazla olmasına rağmen, ötrofik bir karaktere sahip Varna Körfezi ile karşılaştırıldığında sırasıyla ~70,100 ve 2.5 kat daha az olduğu görülmektedir. Bu da Ölüdeniz Lagünü ndeki kirlilik boyutlarının Ekim 1999 Çizelge 3: Ölüdeniz Lagünü fitoplankton diversite indeksleri, tür sayıları, bolluk ve biyokütle değerlerinin Türkye yi çevreleyen denizlerle karşılaştırılması Bölge Tarih Shannon indeksi (ortalama ± standart sapma, ortalama (minimum - maksimum)) Shannon Evennes Fitoplankton indeks aralığı boy grubu Bolluk (hücre l -1 ) Biyokütle (µg l -1 ) Lagün İçi Ekim-99 3,35±0,4 (0,1-4,0) 0,60±0,10 >2µm 34.474 ±4832 43±21 Lagün dışı Ekim-99 3,36 (2,6-4,0) 0,71±0,15 >2µm 52.084±38051 162±250 Erdemli Açıkları χ 2000-2001 1,27±0,6 (0,25-2,49) 0,46±0,2 >2µm 20.500±18.000 80±120 Erdemli Kıyıları χ 2000-2001 2,14±0,9 (0,2-3,6) 0,47±0,2 >2µm 60.000±73,000 332±366 Erdemli Kıyıları 1995-1997 - (2,16-4,48) - >55 µm - - Erdemli Açık β 1985 - (2,16-4,34) - >55 µm (16-11000) - 1994-1995 (0,96-2,1) (0,04- İskenderun - 0,84) >55 µm (600-52.000) - 1998-1999 (0,13-2,64) (0,04- Karataş α - 0,74) >55 µm (500-20.000) - Karadeniz Nisan-95 2,29±0,8 (0,31-3,87) 0,55±0,2 >2µm 124.000±128.000 330±570 Karadeniz Ekim-95 2,40±0,96 (0,22-3,68) 0,51±0,2 >2µm 320.000±490.000 1.800±1.500 Romanya Kıyıları 1983-1990 - - - >2µm - 4.105 Lübnan Açıkları 1984-1986 4,99±0,28 (4,47-5,3) 0,97±0,01 >50 µm - - Lübnan Kıyıları * 1973-1975 - - - >50 µm 125.000±66.500 - Bulgular bu çalışma, *Lakkis ve Novel-Lakkis (1981), Lakkis, (1991), Bodeanu (1993), Eker ve diğ. (1999), Eker ve Kideys (2000), Polat ve diğ. (2000), αpolat ve Işık (2002) ve β Kideys ve diğ (1989), χ Eker ve Kideyş (basılmamış bulgu) den alınmıştır.

927 Çizelge 4: Ölüdeniz Lagünü yüzey suyu besin elementi ve klorofil a değerlerinin diğer bölgeler ile karşılaştırılması (ortalama ± standart sapma, ortalama (minimum - maksimum)) Tarih Bölge TNO x (µm) P-PO4 (µm) Si-SiO 2 (µm) Toplam Klorofil (µg l -1 ) Ekim 26, 1999 Lagün içi 2,35 ± 0,87 0,026 ± 0,006 8,87 ± 3,43 0,15±0,04 Ekim 26, 1999 Lagün dışı 0,58 ± 0,13 0,053 ± 0,04 2,48 ± 0,88 0,08±0,02 Ekim 23, 2001χ Erdemli Açıkları 0,06 1,38 1,7 0,118 Ekim 23, 2001χ Erdemli Kıyıları 0,11 0,1 1,99 0,280 2000-2001χ Erdemli Açık istasyon 0,2±0,1 0,1±0,3 1,1±0,4 0,135±0,11 2000-2001χ Erdemli Kıyı istasyon 0,38±0,49 0,11±0,19 1,43±0,75 0,45±0,35 Eylül-Ekim 1995 Güney Karadeniz 0,5±0,4 0,05±0,02 0,71±0,36 Eylül 1998χ Karadeniz Açık İstasyon 1,07±0,59 0,05±0,03 2,3±0,29 0,2±0,09 Ekim 1991 Kıyı Kuzey Levantin 0,05 (0,01-0,09) Ekim 1991 Siklonik Kuzey Levantin 0,07 (0,04-0,16) Mart 1992 Siklonik Kuzey Levantin ~5,5 ~0,2 0,45 (0,38-0.49) Mart 1992 Kıyı Kuzey Levantin ~1,5 ~0,05 0,5 (0,2-1,10) Temmuz 1993 Kıyı Kuzey Levantin 0,32 (0,19-0,42) Temmuz 1993 Siklonik Kuzey Levantin ~0,2 ~0,03 0,42 (0,28-0,57) Mart 1994 Kıyı Kuzey Levantin 0,17 (0,12-0,25) Mart 1994 Siklonik Kuzey Levantin ~0,5 0,35 (0,20-0,57) Mayıs 1984-85 Gülbahçe Körfezi, İzmir 0,85 (0,45-1,37) Ağustos 1984-85 Gülbahçe