Veri Tanımları ve Mantıksal İşlemler
Tekrar -- Değişken Tanımlamaları (Definition) ve Veri Türleri (Data Type) Kullanılacak bütün değişkenlerin kullanılmadan önce C derleyicisine bildirilmeleri gerekir. Derleyiciye değişkenleri bildirme işine, değişken tanımlamak (variable definition) denir. Değişken tanımlamak, değişken için bir isim seçmek ve içerisinde ne tür bir veri saklayacağını söylemekle yapılır. ENF102 Jeoloji
Değişken Tanımlamaları (Definition) ve Veri Türleri (Data Type) Her değişkenin ismi, veri türü ve değeri (value) vardır. Değişken ismi değişkeni saklamak için ayrılmış hafıza hücresine verilecek isim; veri türü saklanan bilginin türü (ondalık sayı, tamsayi...), değer ise değişken içinde saklanan bilginin kendisidir. ENF102 Jeoloji
Değişken İsimlendirme Program içinde kullanılacak değişken isimleri programcı tarafından verilir. Değişkenlere isim verirken aşağıdaki kurallara uyulması zorunludur. ENF102 Jeoloji
Kural 1 Her programlama dilinin kendine ayırdığı (reserve) ve komutları için seçtiği sözcükler vardır. Bunlara anahtar sözcük (keyword) denir. C dili içerisindeki anahtar sözcükler, komut veya fonksiyon adları değişken ismi olarak kullanılamaz. ENF102 Jeoloji
C de ayrılmış sözcükler Asm auto break case cdecl Char const continue default do double else enum extern far float for goto huge if int interrupt long near pascal register return short signed sizeof static struct switch typedef union unsigned void volatile while fortran _CS _BP _DI _SI _SP _DS _AX _BX _CX _DX _ES _AH _BH _CH _DH _AL _BL _CL _DL ENF102 Jeoloji
Kural 2 Değişken isimleri içerisinde a-z ve A-Z arası İngiliz harfleri, 0-9 arası rakamlar ve özel karakter olarak yalnızca "_" (alt çizgi) kullanılabilir. Özel karakterler (+, -,! vs.) ve Türkçe karakterler (ÜüÇçĞğİıÖöŞş) kullanılamaz. ENF102 Jeoloji
Kural 3 Değişken ismi rakam ile başlayamaz, fakat daha sonra rakam kullanılabilir. 1.vize adında değişken olamaz ama vize1 olabilir. ENF102 Jeoloji
Kural 4 Değişken isimleri istenilen uzunlukta olabilir. Ama C derleyicisi için ilk 32 karakter belirleyicidir. Yani, iki değişken isminin ilk 31 karakteri aynı ise sonrakiler farklı bile olsa derleyici tarafından aynı algılanır. ENF102 Jeoloji
Ayrıca Her değişkene içerisinde tuttuğu değeri hatırlatacak şekilde isimler verilmelidir. Değişkenlerin isimlerinin çok fazla uzun olmamasına dikkat edilir. İki kelimeden oluşan değişken isimleri arasına ya altçizgi ( _ ) ya da ikinci kelimenin baş harfi büyük yazılarak okunması kolaylaştırılmalıdır. ENF102 Jeoloji
Veri Türleri
Veri Türleri Program içerisinde kullanılacak değerlerin türünü belirlerler. C dili içerisindeki temel veri türleri char, int, float ve double'dır. ENF102 Jeoloji
char Bir harf, bir rakam veya özel bir simgeyi saklayabilirler. char tipindeki her değer tek tırnak karakteri arasında yazılmalıdır. %c ile giriş ve çıkış fonksiyonlarında kullanılırlar. ENF102 Jeoloji
Örnek: A z 2 * : Yalnız aktarılan karakterler hafızada karakter olarak değil, ASCII tablosundaki sayısal karşılıkları ile tutulurlar. ENF102 Jeoloji
