İMALATÇI FİRMA COMMON S.A. ul. Aleksandrowska 67/93 91-205 Łódź, Polonya tel: +48 42 253 66 00 faks: +48 42 253 66 98 TÜRBİN GAZ SAYAÇLARI CGT-02 KULLANIM KILAVUZI (Teknik kılavuz) CGT / IO12 / MID Temmuz 2012 tarafından İthal edilmiştir. Bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü 10 yıldır.
2 I. PLANLANAN KULLANIMI VE KULLANIM KOŞULLARI Planlanan kullanımı CGT-02 türbin gaz sayaçları, sistemin içinden akan gazın hacmini ölçmek için tasarlanan elektromekanik basınç cihazlarıdır. Standart uygulamada gaz sayaçları muhtemelen patlayıcı ortamların oluştuğu yerlerde patlama grubu IIA ve IIB (ve özel amaçlı uygulamalar için grup IIC) olarak gruplandırılan gazların havayla karışımı şeklinde kullanılabilir. Tablo 1 de CGT-02 gaz sayaçlarıyla ölçülebilen en yaygın görülen gazlar ve gaz karışımlarının fiziksel özelikleri verilmektedir. Gaz sayaçları aşağıda belirtilen bağlantı çeşitleriyle üretilmektedir: PN10, PN16, PN20 (ANSI150), PN25, PN40, PN50 (ANSI300), PN63/PN64, PN100, PN110 (ANSI600). Türbin gaz sayaçları hem kapalı alanlarda stabilize edilmiş koşullarda hem de açık alanlarda (açık yer). Bununla birlikte, açık alanlarda kullanılması durumunda, gaz sayacının hava koşullarına doğrudan maruz kalmasına karşı korunması (metal kaplar, kasalar, çatılar, koruyucular vs.) tavsiye edilmektedir. Kullanım koşulları 1. 2004/22/WE (MID) yönetmeliğine uygun: - Sertifika PL-MI002-1450CM0003 - CE işareti Mxx 1450, Oil and Gas Institute - Çalışma basıncı p 0,4 MPa - Ortam basıncı 25 C t +70 C - Gaz sıcaklığı 25 C tg +55 C - Depolama sıcaklığı 30 C ts +70 C - Mekanik ortam sınıfı M2 - Elektromanyetik ortam sınıfı E2 - Ölçüm parametreler Tablo 1. - Ölçüm doğruluk sınıfı 1.0 - Çalışma pozisyonu H, VU, VD - Uyumlu standartlar: PN-EN 12261:2005 (EN 12261:2002+AC:2003), PN-EN 12261:2005/A1:2008 (EN 12261:2002/A1:2006) 2. 94/9/WE (ATEX) yönetmeliğine uygun: - Sertifika KDB 04ATEX036, Central Mining Institute, Experimental Mine Barbara - CE işareti 1453, - Çalışma koşulları standart uygulama II 2G Ex ia IIB T5 Gb özel amaçlı uygulama II 2G Ex ia IIC T5 Gb - Ölçme cihazının koruma indeksi IP66/IP67, - Uyumlu standartlar: PN-EN 13463-1:2010 (EN 13463-1:2009), PN-EN 60079-0:2009 (EN 60079-0:2009), PN-EN 60079-11:2010 (EN 60079-11:2007). 3. 97/23/WE (PED) yönetmeliğine uygun: - Sertifika 67/JN/2004-003/3, - CE işareti 1433, Teknik Kontrol Dairesi
3 - Gaz sayaçlarının gövdeleri için hesaplanan maksimum basınç: PN10 bağlantısı PN16 bağlantısı PN20 bağlantısı PN25 bağlantısı PN40 bağlantısı PN50 bağlantısı PN63/64 bağlantısı PN100 bağlantısı PN110 bağlantısı - Ortam sıcaklığı 25 C t +70 C - Teknik şartnameye uygunluk WUDT/UC/2003. 4. 2004/108/WE (EMC) yönetmeliğine: PS = 1,0 MPa, PS = 1,6 MPa, PS = 2 MPa, PS = 2,5 MPa, PS = 4 MPa, PS = 5 MPa, PS = 6,4 MPa, PS = 10 MPa, PS = 11 MPa, Alçak frekanslı (LF) ve yüksek frekanslı (HF) darbe emitörlerinin (NAMUR) aşağıda belirtilen uyumlu standartlara uygun olarak kullanılarak yerine getirilen koşullar: PN-EN 60947-5- 2:2011 (EN 60947-5-2:2007), PN-EN 60947-5-6:2002 (EN 60947-5-6:2000). Tablo 1. CGT-02 gaz sayaçlarıyla ölçülebilen en yaygın görülen gazlar ve gaz karışımlarının fiziksel özellikleri. Yoğunluklar 20 o C sıcaklıkta ve 101.325 kpa basınç altında belirtilmektedir. Gaz veya gaz karışımı Kimyasal sembolü (formülü) Yoğunluğu [kg/m 3 ] Havaya göre yoğunluğu Gaz sayacı uygulaması Argon Ar 1,66 1,38 standart IIB Azot N 2 1,16 0,97 standart IIB Bütan C 4 H 10 2,53 2,1 standart IIB Karbon dioksit CO 2 1,84 1,53 standart IIB Etan C 2 H 6 1,27 1,06 standart IIB Etilen C 2 H 4 1,17 0,98 standart IIB Doğal gaz CH 4 yaklaşık yaklaşık standart IIB 0,75 0,63 Helyum He 0,17 0,14 standart IIB Metan CH 4 0,67 0,55 standart IIB Propan C 3 H 8 1,87 1,56 standart IIB Karbon monoksit CO 1,16 0,97 standart IIB Asetilen C 2 H 2 1,09 0,91 özel IIC Hidrojen H 2 0,084 0,07 özel IIC Hava 1,20 1 standart IIB CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel metodolojik parametreleri Tablo 2 de verilmektedir. Tablo mevcut satış siparişi olarak dikkate alınmamalıdır. Bununla ilgili bilgiler Pazarlama Departmanından temin edilebilir. Gaz sayaçları sistemde bir basınç düşüşüne neden olur. CGT-02 gaz sayacı için tipik olan basınç düşüşünün 1,2 kg/m 3 gaz yoğunluğundaki ( 0 ) basınç değeri Şekil 1 de gösterilen grafikten bulunabilir. Gerçek koşullarda, basınç düşüşü ( p r [Pa]) aşağıda belirtilen formülle hesaplanır: p rz o pa p p a p
4 Burada: Tablo 1 deki gaz yoğunluğu [kg/m 3 ], p a atmosfer basıncı (p a 101 [kpa] ), p gaz sayacının yukarı doğru gösterge gaz basıncı [kpa], p referans koşullarındaki basınç düşüşü (Şekil 1 e göre) [Pa]. Q [m/sa] Şekil 1. CGT-02 gaz sayaçlarının o = 1.2 kg/m 3 referans yoğunluğundaki basınç kaybı
5 Tablo 2. CGT-02 gaz sayacının DN50 DN400 aralığında p 0.4 MPa maksimum çalışma basıncındaki temel metodolojik parametreleri DN G Q maks Q min minimum akış LF HF1, HF2 HF3 HF6 nominal çap Gaz sayacının boyu Maksimum akış skala: 1:20 1:30 Emitör sabiti Emitör sabiti (yaklaşık) Emitör sabiti (yaklaşık) m 3 /sa [m 3 /sa] [m 3 /sa] [darbe / m 3 ] [darbe / m 3 ] [darbe / m 3 ] DN 50 G 65 100 5 10 2610 94829 G 100 160 8 1 742 26974 DN 80 G 160 G 250 250 400 13 20 8 13 1 1 742 470 26974 17059 G 160 250 13 1 692 16782 DN 100 G 250 G 400 400 650 20 32 13 20 1 1 692 401 16782 9719 DN 150 G 400 G 650 650 1000 32 50 20 32 1 1 227 227 6873 6873 G 1000 1600 80 50 0.1 129 3910 G 650 1000 50 32 1 114 3113 DN 200 G 1000 1600 80 50 0.1 116 3167 G 1600 2500 130 80 0.1 67 2025 DN 250 G 1000 G 1600 G 2500 1600 2500 4000 80 130 200 50 80 130 0.1 0.1 0.1 58 58 34 2111 2111 1223 DN 300 G 1600 G 2500 G 4000 2500 4000 6500 130 200 320 80 130 200 0.1 0.1 0.1 32 32 19 1181 1181 680 G 2500 4000 200 130 0.1 13 444 DN 400 G 4000 G 6500 6500 10000 320 500 200 320 0.1 0.1 13 7.0 444 285
