HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 09 Temmuz 2012 / 28 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Büyüme Büyüme verisi, bir ülke sınırları içerisinde belirli bir zaman diliminde üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplamından üretim için kullanılan ara mallar düşüldükten sonra bulunan değerdir. Açıklandığı dönem itibariyle genel ekonomik aktivitelerdeki değişime referans verir. Veri, açıklandığı dönemdeki genel ekonomiye dair söylediklerinin yanında, piyasalarda yaşanabilecek önemli ekonomik eğilimleri ve potansiyel yatırım kararlarını belirleyen temel değişkenlerdendir. Enflasyon Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarında gözlenen sürekli ve genel kapsamlı artışı ifade eden enflasyonun altında yatan temel neden çoğunlukla ekonomi genelinde talebin arzı aşmasıdır. Diğer taraftan, üretimde kullanılan girdilerin ya da ithal ürünlerin fiyatlarının artması da genel fiyat düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta yurtiçi piyasalarda büyüme ve enflasyon gibi belli başlı makroekonomik veriler takip edildi. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Türkiye ekonomisi 2012 yılının ilk çeyreğinde yıllık bazda %3,2 ile öngörülerin üzerinde büyüdü. Ancak, bu oran küresel kriz sonrasında elde edilen en düşük büyüme oranı oldu. Aynı dönemde mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH verisi ise, bir önceki çeyreğe göre %0,4 azalarak ekonomik aktivitedeki zayıf seyri teyit etti. Büyümeye en yüksek katkıyı net ihracat yaparken özel tüketimdeki yatay seyir dikkat çekti. Büyümeye katkı açısından, net ihracatı sırasıyla kamu tüketim harcamaları ve özel yatırım harcamaları izledi. Yılın ikinci çeyreğinde ise; güven endekslerinde görülen nispi toparlanma ve kredi hacmi artışındaki kademeli hızlanma, büyüme açısından daha olumlu bir performansa işaret ederken, iç ve dış talep koşullarındaki dengelenmenin sürmesi sonucu net ihracatın büyümeye katkı sağlamaya devam ettiğini tahmin ediyoruz. Yılın ikinci yarısında ekonomik aktivitedeki ılımlı seyrin süreceği varsayımıyla 2012 yılının tamamında büyümenin %3,5-4 civarında gerçekleşebileceğini öngörüyoruz. Enflasyon tarafında ise; veriler piyasa beklentilerinin altında açıklandı. Haziran da bir önceki aya göre TÜFE ve ÜFE sırasıyla %0,90 ve %1,49 oranında geriledi. Mayıs ta %8,28 seviyesinde gerçekleşen yıllık TÜFE artışı Haziran ayında baz etkisiyle %8,87 ye yükseldi. Son aylarda maliyet yönlü baskıların hafiflemesiyle birlikte aşağı yönlü bir seyir izleyen ÜFE deki yıllık artış ise, Haziran ayında %6,44 ile Ocak 2010 dan bu yana en düşük seviyesinde gerçekleşti. TÜFE deki aylık gerilemede, özellikle işlenmemiş gıda ile enerji fiyatlarındaki düşüş belirleyici oldu. TCMB Başkanı Erdem Başçı yapmış olduğu açıklamada; petrol fiyatlarında son dönemde gözlenen düşüşün de desteğiyle Temmuz ayında açıklanacak Enflasyon Raporu nda yılsonu için belirlemiş oldukları %6,5 lik enflasyon tahminini aşağı yönlü revize edebileceklerini, bununla birlikte önümüzdeki dönemde para politikasındaki sıkı duruşu sürdüreceklerini belirtti. Başçı ayrıca ekonomide yumuşak iniş ve dengelenmenin devam ettiğini, yılın ikinci çeyreğinde çeyreklik bazda pozitif bir büyüme beklediklerini dile getirdi. TCMB nin gerçekleştirdiği Temmuz ayı I. Dönem Beklenti Anketi ne göre; piyasa, 2012 de Türkiye ekonomisinin %3,6 büyüyeceğini, yılsonunda tüketici fiyatlarının %7,02 artacağını, cari işlemler açığının $63.831 milyon, $/TL kurunun 1,8052 civarında gerçekleşeceğini tahmin ediyor. 