HEPATİT A TESTLERİ Hepatit A sular ve gıdalar ile bulaşır, sanitasyon, kişisel hijyen kurallarına dikkat etmek hepatit A bulaşma riskini azaltır. Hastalık kapıldığından şüphe ediliyor ise aşağıdaki testler istenir: Anti HAV IgG, Anti HAV IgM. Hepatit A testleri hastalık kapıldıktan haftalar sonra pozitif olur. Bu testler hepatit A hastası olup olmadığınızı, hepatit A geçirip geçirmediğinizi ve aşılı olup olmadığınızı gösterir. Hepatit A hastalığı %99 oranında iyileşir, kronikleşmez ve bağışıklık bırakır. Hepatit A ya karşı oluşan bağışıklık koruyucudur ve hastalık tekrar geçirilmez, bu bağışıklık ömür boyu sürer. Hepatit A hastalığı kaptığımı düşünüyorum ancak testler negatif ne yapmalıyım? Hepatit A kaptığınızı düşünüyor ve testleriniz negatif bağışıklığınız da yok ise aşı ve gama globülin yaptırarak 20 yıl bağışıklık sağlayabilirsiniz. HEPATİT B AŞISI HEPATİT B AŞISI Hepatit B aşısı bilinen en etkili aşılardan biridir. Hepati B aşısı inaktif ölü bir aşıdır, aşı içinde hastalık yapacak virus bulunmaz. Hepatit B aşısı 3 doz halinde yapılmalıdır.
Aşı her yaşta yapılabilir. Hepatit B aşısı çocuk aşı programı içinde yer almaktadır. Hepatit aşısı olmamış çocuklar ve erişkinlere Hepatit B aşısı 3 doz olarak yapılmalıdır. İlk dozu takiben ikinci doz 2 ay sonra 3. doz ise ilk dozu takiben en az 4 ay sonra yapılmalıdır. HEPATİT B AŞISI KİMLERE YAPILIR? Ülkemizde bütün çocukların doğumdan itibaren Hepatit B aşısı olması önerilmektedir. Hepatit aşısı olmamış çocukların ve erişkinlerin ise en kısa zamanda aşı olmaları önerilmektedir. Hepatit B bebek ve çocukluk çağda geçirilirse hastalık % 90 oranında kronikleşir. Hepatit B cinsel temas yoluyla kolay bulaşan bir hastalıktır, şüpheli cinsel temas sonrası hepatit B aşısı koruyucudur. HEPATİT B RİSKİ OLAN KİŞİLER Hepatit B hastalarının aile bireyleri ve aynı evi paylaşanlar, Sağlık personeli özellikle kan ve kan ürünleri ile sürekli temas eden kişiler, Bakım ve huzur evinde kalanlar ve burada çalışan personel, Diyaliz hastaları, Kan ve kan ürünü alması gereken kişiler, Birden fazla kişiyle cinsel teması olanlar, Hepatit B nin yoğun görüldüğü ülkelere seyahat edenler. HEPATİT B AŞISININ YAN ETKİLERİ Hepati B aşısı bilinen en güvenilir aşılardan dır. Nadiren aşı yerinde ağrı ya da hafif ateş olabilir. Ciddi reaksiyon çok nadirdir.