6 II. TASARIMI VE FONKSİYONU Türbin gaz sayacının çalışması bir türbin rotorunun dönme hızının lineer hızla veya volumetrik gaz akışıyla doğru orantılı olması prensibine dayanır. Gaz sayacının içine akan gaz (Şekil 2) bir giriş doğrultucusuyla ölçme donanımının içine yönlendirilir ve rotoru döndürmeye başlar. Rotorun dönme hareketi dişli tertibatları ve mekanik debriyaj yardımıyla sayaca aktarılır. Sayaç mekanizması cihazın içinden akan hacmi sayar. 8 basamaklı bir sayaç toplam hacmi gösterir. Her CGT-02 serisindeki gaz sayacıq min Q maks (Tablo 2) aralığında kontrol edilir ve bu aralıkta ölçerin doğruluğu kontrol edilir. Mekanik çıkış seçenek İndeks Tahrik transmisyonu Akış düzleştirici Ölçme donanımı Türbin çarkı HF pulserleri PT1000 Termometre Ana gövde Basınç tıpası Yağlama donanımı Şekil 2. CGT-02 türbin gaz sayacının kesiti
7 CGT-02 türbin gaz sayacı (Şekil 2), aşağıda belirtilen ana parçalardan oluşur: Ana gövde. Ana gövde gaz basıncı ve sistemin bağlantılarından kaynaklanan bütün yükleri taşır. DN50 DN200 ve PN16 veya PN 20 nominal çaplı bağlantıları olan gaz sayaçlarının gövdeleri iki şekilde imal edilebilir işlenmiş çelik dövme parçalar veya küre şeklinde dökme demir dökümler olarak. Nominal çağları PN25, PN40, PN50, PN63/64, PN100 ve PN110 gövdeler yalnızca çelik olarak mevcuttur. Nominal çapları DN250 ve üzerinde olan daha büyük gövdeler her zaman kaynaklı çelikten yapılır. Her gövdede bağlantı B tipi yüzeyleri olan ve bağlantı ebatları PN-EN1092-1:2006 ve PN-ISO 7005-1:1996 standartlarına uygun olan iki tane bağlantı flanşı vardır. Standart uygulamalarında gaz sayaçlarının toplam ebatları ve tahmini ağırlıklarının yanı sıra flanş ebatları da Tablo 3a ve 3b de verilmekte, Şekil 18 dde gösterilmektedir. Sözel siparişlerle, gövde Polonya Standartlarına (örneğin çıkıntılı kapak ve yivlerle) veya ISO, ANSI veya GOST standartlarına uygun olan farklı flanş çeşitleriyle birlikte teslim edilebilir. Gaz sayacının gövdesi yüksek frekanslı sinyal emitörleri için bağlayıcılarla, manometreler ve termometrelerin sıcaklık cepleri için soketlerle donatılır (Bakınız Bölüm III). Ölçme türbininin donanımı. Ölçme türbininin donanımı türbin, dişli sistemi ve giriş doğrultucusundan oluşur. Türbin rotoru göz ölçerin gövdesinin ekseni boyunca yerleştirilir ve iki tane çok hassas bilyeli rulmanın üzerine oturtulur. Türbinin önüne yerleştirilen akış doğrultucusu gaz akışını simetrik hale getirir ve bunu türbin bıçaklarının üzerine yönlendirir. Dişli sistemi (bir sarmal dişli ve bir silindir dişliden oluşur) dönme hızını azaltıp aktarır ve tahriki manyetik debriyaja iletir. Tahrik transmisyon donanımı. Tahrik transmisyon donanımı gaz geçirmez bölmeli bir manyetik debriyajdan oluşur. Debriyajın hareket eden kısmı bölmeli odacıkta bulunurken, tahrikli kısım tahrikli odacığın dışında bulunur. Debriyaj tahriki basınç bölgesinden gaz akış alanının dışında bulunan sayaç donanımına iletir. Debriyajın tahrikli kısmı yüksek frekanslı emitör olarak hareket eden bir referans çarkıyla donatılabilir. Sayaç donanımı. Sayaç donanımı ayrıca mekanik sayacı ve alçak frekanslı elektrik sinyal emitörlerini uyaran elemanları harekete geçirmek için dönme hızını azaltır (bir sarmal diş ve silindir dişliler yardımıyla). Donanım aynı zamanda gaz sayacının dışındaki alçak ve yüksek frekanslı elektrik sinyallerini iletmek için soketlerle donatılır Yağlama sistemi. Yağlama sistemi, türbin rotor rulmanlarını yağlamak için kullanılır. CGT-02 gaz sayaçlarının geri kalan mekanizmaları dıştan yağlamaya tabi değildir. Yağlama işlemi, entegre yağ deposunun (20 cm 3 kapasiteli) yardımıyla veya özel bir yağlama donanımıyla gerçekleştirilebilir. Gaz sayaçları aşağıda belirtilen modellerde mevcuttur: - Bakım gerektirmeyen model (dıştan yağlamak için tasarlanmamıştır), - Dıştan yağlamak için özel bir vanası olan model, - Pistonlu pompası olan model. Aksi istenmediği sürece, DN50 gaz sayaçları dıştan yağlamak için tasarlanmamıştır. İsteğe göre, pistonlu pompalarla veya yağlama valflarıyla donatılabilir.
8 III. OKUMA CİHAZI VE ÖLÇME ÇIKIŞLARI CGT-02 gaz sayacı mekanik sayaç şeklinde bir ölçme cihazıyla elektrik sinyal çıkışları, bir basınç ölçme çıkışı ve sıcaklık ölçme çıkışıyla (seçmeli) donatılmıştır. Çıkışlar gaz sayacının çalışmasını izlemeye ve dış teçhizat bağlamaya izin verir. Şekil 3 de gaz sayacının üzerindeki mekanik çıkışların yeri gösterilmektedir. Mekanik sayaç, sayaç donanımının içinde bulunur ve bir polikarbon kontrol penceresinden görülebilir. Sayaç, belli basınç ve sıcaklık koşullarında gaz sayacının içinden akan gazın gerçek hacminin doğrudan okunmasına izin verir. Sayaç donanımı gaz sayacının yatay ekseni etrafında yaklaşık 350 o açıyla döndürülerek, sayacın hemen hemen bütün yönlerden yeterince okunmasını sağlayabilir. mekanik çıkış seçenek indeks indeksten elektrik çıkışları HF5 pulser HF6 pulser, görülmüyor basınç sensörü yağ kabı yağ pompası basınç tıpası Şekil 3. CGT-02 gaz sayaçlarındaki ölçme çıkışlarının yerleri. Şekil 4. Mekanik çıkış debriyajının ebatları Mekanik sayaç çıkışı. Gaz sayacı isteğe göre bir mekanik çıkışla donatılabilir. Sayaç milinin paletli ucu sayacın sol tarafında bulunur ve koruyucu bir kapakla kapatılır. Mekanik çıkış harici cihazları hareket ettirmek için kullanılabilir. Milin dönme hızı en hızlı sayaç kovanının hızıyla aynıdır. Kovan saat yönünde döner. Mil ucunun izin verilen maksimum momenti 0,25 Nmm dir.
