EK-11.1 BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNE Proje No: 10A4347002 Proje Yöneticisi: Prof.Dr. Ahmet ÇOLAK Proje Konusu: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Şarap Pilot İşletmesinin Altyapısının İyileştirilmesi ve Modernizasyonu Yukarıda bilgileri yazılı olan alt yapı projemin kesin raporunun e-kütüphanede yayınlanmasını; İstiyorum İstemiyorum 07/07/2012 Prof.Dr. Ahmet ÇOLAK
ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA ALTYAPI PROJESİ KESİN RAPORU Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Şarap Pilot İşletmesinin Altyapısının İyileştirilmesi ve Modernizasyonu Prof.Dr. Ahmet ÇOLAK Yardımcı Araştırmacıların İsmi Prof.Dr. Gökhan Söylemezoğlu Prof.Dr. Nevzat Artık Seyfullah Işıksal Nevzat Konar Proje Numarası: 10A4347002 Başlama Tarihi: 2010 Bitiş Tarihi:2012 Rapor Tarihi:2012 Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara - " 2012 "
RAPOR FORMATI I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Şarap Pilot İşletmesinin Altyapısının İyileştirilmesi ve Modernizasyonu. (Modernization and Devolopment of Ankara University Faculty of Agriculture Wine Processing Plant) Şarap yapımı bilgi, beceri ve gerekli ekipmanlarla mümkündür. Kaliteli bir şarap yapımı için kaliteli hammadde kullanılmalı, üretimden tüketime kadar geçen sürede gerekli koşullar sağlanmalıdır. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Şarap Pilot tesisi kurulduğu günden bu tarafa görevini başarıyla yerine getirmiş ve üniversitemize yakışır kalitede şarap üretimini gerçekleştirmiştir. Ancak işletme artık kullanım ömrünü tamamlamış, artık mevcut şartlarda kaliteli şarap üretmede ve üretilen şarapların kalitesini korumada sıkıntılar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu kapsamda sağlanan destek kullanılarak tüm alet ve ekipmanlar yenilenmiş, kaliteli şarap üretimi için gereken altyapı oluşturulmuştur. İşletmeninin yıllın üretim kapasitesi 12 tondan 42 tona çıkarılmış ve araştırma geliştirme olanakları iyileştirilmiştir. Oluşturulan altyapı kullanılarak kanun ve yönetmeliklerin gereksinimleri karşılanarak TAPDK, Gıda, Tarım ve Hayvancılık bakanlığı gibi kurumlardan yasal izinler alınarak işletmemiz tamamen kontrollü üretim sistemine geçmiştir. II. Amaç Bu proje Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi bünyesinde faaliyet göstermekte olan Şarap Pilot İşletmesi nde gerçekleştirilen eğitim, uygulama ve pilot ölçekli üretim sırasında ürünlerin gıda güvenliği düzeyinin ve kalitesinin arttırılması ve daha modern hale getirilmesi amacını taşıyarak yürütülmüştür. Bu projenin çıktıları ile; a. Eğitim, staj ve mesleki uygulama kapsamında üniversitemiz öğrencilerine hizmet vermekte olan pilot işletmemizde öğrencilerin modern teknolojiyi tanımaları sağlanmıştır. b. Endüstriyel ölçekli üretim yapan işletmelerde kullanılan üretim hat, ekipman ve sistemlerinin öğrencilerin eğitim aşamasında görerek yakından tanımaları sağlanmıştır. c. Üniversitemiz öğrencileri mezuniyet sonrası olası çalışma alanlarında daha üst düzeyde bilgi donanım ve alt yapısına sahip kılınmalarına çalışılmıştır. d. Üniversitemiz bünyesinde gerçekleştirilen araştırma faaliyetlerinde, araştırmacıların şarap endüstrisinin kullanmakta olduğu üretim, hat, ekipman ve sistemlerini kullanarak araştırma yapabilme olanağına sahip olmasına fırsat tanımak ve bu modernizasyonla üniversitenin ödül alabilecek şarap/şaraplara sahip olmasını sağlayarak, bu konuda da Üniversitemizi bir mükemmelliyet seviyesine ulaştırmak amaçlanmıştır. e. Pilot ölçekli gerçekleştirilen şarap üretiminde (mikrovinifikasyon), mikrobiyolojik, kimyasal ve fiziksel risk unsurlarının minimize edilmeye çalışılmış, gıda güvenliği düzeyinin optimum seviyede gerçekleşmesini sağlamak amaçlanmıştır. f. Şarap Pilot İşletmesi nde gerçekleştirilen üretim çalışmalarında elde edilen ürünlerin verimliliği
