HEDEFLER İÇİNDEKİLER WINDOWS 7 - I Sürücü, Klasör ve Dosya Kavramları Windows a Giriş Masaüstü Pencereler ve İletişim Kutuları Fare kullanımı Klavye Kullanımı TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Windows işletim sistemini tanıyabilecek ve kullanabilecek, Dosya, klasör ve sürücü kavramlarını ifade edebilecek, Pencereleri etkin biçimde kullanabilecek, Fare ve klavye kullanım bilgisine sahip olacaksınız. ÜNİTE 4
GİRİŞ Yazılımlar olmaksızın bilgisayar sistemlerini düşünmek imkansızdır. İşletim sistemi bir bilgisayardaki temel yazılımdır. Genel olarak işletim sistemleri; merkezi işlem birimini farklı işlere yönlendirmek, anabelleği yönetmek, harici kayıt cihazlarını yönetmek, giriş/çıkış birimlerini kontrol etmek, bilgisayar sisteminin güvenliğini ve kontrolünü sağlamak vb. işlemleri yerine getirmektedir. Bu yazılımlar olmaksızın bilgisayar sistemlerini düşünmek imkansızdır. Bu nedenle farklı isimlerde ve özelliklerde birçok işletim sistemi üretilmiş ve kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Dünyada kullanılan en yaygın işletim sistemlerinden biri Windows işletim sistemidir. Windows işletim sistemi donanımı yönlendiren yazılımların çalışması için ortam sağlar ve yazılım donanım iletişimini yönetir. Diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi Windows işletim sistemi de bilgileri dosya, klasör ve sürücü adı verilen yapılar altında saklar ve yönetir. Bu nedenle Windows işletim sisteminin tanıtımından önce kısaca dosya, klasör ve sürücü kavramlarına değinilmiştir. İşletim sistemine yönelik konular Windows 7 kurulumu gerçekleştirilmiş varsayılarak anlatılacaktır. Ayrıca fare ve klavye kullanımına yönelik anlatımlar bölüm sonundaki ek kısmında yer almaktadır. SÜRÜCÜ, KLASÖR VE DOSYA KAVRAMLARI Sürücü: Bilgisayar sistemi üzerinde veri saklamak için kullanılan yapıdır. Bilgisayarda çalışan çeşitli sürücüler ve bunların birer sürücü isimleri vardır. Bu konfigurasyonlar anlatılırken Windows işletim sistemi temel alınacak ve sürücü isimlendirmeleri Windows varsayılanları üzerinden anlatılacaktır. Resim 1. Bilgisayar Sistemi Üzerindeki Sürücüler Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Windows içindeki sürücülerib C harfinden başlanarak isimlendirildiği görülür. Bunun asıl nedeni disket sürücüler için yıllarca A veya B isimlerinin kullanılmasıdır. Sabit diskler için sürücü harfi standart olarak C dir. Eğer sabit disk birkaç bölümden meydana geliyorsa bu bölümleri ifade etmek için C yi takip eden harfler kullanılır. Sabit disklerden sonra sırasıyla CD veya DVD, flash disk ya da diğer harici bellekler ve ağ sürücüleri takip eden harflerle gösterilir (Resim 1). Dosya bir veri veya bilgiler topluluğudur. WINDOWS işletim sisteminde klasörler bir ağaç şeklinde düzenlenmektedir. Dosya: Bilgiler bilgisayarda dosyalar halinde saklanır. Dosyalar, veri dosyaları (Belgeler)ve program dosyaları olmak üzere iki kısma ayrılır. Veri dosyaları uygulama yazılımları tarafından oluşturulan ve kullanılan verileri içerirken, program dosyaları bilgisayarın görevlerini yerine getirmesi için takip ettiği komutları barındırmaktadır. Genel olarak dosyalar kullanıldıkları programların vermiş oldukları uzantılara sahiptirler. Bir dosya dosya adı ve uzantısının birleşimi ile isimlendirilir. Örneğin belge1.docx dosya ismi analiz edildiğinde belge1 dosya adı,. ayraç ve docx Word programını temsil eden dosya uzantısıdır. Dosyalar isimlendirilirken kullanılmaması gereken., : ; + - * / \ <> gibi bazı özel karakterler bulunmaktadır. Klasör: Klasörler (directory), disk üzerindeki dosyaların ve alt klasörlerin organize edilmesinde kullanılan yapılardır. Bir klasöre birden fazla dosya ve alt klasör eklenebilir. Böylece belirli bir amaç için oluşturulmuş dosya yapısı ve klasörler kategorize edilebilir. Windows işletim sisteminde klasörler bir ağaç şeklinde düzenlenir. Şekil 1 de sürücü, klasör ve dosya hiyerarşik yapısı gösterilmiştir. Klasör Dosya Dosya Sürücü Klasör Alt Klasör Dosya Dosya Dosya Şekil 1. Sürücü, Klasör ve Dosya İlişkisi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
WINDOWS A GİRİŞ Windows, Microsoft tarafından Apple firmasının grafik ekranlı Machintosh makinelerine rakip olarak piyasaya sürülmüştür. Hızlı bir şekilde çıkarılan ikinci sürümü kullanıcıların ilgisini çekmiştir. İlginin artması üzerine 1990 yılında üçüncü sürümü çıkmıştır. Windows 3 sürümünde çeşitli güncellemeler yapılarak Windows 3.1 ile Windows 3.11 kullanıma sunulmuştur. Tüm bu programlar kişisel bilgisayarlar ve DOS işletim sistemi altında kullanılabilecek yapıda tasarlanmıştır. Dünya üzerinde kişisel bilgisayarların yaklaşık %90 nında WINDOWS işletim sistemi, çeşitli sürümleriyle kullanılmaktadır. WINDOWS, grafik arabirimli kişisel bilgisayarların, grafik ara yüzlü işletim sistemidir. 1995 yılına gelindiğinde Windows 4.0 versiyonu, Windows 95 adıyla piyasaya çıkmıştır. Programın, 1998 yılında Windows 98, 2000 yılında, Windows Millennium ve Windows 2000, 2001 yılında NT ve MS-DOS tabanlı ürün serisini birleştiren Windows XP, 2007 yılında Windows Vista ve en son olarak da 2009 yılında Windows 7 sürümü piyasaya sürülmüştür. Sonraki her sürüm, öncekilerden daha gelişmiş özelliklere sahiptir. Günümüzde dünya üzerindeki kişisel bilgisayarların çoğunda Windows işletim sistemi, çeşitli sürümleriyle kullanılmaktadır. Genel anlamda, işlemlerin yapılması ve kullanılması mantığında değişiklik olmadığından, herhangi bir Windows sürümünü tam olarak kullanabilen bir kullanıcı diğer versiyonlara hızlı bir şekilde adapte olabilmektedir. Windows, bilgisayarların grafik arayüzlü işletim sistemi olarak tanımlanır. Bir işletim sisteminin grafiksel olması, işletim sisteminin klavyeden komutlar yazmak yerine, genellikle fare gibi bir aygıtla ekrandaki simgelerin kullanılmasına imkan verir. Komutların ezberlenmesi ve doğru olarak yazılması gereğinin olmaması nedeniyle, grafiksel işletim sistemlerinin öğrenilmesi ve kullanılması daha kolaydır. Böylece kullanıcılar dikkatlerini bilgisayarı kullanmaya değil, yapmak istedikleri iş üzerine yoğunlaştırabilirler. Resim 2. Grafik Arayüzlü İşletim Sistemi (Windows 98) Resim 3. Metin Arayüzlü İşletim Sistemi (DOS) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