int -32768 ile 32767 arasındaki tamsayı değerleri saklamak için kullanılır. ( 2 bytes olduğunda, 4 bytes bu sayı 2.147.483.647) C'de işaretsiz yazılmış bir sayı pozitif olarak algılanacaktır. %d ile giriş ve çıkış fonksiyonlarında kullanılırlar. ENF102 Jeoloji
float Ondalıklı olarak verilen sayıları ifade etmek için kullanılan değerleri tanımlamak için kullanılır. %f ile giriş ve çıkış fonksiyonlarında kullanılırlar. ENF102 Jeoloji
double Ondalıklı olarak verilen çok küçük ve çok büyük sayıları ifade etmek için kullanılan değerleri tanımlamak için kullanılır. float türünden iki kat daha fazla duyarlılığa sahiptir. %f ile giriş ve çıkış fonksiyonlarında kullanılırlar. ENF102 Jeoloji
Tanımlama yerleri, şekilleri ve ilk değer verilmesi (Initialization)
Tanımlama Standart C de üç ayrı yerde değişken tanımlanabilir. Main fonksiyonundan önce, Bloklar başlar başlamaz yani { ve } işaretleri arasında ve Fonksiyonlarda parametre olarak tanımlanabilirler. Bu üç tanımlama yerinin kendine göre farklılıkları vardır. ENF102 Jeoloji
Genel kullanımı: DeğişkenTürü değişkenadı ; ÖRNEK: long int maas ; ENF102 Jeoloji
Eğer istenirse Değişken isminden sonra atama işareti olan = kullanılarak ilk değer ataması da yapılabilir. İçerisinde ilk değer olmayan değişkenlerin içerisindeki değerler tanımlanma yerine göre değişir. ENF102 Jeoloji
ÖRNEK: int a; a=1; yerine int a=1; aynı ifadelerdir. ENF102 Jeoloji
ÖRNEK: int a, b, c; /*aynı satırda aynı türde olan değişkenler tanımlanabilir. Okunabilirlik açısından her virgülden sonra bir boşluk bırakılır*/ char m='k'; double n=5.05; ENF102 Jeoloji
:Dikkat: main fonksiyonunun üstünde tanımlanan değişkenlerin ilk değerleri verilmemişse otomatik olarak sayısal olanlar 0 diğerleri boş olarak belirlenirler. Fakat fonksiyon içerisinde tanımlanan değişkenlerin ilk değerleri verilmediğinde hafızada tanımlandıkları yerdeki bulunan rasgele değerler olacaktır. Bu konuya çok dikkat edilmesi gerekir. ENF102 Jeoloji
Mantıksal İşlemler
Mantıksal işleçler Matematikteki C dilindeki işlem > > Büyük < < Küçük >= Büyük veya eşit <= Küçük veya eşit = == Eşit (Karşılaştırma)! = Eşit değil && Ve (And) V II Veya (Or)! Olumsuz (not-invert) ENF102 Jeoloji
Ve (&&) A B İşlem Sonuç Hayır Hayır A &&B Hayır Hayır Evet A && B Hayır Evet Hayır A && B Hayır Evet Evet A &&B Evet ENF102 Jeoloji
Veya ( ) A B İşlem Sonuç Hayır Hayır A II B Hayır Hayır Evet A II B Evet Evet Hayır A II B Evet Evet Evet A II B Evet ENF102 Jeoloji
Atama (Assign) İşleçleri = Atama += Toplayarak atama -= Eksilterek atama *= Çarparak atama /= Bölerek atama %= Mod alarak atama ENF102 Jeoloji
İşleçler (Operatör)
İşleçler (Operatör) İşleç (operatör), matematiksel, mantıksal ve atama işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan simgelerdir. Bu işleçler ile işleme giren değerlere de işlenen (operand) adı verilir. Operatörler birden fazla operand alabilirler. ENF102 Jeoloji
Matematiksel İşleçler Matematikteki C dilindeki işlem. X veya hiçbirşey * Çarpma Mod % Modüler bölüm / / Bölme + 1 ++ -1 -- 1 Artırma (unary increment) 1 Eksiltme (unary decrement) + + Toplama - - Çıkartma ENF102 Jeoloji