artırılmış, bozuk, tüketime uygun olmayan şarap oranının azaltılması amaçlanmıştır. g. Pilot ölçekli gerçekleştirilen üretim sonrası elde edilen ürünlerin, kimyasal, duyusal ve mikrobiyolojik kalitesini artırmak birincil hedeflerden biri olmuştur. h. Üniversitemiz bünyesinde faaliyet göstermekte olan araştırma işletmesinin, Türk Gıda Kodeksi Yönetmelik ve Tebliğleri gibi ulusal ve Codex Alimentarius gibi uluslar arası mevzuatın gerektirdiği asgari teknik ve hijyenik şartları taşıması sağlanmıştır. i. Ülkemizde şıralık olarak yetiştirilmekte olan ve potansiyel olarak kaliteli şarap verebilecek nitelikteki üzüm çeşit/tip/formlarının mikrovinifikasyona alınarak, şarap kalitetelerinin ortaya çıkartılmasına yönelik çalışmalar başlatılmış ve bu çeşit/tip/formlar içerisinde kaliteli şarap veren tip/formları Üniversite adına tescil ettirerek, ülkemizde mevcut gen potansiyelinin en iyi şekilde kullanılmasını sağlamak ve şaraplık üzüm bağcılığının karlı ve sürdürülebilir olmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır. j. Üniversite bünyesinde faaliyet gösteren Kalecik Bağcılık araştırma ve uygulama istasyonunda üretilen şaraplık üzümleri şaraba dönüştürerek ekstra katma değer kazandırmak ve üniversite bütçesine katma değer sağlamak amaçlanmıştır. k. İşletme için yasal zorunluluk olan, gıda sicil belgesi, gıda üretim izni, tesis kurulum izni, şarap dolum izni ve satış izni gibi izinler alınmıştır. l. Üniversitemizi, şarap üretimi konusunda en ileri teknolojiye sahip olan işletmelerle rekabet edebilecek düzeye bir başka değişle en kaliteli aranır marka olma düzeyine çıkarmak ve sürdürülebilir kılmak, amaçlanmıştır. m. Bu proje ile son derece modern hale getirilmesi planlanan işletmede, Üniversite adına özel sektöre ve talep eden kamu kuruluşlarına kaliteli şaraplık üzüm yetiştiriciliği ve kaliteli şarap üretimine yönelik sertifikalı kurslar, seminerler düzenlemek ve bu yolla üniversitemizin temel görevlerinden biri olan sosyal içerikli faaliyette bulunmak amaçlanmıştır. III. Materyal Bu proje kapsamında Çizelge 1 de verilen alet ve ekipmanlar temin edilmiştir. Tablo 1. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Şarap Pilot İşletmesinin Altyapısının İyileştirilmesi ve Modernizasyonu isimli proje kapsamında temin edilen alet/ekipmanlar. SIRA NO Makine Teçhizat Adı MİKTARI ÖLÇÜ BİRİMİ 1. Üzüm Seçme Bandı 1 Adet 2. Paletli Elevatör 1 Adet 3. Sap Ayırma Makinası 1 Adet 4. Tane Seçme Bandı 1 Adet 5. Paletli Elevatör 1 Adet 6. Tane Ezme Ünitesi 1 Adet 7. Pnömatik Pres 1 Adet 8. 50 HL lik Maserasyon Tankı 4 Adet 9. Piston Pompa 1 Adet
10. Plakalı Filtre 1 Adet 11. Kieselguhr Filtre 1 Adet 12. Monopomp 2 Adet 13. Amerikan Meşe Fıçı (300 L) 4 Adet 14. Fransız Meşe Fıçı (300 L) 4 Adet 15. Metal Kafes 10 Adet 16. Kağucuk Esaslı Şarap Hortumu 50 Metre 17. 150 L lik Soğutma Ceketli PLC Kontrollü 4 Adet Mikrovinifikasyon Tankı 18. Şişe İçi Yıkama Makinesi 1 Adet 19. Manuel Mantarlama Makinesi 1 Adet 20. Kapüşon Isıtma Aparatı 1 Adet 21. Etiketleme Makinesi 1 Adet 22. Fıçı Yıkama Aparatları 1 Grup 23. Basınçlı Yıkama (Karcher) 1 Adet 24. Multimetre Ölçüm Cihazı (Oksijenmetre) 1 Adet 25. Dinlendirme Tankı (2300 Litre) 2 Adet 26. Transpalet 1 Adet 27. İnkjet Kodlama Cihazı 1 Adet 28. Tartar Stabilizasyon Tankı 1 Adet 29. Seyyar Mikser 1 Adet 30. Santrifüj Pompa 1 Adet Sarf Malzemesi Adı Hizmet Alımı Adı 1 Mevcut Dinlendirme Tanklarının Modernizasyonu 13 Adet
Üretimde kullanılan bileşenlerin şematik sıralanışları şu şekildedir;