Windows 7, Windows işletim sistemlerinin en son versiyonudur. Windows genel olarak ekran üzerinde fareyle kontrol edilebilen resimler, simgeler, pencereler ve sözcükler kullanan bir grafiksel kullanıcı arabirimi, basit bir kelime işlemci ve bir grafik programı, aynı anda birçok belgeyi görüntüleme ve çok sayıda programı aynı anda çalıştırma gibi birçok imkan sunar. Bu sürüm diğer versiyonların özelliklerini barındırmakla birlikte birçok yenilik sunmaktadır. Ayrıca Windows 7 ile kullanıcılar, bilgisayarlarını eski Windows sürümlerine göre çok daha hızlı açıp kapatabilmekte, yeni araç çubuğu ile yazılımlar ve belgeler arasında daha rahat ve hızlı bir şekilde gezinebilmektedirler. Windows 7 ile birlikte gelen Aero özelliği masaüstü denetimlerinin daha etkin bir şekilde gerçekleştirilebilmesine olanak tanımaktadır. XPM, geri uyumluluk modu sayesinde Windows 7 önceki versiyonlara tam uyumu garanti eder. Windows 7, Windows XP modu (XPM) sayesinde Windows XP (SP2/SP3) ile uyumlu yazılımların "sanallaştırma" yoluyla Windows XP arayüzüyle çalıştırılabilmesini sağlar. Geri uyumluluk olarak da adlandırılan bu özellik Windows XP ile uyumlu donanımları da kapsar. Resim 4. Windows 7 XPM Mod Kurulum Windows 7 nin Starter, Home Basic, Home Premium, Professional ve Ultimate olarak isimlendirilen farklı sürümleri bulunmaktadır. Sürümler arasında gelişmiş ağ desteği, uyumluluk modu, dil seçenekleri gibi farklılıklar bulunmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Windows 7 nin Başlatılması Bilgisayar güç düğmesine basılarak açıldığında, herhangi bir işleme gerek olmaksızın Windows 7 işletim sistemi yüklenerek bilgisayar açılır (Resim 5). Bilgisayar açılırken veya farklı bir kullanıcı olarak oturum açmak için önceki oturum kapatıldığında, kullanıcıdan adının ve varsa parolasının girilmesi istenen bir pencere görüntülenir. Resim 5. Windows 7 Masaüstü Windows 7 işletim sisteminin normal olarak açılmasının haricinde çeşitli açılış seçenekleri mevcuttur. Bu seçeneklere Windows gelişmiş seçenekler menüsü adı verilmektedir. Windows 7 işletim sisteminin başlatma seçeneklerinin görüntülenmesi için başlangıç dosyalarının yüklenmesi esnasında (bilgisayarın güç düğmesine basıldıktan hemen sonra) F8 tuşuna basılması yeterlidir. Bu seçenekler; Resim 6. Windows 7 Açılış Modları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Windows'u olağan şekilde başlatma: Windows'un, dosyaları yüklenerek normal olarak başlatılmasını sağlar. Güvenli Mod: Yalnızca temel dosya ve sürücüleri kullanarak başlatmaya olanak verir. Güvenli mod da çalışan bir bilgisayarda kullanılabilecek donanımlar fare, klavye, VGA modundaki monitör, hard disk, disket sürücüdür. Bilgisayar güvenli modda düzgün bir biçimde başlatılamazsa, sistemi onarmak için Kurtarma Konsolu özelliği kullanılabilir. Ağ Desteği ile Güvenli Mod: Bu başlatma seçeneğinde Güvenli mod da kullanılan aygıtlara ek olarak ağ bağlantılarının da kullanılması mümkün kılmaktadır. Komut İstemi ile Güvenli Mod: Yalnızca temel dosya ve sürücüleri kullanarak işletim sistemini başlatır. Oturum açıldıktan sonra, WINDOWS grafik arabirimi yerine işletim sistemi komut satırı görüntülenir. Bu satıra DOS komutları yazılarak istenilen işlemler gerçekleştirilebilir. Windows ta sistem açılışında yaşanan olumsuzlukları gidermek için farklı açılış seçenekleri bulunmaktadır. Önyükleme Günlüğü'nü Etkinleştirme: Sistem tarafından bir dosyaya yüklenen (ya da yüklenemeyen) tüm sürücüleri ve hizmetleri günlüğe kaydederek başlatır. Bu günlük dosyasının adı ntbtlog.txt olup WINDOWS dizininde bulunur. Güvenli Mod, Ağ Desteği ile Güvenli Mod ve Komut İstemi ile Güvenli Mod önyükleme günlüğüne yüklenen tüm sürücü ve hizmetlerin bir listesini ekler. Önyükleme günlüğü, sistemdeki başlatma sorunlarının nedenini tam olarak belirlemek için kullanılmaktadır. Düşük Çözünürlüklü Görüntüyü Etkinleştirme (640x480): Windows'u, geçerli video sürücüsünün düşük çözünürlük ve yenileme hızı ayarlarını kullanarak başlatmayı sağlar. Böylece ekran ayarlarını sıfırlamak mümkün olmaktadır. Sistem Hatasında Otomatik Yeniden Başlatmayı Devre Dışı Bırakma: Windows bir hata nedeniyle çalışmadığı durumlarda, Windows'un otomatik olarak yeniden başlamasını engeller. Windows'un açılışında karşılaşılan hatanın yeniden başlatma seçeneği kullanılarak giderilemediği durumlarda bu seçeneği kullanmak faydalı olmaktadır. Böylece bilgisayarın sürekli olarak açılış döngüsüne girmesi engellenir. Sürücü İmzası Zorlamasını Devre Dışı Bırakmak: Sürücüler kendilerini tanıtan bilgileri barındıran imzalara sahiptirler. Bu seçenek yanlış veya eksik imzalar içeren sürücülerin sisteme yüklenmesine izin vermektedir. VGA Modunu Etkinleştirme: Yalnızca temel VGA sürücüsünü kullanarak işletim sisteminin başlatılmasını sağlar. Bu mod, WINDOWS'un doğru başlatılamamasına neden olan görüntü kartı için yeni bir sürücü yüklediğinde yararlı olmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Bilinen En Son İyi Yapılandırma: Bu seçenek seçildiğinde Windows, son kapanma sırasında kaydettiği kayıt defteri bilgileri ve sürücülerle başlatılır. Son başarılı başlatmadan sonra yapılmış olan tüm değişiklikler iptal edilmektedir. Bilinen En Son İyi Yapılandırma'yı yalnızca yanlış yapılandırma durumunda kullanmak gerekir. Bu seçenek sürücü dosyaları gibi sistem dosyalarının bozulmasından meydana gelebilecek olumsuzlukları giderme olanağı sunmaktadır. MASAÜSTÜ Windows 7 işletim sistemi arayüzüne masaüstü denmektedir. Windows 7 başladığında, Resim 7 dekine benzer bir arayüz kullanıcıları karşılar. Bu ekran Masaüstü olarak adlandırılır. Kitapta Windows klasik masaüstü görünümü kullanılacaktır. İşletim sisteminin görünümü kullanılan