9 Elektrik sayaç çıkışları. Muhtemelen iki tip elektrik sinyal çıkışı vardır. Bunlar alçak frekans (LF) ve yüksek frekans (HF) çıkışlarıdır. Sayaç maksimum iki tane soket ve altı tane darbe emitörüyle donatılabilir. - İki tane alçak frekanslı dilli kontak emitörü (LFK), - İki tane indüktif alçak frekans emitörü (LFI), - İki tane indüktif yüksek frekans emitörü (HF) ve ve normalde kapalı olan AFK dilli röle anahtarı bir kontrol devresi veya alternatif olarak başka bir emitör. LFK dilli röle emitörleri, bataryayla güç temin edilen veya şebeke veya bataryayla güç temin edilen bir veri kaydediciyle ve gaz sayacının çevresinde bulunan (yaklaşık olarak maksimum 2 m) hacim dönüştürücüyle çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Her ikisi de LFI ve HF tipi olan indüksiyon emitörleri elektrik akımının sinyallerini önemli derecede uzun mesafelere yayar (koşullara bağlı olarak maksimum 200 m). Yüksek güç tüketiminden dolayı, yalnızca şebekeden güç temin edilen hacim dönüştürücüleriyle çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Alçak frekans emitörlerinin belirli darbelerine tekabül eden gaz hacimleri Tablo 2 de gösterilmektedir. Bir metrekare gazdaki yüksek frekans darbelerinin sayısı her gaz sayacı için özel olarak belirlenir ve tür plakasında gösterilir. Yüksek frekans emitörünün sabitinin yaklaşık değeri Tablo 2 de verilmektedir. Yüksek frekans (HF) çıkışı özellikle gaz sayacının içinde akan gazın akışındaki değişiklikleri takip etmek için yararlıdır. Gaz sayacının sayaç donanımında bulunan bütün emitörler, sayaç kutusunun arka duvarında bulunan Amphenol-Tuchel C091 31N006 100 2 soketlerine bağlanır. Soketlere bağlanan kablolar Amphenol-Tuchel C091 31H006 100 2 fişleriyle donatılmalıdır. CGR gaz sayaçlarındaki Amphenol-Tuchel bağlantılar IP67 koruma sınıfındadır. Tablo 3 te emitörlerin bazı elektrik çıkış soketlerine potansiyel bağlantıları gösterilmektedir. Tablo 3. Gaz sayacı emitörlerinin sayaç çıkış soketlerine potansiyel bağlantıları kontak polarite LFK 1 LFK 2 AFK LFI 1 LFI 2 HF 1 HF 2 1 S O 4 + S O Soket 1 2 O P P O O 5 + O P P O O 3 O P 6 + O P 1 P O 4 + P O Soket 2 2 O O P O 5 + O O P O 3 O P 6 + O P S standart bağlantılar P tercih edilen bağlantılar O seçmeli bağlantılar CGT-02 gaz sayaçlarının standart yapısında sadece bir tane LFK 1 alçak frekanslı dilli kontak emitör bulunmaktadır. Gaz sayacının gövdesine monte edilen HF3 HF6 indüktif emitörlerden biri CGT-02 gaz sayacında bir kontrol elemanı görevi görebilir. HF3-HF6 emitörlerinin sabitleri tür plakasında verilmektedir.
10 CGT-02 gaz sayaçları, kullanım koşulları doğrultusunda en az II 2G Ex ib IIC T5 Gb korumasına izin veren emitörlerle donatılmalıdır. Bu koşul örneğin sayaçta kullanılan aşağıda belirtilen emitörlerle yerine getirilir: - Hans Turck GmbH tarafından imal edilen HF tipi Bi1-EG05-Y1 (1), II 1G Ex ia IIC T6. - Hans Turck GmbH tarafından imal edilen LFI tipi Si5-K09-Y1-LF (1), II 1G Ex ia IIC T6. - Common S.A. tarafından imal edilen LFK tipi CLFK-02, II 2G Ex ia IIC T6. (1) emitörün güç devresinin gerekli lineer özellikleri. Gaz sayacına monte edilen emitörlerin gerçek güvenlik parametreleri tür plakasında belirtilmektedir. Kabul edilebilir gerçek güvenlik parametreleri HF LFI LFK U i = 20 V DC U i = 20 V DC U i = 15.5 V DC I i = 60 ma I i = 60 ma I i = 52 ma P i = 200 mw P i = 130 mw P i = 169 mw L i = 150 μh L i = 350 μh L i 0 C i = 150 nf C i = 250 nf C i 0 dilli kontak emitörü Emitörlerin normal çalışma parametreleri: CLFK-02: kapalı anahtar direnci R z = 100 2 k, açık anahtar direnci R o > 100 M, maksimum anahtarlama frekansı f p = 2 Hz. indüktif emitörler Si5-K09-Y1-LF Bi1-EG05-Y1 maksimum anahtarlama frekansı f p = 2 Hz, f p = 0,5 khz. Gaz sayaçlarında kullanılan emitörlerin geri kalan nominal çalışma parametreleri PN-EN 60947-5-6:2002 standardının koşullarına uygundur. Göz ölçerin gövdesindeki HF emitör sinyalleri için elektrik çıkışları Yüksek frekanslı darbe emitörü gaz sayacının ana gövdesinde türbin rotorunun üzerine türbin bıçaklarıyla eşit sayıda dişleri olan referans çarkının üzerine yerleştirilebilir Bu durumda, yüksek frekanslı emitörün manyetik alanı sırasıyla türbin rotoruyla veya referans çarkıyla modüle edilir. Emitör Şekil 3 te gösterilen yerdeki bir slota monte edilir. Slot bir M16 x 1,5 dişli soketle donatılır (Şekil 5). Yüksek frekanslı emitörün gaz sayacının gövdesine monte edilmesi yüksek hassasiyet ve elektronik kontrol teçhizatlarının kullanılmasını gerektirir. Bu nedenle montajı yalnızca imalatçının bir temsilcisi veya imalatçının yetkilendirdiği bir şirket tarafından yapılmalıdır. Gaz sayacına maksimum dört tane yakın alan indüktif yüksek frekanslı emitör (HF) monte edilebilir: - İki tane yüksek frekanslı emitör türbin rotoruna, - İki tane yüksek frekanslı emitör seçmeli referans çarkına monte edilir. Emitörler en az 2G Ex ib IIC T5 Gb korumaya izin vermelidir. Bu koşullar örneğin aşağıda belirtilen emitörler tarafından yerine getirilmelidir: - Common S.A. tarafından imal edilen ve Bi1-EG05-Y1 (1) sensörleriyle (Hans Turck GmbH) donatılan CHFI-01 emitörleri, II 1G Ex ia IIC T6,
11 - Common S.A. tarafından imal edilen ve Bi2-EG12-RY1/S1000 (1) sensörleriyle (Hans Turck GmbH) donatılan CHFI-03 emitörleri, II 1G Ex ia IIC T6, (1) emitörün güç devresinin gerekli lineer özellikleri. Şekil 5. Yüksek frekanslı darbe emitörünü monte etmek için tıpanın ebatları. Kabul edilebilir gerçek güvenlik parametreleri: CHFI-01 U i = 20 V DC I i = 60 ma P i = 200 mw L i = 150 μh C i = 150 nf CHFI-03 U i = 20 V DC I i = 60 ma P i = 200 mw L i = 350 μh C i = 180 nf Gerçek güvenlik parametreleri emitörün kasasında bulunan tür plakasında belirtilmektedir (Şekil 10). Emitörler 4 pimli Tuchel C091 31W004 100 2 bağlayıcılarıyla donatılmıştır. Bunlar Tuchel C091 31D004 100 2 slotlarıyla kablolara bağlanmalıdır. Emitör 3 ve 4 Nolu pimlere bağlanır. Şekil 6 da emitörün ölçüm devresiyle bağlantısının bir diyagramı gösterilmektedir. fiş soket Şekil 6. Yüksek frekanslı emitör bağlantısının diyagramı Bir metrekare gazdaki yüksek frekanslı darbelerin sayısı her gaz sayacı için ayrı ayrı belirlenir ve sayacın üstünde bulunan elektrik çıkışlarının tür plakasında belirtilir (Şekil 9 ve 10). Yüksek frekans (HF) çıkışı özellikle gaz sayacının içinden akan maddenin akışındaki değişiklikleri takip etmek için yararlıdır.