HEPATİT B AŞISI KİME YAPILMAZ? Ciddi hastalıklar sırasında aşı yapılmaz, ateşi olan hastalara aşı yapılmaz, iyileşinceye kadar beklenir. Ayrıca ilk aşıda ciddi allerjik reaksiyonlar gelişen kişilere diğer aşılar yapılmaz. Aluminyuma karşı şiddetli allerjisi olanlara aşı yapılmaz. Hepati B aşısına karşı ciddi allerjik reaksiyon çok nadirdir, milyonda bir görülür. Hepatit B aşısı en etkili aşılardandır 3 doz uygulandıktan sonra çocukların % 95 inde erişkinlerin % 90 ında kalıcı korunma sağlar. HEPATİT B AŞISINDAN SONRA TEST YAPILMALIMI? Özellikler erişkinlerde 3 doz aşı olmaya rağmen aşı tutmayabilir. Erişkinler son aşıdan 1 ay sonra test ile kontrol edilmeli aşı tutmadıysa başka bir aşı programına alınmalıdır. Çocuklar ve bebekler için aşının tutmasına bakılmaz. Ancak hepatitli anneden doğan bebeklerde aşının tutup tutmadığına bakılmalıdır. İmmun sistemi normal olan kişilerde aşı birkez tutmuşsa daha sonra tekrar aşı yapmaya gerek yoktur. TEST YAPMADAN AŞI OLUNURMU? Çocuklar ve bebekler için Hepatit B geçirip geçirmediğine bakılmaksızın aşı programına alınırlar. Erişkinlerin ise Hepatit aşısı olmadan önce geçiririp geçirmediğine bakmak, test yapmak gerekir. Eğer kişi daha önce Hepatit geçirmiş ve bağışıklık oluşmuşsa aşıdan çok fayda görmez, zararda görmez. GEBEDE HEPATİT VARSA Annede Hepatit B varsa ilk aşı doğumu takiben 12 saat içinde yapılmalıdır. Beraberinde Hepatit B immunglobulin de yapılmasında fayda vardır. İkinci aşı bebek 1-2 aylıkken,
üçüncü aşı bebek altı aylıkken yapılır. Diğer bebeklere ise ilk aşı doğumu takiben iki ay içinde yapılır, ikinci aşı bebek 1-4 aylıkken yapılır, üçüncü aşı 6-18 ay arasında yapılır. İdeal olarak doğar doğmaz aşı programına almaktır. HEPATİT A AŞISI HEPATİT AŞILARI Viral hepatitler içinde sadece iki tanesi aşıyla önlenebilmektedir. Hepatit A ve Hepatit B nin aşısı vardır fakat diğer viral hepatitlerin henüz aşısı yoktur. HEPATİT A AŞISI Hepatit A aşı ile önlenebilen bir hastalıktır. Aşı içinde canlı, hastalık yapacak virüs yoktur. Hepatit A aşısı 2 yaş üstünde tüm insanlara uygulanabilir. Aşı 2 doz halinde yapılmalıdır ve iki aşı arasında en az 6-18 ay olmalıdır. HEPATİT A AŞISI KİMLERE YAPILMALIDIR? Hepatit A aşısı bu virüs ile karşılaşma riski yüksek olan herkese yapılmalıdır. Hepatit A aşısı bu enfeksiyonun sık görüldüğü bölgelerde yaşayan tüm çocuklara yapılmalıdır.ayrıca Hepatit A nın sık görüldüğü ülkelere seyahat etmek isteyenlerede yapılması gerekir. Ülkemizde Hepatit A çocuk aşı programına alınmıştır. HEPATİT A RİSKİ ALTINDA OLANLAR Hepatit A oranı yüksek toplumlardaki tüm çocuklar, Hepatit A lı hastayla yakın teması veya seksüel teması
olanlar, Çok sayıda seks partneri olanlar, Uyuşturucu kullananlar, Çocuk ve yaşlı bakım merkezlerinde kalan çocuklar, yaşlılar ve çalışanlar, Hepatit A virüsü ile çalışan araştırıcılar, Kan ürünü ve Pıhtılaşma ürünleri alanlar, Hijyen uyumunun zayıf olduğu temizlik işçileri ve gıda çalışanları, Kanalizasyon işçileri, Kronik Karaciğer hastalığı (Hepatit B, C gibi) olan ve hepatit A geçirmemiş kişiler hepatit A riski yüksek kişilerdir, hepatit A aşısı olmaları gerekir. HEPATİT A AŞISININ GÜVENLİĞİ VE ETKİNLİĞİ Hepatit A aşısı çok güvenli bir aşıdır. Aşı içinde hastalık yapabilecek hiçbir canlı virüs bulunmaz. Ayrıca aşının yan etki yapma riski de çok düşüktür. Nadiren aşı yapılan yerde hafif ağrı yapar, çok nadiren baş ağrısı, iştahsızlık, ateş görülebilir. Bu şikayetler genellikle aşıdan 3-5 gün sonra ortaya çıkar ve 1-2 gün sürer. Hepatit A aşısı en etkili aşılardan biridir. İlk aşıdan sonra % 94 koruma sağlar fakat bu koruma geçicidir. 2 doz aşı sonrasında % 100 kalıcı koruma sağlar. Tam koruma sağlamak için en az iki doz aşı yapılmalı ve iki aşı arasında en az 6 ay ençok 18 ay olmalıdır. 2 doz aşıdan sonra aşının tutup tutmadığına bakılmaz. Aşının sonraki yıllarda tekrarlanması gerekmez. HEPATİT A AŞISI KİMLERE YAPILMAZ? Ciddi hastalıklar sırasında veya ateşi olan hastalara aşı yapılmaz, iyileşinceye kadar beklenir. Ayrıca ilk aşıda ciddi allerjik reaksiyonlar gelişen kişilere aşı yapılmaz. Aluminyuma karşı şiddetli allerjisi olanlara aşı yapılmaz.
