ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA GÜVENLİK Parlayıcı & Patlayıcı ortamlar 1
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar Başta kimya, petrokimya endüstrileri ve madenler olmak üzere birçok sektörde, uçucu nitelikteki maddelerin üretimi, işlenmesi, taşınması ve depolanması esnasında bu maddeler toz, gaz veya buhar olarak ortama salınmaktadır. Bu maddeler belli oranlarda oksijen ile birleştiğinde patlayıcı özellik kazanmaktadırlar. Böyle bir ortamda herhangi bir ateşleme kaynağının oluşması ile patlama yaşanması kaçınılmazdır. 2
ATEX (ATmosphere EXplosives) (ATEX 95) Ekipman Direktifi 94/9/EC ; Potansiyel patlayıcı atmosferlerde kullanılmak amacıyla üretilen ekipman ve koruyucu sistemler (ATEX 137) Çalışma Yeri Direktifi 99/92/EC ; Patlayıcı atmosferlerden potansiyel riskteki çalışanların iş güvenliğinin ve sağlığının iyileştirilmesi için minimum gereklilikler MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK (94/9/AT) Resmi Gazete Tarihi: 30.12.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26392 (4.Mük.) ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Resmi Gazete Tarihi: 30.04.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28633 3
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar Patlayıcı ortamlar : Atmosfer şartları altında, tutuşma oluştuktan sonra yanmanın tüm yanmamış karışıma yayıldığı gaz, buhar, sis veya toz halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımı Muhtemel patlayıcı ortam : Konumu ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı hale gelebilen ortamı Muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve koruyucu sistemler : Ayrı ayrı veya birlikte, enerjinin üretilmesi, aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için ve/veya malzemenin işlenmesi için kullanılacak olan ve muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makineler, donanım, sabit veya seyyar cihazlar, kumanda aksamları ile cihazları ve algılama veya koruma sistemleri 4
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar %100 Oksijen %0 Fakir karışım Zengin karışım %0 Yanıcı madde %100 5
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (R.G. 30.04.2013 28633) Patlamaların önlenmesi ve patlamadan korunma MADDE 5 (1) İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aşağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyulur; a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek, b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek, c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak. Patlayıcı madde unsurunu devre dışı bırakmak Ateşleme kaynağını devre dışı bırakmak Patlamanın etkisini sınırlandırmak 6
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar Parlayan malzemelerin parlama özelliği olmayanlarla değiştirilmesi Konsantrasyonu sınırlandırmak Uyarı amaçlı dedektör kullanmak Havalandırma sistemi kullanmak Toz birikimlerini temizlemek Patlayıcı madde unsurunu devre dışı bırakmak Ateşleme kaynağını devre dışı bırakmak Patlamanın etkisini sınırlandırmak 7
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar Patlayıcı madde unsurunu devre dışı bırakmak Ateşleme kaynağını devre dışı bırakmak Patlamanın etkisini sınırlandırmak Ateşlemenin önlenmesi Ex-proof cihaz kullanımı Patlayıcı ortamlarda bölge sınıflandırmasının gerçekleştirilmesi 8
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (R.G. 30.04.2013 28633) Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır. Bölge 0 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler. Bölge 1 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler. Bölge 2 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler. 9
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (R.G. 30.04.2013 28633) Bölge 20 Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler. Bölge 21 Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler. Bölge 22 Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler 10
