TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI

2010 Y ll k Rapor

TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI TPAO 2010 1

Giriştiğimiz büyük işlerde, milletimizin yüksek kabiliyet ve sağduyusu başlıca rehberimiz ve başarı kaynağımız olmuştur. M. Kemal ATATÜRK 2 TPAO 2010 TPAO 2010 3

2010'DAN BASLIKLAR Ç NDEK LER Karadeniz de 2010 yılında dünyanın en büyük arama platformlarından biri olan Leiv Eiriksson ile Sinop 1, Yassıhöyük 1 ve Sürmene 1 olmak üzere 3 derin deniz sondajı başarıyla gerçekleştirilmiştir. TPAO tarafından Libya da açılan 11 kuyudan 7'sinde petrol keşfi gerçekleştirilmiştir. 05 06 08 10 12 14 16 18 26 34 42 46 48 50 52 56 2010'dan başlıklar hakkımızda organizasyon şeması yönetim kurulu başkanı ve genel müdür'ün mesajı yönetim kurulu yöneticilerimiz şirket profili yurtiçi arama ve üretim faaliyetleri yurtdışı arama ve üretim faaliyetleri teknoloji ve servis hizmetleri araştırma merkezi iş güvenliği ve çevre koruma insan kaynakları bölge müdürlükleri bağlı kuruluşlarımız ve iştirakimiz finans TPAO, Irak ta Missan ve Badra Petrol Sahaları için teknik servis anlaşmaları imzalamıştır. TPAO Irak ta yapılan 3. ruhsat ihalesi sonucunda Mansuriya Gaz Sahasında operatör, Siba Gaz Sahasında ise konsorsiyum ortağı olmaya hak kazanmıştır. Batı Karadeniz Geliştirme Projesinde, TPAO operatörlüğünde Faz-II çalışmaları kapsamında, Akçakoca platformu devreye alınarak üretim çalışmalarına başlanmıştır. Ankonvensiyonel Rezervuarlardan petrol ve doğal gaz üretiminin devam ettirilmesi için, TPAO ile TRANSATLANTIC arasında 9 Nisan 2010 tarihinde bir mutabakat zaptı imzalanmıştır. TPAO, 2010 yılında sondaj filosuna yeni bir sondaj (NOV-1500) kulesi eklemiştir. 2010 yılında Türkiye'nin 8. büyük dağıtım şirketi olan TPpd sektördeki payını giderek artırmaktadır. 4 TPAO 2010 TPAO 2010 5

HAKKIMIZDA biz kimiz? Ülkemizin milli petrol şirketi olan TPAO, 1954 yılında, 6327 sayılı özel hukuk hükümlerine tabi bir kanunla, kamu adına hidrokarbon arama, sondaj, üretim, rafineri ve pazarlama faaliyetlerini yürütmek amacıyla kurulmuştur. 1983 yılına kadar entegre bir petrol şirketi olarak aramadan taşımacılığa kadar pek çok alanda faaliyetlerde bulunan TPAO, 1983 yılında yapılan yasal düzenlemeler sonucunda bugünkü statüsünü kazanmıştır. Ülkemizin petrol ve doğal gaz ihtiyacını karşılayan, çalışılması en çok arzu edilen, bölgesinde etkin bir dünya enerji şirketi olmak vizyonu ve ne yapar z? TPAO petrol sektöründe 4 ayrı alanda faaliyet göstermektedir. Arama, Sondaj, Üretim ve Kuyu Tamamlama Doğal Gaz Depolama Boru Hattı Projelerine Katılım Petrol Ürünleri Ticareti ve Petrol Dağıtımı (TPIC) ülkemizin petrol ve doğal gaz potansiyelini tespit etmek ve milli ekonomiye kazandırmak, uluslararası faaliyetler ile gelir kaynakları temin etmek ve enerji sektöründe etkin rol oynamak, ülkemizin enerji koridoru olmasında aktif görev almak misyonu ile dünya konjonktürüne ayak uyduran ve küreselleşme sürecinde üzerine düşen görevi yerine getiren Ortaklığımız çalışanları; sahip oldukları kurum kültürü, bilgi birikimi ve deneyimleri ile şirketimizin geleceğini şekillendirmek için elele vermiştir. nerede faaliyet gösteririz? TPAO, 5.000'e yakın çalışanı ile Ankara da bulunan Genel Müdürlüğün yanı sıra yurtiçinde petrol ve doğal gaz arama ve üretim faaliyetlerinin yoğun olduğu Batman, Trakya ve Adıyaman da Bölge Müdürlükleri ile teşkilatlanmıştır. TPAO, ülkemizin arz güvenliğinin temini için yurtdışında da, özellikle Hazar Bölgesi, Kuzey Afrika ve Ortadoğu da yatırım, faaliyet ve operasyonlarını sürdürmektedir. Bu kapsamda aktif olarak Azerbaycan, Kazakistan, Libya ve Irak'ta aramaüretim faaliyetlerinin yanı sıra zengin hidrokarbon rezervlerine sahip Rusya Federasyonu, Endonezya, Sudan, Yemen gibi ülkeler ile Kuzey Afrika ve Güney Amerika da da yoğun iş geliştirme faaliyetlerinde bulunmaktadır. Yol Haritas Verimlilik, entegrasyon, çalışan gelişimi, topluma ve çevreye duyarlılık alanlarına odaklanan Ortaklığımızın yol haritası; l Bölgesel ve küresel etkinliğini artırmak, l Yurtiçi ve yurtdışı hampetrol ve doğal gaz rezerv ve üretimini artırmak, l Mevcut doğal gaz depolama kapasitesini artırmak, l Yüksek performanslı çalışan kültürünü artırmak. 6 TPAO 2010 TPAO 2010 7

ORGAN ZASYON Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür Mehmet UYSAL Yönetim Kurulu Büro Müdürlüğü Özel Kalem Müdürlüğü Genel Müdür Danışmanlığı Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf YAZAR Yönetim Kurulu Üyesi İsmet SALİHOĞLU Yönetim Kurulu Üyesi Cumali KINACI Yönetim Kurulu Üyesi Murat ALTIPARMAK Yönetim Kurulu Üyesi Besim ŞİŞMAN Arama Daire Başkanlığı Ömer ŞAHİNTÜRK Genel Müdür Yardımcısı Murat ALTIPARMAK Genel Müdür Yardımcısı Besim ŞİŞMAN Genel Müdür Yardımcısı Ahmet ADANIR Genel Müdür Yardımcısı Yurdal ÖZTAŞ Genel Müdür Yardımcısı Hakan BİLİR Teftiş Kurulu Başkanlığı Ahmet ASLAN Hukuk Müşavirliği Davut İYRAS Batman Bölge Müdürlüğü Süleyman ÇALIK Sondaj Daire Başkanlığı Hüseyin ÇİLOĞLU İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı Yahya PEKTAŞ Trakya Bölge Müdürlüğü Murat HACIHALİLOĞLU Yurtdışı Projeler Daire Başkanlığı Tayfun Yener UMUCU Ofisler Kuyu Tamamlama Hizmetleri Daire Başkanlığı Serdal AZARSIZ Mak-İkmal ve İnşaat Daire Başkanlığı Recai GÜNGÖR İş Güvenliği ve Çevre Koruma Daire Başkanlığı Yusuf AHÇI Üretim Daire Başkanlığı Ali TİREK Adıyaman Bölge Müdürlüğü Halil Murat DEMİR Araştırma Merkezi Daire Başkanlığı Ömer ŞAHİNTÜRK (V.) İN-GE Kurulu Başkanlığı Planlama ve Koordinasyon Daire Başkanlığı Erdal COŞKUN Mali İşler Daire Başkanlığı Fikri NAYIR Bilgi Teknolojileri Daire Başkanlığı Levent ÖZKABAN Strateji Daire Başkanlığı Memet Ali KAYA 8 TPAO 2010 TPAO 2010 9