Körfezi, İzmir 1,87 (1,09-3,18) Kasım 1984-85 Gülbahçe Körfezi, İzmir 0,2 (0,02-0,34) 1984-85 Gülbahçe Körfezi, İzmir 0,03 (0,02-0,08) >0,02 1983-85 ve 1995 Saronikos Körfezi Ege Denizi 2,98±1,26 0,21±0,13 2,25±2,12 1984-85 ve 1995 Thermaikos Körfezi 2,54±1,86 0,6±0,1 3,0±1,6 1995-1996 Güney Karadeniz (0,16-1,48) (0,03-0,35) (0,1-1,5) 1990-1997 Varna Körfezi, Bulgaristan 159±74 3,06±1,66 23±20 1983-1984* İsrail kıyıları (0,02-0,13) <0.02-0.02 0,34 (0,12-0,94) 1994-1995 Lübnan kıyıları 0,07 (0,02-1,85) 0,07 (0-1,15) 2,5 (0,08-5) Veriler *Azov, (1986), Büyükışık, (1988), Yılmaz ve diğ. (1998), Ediger and Yılmaz (1996), Lakkis ve Zeidane (1997), Moncheva ve diğ. (2001), ve bu çalışmada, ODTÜ, Deniz Bilimleri Enstitüsü, χ Kimyasal Oşinografi Bölümüne aittir. karşılaştırıldığında daha düşük bulunması (Prof. Dr Semra Tuncel in, ODTÜ-Kimya Bölümü, yayımlanmamış bulgusu), yukaridaki görüşümüzü desteklemektedir. döneminde belirgin olmadığını ve de fosfat ile birlikte bazı eser metallerin bu bölgede birincil üretimi sınırlayan temel besin elementler olabileceğini göstermektedir. Lagün içinden alınan sedimanlarda ölçülen demir, aliminyum, mangan, bakır, krom, çinko, kurşun gibi ağır metal konsantarsyonlarının diğer Türkiye ve dünya denizleri ile

928 Teşekkür Bu çalışma Prof Dr. Semra Tuncel in yürütücüsü olduğu ODTÜ-AFP projesi tarafından desteklenmiştir. Bu çalışmaya bizi yönelttiği için Prof. Dr. Semra Tuncel e, çalışmamızda fitoplankton sayımlarını yapan Ludmila Kuzmeko ve Ludmila Manjos a, çalışmada emeği geçen RV Bilim personeline, ODTÜ- DBE, Kimyasal Oşinografi Bölümü teknisyenlerine, Dr. Erhan Mutlu ve Ethem Dipli ye teşekkür ederiz. Kaynakça Azov, Y., (1986) Seasonal Patterns of Phytoplankton Productivity and Abundance in Nearshore Oligothropic Waters of The Levantin Basin (Mediterranean), Journal of Plankton Research, 8:41-53. Bodeanu, N. (1989) Algal blooms and development of the main phytoplanktonic species at the Romanian Black Sea littoral under eutrophication conditions. Cercet. Mar. I. R. C. M. 22:107-125. Büyükışık, B. 1988. Distribution of chlorophyll and nutrients in Izmir Bay ( Aegean Sea ).XXXIe Congres-Assemble Pleinere, Athenes,Comite d'oceanographie Chimique,17-22 Octobre 1988,Greece. Rapp.Comm. Int. Mer Medit.,31,2,42. Carrada, G.C., Fresi, E., Marino, D., Modigh, M. & Dalcala, M.R. (1981) Structural analysis of winter phytoplankton in the Gulf of Naples, J. of Plankton Res. 2-22. Ediger, D., Yılmaz, A. (1996) Characteristics of deep chlorophyll maximum in the northeastern Mediterranena with respect to environmental conditions, Journal of Marine Systems, 9: 291-303. Eker, E., Georgieva, L. Senichkina, L., Kideys, A. E. (1999) Phytoplankton distribution in the western and eastern Black Sea in spring and autumn 1995. ICES Journal of Marine Science, 56: 15-22. Eker, E., Kideys A. E. (2000) Weekly Variations in Phytoplankton Community Structure of a harbour in Mersin Bay (north-eastern Mediterranean). Turkish Journal of Botany, 