Bölgelendirme 11
Bölgelendirme Gaz ve buhar ortamları 12
Bölgelendirme Toz ortamları 13
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar 14
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (R.G. 30.04.2013 28633) Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dokümanında aksi belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT) belirtilen kategorilere göre seçilir. Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipman kullanılır. Bölge 0 veya Bölge 20 : Kategori 1 ekipman, Bölge 1 veya Bölge 21 : Kategori 1 veya 2 ekipman, Bölge 2 veya Bölge 22 : Kategori 1, 2 veya 3 ekipman 15
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK (94/9/AT) Resmi Gazete Tarihi: 30.12.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26392 (4.Mük.) (a) Kategori 1:... Bu kategorideki teçhizat, hava ve gaz, buhar veya sis ya da hava/toz karışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların uzun bir süreyle sürekli olarak veya sık sık mevcut olduğu alanlarda kullanılır. (b) Kategori 2: Bu kategorideki teçhizat gaz, buhar, sis veya hava/toz karışımlarının yol açtığı patlayıcı ortamların nadiren oluşabileceği alanlarda kullanılır. (c) Kategori 3: Bu kategorideki teçhizat, gaz, buhar, sis veya hava/toz karışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların oluşma ihtimali olmayan veya seyrek olarak ve yalnızca kısa süreyle oluştuğu alanlarda kullanılır. 16
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar EPL Ga equates to ATEX Category 1G; EPL Gb equates to ATEX Category 2G; EPL Gc equates to ATEX Category 3G; TS EN 60079-10-1 TS EN 60079-10-2 Annex ZB ATEX Categories and Equipment Protection Levels (EPLs) EPL Da equates to ATEX Category 1D; EPL Db equates to ATEX Category 2D; EPL Dc equates to ATEX Category 3D. 17
TS EN 60079-0 Ek D Ex teçhizat için teçhizat koruma seviyelerini kapsayan bir alternatif risk değerlendirme metoduna giriş Çizelge D.1 EPL lerin bölgeler ile olan geleneksel ilişkisi Teçhizat koruma seviyesi Bölge Ga 0 Gb 1 Gc 2 Da 20 Db 21 Dc 22 18
Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Patlama riskinin değerlendirilmesi MADDE 6 (R.G. 30.04.2013 28633) İşveren, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun risk değerlendirmesi çalışmalarını yaparken, patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da dikkate alır: a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı, b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri, ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü 19
TS EN 60079-0 Ek D Ex teçhizat için teçhizat koruma seviyelerini kapsayan bir alternatif risk değerlendirme metoduna giriş D.2.1 Grizuya duyarlı madenler (Grup I) D.2.1.1 EPL Ma Gazın birden bire ortaya çıkmasının mevcut olduğu durumda enerjili bırakılsa bile bir tutuşma kaynağı olması ihtimal dahilinde olmayan yeterli güvenliğe sahip, çok yüksek koruma seviyesi olan grizuya duyarlı bir madende tesis için olan teçhizat. D.2.1.2 EPL Mb Gazın ortaya çıkması ile enerjisiz olan teçhizat arasındaki zaman sürecinde tutuşma kaynağı olması ihtimal dahilinde olmayan yeterli güvenliğe sahip, yüksek koruma seviyesi olan grizuya duyarlı bir madende tesis için olan teçhizat. 20
D.2.2 Gazlar (Grup II) TS EN 60079-0 Ek D Ex teçhizat için teçhizat koruma seviyelerini kapsayan bir alternatif risk değerlendirme metoduna giriş D.2.2.1 EPL Ga Normal çalışmada, beklenilen hatalarda veya nadiren olan hatalara maruz kaldığında bir tutuşma kaynağı olmayan, çok yüksek koruma seviyesine sahip, patlayıcı gaz ortamları için olan teçhizat. D.2.2.2 EPL Gb Normal çalışmada veya düzenli olarak gerekli olmasa bile beklenilebilen hatalara maruz kaldığında bir tutuşma kaynağı olmayan, yüksek koruma seviyesine sahip, patlayıcı gaz ortamları için olan teçhizat. Not Standard koruma kavramlarının çoğunluğu teçhizatı bu teçhizatın koruma seviyesi içine dahil eder. D.2.2.3 EPL Gc Normal çalışmada bir tutuşma kaynağı olmayan ve düzgün beklenilen olaylar olması durumunda (örnek olarak, bir lambanın arızalanması) bir tutuşma kaynağı olarak pasif kalmasını sağlamak için bazı ilave korumaya sahip olabilen, zenginleştirilmiş koruma seviyesine sahip, patlayıcı gaz ortamları için olan teçhizat. Not Tipik olarak, bu Ex n teçhizat olacaktır. 21