12 Basınç ölçme çıkışı. Basınç ölçme çıkışları (darbe boşlukları) ana gövdenin her iki yanında bulunur (Şekil 3). Boşluklar ¼ NPT slotlarıyla donatılır (Şekil 7). a.) Şekil 7. ¼ NPT basınç ölçme slotu. Çıkışlar basınç dönüştürücülerini ya doğrudan doğruya sokete (Şekil 7b) ya da üç yönlü valflarla bağlamak için kullanılır. Kullanılmayan çıkışlar prizlerle kapatılır (Şekil 7a). Her iki priz ve soket de montaj mührüyle korunabilir. Basınç ölçme çıkışı. CGT-02 türbin gaz sayacını yalnızca özel bir siparişle teslim edildiği zaman sıcaklık ölçümlerine izin verir. Sıcaklık cepleri standart modellerde bulunmaz. Sıcaklık ölçme çıkışları ana gövdenin her iki yanında bulunur (Şekil 3). Sıcaklık cepleri ana gövde boşluklarına yerleştirilir (Şekil 8). Sıcaklık cepleri M12 x 1,5 dişli soketlerle birlikte donatılır. Elektrikli termometre uçları veya sıcaklık dönüştürtücüleri sıcaklık ceplerindeki silikon yağına batırılır (Şekil 8a ve 8b). Kullanılmayan sıcaklık cepleri (Şekil 8c) prizlerle kapatılır. Kullanılmayan çıkışlar ¼ NPT prizleriyle kapatılır (Şekil 7a). b.)
13 a) tip 1 b) tip 2 c) prizli sıcaklık cebi Şekil 8. Sıcaklık cepleri
14 IV. ETİKETLEME VE KORUMA Gaz sayacının temel teknik parametreleriyle ilgili bilgiler seri numarası ve imalat yılıyla birlikte sayacın kasasına vidalanan tür plakasında belirtilmektedir (Şekil 9a ve 9b). Gaz sayacının gövdesinin üstünde gaz akışının yönüyle basınç ve sıcaklık ölçme çıkışlarının yerleriyle ilgili bilgiler veren tabelalar bulunur (Şekil 11). Şekil 9a. Tür plakaları standart modeli Şekil 9b. Tür plakaları özel modelin örneği
15 Şekil 10. Yüksek frekanslı emitörün tür plakası Şekil 11. Basınç ve sıcaklık ölçme çıkışları, yüksek frekans çıkışları, mekanik çıkış, yağ ve yağ pompasının örneğinin işaretleri. Her gaz sayacı, imalatçının yetkili laboratuarında kontrol edildikten sonra Şekil 12 de gösterilen yerlere yerleştirilen mühürlerle korunur. P1 mühründe orijinal doğrulama veya yeniden doğrulama damgası varken (Şekil 13), P2, P3, P4, P5, P6, P7, P8, P9, P10 mühürlerinde koruma damgaları vardır. Müşterinin isteğiyle, gaz sayaçları kontrol edildiğini belgelendiren doğrulama belgesiyle birlikte teslim edilebilir. Gaz sayacının yasal bir ölçme cihazı olarak görülmesi için orijinal doğrulama damgasının mührünün tutulması gerekir. Basınç dönüştürücülerin (P7) bağlayıcılarına, yüksek frekanslı emitörlere (P8), sıcaklık dönüştürücülerine (P9) ve muhtemelen mekanik çıkışa (P10) yerleştirilen montaj mühürlerinde imalatçı, gaz tedarikçisi veya yetkili tesisatçı tarafından konulan damga bulunabilir. İlave olarak, montaj mühürleri kullanılmayan elektrik çıkışlarının kapatıcılarına
16 (prizlerine) ve muhtemelen hacim bağlayıcısına bağlanan üç yönlü valfa yerleştirilmelidir (Bakınız Bölüm VIII.) Orijinal doğrulama süresi, montajın yapıldığı ülkedeki meteoroloji yönetmeliğine bağlıdır. Doğrulama süresi sona ermeden önce, gaz sayacı yetkili bir laboratuvarda ikinci doğrulamaya sunulmalıdır (gerçek yasal onay tarihinden önce aynı zamanda bekleme süresi de verilmelidir). Common S.A., imalatçının laboratuvarında yenilenmiş yasal onay sunar ve gerekirse gaz sayaçlarının ayar veya onarımlarına izin verir. Şekil 12. CGT-02 gaz sayaçlarının üzerindeki mühürlerin yerleri Şekil 13. Orijinal doğrulama damgası
17 V. AMBALAJLAMA, NAKLİYE VE DEPOLAMA Gaz sayacı, nakliye ve depolama esnasında koruma sağlayan fabrika yapımı ambalaj içinde temin edilir. Boyları DN50 DN100 arasında olan gaz sayaçlarının ambalajı takviye edilmiş mukavva kutu ve profilli mukavva parçalarından oluşur. Kutunun yan duvarlarında gaz sayacını taşımak için tutma delikleri vardır. DN150 ve daha büyük boydaki gaz sayaçları uygun tahta paletlerin üzerine yerleştirilir, profilli parçalarla ve mukavva kapaklarla korunur. Gaz sayacının yüklenip boşaltılması ve nakledilmesiyle ilgili izin ve kısıtlamalar hakkında uygun bilgiler ambalaja basılır. Tamir veya yasal doğrulamanın yenilenmesi için temin edilen gaz sayaçları fabrikada yapılan ambalaj içinde veya nakliye esnasında en azından eşit koruma sağlayan başka bir ambalaj içinde gönderilmelidir. Common S.A. tarafından üretilen her türbin gaz sayacını şu şekilde temin edilir: - Bir hacim dönüştürücüyü veya kaydediciyi alçak frekanslı elektrik sinyal çıkışına bağlamak için kullanılacak olan bir adet 6 pimli Tuchel C091 31H006 100 2 fişi (dönüştürücünün fabrikada gaz sayacına bağlanmaması durumunda), - Gaz sayacına ana gövdede yüksek frekanslı bir emitörle donatılması halinde, bir adet 4 pimli Tuchel C091 31D004 100 2 soket, - Gaz sayacının yağlama sistemi için bir adet yağ şişesi (0,25 lt), - Teknik kılavuz. Türbin gaz sayacını çok hassas bir ölçme cihazıdır ve çok dikkatli tutulmalıdır. Gaz sayaçlarının nakliyesi ve depolanması esnasında aşağıda belirtilen kurallara riayet edilmelidir: 1. Gaz sayaçları yere düşürülmemeli, devrilmemeli veya şiddetli darbelere maruz bırakılmamalıdır (örneğin yaysız arabalar kullanarak hızla taşınması esnasında). 2. Yağ kaçağı meydana gelmesi ihtimali nedeniyle, gaz sayaçları yalnızca hedef çalışma pozisyonunda kapağı yukarıda olacak şekilde yağ deposuyla taşınmalıdır. Montaj işleminde gerekli olan pozisyon değişiklikleri maksimum birkaç saniye) Yukarıda belirtilen hususlar DN50 boyundaki gaz sayaçlarına uygulanmaz. 3. Gaz sayaçları sayaç donanım kutusunu tutarak kaldırılmamalıdır. Ağır gaz sayaçlarının taşınması, gaz sayaçlarının flanşlarına yerleştirilen kulaklı sap vidaları kullanarak yapılmalıdır. 4. Yüksek basınçlı gaz sayaçları büyük ağırlıklarla karakterize edildiğinden dolayı, yüklerken, boşaltırken ve taşırken özellikle dikkat edilmelidir. 5. Gaz sayaçlarının ağzındaki fabrikada yapılmış kapaklar veya diğer kılıf montajdan önce çıkarılmamalıdır. 6. Depolama sahası gaz sayacını yağmurdan ve nemden korumalıdır. 7. Gaz sayacının üzerine yerleştirilen mühürlere dikkat edilmelidir. Mühürlerin hasar görmesi garantinin iptal olmasına ve gaz tedarikçisiyle müşterinin hesaplarının feshedilmesiyle ilgili hukuki sonuçlara neden olabilir. 8. Gaz sayaçları depoda muhafaza edilirken rulmanlarının yağlanması gerekmez.