24: 13-24. Holm-Hansen, O. & B. Riemann, (1978) Chlorophyll-a determina-tion: improvements in methodolgy. Oikos 30: 438 447. Kıdeys, A.E., Ünsal, M. & Bingel, F. (1989) Seasonal changes in net phytoplankton off Erdemli, northeastern Mediterranean, Doga TU J. Botany, 13, 1, 45-54. Koray, T. & B. Büyükışık. (1986) Izmir körfezinde pollusyon nedeniile planktonik organizmaların kommunite yapısını olumsuz yönde etkileyen fiziko-kimyasal koşulların belirlenmesi üzerine linear yaklaşımlar."çevre-86" Sempozyumu, p.1-11,izmir

929 Koray, T., Büyükısık, B., Parlak, H., Gökpınar, S. (1996) Eutrophication processes and algal blooms (red-tides) in Izmir Bay. UNEP. MAP TechnicalReports Series No. 104. 1-26. Lakkis, S., Zeidane, R. On the presence of some toxic phytoplankton in Lebanese coastal waters (Eastern Mediterranean) VII International conference on harmful algae Vigo (Espana), 25-29 June, 1997. Lakkis, S. and Novel-Lakkis,V., (1981) Composition, annual cycle and species diversity of the Pytoplanckton in Lebanese coastal water. Journal of Plankton Research, 3,1:123-136. Lakkis, S., (1991) Phytoplancton assemblages from the marine Lebanese waters: Multivariate analysis Abstracta Botanica,15:1-18. Mihnea, P. E. (1992) Conventional methods applied in pollution control of the Romanian coastal waters of the Black Sea. In: Vollenweider, R. A., Marchetti, R., Viviani, R. (eds) Marine Coastal Eutrophication, Elsevier, New York, p. 1165-1178. Moncheva, S. P. (1993) Harmful algal blooms along the Bulgarian Black Sea coast and possible patterns of fish and zoobenthic mortalities. Sixth International Conference on Toxic Marine Phytoplankton, Nantes, France, p. 143. Moncheva, S., Gotsis-Skretas, O., Pagou, K. and Krastev, A. (2001) Phytoplankton Blooms in Black Sea and Mediterranean Coastal Ecosystems Subjected to Anthropogenic Eutrophication: Similarities and Differences Estuarine, Coastal and Shelf Science 53, 281 295. Ozaner, F. S., Erkal, T., Güneysu, C. (1998) Ölüdeniz Lagünü nün Jeomorfolojik Evrimi ve Siltasyonunun Azaltılmasına İlişkin Öneriler. Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları II Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 98 Konferansı Bildiriler Kitabı: 22-25 Eylül, 1998, ODTÜ, Ankara, E. Özhan (Editör), 713-726. Polat S., Işık, O. (2002) Phytoplankton Distribution, Diversity and Nutrients at Northeastern Mediterranean Coast of Turkey (Karataş-Adana) Turkish Journal Botany, the26: 77-86. Polat, S., Sarıhan, E., Koray, T. (2000) Seasonal Changes in the Phytoplankton of the Northeastern Mediterranean (Bay of Iskenderun) Turkish Journal Botany, 24: 1 12. Strickland, J. D. H. & T.R. Parsons, (1972) A practical handbook of seawater analysis. 2 nd edition. Bull. Fish. Res. Bd Can. 167. Yılmaz, A., Tugrul, S., Polat, Ç., Ediger, D., Çoban, Y. and Morkoç, E., 1998. On the production, elemental composition (C, N, P) and distribution of photosynthetic organic matter in the southern Black Sea. Hydrobiology, 363: 141-156.