D.2.3 Tozlar (Grup III) TS EN 60079-0 Ek D Ex teçhizat için teçhizat koruma seviyelerini kapsayan bir alternatif risk değerlendirme metoduna giriş D.2.3.1 EPL Da Normal çalışmada veya beklenilebilen veya nadiren olan hatalara maruz kaldığında bir tutuşma kaynağı olmayan, çok yüksek koruma seviyesine sahip, tutuşabilir toz ortamları için olan teçhizat. D.2.3.2 EPL Db Normal çalışmada veya beklenilebilen hatalara maruz kaldığında bir tutuşma kaynağı olmayan, yüksek koruma seviyesine sahip, tutuşabilir toz ortamları için olan teçhizat. D.2.2.3 EPL Dc Normal çalışmada bir tutuşma kaynağı olmayan ve örnek olarak bir lambanın arızası gibi düzgün beklenilen olaylar olması durumunda bir tutuşma kaynağı olarak pasif kalmasını sağlamak için bazı ilave korumaya sahip olabilen, zenginleştirilmiş koruma seviyesine sahip, tutuşabilir toz ortamları için olan teçhizat. 22
Patlayıcı gaz ortamları için koruma sembolleri (TS EN 60079-0) d e ia ib ic ma mb mc na nc nr nl o px py pz q : Aleve karşı korumalı mahfaza (EPL Gb veya Mb için), : Artırılmış güvenlik (EPL Gb veya Mb için), : Kendinden güvenlik (EPL Ga veya Ma için), : Kendinden güvenlik (EPL Gb veya Mb için), : Kendinden güvenlik (EPL Gc için), : Kapsül içine alınmış (EPL Ga veya Ma için), : Kapsül içine alınmış (EPL Gb veya Mb için), : Kapsül içine alınmış (EPL Gc için) İnceleme safhasındadır. : Kıvılcım atlaması olmayan (EPL Gc için), : Kıvılcım atlamasına karşı korunmuş (EPL Gc için), : Havalandırması sınırlı (EPL Gc için), : Enerjisi sınırlı (EPL Gc için), : Yağa daldırma (EPL Gb için), : Basınç altına alınmış (EPL Gb veya Mb için), : Basınç altına alınmış (EPL Gb için), : Basınç altına alınmış (EPL Gb veya Mb için), : Toz doldurma (EPL Gb veya Mb için). 23
Patlayıcı toz ortamları için koruma sembolleri (TS EN 60079-0) ta tb tc ia ib ic ma mb mc p : Mahfaza ile koruma (EPL Da için), : Mahfaza ile koruma (EPL Db için), : Mahfaza ile koruma (EPL Dc için), : Kendinden güvenlik (EPL Da için), : Kendinden güvenlik (EPL Db için), : Kendinden güvenlik (EPL Dc için), : Kapsül içine alınmış (EPL Da için), : Kapsül içine alınmış (EPL Db için), : Kapsül içine alınmış (EPL Dc için), : Basınç altına alınmış (EPL Db veya Dc için), 24
Standartlar Patlayıcı gaz bulunan ortamlarda kullanılacak olan elektrikli cihaz standartları EN / IEC Genel özellikler General requirements d tipi aleve dayanıklı mahfazalar tarafından korunan cihazlar Flameproof enclosures d p tipi basınçlı mahfazalar ile korunan cihazlar Pressurized enclosures p Toz doldurma q ile korunan cihazlar Powder filling q o tipi yağa daldırma ile korunan cihazlar Oil immersion o Artırılmış güvenlik e Increased safety e i tipi kendinden korumalı cihazlar Intrinsic safety i 60079-0 60079-1 60079-2 60079-5 60079-6 60079-7 60079-11 25
Standartlar Patlayıcı gaz bulunan ortamlarda kullanılacak olan elektrikli cihaz standartları (devamı) EN / IEC n tipi koruma ile teçhizatın korunması Type of protection n m tipi kapsül içine alma ile teçhizatın korunması Encapsulation m Kendinden güvenlikli elektriksel sistemler Intrinsically safe systems Cihaz koruma seviyesi (EPL) Ga olan teçhizat Electrical equipment for Zone 0 Kendinden güvenlik kavramlı alan barası ve kendinden olmayan alan barası Intrinsically safe field bus systems Optik ışıma kullanılarak teçhizatın ve iletim sistemlerinin korunması Optical radiation op 60079-15 60079-18 60079-25 60079-26 60079-27 60079-28 26