18 CGT DN50 modelinin ambalajı Parça Parça Adet numarası 1 Karton kutu CGT 1 DN50 2 Mukavva parçaları 2 3 Türbin gaz sayacı 1 4 Koruyucu etiket 2 5 İndeks parçası 1 Şekil 14. DN50 türbin gaz sayacının ambalajlanması.
19 Pompalı CGT DN50 modelinin ambalajı Parça Parça Adet numarası 1 Karton kutu CGT 1 DN50 2 Kilitleme parçası 1 3 Mukavva parçaları 2 4 Türbin gaz sayacı 1 5 Koruyucu etiket 2 6 İndeks parçası 1 Şekil 15. DN50 türbin gaz sayacının pompayla ambalajlanması.
20 CGT DN50 ve CGT100 modellerinin ambalajı Parça Parça Adet numarası 1 Karton kutu CGT 1 DN50 2 Mukavva parçaları 2 3 Türbin gaz sayacı 1 4 Koruyucu etiket 2 5 İndeks parçası 1 Şekil 16. DN80 ve DN100 türbin gaz sayaçlarının ambalajlanması.
21 CGT DN150 ve daha büyük modellerinin ambalajı Dikkat: Türbin gaz sayacını palete bağlamak için nakliye kayışları kullanın. Karton kutuyu palete yapıştırmak için polipropilen bant kullanın. Parça Parça Adet numarası 1 Palet 1 2 Özel parça 2 3 Türbin gaz sayacı 1 4 Karton kutu 2 5 Mukavva köşebent 1 Şekil 17. DN150-DN400 türbin gaz sayaçlarının ambalajlanması.
22 VI. MONTE ETME VE ÇALIŞTIRMA Gaz sayacını monte etmeden önce, sistemin çalışma parametrelerine uygun olduğundan emin olun. Özellikle tür plakasındaki aşağıda belirtilen bilgiler hesaba katılmalıdır: Gaz sayacının p maks etiketli kabul edilebilir gösterge basıncı [MPa]. Q maks etiketli maksimum gerçek akış [m 3 /s]. Tür plakasında gösterilen kabul edilebilir çalışma pozisyonu: - H yatay (standart model), - VD dikey, aşağı doğru dikey akış (seçenek istek halinde), - VD dikey, yukarı doğru dikey akış (seçenek istek halinde). Gaz sayacının maksimum yükü yalnızca en fazla 30 dakika süreyle %25 i aşmamalıdır. CGT-02 gaz sayaçları hem kapalı alanlarda stabilize edilmiş koşullarda hem de açık alanlarda (açık yer). Açık alanlarda kullanılması durumunda, gaz sayacının hava koşullarına doğrudan maruz kalmasına karşı korunması (metal kaplar, kasalar, çatılar, koruyucular vs.) tavsiye edilmektedir. Gaz sayacı, gaz sanayin yönetmeliklerine göre uygun nominal çaptaki boruların arasına gaz sayacını borularla eksenel olarak hizalayarak yerleştirilmelidir. Boru sisteminin statik yükü PN-EN 12261:2003 standardında verilen değerleri aşmamalıdır. Tablo 6 da maksimum torsiyon ve eğilme momenti değerleri verilmektedir. Ağırlığı 50 kg dan fazla olan gaz sayaçları, ağırlıkları boru hattına hiçbir yük getirmeyecek şekilde desteklere dayanmalıdır. Kondens ve pislikler toplanabileceğinden dolayı, gaz sayaçları sistem hatlarının el alçak noktasına monte edilmemelidir. Gaz sayacının monte edileceği yer tasarlandığında, Tablo 3a ve 3b de verilen, Şekil 18 de gösterilen ebatlar yararlı olabilir. Şekil 18. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel ebatları.
23 Tablo 3a bölüm I. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel ebat ve ağırlıkları DN L H A B C E F G N P R S T kütle bağlantı (flanş) gövde mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm kg PN10/PN16/PN25 dökme 281 20 11 PN20/ANSI150 demir 273 20 11 50 80 100 150 PN10/PN16 281 20 12 150 PN20/ANSI150 273 20 11 PN25/PN40 150 281 198 42 58 22 157 91 85 39 45 90 12 PN50/ANSI300 çelik 281 23 12 PN63/64 288 26 15 PN100 296 194 28 17 PN110/ANSI600 281 33 13 PN10/PN16/PN25 dökme 301 27 19 60 59 PN20/ANSI150 demir 296 27 18 PN10/PN16 301 21 24 146 PN20/ANSI150 296 25 24 PN25/PN40 240 301 201 95 25 169 137 103 45 45 25 PN50/ANSI300 çelik 306 80 29 27 PN63/64 309 28 28 PN100 316 212 31 32 PN110/ANSI600 306 38 30 PN10/PN16 dökme 325 30 24 PN20/ANSI150 demir 330 30 66 60 25 PN25 3330 30 25 PN10/PN16 325 157 23 32 PN20/ANSI150 330 25 34 300 215 101 124 181 171 85 116 40 PN25/PN40 333 25 36 PN50/ANSI300 çelik 343 32 85 65 42 PN63/64 340 30 39 PN100 348 223 35 46 PN110/ANSI600 353 45 52 PN10/PN16 dökme 375 32 47 PN20/ANSI150 demir 415 125 32 110 55 46 PN25 392 32 47 PN10/PN16 375 185 25 64 PN20/ANSI150 415 26 64 450 242 180 208 231 141 142 35 PN25/PN40 392 29 70 PN50/ANSI300 çelik 432 155 36 141 60 80 PN63/64 415 35 86 251 PN100 420 43 96 PN110/ANSI600 420 260 54 105
24 Tablo 3a bölüm II. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel ebat ve ağırlıkları DN bağlantı L H A B C E F G N P R S T kütle gövde mm (flange) mm mm mm mm mm mm m m m m m mm mm kg m m m m m PN10/PN16 dökme 435 30 70 PN20/ANSI15 demir 438 30 70 0 PN25 445 30 71 200 250 300 400 PN10/PN16 435 30 70 206 PN20/ANSI15 438 30 71 0 22 33 16 PN25 600 445 265 212 240 30 157 168 30 55 80 3 3 8 PN40 453 34 90 çelik PN50/ANSI30 455 49 100 0 PN63/64 473 49 115 27 PN100 480 54 130 2 PN110/ANSI6 475 62 140 00 PN10 491 27 130 PN16 496 31 130 PN20/ANSI15 496 31 130 0 232 PN25 506 32 140 24 42 25 PN40 çelik 750 518 293 270 330 38 178 225 30 55 150 4 5 8 PN50/ANSI30 516 54 175 0 PN63/64 528 54 190 29 PN100 546 61 230 8 PN110/ANSI6 548 70 250 00 PN10 541 36 190 PN16 548 37 190 PN20/ANSI15 561 37 200 0 258 PN25 561 38 220 26 44 27 PN40 çelik 900 576 318 300 350 42 202 245 30 55 240 8 8 8 PN50/ANSI30 578 59 260 0 PN63/64 583 59 270 32 PN100 611 67 330 4 PN110/ANSI6 598 74 340 00 PN10 637 29 350 PN16 644 32 350 PN20/ANSI15 654 37 390 0 PN25 664 40 420 38 30 57 34 PN40 çelik 1200 684 354 500 400 50 240 348 90 30 450 7 6 0 8 PN50/ANSI30 679 58 480 0 PN63/64 689 60 490 PN100 712 80 610 PN110/ANSI6 697 84 580 00