bilgisayara yüklü programlara ve kişiselleştirilmiş arka plan görüntülerine göre değişiklik gösterebilir. Ancak tüm masaüstlerinde ortak olan öğeler ve bölümler vardır. Masaüstünde en çok simgeler dikkat çeker. Simgeler dosya, klasör ve kısayolları temsil eden küçük resimlerdir. İkon (icon) olarak da adlandırılan simgeler tanımlayıcı isimlerle görülür. Masaüstü Simgeleri ve Anlamları Resim 7. Windows 7 Masaüstü Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Resim 7 da masaüstündeki temel bileşenler gösterilmektedir. Resim 7 de 1 numara ile gösterilen alan masaüstü olarak tanımlanmaktadır. Masaüstünde dosya (Resim 7, 2 Numara), klasör (Resim 7, 3 Numara) ve program simgeleri (Resim 7, 5 numara) yer almaktadır. Windows masaüstünde ayrıca en yagın kullanılan bileşenlerden bir olan görev çubuğu bulunmaktadır. Açık olan ve çalışan programlar, görev çubuğu üzerinde düğme şeklinde görünmektedir. Bilgisayarda bulunan, hard disk, disket sürücü ve CD sürücüleri ile diğer saklama ünitelerine ulaşmayı sağlayan klasördür. Görev Çubuğu: Standart olarak ekranın alt kısmına konumlandırılmış ve Masaüstü ekranının bir köşesinden diğer bir köşesine kadar uzanan çubuktur. Görev çubuğu, üzerinde Başlat düğmesini (Resim 7, 4 Numara) barındırır. Açık olan ve çalışan programlar, görev çubuğu üzerinde düğme şeklinde görünür. Bu düğmeleri kullanmak suretiyle o program veya dosya penceresine erişim sağlanır (Resim 7, 5 Numara). Görev çubuğunun konumu kullanıcı tarafından değiştirilebilir. Bu işlem görev çubuğundaki boş bir alanın fare ile tutularak ekranın diğer bir kenarına sürüklenmesiyle gerçekleşir. Görev çubuğunun bir kenarında Başlat (Resim 7, 4 Numara) düğmesi bulunurken diğer kenarında ise tarih ve saat bilgilerinin ve hafızada sürekli yerleşik çalışan program simgeleri yer aldığı bildirim alanı (Resim 7, 6 Numara) bulunmaktadır. Başlat menüsü bilgisayar sistemine yüklü olan tüm programlara erişimi sağlayan menüdür. Bu menü bir sonraki ünitede ayrıntılı bir şekilde anlatılacaktır. Bilgisayarım Resim 8. Görev Çubuğu Sağ Tuş Menüsü Bilgisayarda bulunan, hard disk, disket sürücü ve CD sürücüleri ile diğer saklama ünitelerine ulaşmayı sağlayan klasördür (Resim 7, 7 Numara). Çift tıklanarak açıldığında bilgisayarım penceresi görüntülenir (Resim 9). Aynı işlem Başlat menüsündeki Bilgisayar düğmesi kullanılarak da yapılabilir. Resim 9. Bilgisayarım Penceresi Görüldüğü gibi C ve D harfleriyle adlandırılan sabit disk sürücüleri, E harfi ile adlandırılan CD sürücüsü ve G harfi ile isimlendirilen çıkarılabilir disk bileşenlerine bilgisayarım penceresi yardımıyla erişilebilir. Herhangi bir sürücü alanına erişmek için sürücü isminin Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
farenin sol tuşu ile çift tıklanması yeterli olmaktadır. Böylece görüntülenen sürücü penceresinden istenilen dosya veya klasörlere erişmek mümkün olacaktır. Bilgisayarım penceresinin sol tarafında bulunan gezgin bileşeni (Resim 9) ile çeşitli depolama alanlarına ulaşmak mümkündür. Örneğin; sık kullanılanlar, karşıdan yüklemler, kitaplıklar vb. alanlara bilgisayarım penceresinde gezgin bileşeni kullanılarak erişilebilmektedir. Bilgisayarım penceresi kullanılarak sürücü ve sistem özellikleri hakkında bilgi almak mümkündür. Bilgisayarım penceresinde listelenen sürücü isimlerinin üzerinde sağ tıklanarak görüntülenen sağ tuş menüsünde bulunan Özellikler seçeneği kullanılarak, sürücü bilgilerinin yer aldığı bir iletişim kutusu görüntülenir (Resim 10). Bu iletişim penceresi yardımıyla gerekli ayarlamalar yapılarak kişiselleştirme sağlanabilmektedir. Masaüstündeki bilgisayarım simgesi sağ tıklanarak Özellikler seçimi yapıldığında ise, sistem özellikleri iletişim kutusu görüntülenmekte ve bu pencere yardımıyla bilgisayarın işletim sistemi, işlemcisi ve ana bellek boyutu gibi bilgilere erişilebilmektedir (Resim 11). Ayrıca sistem performansını iyileştirmek için gerekli ayarlamaların yapılacağı pencerelerin görüntülenmesinde sistem özellikleri penceresi kullanılmaktadır. Resim 10. Sürücü Özellikleri Resim 11. Sistem Özellikleri Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
Geri dönüşüm kutusunun kapasitesi kutu simgesinin sağ tuş menüsündeki özellikler seçeneği yardımıyla ayarlanabilir. Geri dönüşüm kutusu Bilgisayardan silinen dosya ve klasörlerin tekrar geri alınabilmesi için tutuldukları klasördür (Resim 7, 8 Numara). Bilgisayarda silinen tüm dosya ve klasörler otomatik olarak geri dönüşüm kutusuna gönderilmektedir. Sabit diskin belirli bir kısmı geri dönüşüm kutusunun kullanımı için ayrılır. Varsayılan değer olarak bu kısım, sabit diskin %10 luk bir bölümüdür. Ancak bu yüzde, arttırılıp azaltılabilir. Geri dönüşüm kutusunun kapasitesini ayarlamak için geri dönüşüm kutusu simgesinin sağ tuş menüsündeki özellikler seçeneği kullanılır. Özel boyut alanına istenilen değer verilerek atama yapılabilir (Resim 12). Resim 12. Geri Dönüşüm Kutusu Özellikleri Geri dönüşüm kutusunun boşaltılması disk alanı açısından faydalıdır. Geri dönüşüm kutusuna gönderilen nesneler bilgisayardan tamamen silinmez. İstenildiği zaman geri yükleme işlemi yapılarak silinen dosyalar tekrar kullanılabilir. Silinen nesnelerin geri yüklenmesi için geri dönüşüm kutusu simgesi çift tıklanarak açılan pencereden kurtarılacak nesnelerin üzerinde sağ tıklama ile açılan menüden Geri Yükle veya nesne seçildikten sonra Dosya menüsünden Geri Yükle seçimi yapılabilir. Geri dönüşüm kutusundan silinen dosyalar bilgisayar sisteminden tamamen silinir. Geri dönüşüm kutusunun boşaltılması için sağ tuş menüsünden Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt seçimi yapılmalıdır. Aynı işlem geri dönüşüm kutusu görüntülendikten sonra pencerede bulunan geri dönüşüm kutusunu boşalt düğmesi kullanılarak yapılabilmektedir. Herhangi bir nesne silinirken shift tuşu basılı tutulursa, geri dönüşüm kutusu kullanılmaz, nesne doğrudan, geri alma imkanı olmayacak şekilde kalıcı olarak silinir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Ağ bağlantılarım Ağ bağlantılarım ile bağlı bulunan ağlar ve bu ağların özellikleri üzerinde çeşitli ayarlamalar yapmak mümkündür. Bu bileşen ağ bağlantısına sahip bilgisayarların masaüstünde görüntülenmektedir. Bu bileşen ile internet erişimiş sağlayacak bir ağa bağlanılabilir. Ağ ve internet penceresindeki bileşenler ile ağ ve internet bağlantılarına yönelik tüm ayarlamalar yapılabilmektedir. Bağlı bulunulan ağ üzerindeki bilgisayarlar ile izin verilen ölçüde iletişimde bulunmak Resim 13. Ağ Bağlantılarım için başlangıç noktasıdır. Bu bileşen ile bağlı bulunan ağlar ve bu ağların özellikleri üzerinde çeşitli ayarlamalar yapmak mümkündür (Resim 13). Ayrıca ağ bağlantılarım penceresi ile yeni ağlara bağlama imkanı elde edilmektedir. Belgeler Belgeler klasörü Windows işletim sistemleri tarafından otomatik olarak oluşturulan bir klasördür. Belgeler klasörü Windows işletim sistemleri tarafından otomatik olarak oluşturulan bir klasördür. Bu klasör kullanıcıların belgelerini organize bir şekilde barındırmalarına yardımcı olmak amacıyla oluşturulmuştur. Kullanıcıların oluşturdukları belgeler, aksi belirtilmediği sürece bu klasörde saklanır. Windows işletim sistemi farklı kullanıcılar için farklı masaüstleri kullanımına imkan verir. Benzer şekilde birden fazla kullanıcısı olan bir bilgisayarın her bir kullanıcısı için ayrı bir belgeler klasörü bulunmaktadır. Bu nedenle isimleri Belgeler olmasına rağmen içerikleri kullanıcılara göre değişen birden fazla klasör bulunabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
WINDOWS 7 nin Kapatılması WINDOWS uyumlu donanım kullanıldığında, bilgisayarın kapatılması fiziksel olarak, program tarafından yapılmaktadır. Bilgisayarı başlatmak için kullanılan güç düğmesi, kapatmak için kullanılmamalıdır. Bu şekilde bir kapatma, bilgisayarın kapatılmasını sağlasa da sabit diskte gereksiz dosyaların oluşmasına neden olur. Bilgisayarı başlatmak için kullanılan güç düğmesi, kapatmak için kullanılmamalıdır. Doğru bir şekilde bilgisayarı kapatmak için görev çubuğu üzerinde bulunan Başlat düğmesi veya WINDOWS uyumlu klavyelerde WINDOWS logosu bulunan tuş kullanılarak Başlat Menüsü aktif hale getirilir (Resim 14). Menüden Bilgisayarı Kapat Resim 15. Bilgisayarı Kapat Penceresi seçeneği fare ile tıklanarak Bilgisayarı Kapat iletişim kutusu ekranda görüntülenir. Bilgisayarı kapat iletişim kutusunda çeşitli bilgisayarı kapat seçenekleri bulunmaktadır. Her bir seçenek ve özellikler aşağıda açıklanmıştır. Uyku Resim 14. Bilgisayarı Kapat Düğmesi Seçenekleri Bilgisayarın kullanılmayacağı, ancak kapatılması istenmediği durumlarda enerji tüketimini azaltmak için kullanılır. Bu seçenek ile çalışmakta olan programlar kapatılmadan bilgisayar Bekleme konumuna geçirilir. Klavyeden bir tuşa dokunulduğunda veya güç düğmesine basıldığında bilgisayar tekrar çalışmaya başlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Bilgisayarı kapat Bilgisayarı tamamen kapatmak için kullanılan seçenektir. Bu seçenek kullanıldığı zaman bilgisayar üzerinde bulunan bütün programlar kapatılır. Çalıştırılmakta olan programlar kapatılırken değişiklik yapılan program dosyalarının ve belgelerin kaydedilip kaydedilmeyeceği sorgulanır. Alınan onaylardan sonra bilgisayar, fiziksel olarak tüm enerjisi kesilerek kapatılır. Tüm pencereler ve bilgisayarı kapatmak için ALT+F4 tuş kombinasyonu da kullanılabilir. Yeniden başlat Bir takım düzenlemeler ve ayarlamaların geçerli olabilmesi için WINDOWS un yeniden başlatılması gerektiğinde bu seçenek kullanılır. Bilgisayar tamamen kapatılır ve yeniden başlatılır. Yeniden başlatmak için ayrıca bir işlem yapılmasına gerek kalmaz. Kullanıcı değiştir Açık olan oturum kapatılmadan bilgisayarı kullanan bir diğer kullanıcı için oturum açılmasını sağlar. Bu işlemde açık olan programlar kapatılmadan diğer kullanıcı hesabına geçiş yapılır. Oturumu kapat Oturumu kapat seçeneği aktif olan kullanıcı oturumunun sonlandırılmasında kullanılır. Bilgisayarda aynı anda birden fazla kullanıcı hesabı açıkken kullanıcı bu düğme yardımıyla kendi oturumunu kapatabilir. Oturumun kapatılması bilgisayarın çalışmasını etkilemez. Oturum aç ekranı görüntülenerek bilgisayar çalışmaya devam eder. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
PENCERELER VE İLETİŞİM KUTULARI Pencereler Windows işletim sistemleri pencere yapıları üzerine inşa edilmiştir. Windows işletim sistemleri pencere yapıları üzerine inşa edilmiştir. WINDOWS 7 de tüm işlemler pencereler yardımı ile gerçekleştirilebilmektedir. Programlar ve klasörler pencere yapıları içerisinde görüntülenmekte ve aynı anda birden fazla pencere açılabilmektedir. Bir anda birden fazla pencere açık durumda olmasına rağmen sadece bir tanesi aktif durumda olabilir. Bilgisayarda açılan tüm pencereler birer simge ile görev çubuğu üzerinde görüntülenir. Aktif durumda olan pencerenin görev çubuğu üzerindeki düğmesi diğer pencerelerden farklı olarak yarı saydam bir çerçeve içerisinde görüntülenmektedir. Resim 16. Pencere Yapısı Pencereler birden fazla işlemi bir arada yapmaya olanak tanır. Bir vedeo ya da resim pencere içerisinde görüntülenir. Aynı şekilde herhangi bir sürücü seçildiğinde veya bir klasör açılmak istendiğinde içerikler pencereler yardımıyla görüntülenir. Bu nedenle pencerelerin etkin kullanımı işletim sisteminden faydalanmak için oldukça önemlidir. Nesne görüntülemeye yarayan pencere yapısı Windows Gezgini olarak da adlandırılır (Resim 16). Windows gezgini istenirse Başlat Tüm Programlar Donatılar Windows Gezgini yolu izlenerek de Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