2012 yılsonu büyüme tahmini bir önceki ankete göre değişmezken, tüketici fiyatları, cari işlemler açığı ve $/TL kuruna ilişkin beklentilerin gerilediği gözlendi. Son dönemde uluslararası piyasalar, küresel ekonomiye dair yavaşlama işaretlerinin yoğunlaşmasının etkisiyle merkez bankalarından parasal gevşeme yönünde gelecek işaretlere odaklı bir seyir izliyor. Geçtiğimiz haftanın gündemi bu açıdan oldukça yoğundu. Nitekim üç önemli merkez bankasından bu yönde haberler geldi. Avrupa Merkez Bankası (ECB) beklentiler paralelinde faiz indirimi kararı aldı. Politika faizi 25 baz puan indirimle %0,75 e düşürülürken, gecelik mevduata ödenen faiz ise sıfırlandı. ECB nezdinde bankaların tuttukları gecelik fonlara %0 faiz ödenmesi suretiyle özel sektöre kredi kullandırımının teşvik edilmesi amaçlanıyor. ECB Başkanı Mario Draghi toplantı son- KAPANIŞ VERİLERİ (6 Temmuz) İMKB-100 : 62.781 / $ : 1,2287 USD : 1,8095 $ / : 79,64 EURO : 2,2401 Petrol ($/varil) : 98,47 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,06 Altın ($/ons) : 1.582,29
09 Temmuz 2012 Neden Önemli Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin nihai fiyatlarındaki değişimi ölçmektedir. Bu doğrultuda, hane halklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmaktadır. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) ise, belirli bir referans döneminde yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri vergiler hariç, peşin satış fiyatındaki değişimi ölçmektedir. ÜFE de tarım ve ormancılık, balıkçılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz ve sektörlerinde faaliyet gösteren üreticilerin piyasaya arz ettiği ürünlerin ilk el satış fiyatları izlenmektedir. ABD İstihdam Verileri Haftaya Bakış rası yaptığı açıklamada, Euro Alanı nda ekonomik büyümenin zayıf olduğunu, ekonomik gidişata ilişkin aşağı yönlü risklerin bulunduğunu belirtti. Öte yandan İngiltere Merkez Bankası (BoE) ise, varlık alım programının büyüklüğünü 50 milyar artırarak 375 milyara çıkardı. Yapılan açıklamada, İngiltere de ekonominin son bir buçuk yıldır çok düşük büyüme kaydettiği, son iki çeyrekte ise daraldığının tahmin edildiği belirtildi. Ayrıca, İngiltere nin önemli ihraç pazarlarındaki büyümenin yavaşladığı vurgulandı. Asya da Çin Merkez Bankası ndan ise sürpriz bir faiz indirim kararı geldi. Çin Merkez Bankası gösterge borç verme faiz oranını 31 baz puan azaltarak %6'ya indirirken bir yıllık banka borçlanma faizini de 25 baz puanlık indirimle %3 seviyesine çekti. Çin Merkez Bankası attığı adımlar neticesinde bankaların kredi vermelerini teşvik etmeye çalışıyor. Son aylarda Çin de imalat sektörüne ilişkin açıklanan verilerde önemli düşüş kaydedilmesinin ardından merkez bankasının ekonomiyi ve iç talebi destekleyici yönde adım atması gerektiğine yönelik görüşler ağırlık kazanmıştı. Bugün