Kural olarak hamilelikte aşı dahil ilaç kullanılması istenmez. Aşı hastalık yapacak virüs içermediğinden çocuğa ve anneye zarar vermeyeceği düşünülür ancak mecbur kalınmadığı sürece yapılmaz. GAMA GLOBÜLİN Hepatit A geçiren kişiyle yakın temas ya da bulaşma ihtimali varsa aşı ile birlikte gamaglobulin yapılabilir. Gamaglobulin; Hepatit A geçiren kişi ile aynı evde yaşayanlara, Aynı Kaynaktan bulaşma ihtimali olanlara, Hepatit A enfeksiyonu tespit edilen kreş çocuklarına ve çalışanlarına, Hepatit A enfeksiyonu tespit edilen gıda sektörü çalışanlarına, hastane çalışanlarına aşı ile birlikte önerilir. HEPATİT A KAPTIĞIMI DÜŞÜNÜYORUM SADECE AŞI OLMAM YETERLİMİ? Hayır, Hepatit a hastalığının kuluçka dönemi kısadır ve bu süre içinde yapılacak olan aşı sizi korumak için etkili olamaz. Hepatit A kaptığınızı düşünüyor iseniz mutlaka Hepatit A aşısı ile birlikte Gamma globülin de yaptırmanız gerekir. HEPATİT A ORANI ÇOK YÜKSEK BİR BÖLGEYE SEYAHAT EDİCEM NASIL KORUNMAM GEREKİR? Hepatit A sular ve gıdalardan bulaşır. Hepatit A enfeksiyonunun çok sık görüldüğü bir bölgeye gidiyor iseniz aşı ile birlikte gammaglobülin yaptırmanız gerekir. Sadece aşı yaptırmak sizi kısa süre içinde korumaz.
GİLBERT Gilbert s Sydrome; Gilbert sendromu sarılık ile seyreden genetik metabolik hastalıktır. Hastalık iyi huylu hafif seyirli bir tabloya neden olur. Gilbert sendromu sık görülür, bazı toplumlarda her 10 kişiden 1 inde görüldüğü bildirilmiştir. Gilbert sendromu genetik olarak bir enzim eksikliği sonucu ortaya çıkar. Kan hücreleri parçalanınca oksijen taşıyan hemoglobin molekülü karaciğerde parçalanarak bilirübin e dönüşür ve safra ile atılır. Gilbert sendromunda ise enzim eksikliği sonucu bilirübin atılamaz ve sarılık ortaya çıkar. Hastalık genellikle 20 li 30 lu yaşlarda ortaya çıkar. Gilbert sendromu neden olur? Hastalık genetik olarak bir enzim eksikliği sonucu ortaya çıkar. Karaciğer bilirübini atamaz ve sarılık olur. Hastalık genetik olarak aileden geçer. Ailede Gilbert hastası olması şansı arttırır. Genetik olarak bir Gilbert hastası çocuklarının yarısına hastalığı aktarabilir. Hastalık erkeklerde daha sık görülür. Ne şikayetlere neden olur? Genellikle Gilbert sendromu hiçbir şikayete neden olmaz. Nadiren metabolizmanın zorlandığı durumlarda aşağıdaki şikayetler görülür: Sarılık, Karın ağrısı,
İştahsızlık, Halsizlik, çabuk yorulma, İdrarda koyulaşma görülür. Hastalık en çok aşağıdaki sebepler ile ortaya çıkar: Açlık, kontrolsuz diyet, Uzun süren susuzluk, Aşırı terleme, Aşırı yorgunluk, Ağır egzersiz, Kusma, İshal, Stres ve travma hallerinde Gilbert şikayetlerinin arttığı görülür. Nasıl teşhis edilir? Gilbert sendromu genellikle sarılık nedeniyle yapılan araştırmalarda ortaya çıkar. Hastalık bunun dışında hiçbir şikayete neden olmaz, büyüme, gelişme ve zekayı etkilemez. Herhangi bir sebep bulunamayan sarılık vakalarında Gilbert araştırılır. Bu amaçla aşağıdaki testler istenir: Tam kan sayımı, Tam idrar tahlili, Karaciğer testleri yapılır. Hasta aç bırakılarak bilirübin artışına bakılması ( açlık testi ) çok güvenilir bir yöntem değildir.