çalıştırılabilmektedir. Bu pencerenin temel bileşenlerinin isimleri numaralı olarak listelenmiştir. 1. İleri Geri düğmeleri 2. Adres çubuğu 3. Arama kutusu 4. Simge Durumu, Geri Getir/Ekranı Kapla ve Kapat Düğmeleri 5. Menü çubuğu 6. Gezinti bölmesi 7. Nesne görüntüleme alanı 8. Yatay ve dikey kaydırma çubukları 9. Önizleme bölmesi 10. Durum çubuğu Adres çubuğu Adres çubuğunda listelenen her bir klasör isminin üzerine tıklamak suretiyle bu alana doğrudan erişim sağlanabilir. Pencere tarafından görüntülenen nesnelerin hangi sürücü ve hangi klasör bileşeninin altında olduğunu göstermektedir. Bir Resim 17. Adres Çubuğu dosya, klasör veya kısayolun hangi sürücü ve klasör altında olduğunu gösteren listeye adres adı verilmektedir. Adres çubuğunda listelenen her bir klasör isminin üzerine tıklamak suretiyle bu alana doğrudan erişim sağlanabilir (Resim 17). Ayrıca adresin bulunduğu klasör isimlerinin yan tarafında bulunan sağ ok işaretine tıklanarak o depolama alanındaki diğer klasörlerin listesine erişilebilir. Bu listede Resim 18. Adres Çubuğu içindeki dosya ve klasörlerin görüntülendiği klasör kalın harflerle yazılarak vurgulanır. Ayrıca listedeki herhangi bir klasör ismi tıklanarak bu klasöre erişim sağlanabilir (Resim 18). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Arama kutusu Arama filtreleri dosya veya klasörün belirli özelliklere göre arama yapılmasını sağlamaktadır. Pencerede listelenen dosya ve klasörler içerisinde çeşitli anahtar kelimeler yardımıyla arama işlemi yapmak için arama kutusundan faydalanılabilir. Arama kutusuda geçmiş arama işlemlerinde kullanılmış olan anahtar kelimeler yer almaktadır. Ayrıca Değiştirilme tarihi, tip, tür ve boyut gibi arama filitreleri ekleme imkanı sunmaktadır. Arama filitreleri bir dosya veya klasörün belirli bir özelliğine göre arama yapılmasını sağlar. Bu sayade daha hızlı bir arama işlemi gerçekleştirilebilir. Arama filitrelerinden herhangi biri seçildiğinde bu filitre için bir iletişim penceresi görüntülenmekte ve filitreleme kriterlerinin belirlenmesi istenmektedir (Resim 19). Filitreleme kritelerinini belirlenmesinin ardından filitreleme iletişim penceresi kapatılarak arama işlemi başlatılabilir. Arama kutusunda arama yapmak için anahtar kelimelerin yazılıp ENTER tuşunun Resim 19. Arama Kutusu ve Değiştirme Tarihi Arama Filtresi kullanılması yeterlidir. Ayrıca arama kutusu karakter değişimine duyarlı olduğu için her bir karakter değişiminde liste yenilenmekte ve anahtar kelimeyle tutarlı olan nesneler görüntülenmektedir. Aranan dosya adı tam olarak bilinmiyorsa * ve? olarak iki joker karakter kullanılabilir. * karakteri bilinmeyen bir grup karakteri ifade ederken,? karakteri bilinmeyen tek bir karakteri ifade eder. Örneğin; arama kutusuna: *mir* anahtar kelimesinin yazılması dosya ismi içerisinde mir ifadesi geçen nesnelerin listelenmesini sağlar.?nes anahtar kelimesinin yazılması 4 karakterden oluşan dosya isminin son 3 karakterinin nes olan nesnelerin listelenmesini sağlar. C*.D* şeklindeki bir arama ölçüsü, adı C ile uzantısı D ile başlayan tüm dosyaları listelenmesini sağlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Menü çubuğu Menü çubuğunda yer alan Düzen menüsü, kes, kopyala, yapıştır vb işlemlerin yapılmasına olanak tanımaktadır. Menü çubuğu pencere içerisinde yapılabilecek işlemler için gerekli komutları kategorize edilmiş bir şekilde barındıran bir yapıdır. Menü çubuğunda Dosya, Düzen, Görünüm, Araçlar ve Yardım olmak üzere 5 kategori bulunmaktadır. Dosya menüsü nesneler üzerinde yapılabilecek Resim 20. Dosya Menüsü işlemleri organize etmede kullanılır. Pencere içerisinde herhangi bir nesne seçili olmaksızın dosya menüsü görüntülendiğinde Bununla paylaş, Yeni ve Kapat komutları hariç diğer komutlar pasif olarak listelenmektedir (Resim 20). Eğer herhangi bir nesne seçili olarak dosya menüsü görüntülenir ise menü Resim 21. Dosya Menüsü nesneye yönelik yapılabilecek tüm işlemleri görüntüleyebilecek şekilde yeniden organize edilmektedir (Resim 21). Liste oluşturulurken bilgisayarda yüklü olan diğer programların yapabileceği işlemlerde eklenmektedir. Örneğin bilgisayarda Winrar programı yüklü ise bir klasör seçildiğinde klasör için oluşturulacak listeye Winrar programının seçenekleri de eklenir. Menü çubuğunda yer alan Düzen menüsü, kes, kopyala, yapıştır vb işlemlerin yapılmasına olanak tanımaktadır. Görünüm menüsü pencere içerisinde nesnelerin görüntülenme biçimleri ve sıralama şekillerini organize etmede kullanılmaktadır. Araçlar menüsü ağ sürücülerine erişmek ve klasör seçenekleri ayarlarını yapmak için gerekli komutları içermektedir. Yardım menüsü ise pencere kullanımına yönelik yardım bileşenine ulaşıma imkan tanımaktadır. Gezinti bölmesi Pencerenin sol tarafında konumlandırılan bu bölme sık kullanılanlar, kitaplıklar, bilgisayar ve ağ temel kategorilerini barındırmaktadır. Gezinti bölmesi bu kategoriler altında yer alan bileşenlere hızlı bir şekilde erişim sağlamak için kullanılmaktadır. Önizleme bölmesi Pencere içerisinde seçilmiş olan dosyanın içeriğini görüntülemede kullanılır. Bu sayede içeriğine göz atılmak istenen nesne seçilir ve önizleme penceresinde dosya görüntülenir (Resim 22). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
Önizleme Bölmesi İletişim Kutuları Resim 2210. Önizleme Bölmesi İletişim kutuları, ESC tuşu ile ekran üzerinden kaldırılabilirler. İletişim Kutuları, işlem yapmak için ek bilgiye ihtiyaç duyulduğunda, kullanıcının bilgi girmesine imkan sağlayan, üzerlerinde çeşitli düğme, sekme ve onay kutucuklarının bulunduğu pencerelerdir. ESC tuşu ile ekran üzerinden kaldırılabilirler. Örneğin; Başlat menüsündeki Çalıştır seçeneği ile ekranda görüntülenen iletişim kutusu ve Gözat düğmesinin üzerindeki üç nokta, iletişim kutusu ile karşılaşılacağı anlamına gelmektedir. Sekmeler Liste Kutuları Açılır Liste Kutuları Kare Onay Kutuları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Resim 23. Örnek bir İletişim Penceresi İletişim Kutusu ifadesi yerine İletişim Penceresi de kullanılmaktadır. İletişim kutuları üzerinde bulunan çeşitli bölgeler, düğmeler, kullanıcıdan bilgi almaya yarayan noktalar vardır. Bunlar; Sekmeler: Çok fazla sayıda seçenek içeren iletişim kutuları birden fazla sayfadan oluşur, bu iletişim kutularının her bir sayfasını gösteren düğmeler Sekme olarak adlandırılır (Resim 23). Açılabilir Liste Kutuları: Hazır seçeneklerden seçim yapma durumunda, yanında bir ok işareti bulunan liste düğmesi tıklanarak seçenekler listesi açılır. Liste içerisinde kaydırma çubukları ile hareket edilerek seçim yapılır (Resim 23). Liste Kutuları: Bazı iletişim kutularında seçenekler liste içerisinde verilir. Kaydırma düğmelerini kullanmak suretiyle liste hareket ettirilir. Seçeneklerden birisi fare ile tıklanarak seçim yapılır (Resim 23). Metin Kutusu: Kullanıcı tarafından doğrudan bilgi girişi yapılan kutucuklardır. Bilgi klavye veya fare yardımı ile girilmektedir. Sayaç Kutusu: Sayısal değerlerin düzenli aralıklarla attırılıp azaltılabileceği veya kullanıcının doğrudan değer de yazabileceği iletişim kutusu bileşenidir. Ayar Çubuğu: Ayarlama iletişim kutularında, görsel olarak bir bütünü gösteren ölçek üzerinde, ibre şeklindeki bir düğme ile istenilen ölçüyü ayarlamaya yarar. Seçeneklerin geçerli olması için işaretlenmesi gereken noktalardır. Onay Kutuları: Seçeneklerin geçerli olması için işaretlenmesi gereken noktalardır. Onay kutuları kare veya yuvarlak olmak üzere iki şekildedir. Kare şeklindeki onay kutularında aynı anda birden fazla seçenek işaretli olabilirken, yuvarlak şeklindeki seçenek grubundan aynı anda sadece bir tanesi işaretli olabilir (Resim 23). Tamam, İptal ve Uygula Düğmeleri: Yapılan değişikliklerin veya belirtilen seçeneklerin geçerli olması için Tamam düğmesi ve değişiklikleri uygulamadan vazgeçmek için İptal düğmesi tıklanmalıdır. Tamam ve iptal düğmeleri kullanıldıktan sonra iletişim penceresi otomatik olarak kapatılmaktadır. Değişikliklerin yapılması fakat iletişim kutusunun aktif kalmasının istendiği durumlarda ise Uygula düğmesi kullanılır (Resim 23). Pencerelerin Aktif Hale Getirilmesi Bir anda birden fazla pencere açık ise, bu pencerelerden sadece birisi üzerinde işlem yapılabilir. Bu pencere Aktif Pencere olarak adlandırılır. Windows Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
7 de bir pencereyi aktif hale getirmek için birden fazla seçenek bulunmaktadır. Bunlar; Fare ile görev çubuğu üzerindeki düğmesini tıklamak, Ekran üzerinde görünen herhangi bir noktasını tıklamak, Klavyeden ALT + TAB tuş kombinasyonunu kullanmak, Klavyeden ALT + ESC tuş kombinasyonunu kullanmak, Klavyeden WIN + TAB tuş kombinasyonunu kullanmak pencereyi aktif hale getirir. Pencerelerin Taşınması ve Boyutlandırılması Windows işletim sisteminde pencereler istenildiği şekilde taşınabilmekte ve boyunlandırılabilmektedir. Taşıma, pencere tam olarak ekranı kaplatılmamış ise, başlık çubuğu üzerinde sürükle-bırak yöntemi ile gerçekleştirilir. Pencereler, içeriğini tam olarak gösterecek boyutta olmadığı zaman sağ kenarı ile alt kenarında Kaydırma Çubukları adı verilen çubuklar oluşur (Resim 16, 8 Numara). Bu çubuklar; Fare ile tutulup yatay olanları sağa sola, düşey olanları ise, yukarı aşağı hareket ettirmekle, Baş taraflarında bulunan ok şeklindeki düğmeleri tıklamak suretiyle, Ok şeklindeki düğmeler arasında kalan boşlukları tıklamak suretiyle, Page Up, Page Down, Home, End tuşları ve yön tuşlarını kullanmak suretiyle pencerenin görüntülenemeyen diğer kısımları da görüntülenebilir. Boyutlandırma ise; başlık çubuğundaki Ekranı Kapla düğmesi ile tam olarak ekrana sığdırma, başlık çubuğunu çift tıklama ile ekranı kaplama ve önceki boyuta dönme şeklinde boyutlandırılabilir. Ayrıca, fare işaretçisi, pencere kenar ve köşelerine taşındığında boyutlandırma işaretlerinden birisi (,,, ) görüntülendiğinde, fare basılı tutularak ileri geri veya yukarı aşağı doğru hareket ettirilerek yapılır. Windows 7 den önceki Windows sürümlerinden farklı olarak benzer pencereleri bir kategori altında toplamaktadır. Pencerelerin Yerleştirilmesi Windows 7 benzer pencereleri bir kategori altında toplamaktadır. Böylelikle birden fazla pencere açıldığında kullanıcı, rahatsız eden bir Resim 24. Pencere Kategori Görünümü Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
görev çubuğu yerine daha organize bir yapıda pencerelere erişim sağlanmaktadır. Kategorinin üzerine gelindiği zaman, o kategori altında bulunan pencereler görüntülenmektedir. Fare ile istenilen pencereye geçiş yapılabilir. Bu durum Aero özelliği ile gerçekleştirilmektedir. Aero özelliğini kullanmadan benzer pencereler arasında geçiş yapmak için CTRL + Sol Tuş kombinasyonu pencere kategorisi tıklanabilir. Bu işlem ile en son görüntülenen pencere aktif hale getirilir. Windows 7'deki yeniliklerden biri de fare hareketlerini algılama özelliğidir. Windows 7'deki yeniliklerden biri de fare hareketlerini algılama özelliğidir. Bu özellik Aero Shake olarak adlandırılır. Bu özellik pencerenin başlık çubuğundan tutularak sallanması ile aktif edilir. Böylece aktif pencere haricindeki diğer tüm pencereler simge durumuna küçültülür. Böylece aynı anda birden fazla pencerenin konumlandırılması sağlanmış olur. Masaüstünü Göster Windows 7 de kullanıcı rahatlığı için düşünülen özelliklerden biri de Aero Peek özelliğidir. Bu özellik açık bulunan pencerelerin sınır çizgilerini görüntüleyerek masaüstüne ulaşmayı sağlar. Bu özellik Görev Çubuğu'nun en sağında bulunan Masaüstünü Göster simgesi kullanılarak aktif hale getirilmektedir (Resim 25). Masaüstünü görüntülemenin iki farklı şekli bulunmaktadır. Resim 25. Masaüstünü Göster Özelliği Masaüstünü görüntülemenin iki farklı şekli bulunmaktadır. Aero Peek özelliği kullanılarak masaüstünü görüntülemek için masaüstünü göster düğmesinin üzerinde fare imleciyle birkaç saniye beklemek yeterli olacaktır. Sadece masaüstü görüntülenmek istenirse masaüstünü göster düğmesine tıklamak yeterli olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22