Üretim prosesinde kasalarda gelen üzümler seçme bandına boşaltılmakta ve burada üretime uygun olmayan üzüm salkımları uzaklaştırılmaktadır. Bunu takiben de paletli elavatör ile sap ayırma makinasına gelmektedir. Sap ayırma makinası üzüm sapını taneden ayırmakta ve taneleri, tane üzüm seçme bandına ulaştırmaktadır. Burada ikinci bir seçme işlemi yapılarak ürün kalitesi garanti altına alınmaktadır. Tane seçme işleminden sonra üzümler ikinci paletli elavatör yardımıyla tane patlatma ünitesine ulaşmakta ve buradan da fermantasyon tankına ulaşmaktadır. Burada gerekli yardımcı maddeler ilave edilerek fermantasyona bırakılmaktadır. Fermantasyonu biten şaraplar preslenmekte ve dinlendirme tanklarına alınarak olgunlaşmaları sağlanmaktadır. Olgunlaşma işlemi tamamlanan şaraplar ise kizelgur ve palakalı filtreden geçirilerek ince tortuları alınmakta ve dolum makinesi kullanılarak doldurulmakta, mantar tapa makinesi kullanılarak da şarap mantarları takılmaktadır. Elde edilen şişeler ise son olarak etiketlenmekte, kapşonlanmakta ve inkjet kodlama makinesi kullanılarak seri no, üretim tarihi, parti no ve son kullanma tarihi gibi bilgiler şişe üzerine yazılarak ürün konrolü ve takibi sağlanmaktadır. IV. Geleceğe İlişkin Öngörülen Katkılar Temin edilen alet ve ekipmanlar kullanılarak 2011 yılında ilk defa şarap üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda işlenen üzümler şu şekildedir; Sıra Üzüm Türü Geldiği Yer Miktar Kullanım Amacı 1 Ulubey Karası Isparta-Senirkent 1.500 kg Şarap Yapımı 2 Kalecik Karası Ankara-Kalecik 1.200 kg Şarap Yapımı 3 Narince Ankara-Kalecik 1400 kg Şarap Yapımı 4 Kalecik Karası Ankara Bağ 1250 kg Şarap Yapımı 5 Kalecik Karası Ankara Bağ 750 kg Şarap Yapımı 6 Narince Ankara-Kalecik 3420 kg Şarap Yapımı 7 Kalecik Karası Denizli 5000 kg Şarap Yapımı 8 Boğazkere Denizli-Kabalar 4000 kg Şarap Yapımı 9 Köhnü Diyarbakır 2500 kg Şarap Yapımı 10 Kösetevek Diyarbakır 2100 kg Şarap Yapımı Toplam 23.120 Söz konusu üzümler kullanılarak üretilen şaraplar ise şu şekildedir; 1. Boğazkere 3400 2. Kalecik Karası 5100 3. Kalecik Karası/Uluğbey Karası 1000 4. Köhnü 1000 5. Kösetevek 1000 6. Kösetevek/Köhnü 500 7. Narince 2000 8. Uluğbey Karası 500 Üretilen şarapları şişelenmesi ile yaklaşık 16000 şişe şarap elde edilmesi planlanmaktadır.
Üretilen şaraplar yaklaşık 15 TL den satılması planlanmakta olup yaklaşık 240000 TL gelir elde edilmesi beklenmektedir. Bunun yanında üretilen şaraplar maddi getirilerinin yanında üniversitemizin tanıtımına da büyük katkı sağlamaktadır. Tahmini elde dilecek gelirler düşünüldüğü taktirde işletmeye yapılan yatırım 2 yıl gibi kısa bir sürede kendini kurtarmaktadır. V. Sağlanan Altyapı Olanakları ile Varsa Gerçekleştirilen Projeler Birimimiz üniversite bünyesinde gerçekleştirilen eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri kapsamındaki; a) Uygulamalı eğitimler, b) Öğrenci staj faaliyetleri, c) Lisansüstü eğitim kapsamındaki araştırma faaliyetleri, d) Bilimsel araştırmalar, e) Üniversite-sanayi işbirliği alanlarında fayda ve katkı sağlamaktadır. VI.Sağlanan Altyapı Olanaklarının Varsa Bilim/Hizmet ve Eğitim Alanlarındaki Katkıları Proje kapsamında temin edilen alet/ekipmanlarla hem öğrencilerin yüksek lisans/doktora kapsamında yapacakları çalışmalara destek sağlanacak, hem de üretimi gerçekleştirilen şaraplar satılarak üniversite bütçesine katkı sağlanacaktır. VII. Ekler a) Mali Bilanço ve Açıklamaları Söz konusu proje kapsamında işletmemize 300000 TL ödenek tahsis edilmiş olup bu ödeneğin yeterli olmaması nedeniyle ilerleyen süreçte 150000 TL daha ek bütçe talebinde bulunulmuştur. b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar Temin edilen ekipmanlar aktif olarak kullanılmakta olup, işletmemizde gerçekleştirilecek üretimlerin temelini oluşturmaktadır. Aynı zamanda yüksek lisans ve doktora çalışması yapan öğrencilere örnek hazırlama konusunda destek sağlanmaktadır. c) Teknik Ayrıntılar Temin edilen ekipmanlar üzüm aşamasından başlayarak, şarap üretimi, üretilen şarabın ambalajlanması ve sevkiyatı ve yasal zorunlulukların gereklilikleri dahil olmak üzere tüm teknik özellikleri karşılamaktadır. NOT: Verilen kesin rapor bir (1) nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, kesin rapor Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD ile birlikte sunulacaktır.