açıklanan verilere göre, Çin'de tüketici fiyatlarındaki artış Haziran'da yıllık bazda %2,2 düzeyinde gerçekleşerek son 29 ayın en düşük seviyesine geriledi. Bu gelişme de ülkede ekonomik aktivitedeki yavaşlamayı teyit edici bir nitelik taşıyor. ABD de açıklanan istihdam verileri de zayıf bir görünüm sundu. Haziran ayında tarım dışı istihdam 80.000 kişi ile beklentilerin altında artış kaydederken, işsizlik oranı bir önceki aya göre değişmeyerek %8,2 düzeyinde kaldı. Nisan ve Mayıs aylarına ait tarım dışı istihdam verisi ise sırasıyla 68.000 ve 77.000 olarak revize edildi. Açıklanan veriler ABD de işgücü piyasalarındaki toparlanmanın beklenenden daha yavaş gerçekleştiğine işaret ediyor. Bu hafta Çarşamba günü açıklanacak Fed Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantı tutanaklarında, yatırımcılar yeni bir parasal genişlemenin ipuçlarını arayacaklar. ABD istihdam verileri, tarım dışı istihdamdaki artış-azalışların yanı sıra ortalama çalışma saatleri ve ücretlerin de sektörel düzeyde seyrini içermesi nedeniyle emek piyasasının nabzının tutulmasını, reel ekonomiye ve enflasyona ilişkin beklentilerin oluşmasını sağlıyor. Örneğin; istihdamdaki ve buna bağlı olarak ücretlerdeki artış eğiliminin enflasyonist baskı oluşturduğunun anlaşılması, faizlerin artacağına; istihdamın gerilemesi ise durgunluğa ve faizlerin düşüp tahvil fiyatlarının artacağına işaret edebiliyor. 2
Tem.11 09 Temmuz 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 29.Haz 06.Tem Değişim İMKB-100 62.543 62.781 %0,38 İMKB-30 76.264 76.488 %0,29 Sınai 53.428 53.785 %0,67 Hizmetler 41.744 41.595 -%0,36 Mali 89.459 89.937 %0,53 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 29.Haz 02.Tem 03.Tem 04.Tem 05.Tem 06.Tem İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 65.000 64.000 63.000 62.000 61.000 60.000 59.000 58.000 57.000 Hafta başında Euro Alanı liderler zirvesinin ardından oluşan olumlu algıya ve yurtiçinde beklentilerin üzerinde açıklanan büyüme verisine karşın hisse enedi piyasasında satıcılı bir seyir görüldü. İlerleyen günlerde Avrupa, İngiltere ve Çin merkez bankalarından peş peşe gelen reel ekonomiyi desteklemeye dönük adımlar risk iştahını olumlu etkilerken, hisse senetlerine alım getirerek, İMKB-100 endeksini 63 bin seviyesinin üzerine taşıdı. Bu dalgalı seyir haftanın son iki günü de sürdü. Yurtdışı piyasalarda devam eden belirsizlik ve gelen olumsuz veri açıklamalarının risk iştahını dalgalandırmasıyla düşen endeks, tepki alımları ve cari açığın seyrine ilişkin olumlu değerlendirmelerle haftayı yükselişle kapattı. Haftalık bazda %0,4 yükselen İMKB-100 endeksi, Cuma gününü 62.780,58 düzeyinden kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 29.Haz 06.Tem (Puan) 20.02.2013 9,18 8,49-0,69 15.05.2013 9,05 8,38-0,67 05.03.2014 8,58 8,06-0,52 11.02.2015 2,97 3,07 0,10 08.03.2017 8,66 8,34-0,32 15.01.2020 8,85 8,75-0,10 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 134,48 132,73-1,75 Kaynak: İMKB %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %1,43 Geçtiğimiz hafta yurtdışı piyasalara hakim olan dalgalı seyir, yurt içinde de bir çok piyasada gözlendi. Ancak, TCMB nin yurtiçi piyasaları düşük seviyelerden fonlaması, hazine kağıtlarına alım getirirken faiz oranlarını aşağı çekti. Özellikle talebin güçlü olduğu kısa vadeli kağıtların faiz oranlarında hızlı bir düşüş görüldü. 