Unary operatörlerin ifadenin sağında ya da solunda olması ile anlam değişik olur A++ (postincrement) Önce A'yı kullan, sonra içindeki değeri 1 artır. ++A(preincrement) Önce A'yı 1 artır, sonra bu arttırılmış değeri kullan. A--(postdecrement) Önce A'yı kullan, sonra içindeki değeri 1 eksilt. --A (predecrement) Önce A'yı 1 eksilt, sonra bu eksiltilmiş değeri kullan. ENF102 Jeoloji
a=4 ve b=5 olsun ENF102 Jeoloji
Programcı, Arttırma ve eksiltme operatörlerini kullanırken ifadeleri yoruma mahal bırakmayacak şekilde anlaşılır ve açık bir şekilde yazmalıdır. ENF102 Jeoloji
Örneğin; c=a+++b; ifadesinde ++, a değişkenine mi aittir yoksa b değişkenine mi aittir? Derleyiciler de burada takılacakları için hangisine aitse ona göre bir boşluk bırakılmalıdır. Farklı derleyiciler farklı şekilde yorumlayabilir. ENF102 Jeoloji
Yani; ya c=a++ +b ya da c=a+ ++b şeklinde yazmak daha doğru olacaktır. ENF102 Jeoloji
İşleçlerde Öncelik (Precedence) Sırası
ENF102 Jeoloji
GENEL GİRİŞ-ÇIKIŞ FONKSİYONLARI printf Fonksiyonu scanf Fonksiyonu
Giriş Verilerin kaybolmaması için hafızada değişkenler içine yerleştirilmeleri gerekir. Bu veriler iki şekilde yerleştirilebilir. Değişkene değer atanması ile, Bir giriş aygıtı (input device) kullanımı ile değişken içerisine değer girilebilir. Hesaplanan sonuçlar ve hafızada tutulan değerler kullanıcıya gösterilir. ENF-102 Jeoloji 41/26
#include <stdio.h> Yaygın olarak kullanılan veri giriş ve çıkış fonksiyonları, C standart giriş-çıkış kütüphanesinde bulunur. Bu fonksiyonlar stdio.h başlık dosyası ile derleyiciye bildirilir. #include <stdio.h> ENF-102 Jeoloji 42/26
printf Fonksiyonu Değişkenlerin değerlerini, hesaplanan sonuçları ya da mesajları ekranda göstermek için kullanılır. Genel Kullanımı (syntax): printf (çıktı metin formatı,değişken listesi); veya printf (çıktı metin formatı); ENF-102 Jeoloji 43/26
ÖRNEK Hesaplanan yaşınız 17 dir ENF-102 Jeoloji 44/26
printf % karakterlerinin dışında tüm karakterleri ekrana yazar. % karakterini gördüğünde yanındaki karakteri yazdırılacak değişkenin format karakteri olarak ele alır. ENF-102 Jeoloji 45/26
Yertutucular Bütün yertutucular % işareti ile başlarlar. Genel kullanım şekilleri aşağıdaki gibidir: % [önek] [genişlik] [.duyarlılık] <format karakteri> ENF-102 Jeoloji 46/26
Önek Karakteri ENF-102 Jeoloji 47/26
. Genişlik, sayının ne kadarlık bir karakter alana yazdırılacağını belirler. Double ve float değişkenlerinde genişlik, duyarlılık şeklinde virgülden sonra kaç basamak uzunluğuna yazılacağı da belirtilir. ENF-102 Jeoloji 48/26
Yaygın kullanılan format karakterleri ENF-102 Jeoloji 49/26
Escape Karakteri Çıktı metin biçimi içerisinde \ karakterine escape karakteri denilir. Bu karakterden sonra gelen karakter ise escape serisini (sequence) ifade eder. Örneğin printf fonksiyonundaki \n, yazdırılma sırasının ona geldiğinde, yeni bir satıra geçilmesi gerektiğini ifade eder. ENF-102 Jeoloji 50/26
Escape Serileri ENF-102 Jeoloji 51/26
Örnek Program /*Bu program çıktı örnekleri için yapılmıştır*/ #include <stdio.h> void main () { double x = 3.176; float y = 3.13; int z = 10; char m = a ; } printf("\n\n\n"); printf("1. satır x = %f,y = %f \n",x,y); printf("2. satır x = %e,y = %E\n",x,y); printf("3. satır x = %8.2f,y = %8.2f\n",x,y); printf("4. satır x = %+.2f,y = %+0.3f\n,x,y); printf("5. satır z = %d,m = %d,m=%c\n",z,m,m) ; printf("6. satır z = %x,z = %X, z = %o\n", z,z,z) ; printf("7. satır z = %010d\t z = %d\t z =%10d\t z = %-10d",z,z,z); ENF-102 Jeoloji 52/26