Özet WINDOWS 7 - I Windows 7 işletim sistemi daha önceki Windows işletim sistemleri gibi temelde pencereler üzerinden işlemlerin yapılmasına olanak sağlamaktadır. Windows işletim sistemlerinde bilgiler dosyalar içerisinde saklanmakta ve dosyalar klasörlenebilmektedir. Tüm dosya ve klasörler bir sürücü altında yer almaktadır. Windows 7 işletim sistemi yüklü bir bilgisayar güç düğmesi kullanılarak çalıştırılabilmektedir. Bununla birlikte güvenli mod gibi farklı açılış seçenekleri mevcuttur. Windows 7 işletim sistemi çalıştırıldığında kullanıcılarını masaüstü denilen ortam ile karşılar. Bu ortam üzerinde kullanıcılar çeşitli programları çalıştırabilir, dosya ve klasörlere erişim sağlayabilir veya internet vb. ağ yapılarına ulaşabilir. İşletim sisteminin açılışı gibi kapatılmasında da farklı tercihler yapmak mümkündür. Görev çubuğunda Başlat menüsü, program simgeleri, bildirim alanı ve masaüstünü göster gibi bileşenler bulunmaktadır. Görev çubuğunda benzer özelliklere sahip program pencereleri gruplandırılarak görüntülenir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. I. Dosya II. Sürücü III. Klasör Yukarıdaki nesnelerin hiyerarşik yapısı hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? a) II III I b) II I III c) I II III d) I III II e) II I III 2. Aşağıdakilerden hangisi Başlat menüsündeki Kapat düğmesinin seçeneklerinden biri değildir? a) Kullanıcı Değiştir b) Oturumu Kapat c) Uyku d) Yeniden Başlat e) Ekranı Kapat 3. Bilgisayarda arama yaparken son üç harfi AÖF, uzantısı.docx olan dosyanın arama kriteri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) ATAAÖF.docx b) *AÖF.docx c) *AÖF*.*docx d) AÖF***.docx e) AÖF.*** Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 24
4. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde işletim sisteminin performans ayarlarını yapmak için izlenmesi gereken yol doğru olarak verilmiştir? a) Bilgisayarım Sağ Tuş Özellikler Gelişmiş Sistem Ayarları Gelişmiş b) Masaüstü Sağ Tuş Kişiselleştir Görüntü Performansı c) Başlat Tüm Programlar Donatılar Sistem Araçları Performans d) Denetim Masası Görünüm ve Kişiselleştirme Masaüstü Araçları e) Denetim Masası Sistem ve Güvenlik İşlem Merkezi 5. Ekranın anlık görüntüsünü panoya kopyalamak için kullanılan tuş aşağıdakilerden hangisidir? a) Scroll Lock b) Space Bar c) Print Screen d) Back Space e) Pause/Break Cevap Anahtarı 1.A, 2.E, 3.B, 4.A, 5.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 25
EK - 1 FARE KULLANIMI Fareler Windows un vazgeçilmez veri giriş araçlarıdır. Farenin etkin bir şekilde kullanımı Windows 7 nin kullanımını kolaylaştıracaktır. WINDOWS un vazgeçilmez yardımcı giriş aracı, farelerdir. Başlangıçta, kullanıcının sağ eli ile fareyi kumanda edeceği varsayımından hareket edilmiştir. Ekranda görüntülenen tüm öğeler, fare aracılığıyla yönetilebilir. Bu durum, hiçbir komutu ezberlemeden işletim sistemini kullanabilme olanağı verir. Ekranda görülen ok şeklindeki fare simgesine İmleç ya da İşaretçi denir. Ekrandaki imlecin hareketi, farenin hareketiyle doğru orantılıdır. Fare üzerinde iki veya üç düğme bulunur. Bu düğmelerden birisi sol, diğeri sağ düğmedir. Ortada ise, tekerlek denilen kaydırma düğmesi bulunur. Windows standart olarak kullanıcının sağ eli ile fareyi kumanda edeceği varsayımından hareket edilmiştir. Ancak kullanıcı fareyi sol elini kullanmak istediğinde gerekli ayarlamalar yapılmak suretiyle sol ele uygun olarak işlevsel düğmelerin görevleri değiştirilebilir. Bu kitaptaki anlatımlarda sıkça kullanılan fare ile ilgili ifadelerin anlamları şöyledir (Farenini sağ el kullanımına göre ayarlandığı varsayılmaktadır.); Fare sol düğmesi; bir nesneyi seçmek, taşımak ya da komut vermek gibi işler için kullanılır. Fare sağ düğmesi; özelliklere kolayca ve çabuk erişmek için kısayol menülerini görüntülemede kullanılır. Tıklama; farenin sol düğmesinin kısa süreli olarak basılıp bırakılması demektir. Bu eylem genellikle bir nesneyi seçmek, bir komutu uygulamak için kullanılır. Başka bir deyişle bir menüde, tıklama yapılır ise tıklanan komut çalıştırılmış olur. Fare bir nesne üzerindeyken o nesne seçilmiş olur. Çift Tıklama; fare hareket ettirilmeden, sol düğmenin seri olarak iki kez basılıp bırakılması demektir. Bu işlem daha çok masa üstündeki veya program grupları pencerelerindeki simgeleri çalıştırmak için kullanılır. Sürükleme; farenin sol düğmesi basılı tutulurken, farenin hareket ettirilmesidir. Bu işlem daha çok pencereleri veya simgeleri ekranın başka bir yerine taşımak için kullanılır. Özel Sürükleme; farenin sağ düğmesinin basılı tutulurken farenin hareket ettirilmesidir. Taşınan öğeler için menü seçenekleri sunar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 26
Her simge için farklı alt menü seçenekleri bulunabilir. Örneğin Windows 7 işletim sisteminde fare yardımıyla pencerelere yönelik aşağıdaki işlemler yapılabilir: Pencereyi tam ekran yapma; herhangi bir pencerenin ekranın üst kısmına doğru sürüklenerek bırakılması işlemidir. Bu işlem sonucunda fare ile taşınan pencere tam ekran modunda görüntülenir. Pencereyi sağa/sola taşıma; herhangi bir pencerenin ekranın sol veya sağ kısmına doğru sürüklenerek bırakılması işlemidir. Bu işlem ile pencere ekranın sağ veya sol yarısına konumlandırılır. Özellikle iki farklı belge ile çalışmak isteyen kullanıcılar için ideal bir seçenektir. Ctrl + Shift + görev çubuğundaki herhangi bir simgeye tıklandığında: Tıklanan program yönetici hesabıyla açılır. Shift + görev çubuğundaki herhangi bir simgeye sağ tıklandığında: Program için Windows menüsü gösterilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 27