5 Mart 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi 52 baz puan gerileyerek %8,06 seviyesine indi. Öte yandan, tahvil faizlerinde yaşanan düşüşle beklenen reel faizin de gerilediği görülüyor. Faiz oranlarındaki bu seyrin yurtdışı kaynaklı bir şok gelmediği sürece ivme kaybetmekle birlikte süreceğini düşünüyoruz. 3
Tem.11 Tem.11 09 Temmuz 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 29.Haz 06.Tem Değişim Dolar (¹) 1,8065 1,8095 %0,17 Euro (¹) 2,2742 2,2401 -%1,50 Sepet (²) 2,0404 2,0248 -%0,76 /$ Paritesi (³) 1,2658 1,2287 -%2,93 $/Yen Paritesi (³) 79,77 79,64 -%0,16 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 0,5$ + 0,5 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 İspanya daki olumsuz sanayi üretimi verisinin yanı sıra açıklanan hemen tüm makroekonomik verilerin Euro Alanı ndaki krizin derinleşeceğine işaret etmesine bağlı olarak, yatırımcıların güvenli liman arayışları geçtiğimiz hafta Euro nun değer kaybetmesine neden olurken; Dolar, Yen hariç diğer önemli para birimlerine karşı değer kazandı. Öte yandan ABD istihdam verisinin, ABD ekonomisindeki ivme kaybını teyit etmesine bağlı olarak Dolar ın haftanın son gününde Yen karşısında değer kaybettiği izlendi. Haftalık bazda /$ paritesi %2,93 düşüşle 1,2287 seviyesine, $/Yen paritesi %0,16 düşüşle 79,64 seviyesine geriledi. Geçtiğimiz hafta küresel parite gelişmeleri paralelinde Euro karşısında güçlenen, Dolar a karşısında değer kaybeden TL nin ise diğer gelişmekte olan para birimlerine göre daha bir bant içinde hareket ettiği görüldü. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 29.Haz 07.Tem (Puan) 45 EMBI+ Endeks 643,73 651,69 7,96 Spread 362 358-4 Türkiye 35 25 15 17,1 Endeks 428,84 433,96 5,12 5 Spread 303 300-3 Kaynak: JP Morgan Bir önceki hafta gerçekleşen AB zirvesinde öncekilere nazaran daha somut gelişmelerin ortaya çıkmasına bağlı olarak geçtiğimiz haftaya olumlu bir havada başlayan eurotahvil piyasalarında, haftanın ilk dört gününde genel olarak ılımlı bir seyir hakim olurken, piyasalar İngiltere ve Avrupa Merkez Bankaları ndan gelecek kararlara odaklandı. İngiltere Merkez Bankası nın iki aylık aradan sonra bono alım programına tekrar başlaması, Avrupa Merkez Bankası nın faiz indirimi ve kararlara gerekçe olarak belirtilen ekonomiye ilişkin olumsuz öngörüler, eurotahvil piyasalarında haftanın son günü satışların yoğunlaşmasına neden oldu ve hafta başında elde edilen kazançların kısmen geri verildiği gözlendi. Türk eurotahvillerinin de, Türkiye nin kamu maliyesinin sergilediği olumlu tabloya bağlı olarak nispeten iyi performans gösterdiği izleniyor. Bu gelişmelerin etkisiyle, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 4 baz puan gerilemeyle 358 e inerken, Türk eurotahvillerinin risk primi ise 3 baz puanlık düşüşle 300 seviyesine geriledi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi geçtiğimiz hafta bulunduğu 17,08 seviyesinden Cuma günü 17,1 e yükseldi. 4