Örnek Program - Çıktı: ENF-102 Jeoloji 53/26
scanf Fonksiyonu Değişkenlerin içerisine klavyeden değer atamak için kullanılır. Genel kullanım formatı aşağıdaki gibidir. scanf(girdi metin formatı,değişken listesi); ENF-102 Jeoloji 54/26
Örnek ENF-102 Jeoloji 55/26
Girdi metin formatının (format string) içerisine yertutucular (placeholder) dışında metinler verilmemelidir. ENF-102 Jeoloji 56/26
scanf fonksiyonunda Dışarıdan değer girilecek bütün değişkenlerin başına & (ampersand) işareti konulur. Bu işaret adres operatörüdür. Her bellek hücresinin bir adresi vardır. & işareti önüne yazılan değişkenin bellek adresini üretir. Dışarıdan girilen değerin, adresi verilen bellek hücresine aktarılmasını sağlar. Eğer & işareti yazılmazsa, derleyici hata mesajı vermez fakat girilen değerler uygun bellek hücresine yazılmaz, bazı durumlarda çalışma zamanı hataları (run time error) oluşabilir. ENF-102 Jeoloji 57/26
Değerin sonlandırılması için enter tuşuna basılması gerekir. Enter tuşuna basılana kadar girilen değer üzerinde değişiklik işlemleri yapılabilir. Enter tuşuna basıldığı anda artık üzerinde değişiklik yapılamaz. Yanyana verilmiş olan değişkenlerin içerisine araya boşluk,tab işaretleri konularak da giriş yapılabilir. ENF-102 Jeoloji 58/26
scanf Program içerisinde sadece scanf kullanıcı boş bir ekran ile karşılaşır. kullanıldığında, scanf içerisine kullanıcıya girmesi gereken değerler hakkında birtakım ekran mesajları(prompting message) yazamadığımız için bir printf satırı ile kullanılması tavsiye edilir. ENF-102 Jeoloji 59/26
ÖRNEK: Tek başına scanf( %d,&m); diye bir komut verildiğinde program çalışma esnasında kullanıcı boş ekranda değer girmek zorunda kalır. Aşağıdaki gibi verilirse bir ekran mesajının sonuna girdi yapılabilir. printf ( Yaşınız = ); scanf( %d",&m); Çalıştığında ekranda Yaşınız = mesajı, görünür ve kullanıcı hangi değeri girmesi gerektiğini bilir. ENF-102 Jeoloji 60/26
ÖRNEK : Taban ve yükseklik değerleri tamsayı olarak verilen üçgenin alanını hesaplayınız /*Taban ve Yükseklik değerine göre alan hesabı yapan program */ #include <stdio.h> void main() { int taban, yukseklik; float alan; printf("üçgenin tabanı = "); scanf("%d",&taban); printf("üçgenin yüksekliği = "); scanf("%d",&yukseklik); alan=(taban*yukseklik)/2.0; //Ucgenin alanini hesaplar } printf("\n\nüçgenin alanı %.2f dir\n",alan); ENF-102 Jeoloji 61/26
ÇIKTI: ENF-102 Jeoloji 62/26
Örnek Program /*Yariçap degerine göre alan hesabi yapan program */ #include <stdio.h> #define dairealan(r)3.14*r*r float alan, yaricap; // main dışında tanımlama-genel tanımlama void main() { printf("yaricapi giriniz="); scanf("%f",&yaricap); alan=3.14*yaricap*yaricap; } printf("\n\ndairenin alani %.2f dir\n",alan); ENF-102 Jeoloji 63/26
Çıktı ENF-102 Jeoloji 64/26
Kaynakça: Programlamayı C ile öğreniyorum (2. Baskı), M. Yorulmaz, S. Yorulmaz, 2005, Ankara Algoritma geliştirme ve programlamaya giriş (4. Baskı).Vatansever, F., 2004, Seçkin Yayınevi: Ankara. ENF-102 Jeoloji 65/26