EK - 2 KLAVYE KULLANIMI Windows işletim sistemi için kullanılan veri giriş birimlerinden bir diğeri de klavyedir. Bilgisayarı etkin bir şekilde kullanabilmek için klavye ve üzerindeki fonksiyon tuşlarının ne anlama geldiği iyi bilinmelidir. Genel yazma tuşları dışında kalan tuşların fonksiyonlarına kısaca değinilmiştir. Fonksiyon Tuşları: Klavyenin en üstünde F1, F2,..., F12 sırasında yer alırlar. Kullanılan programa göre farklı fonksiyonlar yüklenebilen tuşlardır. Hangi işlevi gördükleri program tarafından kullanıcıya bildirilir. Esc: Yapılmakta olan bir işlemi iptal etmek amacıyla kullanılır. İletişim pencereleri kapatmanın bir yolu da bu tuşu kullanmaktır. Tab: İletişim pencereleri içerisinde bulunan bölgeleri düğme ve sekmeleri sıralı bir şekilde dolaştıran tuştur. Ayrıca editör programları içerisinde işaretçiyi belirli aralıklarla ilerletir. SHIFT tuşu ile birlikte kullanıldığında, ilerleme yönü tersine çevrilir. Yani TAB tuşu ile soldan sağa ilerlenirken, SHIFT + TAB tuşları kullanıldığında sağdan sola ilerlenir veya bir iletişim penceresinin bölgelerini dolaşırken, SHIFT + TAB tuşları kullanılırsa bir önceki bölgeye dönülür. Backspace: İşaretçinin solunda bulunan karakterleri siler. Caps Lock: Genel yazma tuşları içerisinde bulunan alfabetik karakterlerin sürekli büyük harfle yazılmasını sağlayan tuştur. Tuşun aktif olduğu, klavyenin sağ üst köşesinde bulunan veya bazı klavyelerde tuşun kendi üzerinde bulunan ışığın yanmakta olmasıyla anlaşılır. Tekrar basıldığında pasif duruma döner ve ışık söner. Enter: Yazılı bir komutun işleme konulması veya editör programlarında paragraf yapmak için kullanılır. İletişim pencerelerinde aktif olan düğmeye yüklenen görevin icrası için de kullanılır. Shift: Genel yazma tuşları içerisinde bulunan alfabetik karakterlerin büyük harfle yazılması için ve bazı tuşlar üzerinde bulunan ikincil karakterlerin çıkartılması için basılı tutularak kullanılır. Basılı tutulduğu sürece büyük harf ve ikincil karakter yazma devam eder. Sürekli büyük harf ile yazılacak ise CAPS LOCK tuşu kullanılmalıdır. Shift + Sol Tık: Görev çubuğuna sabitlenmiş programlardan birine shiftle beraber tıklanırsa, programın yeni bir görüntüsü çalışır. Normal tıklandığında ise daha önceden açılmış pencere görüntülenir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 28
Alt Gr: Üçüncül karakterlerin çıkartılmasında kullanılır. Başka tuş kombinasyonlarında görev yapar. Alt: Pencere içerisinde veya menülere sahip bir programda, menüleri aktif hale getirmede kullanılır. Genelde başka tuşlarla birlikte fonksiyonlar da icra eder. Windows Tuşu: Windows uyumlu klavyelerde, klavyenin en alt sırasında ALT Gr ve ALT tuşlarının yanında üzerinde Windows uçan pencere görüntülü logo sunun olduğu tuştur. Windows işletim sisteminde Başlat menüsünü klavyeden aktif hale getirmeye yarar. Windows + Home: Aktif pencere dışındaki bütün pencereleri başlat çubuğuna saklar. Windows + Space: Bütün pencereler saydam hale gelir ve masaüstünü görürsünüz. Windows + Yukarı: Aktif pencereyi büyütür. Windows + Aşağı: Aktif pencereyi küçültür. Windows + Sağ/Sol: Aktif pencereyi sağa veya sola yapıştırır. Windows + Shıft + Sağ/Sol: Eğer çift monitörünüz varsa, aktif pencereyi diğer monitöre göndermenizi sağlar. Windows + T: Başlat çubuğuna iğnelenmiş nesneler arasında gezmenizi sağlar. Windows + P: Sunum seçeneklerini ayarlamanızı sağlar. Resim 21. Ekran Görüntüsü Paylaşım Seçenekleri Windows + Tab: Açık olan uygulama, klasör veya nesneler arasında görsel bir şekilde geçiş sağlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 29
Resim 22. Windows + Tab Tuş Kombinasyonu Windows + (+/-) : Büyüteci çalıştırır ve yakınlaşıp uzaklaşmanızı sağlar. Ctrl: Tek başına bir görevi olmayan tuştur. Anahtar tuş olarak başka tuşlarla birlikte kullanılır. Bazı programlar içerisinde belirtilen bir tuşla kullanıldığında program tarafından belirlenen işlemi yapar. Örneğin, Word programında Ctrl+S kısa yolu, Kaydet anlamına gelmektedir. Spacebar: Kelimelerin arasına boşluk vermek için kullanılır. Insert: Araya karakter eklemek için kullanılır. İşaretçi, ekleme yapılacak yere getirildikten sonra, bu tuşa basılır ve ekleme yapılır. Bu şekilde daha önceden yazılı olan yazılar sağ ötelenir ve silinmezler. Insert tuşu kullanılmadan yapılırsa, önceden yazılı olanların üzerine yazılır. Delete: İşaretçinin sağındaki karakterleri siler. Home: İşaretçiyi bulunduğu satırın başına taşır. End: İşaretçiyi bulunduğu satırın sonuna taşır. Page Up: Birden fazla sayfadan oluşan belgelerde veya bir ekrana sığamayacak kadar uzun sayfadan oluşan dokümanlarda sayfanın üst taraflarını görmek için kullanılır. Page Down: Birden fazla sayfadan oluşan belgelerde veya bir ekrana sığamayacak kadar uzun sayfadan oluşan dokümanlarda sayfanın alt taraflarını görmek için kullanılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 30
Print Screen: Windows ve altında çalışan programlarda ekranın anlık görüntüsünü panoya kopyalamada kullanılır. Alt+Print Screen kombinasyonu ise sadece aktif olan pencereyi kopyalar. Bu kopyalanan resimler daha sonra belge içinde kullanılır veya resim editörleriyle düzeltilebilir. Scroll Lock: Bazı programlarda ekranı sağa veya sola kaydırarak görünmeyen diğer kısımların ekranda görünmesini sağlar. Aktif olduğu klavyenin üzerindeki kendine ait ışığın yanmasından anlaşılır. Tuşa tekrar basıldığında ışık söner. Pause/Break: Komutun çalışmasına ara verir, tekrar basıldığında veya ENTER yapıldığında komutun çalışması kaldığı yerden devam eder. Num Lock: Nümerik tuşların kullanılmasını sağlar. Işıklı bir tuştur. Tuşun basılı olduğu, sağ üst köşedeki kendine ait ışığın yanmasından anlaşılır. Işığının yanık olduğu durumda, nümerik tuşlardaki rakamlar kullanılır. Işık sönük durumda ise, nümerik tuşlar üzerindeki ikinci görevler olan yön tuşları ve yön tuşları üzerindeki altılı grup tuşun görevleri icra edilir. Tuş kombinasyonlarını belirtirken, + işareti kullanılmaktadır. Kombinasyon olarak, birden fazla tuş kullanıldığında iki veya üç tuşa eş zamanlı olarak basmak anlaşılmamalıdır. Anahtar olarak kullanılan SHIFT ve/veya CTRL tuşlarına uzun süre basılı tutmakta herhangi bir sakınca yoktur. Bu ne nedenle SHIFT ve/veya CTRL tuşlarıyla oluşturulan kombinasyonlarda bu tuşlara birer parmakla basılı halde iken son kombinasyon tuşunu bir kez tıklamak yeterli olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 31
Büyük Harf Fonksiyon Tuşları Yön Tuşları WINDOWS 7 - I Klavye Tuşları ve Türleri Genel Yazma Tuşları Aralık Çubuğu Üst Karakter Nümerik Tuşlar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 32