Tem.11 Tem.11 09 Temmuz 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.582,29 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 $/varil Petrol 98,47 ABD de imalat sanayiine ilişkin açıklanan olumsuz verilerin, Fed in parasal genişlemeye gitmesi ihtimalini artırdığı şeklindeki algı ile altın fiyatları haftaya yükselişle başladı. Ancak art arda gelen olumsuz makroekonomik verilerin piyasalardaki deflasyon korkusunu derinleştirmesi haftanın sonuna doğru altından çıkışa neden oldu. Merkez bankalarının kararlarının yeterince agresif bulunmaması ve Fed den gelecek yeni bir parasal genişleme programı için henüz yeterince kesin işaretlerin ortaya çıkmamış olması, görece kısa vadeli yatırımcıların altından çıkmasına sebep oldu. Hafta başında yükselmesine rağmen Perşembe ve Cuma günleri yaşanan düşüşler sonucunda altın fiyatları haftalık bazda %1 gerileyerek $/ons 1.582,3 seviyesinden kapandı. Önceki hafta yaşanan çok hızlı yükselişin ardından Pazartesi günü bir miktar gerileyen petrol fiyatları, İran ın yaptığı sert açıklamaları takiben Salı günü yine hızlı bir şekilde yükseldi. Norveç te petrol sektöründeki grevi bitirmesi için devlete baskı uygulamak amacıyla şirketlerin lokavt ilan etmesi de petrol fiyatlarındaki artışı destekledi. Petrol fiyatları, Cuma günü ise gerileyerek hafta başındaki kazançlarını kısmen geri verdi. Merkez bankalarının faiz indirme kararlarının ekonominin yavaşladığının teyidi olarak algılanmasının yanı sıra, Norveç teki grevin sona erme ihtimali de fiyatların düşmesinde etkili oldu. ABD istihdam verilerinin, beklentilerin altında açıklanmasına rağmen Fed in yeni bir parasal genişleme başlatmasını sağlayacak kadar kötü olmadığının düşünülmesi de petrolde satışlara neden oldu. Bu gelişmelerle Brent türü petrolün spot fiyatı, %1,5 artışla geçen haftayı $/varil 98,5 seviyesinden kapattı. Bu Haftanın Gündemi 9 Temmuz TÜİK Mayıs Ayı Sanayi Üretim Endeksi (Gerçekleşme: Yıllık %5,9 Artış) Hazine Haziran Ayı Nakit Dengesi Gerçekleşmesi Çin Haziran Ayı Enflasyon Verileri (Gerçekleşme: TÜFE Yıllık %2,2, ÜFE Yıllık %-2,1) 10 Temmuz 2 Yıl Vadeli, 5 Mart 2014 İtfa Tarihli, TL Cinsi, Sabit Kuponlu 6 Ayda Bir Kupon Ödemeli Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı 11 Temmuz TCMB Mayıs Ayı Ödemeler Dengesi Verisi Hazine İç Borç Ödemesi (TL848 Milyon) Japonya Merkez Bankası (BOJ) Faiz Kararı (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) ABD Mayıs Ayı Dış Ticaret Dengesi (Piyasa Beklentisi: $48,7 Milyar Açık) ABD Merkez Bankası (FED) 20 Haziran 2012 tarihli Açık Piyasa Komite (FOMC) Toplantısı tutanakları 12 Temmuz Euro Alanı Mayıs Ayı Sanayi Üretim Verisi (Piyasa Beklentisi: Aylık %0 Artış) Çin 2012 Yılı II. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi: II. Çeyrek %7,6) Çin Haziran Ayı Sanayi Üretim Verisi (Piyasa Beklentisi: Yıllık %9,9 Artış) Çin Haziran Ayı Perakende Satışlar (Piyasa Beklentisi: %13,5 Artış) 13 Temmuz TÜİK Mayıs Ayı Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksleri ABD Haziran Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (PPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %-0,4, Çekirdek Aylık: %0,2) 5
9 Temmuz 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6