Türkiye Petrolleri olarak en büyük hedefimiz; Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılında, ülkemizin ihtiyacı olan petrol ve doğal gazın tamamını üretebilmektir. Yurtiçi ve yurtdışı çalışmalarımızda bu hedefe ne kadar çok yaklaşabilirsek sevincimiz de o kadar büyük olacaktır. Dışarıya ödenen ortalama yıllık 50 milyar dolar enerji ithalat faturamızın, yapacağımız çalışmalara paralel olarak önümüzdeki yıllarda hızla azaltılarak sıfırlanması, Türkiye nin 2023 yılında dünyanın ilk on büyük ekonomisi arasında yer alma hedefine ulaşmasını kolaylaştıracak önemli bir gelişme olacaktır. Türkiye Petrolleri nin sürdürdüğü çalışmaların önemi, ülkemiz için her geçen gün giderek artmaktadır. Uzun vadeli enerji arz güvenliği planlarının, ülkelerin stratejik planlarının başında yer alıyor olması, Türkiye Petrolleri nin ülkemiz için önemini kendiliğinden ortaya koymaktadır. Günümüzde Kuzey Afrika ile Ortadoğu daki halk hareketleri de dahil olmak üzere, enerji dünyasını yakından ilgilendiren önemli gelişmelerin yaşandığı kritik bir süreç yaşanmaktadır. Bu süreçte gelişmiş ülkeler, enerji politikalarına yeni yönler vermeye ve yeni stratejiler belirlemeye başlamışlardır. Ancak, geçtiğimiz üç yılın politika belirleyici en önemli gelişmesinin ise siyasal değil teknik bir gelişme olduğunu da söylemeliyim. Bu gelişme, geleneksel yöntemler dışındaki yöntemler ile petrol ve doğal gaz üretiminin arttırılabileceğini ortaya koymuştur. Özellikle, ABD nin 200 yıllık doğal gaz ihtiyacının bu yolla sağlanmış olması dikkat çekicidir. Geçtiğimiz yüzyıl, petrolün altın yüzyılı olarak tariflenirken, önümüzdeki yüzyılın da, büyük miktardaki doğal gaz rezervleri nedeniyle, doğal gazın altın yüzyılı olacağı öngörülmektedir. Diğer bir önemli gelişme ise; büyük üreticiler de dahil olmak üzere tüm kesimlerin petrol ve doğal gazın sınırlı bir kaynak olduğu gerçeğini artık kabullenmesi ve stratejilerini bu gözle yenilemeleri olmuştur. Bu kapsamda, bütün büyük uluslararası petrol şirketleri Enerji Şirketi olarak yeni bir yapılanmaya giderken, milli petrol şirketleri de uluslararası piyasada etkin rol oynayabilecek Uluslararası Milli Petrol Şirketi ne dönüştürülmektedir. İzleyen süreçte uluslararası milli petrol şirketlerinin de Enerji Şirketi ne dönüşebilecekleri muhakkaktır. Ülkemizin önümüzdeki 10 yıl içerisindeki petrol ve doğal gaz ithalatı için yaklaşık 600 milyar dolar gibi yüksek bir bedel ödeyecek olması; arama ve üretim çalışmalarımızın aksatılmadan ve artırılarak hem yurtiçinde hem de yurtdışında sürdürülmesini gerekli kılmaktadır. Türkiye Petrolleri, son yıllarda ülkemizin yeterince aranmamış alanlarına ve özellikle denizlerimize yönelerek, büyük bir yatırım hamlesi başlatmış, 2000 li yılların başında yaklaşık 50 milyon dolar olan yurtiçi yatırımımız, 2011 yılında 823 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Şirketimiz, bu büyük yatırımları yaparken, ülkemiz ekonomisine pozitif katkısını da sürdürmektedir. Türkiye Petrolleri 2010 yılında, 1,87 milyar TL gelir karşılığında vergi öncesi 1,3 milyar TL kar elde etmiş ve kanuni yükümlülükler ve temettü ödemeleri ile birlikte, ülke hazinesine yaklaşık 1,06 milyar TL katkıda bulunmuştur. Türkiye Petrolleri, faaliyetlerinin katlandığı son 10 yıldaki yatırım hamleleriyle, ülkemizin yeni petrol kaynaklarını ortaya çıkaracak olan çalışmaları sürdürmektedir. 2010 yılında dünyanın büyük sondaj platformlarından biri olan Leiv Eiriksson ile gerçekleştirilen Sinop-1, Yassıhöyük-1 ve Sürmene-1 ultra derin deniz sondajları, TPAO açısından önemli adımlardır. Türkiye Petrolleri, Yassıhöyük-1 kuyusunun sondaj operatörlüğünü yaparak, dünyada ultra derin denizlerde bu işi yapabilen 12 büyük şirketten birisi olmuştur. Yakın gelecekteki hedefimiz; Karadenizde var olduğu düşünülen hidrokarbon potansiyelinin test edilmesi ve ekonomiye kazandırılmasıdır. Leiv Eiriksson ile başlatılan üç kuyuluk ilk sondaj hamlesinden sonra, ikinci sondaj hamlemiz olan dört kuyuluk ultra derin deniz sondajları programlanmış durumdadır. Bu program en son teknolojik yeniliklerle donatılarak inşa edilen Deep