Uygulama alanları Artırılmış güvenlik e Elektrik malzemelerinin içinde ve dışındaki elemanlarda, aşırı sıcaklık kıvılcım ve arkların oluşum olasılıklarına karşı daha yüksek derecede emniyet tedbirleri alınır. Bu koruma normal işletme koşullarında ısı üretmez. Terminal ve bağlantı kutuları, Başka bir koruma tipiyle korunmuş ekipmanların tesisatı için kontrol panoları, Sincap kafesli motorlar, Aydınlatma armatürleri d tipi aleve dayanıklı mahfazalar tarafından korunan cihazlar Bu tip korumada patlayıcı bir ortamı ateşleyebilecek bütün parçalar kapalı bir muhafazaya yerleştirilir. Yerleştirildikleri kapalı yerde oluşacak herhangi bir patlamadan doğacak basınca dayanabilmeli, aynı zamanda da patlamayı kapalı alanın dışındaki ortama taşımamalıdır. Şalterler, Kontrol ekipmanları, Kontrol panelleri, Motorlar, Aydınlatma armatürleri, Diğer kıvılcım üretebilecek elemanlar 27
Uygulama alanları p tipi basınçlı mahfazalar ile korunan cihazlar Cihazın bulunduğu ortama dışarıdaki ortamdan bir girişin olmamasını sağlamak için cihazı örten kısmın içinde dışarıya göre daha basınçlı koruyucu bir gaz verilerek dıştan içeriye potansiyel patlayıcı atmosferik sızmalar önlenir. Anahtarlama ve kontrol panoları, Büyük güçlü motorlar i tipi kendinden korumalı cihazlar Elektrikli cihaz kendinden emniyetli devreler içerir. Bu devrelerden dolayı dışarıdaki atmosfere karşı bir patlayıcılık yeteneği yoktur. Bir devre veya bir kısmın normal işletim ve özel hata şartlarında yapılan deneylerinde patlamaya yol açabilecek kıvılcım ve ısı etkisine sahip olmadıkları gözlenmiştir. Ölçme ve kontrol elemanları, İletişim cihazları, Sensörler 28
Uygulama alanları o tipi yağa daldırma ile korunan cihazlar Toz doldurma q ile korunan cihazlar Elektrikli cihazın tümü veya bir kısmı yağın içine daldırılır. Bu yolla yağın dışında yada kabın tamamen dışında kalan bir ortam, yağın içindeki cihaz tarafından oluşturulacak kıvılcımdan etkilenmez. Elektrikli cihazı içinde tutan muhafaza tamamı ile küçük parçacıklardan oluşan malzeme ile doldurulur. Böylece cihazın istenilen şartlarda çalışması sırasında oluşacak kıvılcımlar dışarıdaki atmosferi ateşleyemez. Bu şekilde oluşturulmuş ortam ne alev ne de aşırı sıcaklıkla cihazın içinde bulunduğu kabın yüzeyine ateşleme yapamayacaktır. Transformatörler, Yol verme dirençleri Transformatörler, Kondansatörler, Elektronik parçalar 29
Uygulama alanları m tipi kapsül içine alma ile teçhizatın korunması Ateşlemeyi yapabilecek parçalar (dış atmosfere karşı) çevre etkilerine karşı yeterince mukavim bir reçine içine kapatılır. Böylece patlayıcı atmosfer ne kıvılcımla ne de ısı ile bu kapalı kısımdan ateşlenemez. Küçük kapasiteli kumanda kutuları, Gösterge elemanları, Algılayıcılar n tipi koruma ile teçhizatın korunması Elektrikli cihazların normal çalışma ve belirlenmiş anormal çalışma durumlarında etrafındaki patlayıcı ortamı ateşlemesi mümkün değildir. Bölge 2 için kullanılacak tüm elektrikli cihazlar 30
Patlayıcı gaz ortamları için Ex işaretleme (TS EN 60079-0) Grizu bulunabilecek madenlerde kullanım için aleve dayanıklı mahfaza d (EPL Mb) tipli elektriksel teçhizat Ex d l Mb Ex sembolü Kullanılan her bir koruma tipi için semboller: Grup sembolü; - Grizu bulunabilecek madenlerde kullanılan elektriksel teçhizat için I, - Grizu bulunabilecek madenler dışında patlayıcı gaz ortamı bulunan yerlerde kullanılan elektriksel teçhizat IIA, IIB veya IIC. Grup II elektriksel teçhizat için, sıcaklık sınıfını gösteren sembol. Teçhizat koruma seviyesi, Ga, Gb, Gc, Ma veya Mb den hangisi uygunsa. 31
Patlayıcı gaz ortamları için Ex işaretleme (TS EN 60079-0) Yalnızca amonyak gazını esas alan grizu bulunabilecek madenler dışındaki patlayıcı gaz ortamlarının bulunduğu yerlerde kullanılan aleve dayanıklı d (EPL Gb) koruma tipli elektriksel teçhizat Ex d II (NH3) Gb Ex sembolü Kullanılan her bir koruma tipi için semboller: Grup sembolü; - Grizu bulunabilecek madenlerde kullanılan elektriksel teçhizat için I, - Grizu bulunabilecek madenler dışında patlayıcı gaz ortamı bulunan yerlerde kullanılan elektriksel teçhizat IIA, IIB veya IIC. Grup II elektriksel teçhizat için, sıcaklık sınıfını gösteren sembol. Teçhizat koruma seviyesi, Ga, Gb, Gc, Ma veya Mb den hangisi uygunsa. 32