25 Tablo 3b. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının bağlantılarının ebatları (DN50-DN250). DN bağlantı DZ D0 d0 n mm (flanş) mm mm mm adet PN10/16 165 125 18 4 PN20/ANSI150 150 120.5 18 4 PN25/40 165 125 18 4 50 PN50/ANSI300 165 127 18 8 PN63/64 180 135 22 4 PN100 195 145 26 4 PN110/ANSI600 165 127 18 8 PN10/16 200 160 18 8 PN20/ANSI150 190 152.5 18 4 PN25/40 200 160 18 8 80 PN50/ANSI300 210 168.5 22 8 PN63/64 215 170 22 8 PN100 230 180 26 8 PN110/ANSI600 210 168.5 22 8 PN10/16 220 180 18 8 PN20/ANSI150 230 190.5 18 4 PN25/40 235 190 22 8 100 PN50/ANSI300 255 200 22 8 PN63/64 250 200 26 8 PN100 265 210 30 8 PN110/ANSI600 275 216 26 8 PN10/16 285 240 22 8 PN20/ANSI150 280 241.5 22 8 PN25/40 300 250 26 8 150 PN50/ANSI300 320 270 22 12 PN63/64 345 280 33 8 PN100 355 290 33 12 PN110/ANSI600 355 292 29.5 12 PN10 340 295 22 8 PN16 340 295 22 12 PN20/ANSI150 345 298.5 22 8 PN25 360 310 26 12 200 PN40 375 320 30 12 PN50/ANSI300 380 330 26 12 PN63/64 415 345 36 12 PN100 430 360 36 12 PN110/ANSI600 420 349 32.5 12 DN bağlantı DZ D0 d0 n mm (flanş) mm mm mm adet PN10 395 350 22 12 PN16 405 355 26 12 PN20/ANSI150 405 362 26 12 PN25 425 370 30 12 250 PN40 450 385 33 12 PN50/ANSI300 445 387.5 29.5 16 PN63/64 470 400 36 12 PN100 505 430 39 12 PN110/ANSI600 510 432 35.5 16 PN10 445 400 22 12 PN16 460 410 26 12 PN20/ANSI150 485 432 26 12 PN25 485 430 30 16 300 PN40 515 450 33 16 PN50/ANSI300 520 451 32.5 16 PN63/64 530 460 36 16 PN100 585 500 42 16 PN110/ANSI600 560 489 35.5 20 PN10 565 515 26 16 PN16 580 525 29.5 16 PN20/ANSI150 600 540 29.5 16 PN25 620 550 36 16 400 PN40 660 582 39 16 PN50/ANSI300 650 571.5 35.5 20 PN63/64 670 585 42 16 PN100 715 620 48 16 PN110/ANSI600 685 603 42 20 Gaz ve sistemin içindeki pislikler gaz sayacının mekanik olarak hasar görmesine neden olabilir ve ölçme doğruluğunu azaltabilir. Dolayısıyla, gaz sayacının önüne randımanı 10 m değerinden daha kötü olmayan bir filtre yerleştirilmelidir (özellikle akan gazın içinde yüksek miktarlarda pislikler olduğu zaman). İlave olarak, gaz sayacını monte etmeden önce sistemin içeri akan tarafı iyice temizlenmelidir. Konik torbalı filtre içeri akan bölümün girişine yerleştirilmelidir. Filtre çalıştırıldıktan 1 2 ay sonra çıkarılmalıdır. Eğer filtre çıkarılmazsa, filtrenin kirlilik seviyesinin izlenmesi basınç düşüşünün ölçümleri ve düzenli kontrollerle sağlanmalıdır. Eğer tıkanmışsa, torbalı filtre gaz basıncıyla kullanılamaz hale gelebilir ve filtrede kalanlar gaz sayacına ciddi şekilde zarar görebilir.
26 İmalatçı, gaz sayacında içinden akan gazın yetersiz filtrelenmesinden kaynaklanan hasarlardan ve tıkanıklığından sorumlu değildir. Kullanıcı gaz akış yoğunluğundaki değişikliklerle ilgili bazı risklerden haberdar olmalıdır. Eğer gaz akışı sistem başlatıldıktan sonra uzun süre son derece düşükse, montajla ilgili pislikler (örneğin kaynak artıkları) gaz sayacının önünde tutulmalıdır. Yalnızca akış önemli ölçüde arttırıldıktan, gaz sayacının hasar görmesine neden olan pislikler gazla süpürülüp çıkarılabilir. Bu nedenle, torbalı filtre maksimum sistem kapasitesine ulaşıldığı sürece yararlı olabilir. Bütün durumlarda, gaz sayacının mekanik hasardan korunması tamamen kullanıcının menfaatinedir. Gaz sayacının nihai montajını yapmadan önce doğru yönde ayarlandığından, yani gaz sayacının gövdesindeki okun gaz akış yönünde olduğundan emin olun. Gaz sayacı PN-EN 1515-1, PN-EN 1515-2, PN-EN ISO 898-1 ve ZN-G-4008:1995 standartlarının koşullarını yerine getiren vidalar kullanarak boru hattının flanşlarına bağlanmalıdır. Daha kolay vida seçmek için, tablo 4 de CGT-02 gaz sayaçlarının flanş bağlantıları için kullanılan vidalardaki malzemenin plastikliği için gereken minimum limitler verilmektedir. Tablo 4. Vida malzemesinin plastikliği için maksimum limitler R e [MPa]. PN10 PN16 PN20 PN25 PN40 PN50 PN63/64 PN100 PN110 DN50 200 200 170 220 350 190 375 410 420 DN80 150 150 270 170 275 205 285 310 445 DN100 180 180 185 140 225 285 255 305 435 DN150 165 165 185 155 245 310 250 260 360 DN200 220 150 265 160 210 305 220 345 420 DN250 190 130 165 165 235 235 305 405 340 DN300 225 160 215 165 235 255 305 340 360 DN400 175 155 170 170 255 225 240 400 350 Aynı zamanda spesifik flanş çeşitlerine ve nominal basınçlara uygun mühürler de seçilmelidir. Flanş bağlantıları ZN-G-4008 ve WUDT-UC-WO-O/19 standartlarına uygun özellikleri olan asbestsiz plakadan yapılan mühürlerle yalıtılmalıdır. p maks > 2 MPa değerleri delikli mühürlere ihtiyaç duyarken (PN-EN 1514-4:2001 veya PN-EN 12560-4:2002, 12560-4:2002 standardına göre), düz mühürler B tipi yüzeyleri ve p maks = 2 MPa değerinde olan standart flanşlar için kullanılabilir (PN-EN 1514-1:2001 veya PN-EN 12560-1:2002 standardına göre). while. Uygun vida uzunlukları Tablo 3a ve 3b de verilen ebatları ve kullanılmakta olan mühürlerin kalınlıkları hesaba katılarak seçilmelidir. Tablo 5a ve 5b de flanş bağlantıları için gerekli olan vida tork değerleri verilmektedir. Tablo 5a. Flanş bağlantıları için düz, yağlanmış dişler gerekli vida tork değerleri, M nom [Nm]. PN16 PN25 PN40 PN63/6 PN10 PN20 PN50 4 PN100 PN110 DN50 44 44 38 44 68 37 144 270 82 DN80 33 33 60 33 53 78 108 203 171 DN100 40 40 41 53 86 115 169 291 288
27 DN150 70 70 75 101 161 118 323 336 344 DN200 95 63 101 104 199 201 390 609 548 DN250 81 97 109 157 309 225 536 920 603 DN300 97 117 143 155 309 331 540 993 634 DN400 129 151 163 294 583 397 1000 1797 1028 Tablo 5b. Flanş bağlantıları için düz, yağlanmamış dişler gerekli vida tork değerleri, M nom [Nm]. PN10 PN16 PN20 PN25 PN40 PN50 PN63/64 PN100 PN110 DN50 82 82 71 82 127 69 267 501 153 DN80 61 61 112 62 99 144 201 377 317 DN100 74 74 76 99 159 208 312 544 534 DN150 131 131 139 187 299 219 601 626 643 DN200 177 118 187 193 372 373 730 1141 1021 DN250 150 180 201 293 575 421 1005 1718 1129 DN300 180 217 265 290 576 617 1011 1863 1187 DN400 239 282 305 551 1089 743 1877 3379 1929 Tablo 6. Gaz sayacının üzerindeki boru sistemi tarafından kullanılan maksimum torsiyon ve eğilme momentleri, M maks [Nm]. DN50 DN80 DN100 DN150 DN200 DN250 DN300 DN400 440 760 1220 2710 4470 7050 7050 7050 Gaz sayacını başlatmadan önce ve gaz sayacını hedef sisteme monte ettikten sonra, depo yağla doldurulmalı ve türbin mekanizması Bölüm VII de verilen yönlere göre yağlanmalıdır. Bu amaçla yalnızca gaz sayacıyla temin edilen yağ kullanılmalıdır. Aşağıda belirtilen yağlar Tablo 1 de verilen gazlarla kullanılabilir: Lubrina L12 gaz sayacı yağı dağıtımı Common S.A. tarafından yapılmaktadır, L23 gaz sayacı yağı dağıtımı Common S.A. tarafından yapılmaktadır, VR09 (VELOL 9Q) makine yağı gaz sayacı yağı dağıtımı Common S.A. tarafından yapılmaktadır; Shell Tellus T15 hidrolik yağ. Tipik bir montaj yerinde, yani bir bypass sisteminde (Şekil 9), gaz sayacının başlatma işlemi aşağıda belirtildiği şekilde uygulanmalıdır: 1. Gaz sayacı valfları (1, 2, 5) valfları kapatıp, bypass valfını (4) açık bırakarak monte edilir. Sistemdeki gaz çıkarıldıktan sonra, blöf valf (3) açık kalır. 