Tedavi: Gilbert hastalığı iyi seyirli bir hastalıktır, tedaviye gerek duyulmaz. Sarılık hafif seyirlidir ve başka bir şikayete neden olmadığından hastalık tedavi edilmez. Referanslar: 1. American Liver Foundation http://www.liverfoundation.org/ 2. National Library of Medicine http://www.nlm.nih.gov/ 3. Canadian Liver Foundation http://www.liver.ca/home.aspx HEPATİT C TEDAVİSİ Hepatit C tedavisi Akut Hepatit C tedavi edilirse kronikleşme şansı çok azalır. Ancak akut Hepatit C hastalarının ancak % 20 sinde şikayet olduğundan ve büyük kısmında hiçbir şikayet olmadığından yakalanmaları zordur. Kronik Hepatit C hastalığı ataklar halinde seyreder. Hastalık zaman zaman alevlenir. Kronik Hepatit C hastaları alevlenmeler döneminde tedavi edilirler ise karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri gelişimi durdurulabilmektedir. Hepatit C tedavisinde interferon, ribavirin, boceprevir, telaprevir kullanılır. Tedavi başarısız olur ise karaciğer nakli düşünülmelidir. Hepatit C den nasıl korunurum? Hepatit C den korunmak için Hepatit C virüsünün nasıl
bulaştığı bilinmelidir. Enjektör, tıraş bıçağı, iğneli küpe, diş fırçası, tırnak makası gibi kişisel hijyenik eşyalar paylaşılmamalıdır. Şüpheli cinsel temastan kaçınılmalı, prezervatif kullanılmalıdır, Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde cerrahi girişim, endoskopi, diş müdahalesi yapılmamalı, Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde dövme, vücut deldirme, body piercing, kulak deldirme yaptırılmamalıdır, Hepatit C li hastaların çıkartıları ile temas edilmemelidir, Hepatit C hastalarının dikkat etmesi gereken kurallar nelerdir? Hepatit C hastası iseniz hastalık bulaştırmamak için herhangi bir girişim öncesi doktorunuzu, diş hekiminizi ve hemşirenizi uyarınız, Karaciğere dokunacak ilaçlardan, bilmediğiniz ilaçlardan uzak durunuz, Alkol ve sigara içmeyiniz, Hepatit A ve hepatit B aşınızı olunuz, Doku, organ ve kan bağışında bulunmayınız, İyi geleceği söylenen yapma ilaçlar, bitki ilaçları vb. kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız, Hepatit C nin aşısı yoktur. Hepatit C den korunmanın en etkili yolu bilgi sahibi olmaktır.
HEPATİT C TEŞHİSİ Akut hepatit C teşhisi koymak nhastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur, kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit C şüphesinde aşağıdaki testlerin yapılması gerekir: 1. 2. Anti HCV, Karaciğer fonksiyon testleri, SGOT (ALT), SGPT (AST), GGT (Gama Glutamil Transferaz ), ALP (Alkali Fosfataz), LDH (Laktat Dehidrogenaz ), Total bilirübin, Direk bilürübin, Total protein, Albümin, Koagülasyon testleri istenir, Karaciğer ultrasonografisi yapılır. 3. Eğer Anti HCV pozitif bulunursa: Hepatit C virüs PNA PCR istenir PCR yüksek bulunur ise, HCV genotip tayini ve Karaciğer biyopsisi yapılır. Kronik hepait C hastalarına tedavi programlaması için karaciğer biyopsisi yapılmalıdır. Karaciğer biyopsisi ince bir iğne ile yapılır.