Patlayıcı toz ortamları için Ex işaretleme (TS EN 60079-0) En yüksek yüzey sıcaklığı 120 C dan daha az olan Grup IIIC iletken tozlar ihtiva eden patlayıcı toz ortamlar için ia (EPL Da) koruma tipli elektriksel teçhizat Ex sembolü Kullanılan her bir koruma tipi için semboller: Ex ma IIIC T120 C Da IP20 Grup sembolü; Patlayıcı toz ortamlı yerlerdeki elektriksel teçhizat için IIIA, IIIB veya IIIC. Derece selsiyus cinsinden en yüksek yüzey sıcaklığı ve T harfinden sonra ölçü birimi 0C (örnek, T 90 C). Uygun olduğu şekilde teçhizat koruma seviyesi Da, Db veya Dc. Koruma derecesi (örnek IP54). 33
34
35
36
İşaretleme örnekleri 37
İşaretleme örnekleri 38
TS EN 60079-0 ELEKTRİKLİ CİHAZLAR PATLAYICI ORTAMLARDA KULLANILAN - BÖLÜM 0: TEÇHİZAT- GENEL ÖZELLİKLER 3.10 Mahfazanın koruma derecesi (IP) Kişilerin, mahfaza içindeki enerjili bölümlere temasına veya yaklaşmasına ve hareketli bölümlerle (düzgün dönen miller ve benzerleri dışında) temasına karşı korunmayı ve Elektriksel teçhizatın, katı yabancı cisimlerin girmesine karşı korunmayı ve Elektriksel teçhizatın, suların zararlı girişine karşı korunmayı sağlamak için mahfazalara uygulanan (IP) sembolünden sonra yazılan EN 60529 a uygun sayısal bir sınıflama. 39
IP kodu elemanları ve anlamları (EN 60529) IP XXXX 0 korumasız 0 korumasız 1 çapı >= 50mm / Elin dışıyla 1 Düşey olarak damlama 2 çapı >= 12,5mm / Parmakla 2 Damlama (15 eğik) 3 çapı >= 2,5mm / Aletle 3 Püskürme 4 çapı >= 1mm / Telle 4 Sıçrama 5 toza karşı korumalı / Telle 5 Fışkırma 6 toz geçirmez / Telle 6 Güçlü fışkırma 7 Geçici daldırma 8 Sürekli daldırma H M S W A B C D elin dışıyla Parmakla aletle telle yüksek gerilim cihazı su deneyi sırasında hareketli su deneyi sırasında hareketsiz hava şartları 40
IP kodu elemanları ve anlamları (EN 60529) IP 34 IP 23CS (3) - Çapı 2,5 mm ve daha büyük olan aletleri kullanan kişileri tehlikeli bölümlere erişmeye karşı korur; - Çapı 2,5 mm ve daha büyük olan yabancı katı cisimlerin girişine karşı mahfaza içindeki donanımı korur; (4) Mahfazaya karşı herhangi bir doğrultudan sıçrayan sudan kaynaklanan zararlı etkilere karşı mahfaza içindeki donanımı korur. (2) - Kişilerin parmaklarını tehlikeli bölümlere erişmeye karşı korur; - Çapı 12,5 mm ve daha büyük olan yabancı katı cisimlerin girişine karşı mahfaza içindeki donanımı korur; (3) - Mahfazaya karşı püskürtülen sudan kaynaklanan zararlı etkilere karşı mahfaza içindeki donanımı korur; (C) - Çapı 2,5 mm ve daha büyük olan ve uzunluğu 100 mm yi aşmayan aletleri kullanan kişileri tehlikeli bölümlere erişmeye karşı korur (Alet, mahfazaya tüm boyunca girebilmelidir). (S) - Donanımın tüm bölümleri sükûnet halinde iken su girişinden kaynaklanan zararlı etkilere karşı koruma için deneyden geçirilir 41
Cihaz üzerinde koruma tipini bozacak tadilatlar yapılmamalıdır. İmalatçı firmanın kullanma ve montaj talimatına uyulmalıdır. Aydınlatma armatürünün ampulünün değiştirilmesi gerektiğinde, orijinal ampul ile aynı özellikte ampul kullanılmalıdır. Ampulün değişik güçte takılması ve cıvata, koruma kafesi takılmaması koruma tip ve özelliğini bozan bir onarım işlemidir. 42
(d) tipi Alevsızdırmaz korumalı bir muhafazaya sertifikalama şartları dışında yeni giriş ve çıkışların yapılması, kullanılmayan çıkışların standart olarak kapatılmaması, uygun olmayan kabloların bağlanması, contaların uygun olmayanlarla değiştirilmesi, kullanılmaması cihazın güvenilirliğini, koruma tip ve özelliğini bozan onarımlardır. Cihaz muhafazalarının pas ve korozyon etkilerine karşı dayanıklı hale gelmesi için yapılanlar doğrudur. Ancak (d) tipi korumalı bir muhafazanın alev yüzeyinin boyanması koruma tipi özelliğini bozar. 43