2. Gaz sayacını ve sistemi bağlayan vidaları sıktıktan sonra, uygun yönetmeliklere göre 5 Nolu valfı kullanarak sistemdeki hava çıkarılmalıdır. 3 Nolu valf açık kalmalıdır. 3. Havayı çıkardıktan sonra, 3 Nolu valf kapanır ve sistemdeki gaz basıncı en fazla 30 10 kpa/s basınç artış hızıyla dengelenir. 4. Akışı gösteren gaz sayacının sayacı durduğunda (basınç dengesiyle bağlantılı olarak) 5 Nolu valf kapanır.
28 5. 1 Nolu valf açılır, daha sonra 2 Nolu valf açılır. 6. 2 Nolu valf tamamen açıldıktan sonra bypass valfı (4) kapatılabilir. 5 3 1 2 4 Şekil 19. Bir bypass ölçme sisteminin diyagramı Gaz sayacı çıkarıldığında, yukarıda belirtilen aşamaların tersi uygulanmalıdır: 1. İlk önce bypass valfı (4) kapatılır. 2. 2 Nolu valf kapatılır, daha sonra 1 Nolu valf kapatılır. 3. Ölçme segmanındaki hava, blöf valfı (3) kullanarak en fazla 30 10 kpa/s basınç düşüşüyle yavaş yavaş çıkarılır. Aynı prensip diğer montaj yerlerinde uygulanmalıdır. Gaz sayacının içindeki gazın akışı çok yavaş açılıp kapatılmalıdır. Akışta valfın aniden açılmasından kaynaklanan hızlı değişim, rotorun üstünde ve altındaki büyük bir basınç farkından dolayı ölçme türbinine zarar verebilir. Eğer gaz sayacını kullanırken aşırı yük riski söz konusu olursa (Q maks değerini %25 ten daha fazla aşarak), bir kısıtlayıcı meme kullanılması tavsiye edilir. Meme, göz ölçerin arkasına 5-10 nominal çap (DN) mesafesinde takılmalıdır. Ağız ebatları gaz akışının nominal çapına, basınç ve sıcaklığa göre seçilir. Common S.A. müşterinin isteğiyle uygun meme tasarlayıp teslim edebilir. Gaz sayacını monte ettikten sonra, sayacın okuma doğruluğu kontrol edilmelidir. Sayacın her kovanı düzgün şekilde kovanın bir tam dönüşü soldaki kovana bir tam turun 1/10 u kadar yakın olmalıdır. Kullanılmayan elektrik soketleri fabrikada yapılan prizlerle ve montaj mühürleriyle kapatılmalıdır.
29 VII. ÇALIŞMASININ İZLENMESİ, BAKIM, ARIZALAR, TAMİRLER Gaz ölçüm değerlerinin doğruluğuyla ilgili herhangi bir şüphede, gaz sayacı sistemden çıkarılarak ölçüm özelliklerin kontrol edilmesi için uygun bir laboratuara gönderilmelidir. Test, yasal doğrulama mührünü kırmadan yapılabilir. Gaz sayacının gövdesine monte edilen yüksek frekanslı emitörlerden biri kontrol elemanı görevi görebilir. Eğer gaz sayacına hiç yüksek frekanslı emitör monte edilmemişse, kontrol elemanı görevi görecek şekilde bir CHFI- 02 veya CHFI-03 yüksek frekanslı emitör bağlanmalıdır. Koruma mührü kırılıp priz çıkarıldıktan sonra, harici kontrol elemanı HF3 ve HF4 ana gövde soketlerinden birine (Şekil 3) takılabilir. Kontrol elemanı (yüksek frekanslı emitör) uygun bir emitör sinyalinin (Namur standardına uygun) alınmasına izin veren bir derinliğe vidalanmalıdır. Testi tamamlayıp kontrol elemanını çıkardıktan sonra, bir priz kullanarak delik sıkıca kapatılmalıdır. Prizin üzerine bir koruma mührü yerleştirilmelidir. CGT-02 gaz sayaçları bir türbin rulmanı yağlama sistemiyle donatılır (DN50 gaz sayaçlarının standart modeline uygulanmaz). Pakımın bir parçası olarak gerekli olan çalışma yalnıza rulmanların periyodik olarak yağlanmasıdır. Yağlama işlemi yağ deposundan gelen bir miktar yağın türbin donanımına pompalanmasından oluşur. Bu da yağ pompasının ön duvarında bir koruyucu kapağın altında bulunan bir pistonu bastırarak gerçekleştirilir. Dolu bir piston darbesiyle (yaklaşık 12 mm) yaklaşık 1/3 cm 3 yağı dışarı pompalar. Piston darbesi için gereken mukavemet 100 N dan daha azdır. Her yağlamada, depodaki yağın seviyesi kontrol edilmelidir. Yağ, deponun duvarının şeffaf kısmından görünebilmelidir. p maks = 0.5 MPa için tasarlanan gaz sayaçları yağ pompasının yerine özel bir yağlama valfıyla donatılabilir. Yağlama işlemi takımda bulunan bir şırıngadan yağlama valfının içine uygun bir dozda yağ enjekte ederek gerçekleştirilir. Tablo 7 de tavsiye edilen yağ dozları verilmektedir. Tablo 1 de belirtilen gazlar için, yağlama işlemi Tablo 7 de belirtilen her gaz bölümünden sonra (V [m 3 ]), ancak en az ayda bir defa gerçekleştirilmelidir. Rafineri gazları, atık gazlar ve çamur çürütme gazları için, yağlama işlemi haftada bir defa gerçekleştirilmelidir. Tablo 7. Tavsiye edilen darbe sayısı (n) ve yağ hacimleri (V oil ) G V n V oil G V n V oil [m 3 ] darbe [cm 3 ] [m 3 ] darbe [cm 3 ] G100 100.000 6 2 G 1000 1.000.000 12 4 G160 160.000 6 2 G1600 1.600.000 20 7 G250 250.000 9 3 G2500 2.500.000 20 7 G400 400.000 9 3 G4000 4.000.000 25 8 G650 650.000 12 4 G6500 6.500.000 25 8 Kullanılacak yağ cinsiyle ilgili bilgiler yağ deposunun kapağında veya yağlama valfının durdurucusunda gösterilmektedir. Gaz sayacının yüzeyindeki toz ve diğer pislikler sabunlu suya batırılmış bir bezle çıkarılabilir. Çözücülerle veya başka kimyasal maddelerle temizlemeyin. Gaz sayacının çalışmasındaki herhangi bir yanlışlık olması durumunda (sayacın düzensiz çalışması veya sayacın durması, yüksek ses, çatırdama, yağ sızıntıları), gaz sayacı derhal tamire gönderilmelidir.