HEPATİT C BULGULARI Hepatit C virüsü karaciğerde yerleşir ve karaciğerde iltihap yapar. Hastaların büyük çoğunluğunda hiçbir şikayet olmaz ancak % 20 hastada şikayetler ortaya çıkar. Hepatit C hastalığı büyük oranda kronikleşir ve karaciğere tamamen yerleşir. İleride karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açar. Hastalarda en sık görülen şikayetler şunlardır: Halsizlik, yorgunluk, Çabuk yorulma, Sarılık, ciltte ve göz aklarında sararma, İştah kaybı, İdrarda koyulaşma, Dışkı renginde açılma, Karın ağrısı, Kas eklem ağrıları, Kaşıntı, Ürtiker şeklinde döküntü, Sigaradan tiksinti, Bulantı, kusma, En sık görülen şikayetlerdir. Hastalık kronikleşirse ilave olarak güçsüzlük, kas gücünde düşme, aşırı yorgunluk, iştahsızlık görülür. Kronikleşir ise ilk önce karaciğer
yetmezliği ortaya çıkar, hastalık siroz ve karaciğer kanseri ile sonuçlanabilir. HEPATİT C RİSKİ ALTINDAKİ KİŞİLER Hepatit C virüsü herkezde her yaşta görülebilir. Hepatit C virüsü hasta kişilerin kan ve vücut salgılarıyla temas ile bulaşır. Hepatit C ye karşı aşı yoktur hepatit C özellikle aşağıda yer alan risk gurubunda sık görülür. Özellikle 1992 yılından önce kan transfüzyonu ve kan ürünü almış olan kişiler, Uzun süre diyaliz makinesine bağlı olan kişiler, Dövme, vücut deldirme, body piercing yaptıran kişiler, Şüpheli cinsel temasta bulunan kişiler, çok eşli kişiler, Hepatit C hastalığı için risk altındadır. Eşler arasında cindel temas ile bulaşma ihtimali düşüktür ancak çok partnerli kişiler risk altıdadır. Korunmasız cinsel temas, şüpheli cinsel ilişki, ilişki sırasında kondom kullanmamak riski arttırır. Erkekten kadına bulaşma şansı daha fazladır. Gebelerde anneden çocuğa bulaşma ihtimali %5 dir. Hepatit C bulaştığını düşünüyorum ne yapmalıyım? Bu durumda kısa sürede bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurun. Hastalığın erken dönemde yakalanması ilaç tedavisi ile kronikleşme şansının düşürülmesi hastanın korunması bugünkü tedavi yöntemler i ile mümkündür. Akut hepatit C
enfeksiyonunun 8 ila 12. haftalarında tedavi ile hastalığın kronikleşme şansı azaltılabilmektedir. HEPATİT C NASIL BULAŞIR? Hepatit C virüsü hasta kişilerin kan ve vücut salgılarıyla temas ile bulaşır. En çok görülen bulaşma yolu: Korunmasız cinsel temas, Kirli aletler ile yapılan manikür, pedikür, dövme, akupunktur, piercing ve vücut deldirme gibi girişimler, Kirli aletler ile yapılan diş müdahalesi, cerrahi girişim, endoskopi, Diş fırçası, tırnak makası, tıraş bıçağı gibi aletlerin paylaşılması, Uzun süre diyaliz aletine bağlanmak, Hepatit C hastası ile uzun süre temas halinde olmak, aynı evi paylaşmak, 1992 yılından önce kan transfüzyonu yapılmış olması, En sık görülen Hepatit C bulaşma yollarıdır. Hepatit C doğum sırasında hasta anneden bebeğine bulaşabilir. Hepatit C virüsü havadan solunum yoluyla, öpüşmeyle ve anne sütünden bulaşmaz. Eşler arasında cinsel ilişki ile bulaşma şansının düşük olduğu kabul edilir ancak çok partnerli kişiler ile korunmasız cinsel temas risklidir. Kondom kullanımı bulaşma ihtimalini düşürür.
HEPATİT C Non A Non B Hepatit de denir. Viral bulaşıcı karaciğer iltihabıdır. Hepatit C virüsü ile meydana gelir, aşısı yoktur. Hepatit C virüsü bulaşırsa büyük oranda kronikleşir, karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir. Kronik hepatit C hastalığının tedavisi vardır. Son dönem kronik hepatit C hastalığında karaciğer nakli de düşünülmelidir. Karaciğer nakillerinin en büyük sebebi kronik hepatit C dir.