30 Gaz sayaçlarının tamiri yalnızca imalatçı tarafından veya imalatçının yetki verdiği bir şirket tarafından yapılabilir. Kullanıcılar gaz sayaçları kendileri tamir etmeye çalışmamalıdırlar! Ana doğrulama mühürlerinin kırılmasıyla bağlantılı olan tamirler, gaz sayacının yenilenmiş yasal onayını gerektirir. CGT gaz sayaçları imalatçının garantisine tabidir. Garanti işlemleri genel ticari yönetmeliklere uygundur.
31 VIII. EK TEÇHİZATLAR Tarife şartlarından dolayı, genellikle gaz sayaçlarının veri kaydedici veya hacim dönüştürücü ve veri aktarma cihazı gibi elektronik cihazlarla birlikte çalıştırılması için gereklidir (veya tavsiye edilir). Common S.A. bu tür cihazları imal etmektedir (örneğin batarya veya şebekeyle güç temin edilen CMK-02 hacim dönüştürücüleri, CRS-03, CRI-02 veri kaydedicileri). Common S.A. bu cihazları özel siparişlerle montaj hizmetleriyle birlikte teslim edebilir. Örnek tesisatlar Şekil 20 ve 21 de gösterilmektedir. Giriş pompası Hacim dönüştürücü LF pulser çıkışı Sıcaklık sensörü Çıkış pompası Üç yönlü valf Basınç ölçme Gaz sayacı Şekil 20. Bir CGT-02 gaz sayacı ve bir CMK-02 hacim dönüştürücüden oluşan donanım (dönüştürücü içeri doğru akan bölüme monte edilir) Hacim dönüştürücü Ex bölgesi Basınç dönüştürücüsü LF pulser çıkışı Giriş pompası Sıcaklık sensörü Çıkış pompası Üç yönlü valf Gaz sayacı Şekil 21. Ex bölgesinde bulunan ve 220 V güç nakil şebekesinden güç temin edilen a bağlantıları. Dönüştürücü akış sinyali (alçak veya yüksek frekanslı darbe emitöründen), basınç sinyali ve sıcaklık sinyali olmak üzere üç tane giriş sinyali alır. Basınç darbesinin dönüştürücüyü çıkarıp kontrol etmek için basıncın sensörden bağlantısının kesilmesine izin veren üç yönlü bir CKMT valfı kullanarak (Şekil 22) ölçülmesi tavsiye edilmektedir.
32 Şekil 22. Üç yönlü bir CKMT valfı Valf sapının yeri bir mühürle sağlamlaştırılır. Valf yalnızca gaz şirketinin temsilcisinin denetiminde çalıştırılabilir. Sıcaklık sinyali dışarı doğru akan bölümdeki (gaz sayacından aşağı doğru) uygun sıcaklık cebine (Şekil 20) veya gaz sayacındaki bir sıcaklık cebine monte edilen emitörden toplanır. Ek teçhizatın gaz sayacına bağlanmasıyla bağlantılı olan bütün çalışmaların aynı zamanda koruma mühürlerinin kırılmasıyla da bağlantılı olduğunu ve dolayısıyla yalnızca gaz şirketinin veya imalatçının temsilcileri tarafından yapılabileceğini unutmayın. Kullanılmayan elektrik soketleri fabrikada yapılan prizlerle ve montaj mühürleriyle kapatılmalıdır.
33 IX. STANDARTLAR VE TEKNİK ŞARTNAMELER LİSTESİ PN-EN 12261:2005 (EN 12261:2002+AC:2003) Gaz sayaçları Türbin gaz sayaçları PN-EN 12261:2005/A1:2008 (EN 12261:2002/A1:2006) Gaz sayaçları Türbin gaz sayaçları PN-EN 13463-1:2010 (EN 13463-1:2009) Potansiyel Olarak Patlayıcı Ortamlarda Kullanmak İçin Elektrikli Olmayan Teçhizatlar Bölüm 1: Temel Yöntem ve Koşullar PN-EN 60079-0:2009 (EN 60079-0:2009) Patlayıcı Ortamlar Bölüm 0: Teçhizatlar Genel Gereksinimler PN-EN 60079-11:2010 (EN 60079-11:2007) Patlayıcı Ortamlar Bölüm 11: Güvenlikle Teçhizatın Korunması 'I' PN-EN 60947-5-2:2011 (EN 60947-5-2:2007) Alçak gerilimli anahtarlama ve kontrol tertibatı Bölüm 5-2: Kontrol devre cihazları ve anahtarlama elemanları yakınlık anahtarları. PN-EN 60947-5-6:2002 (EN 60947-5-6:2000) Alçak gerilimli anahtarlama ve kontrol tertibatı Bölüm 5-6: Kontrol devre cihazları ve anahtarlama elemanları yakınlık anahtarları ve anahtarlama yükselticiler için DC arayüzü (NAMUR) WUDT/UC/2003 Teknik Kontrol Dairesinin Gereksinimleri Basınç Teçhizatları Gaz sayacı, kullanım süresinin sonunda hiçbir şekilde belediyenin çöp konteynırlarına atılmamalıdır. 27 Nisan 2001 tarihli Çöp Kanunu metal atıklarının toplanmasıyla ilgili bir yükümlülük getirmektedir. Gaz sayaçları, uygun bir şekilde geri dönüşümlerini yapan imalatçıya en iyi şekilde iade edilmelidir. İade edilmemesi halinde, kullanıcı gaz sayacını uygun bir geri dönüşüm noktasına teslim etmekle yükümlüdür. Gaz sayacının ambalajı hiçbir zaman belediyenin çöp konteynırlarına atılmamalıdır. Ambalaj uygun şekilde etiketlenmiştir. 11 Mayıs 2001 tarihli Kanun uyarınca, kullanıcı ambalajı uygun bir geri dönüşüm sürecine sunmakla yükümlüdür.. Not: Common S.A., çalışma doğruluğu ve güvenliğiyle ilgili standart ve yönetmeliklere riayet etmeye devam ederken gaz sayacında değişiklik yapma hakkını saklı tutar.