Water Champion sondaj gemisinin Karadenize gelmesi ile başlamış bulunmaktadır. Denizlerimizdeki sondajlardan elde edilebilecek başarılı sonuçların; hem Türkiye Petrolleri ni hem de Türkiye yi, 2023 yılı hedeflerine taşıyacak önemde olduğunun bilinci ve heyecanı içerisindeyiz. Ayrıca, Akdenizde yürütülmekte olan yatırımlarımızdan son derece ümitli sonuçlar elde ettiğimizin de bilinmesini isterim. Bu çalışmalar sonucunda, İskenderun Körfezi ndeki kuyunun 2012 yılı ortalarında, Antalya açıklarındaki ilk ultra derin deniz kuyumuzun ise 2013 yılı ortalarına kadar açılması planlanmaktadır. Batı Karadenizde, günde 2,1 milyon m 3 üretim kapasitesine sahip çift katlı Akçakoca Platformu devreye alınmıştır. Üretim katından günde 360.000 m 3 doğal gaz üretimi yapılırken, sondaj katından doğal gaz üretimini artıracak olan geliştirme ve yeni üretim kuyularının sondajına eş zamanlı olarak devam edilmektedir. Trakya Baseni ve Güneydoğu Anadoluda, ülkemizde bir ilk olan şeyl gaz ve şeyl petrol gibi geleneksel olmayan yöntemler ile petrol ve doğal gaz üretimini sağlayabilmek için tecrübeli yabancı ortaklarla çalışmalar başlatılmıştır. Bu yöntemler ile yapılacak üretimin, uzun vadede ülkemizin hidrokarbon ihtiyacının karşılanması yolunda önemli katkılar sağlayacağına inanıyorum. Yine ülkemiz için bir ilk olan ve 2007 yılı başlarında devreye alınan 1,6 milyar m 3 kapasiteli Kuzey Marmara ve Değirmenköy Yeraltı Doğal Gaz Depolama Tesislerinin kapasitesi, 2010 yılında 2,66 milyar m 3 e çıkartılmış olup, önümüzdeki dönemde depolama kapasitesinin yaklaşık 3,0 milyar m 3 e ve günlük geri üretim miktarının da 50 milyon m 3 e yükseltilmesi için çalışmalar sürdürülmektedir. 1990 lı yıllarda başlattığımız yurtdışı yatırım ve operasyonlar, bugün özellikle Hazar Bölgesi, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Güney Amerika da sürdürülmektedir. Türkiye Petrolleri, bir yandan Azerbaycan da dünyanın önde gelen petrol şirketlerinin de ortak olduğu Azeri-Çıralı-Güneşli (ACG), Şahdeniz (SD), Alov, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) ve Güney Kafkasya (SCP) gibi büyük projelerde faaliyetlerini sürdürürken diğer taraftan Kazakistan da da ortak yatırım şirketi KazakTürkMunay (KTM) ile çalışmalarını yürütmektedir. Irak Bağdat ta ofis açan ilk yabancı petrol şirketi ünvanına sahip olan Türkiye Petrolleri, konsorsiyumlar yolu ile Missan ve Badra Petrol Sahaları ile Siba ve Mansuriya Gaz Sahaları projelerinde yer almıştır. Mansuriya Gaz Sahasının operatörlüğü Türkiye Petrolleri tarafından yürütülecektir. Libya da Murzuk Basenindeki 147/3-4 ruhsatında 2009 yılında açılan ilk kuyuda yapılan petrol keşfi, Libya da son yıllarda yapılan önemli keşiflerden birisi olmuştur. Petrol potansiyeli yüksek olan bu ruhsatta daha sonra açılan 11 arama kuyusundan 7 si petrol keşfi ile sonuçlanmıştır. Karışıklıkların başlaması ile birlikte, görevli Türk personel büyük bir sürat ve emniyetle Türkiye ye getirilmiş olup, Libyalı yerel çalışanlarımız ile Trablusdaki ofis çalışmaları devam ettirilmektedir. Bu keşiflerin geliştirilmesine yönelik üretim faaliyetlerimize en kısa sürede Libya da istikrarın sağlanmasıyla beraber başlayabileceğimizi ümit ediyoruz. Yukarıda bahsettiğim tüm bu faaliyetler, Türkiye Petrolleri mensuplarının iyi niyetli ve fedakarane çalışmaları ile yürütülmektedir. Mensuplarımızın zor ve büyük projeleri, uluslararası yoğun rekabet ortamı içerisinde çok başarılı bir şekilde hayata geçirmeleri takdir-i şayan dır. Tüm Türkiye Petrolleri çalışanlarına ve emeklilerine bu hizmetlerinden dolayı şükranlarımı sunuyorum. Türkiye Petrolleri olarak en büyük hedefimiz; Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılında, ülkemizin ihtiyacı olan petrol ve doğal gazın tamamını üretebilmektir. Yurtiçi ve yurtdışı çalışmalarımızda bu hedefe ne kadar çok yaklaşabilirsek sevincimiz de o kadar büyük olacaktır. Dışarıya ödenen ortalama yıllık 50 milyar dolar enerji ithalat faturamızın, yapacağımız çalışmalara paralel olarak önümüzdeki yıllarda hızla azaltılarak sıfırlanması, Türkiye nin 2023 yılında dünyanın ilk on büyük ekonomisi arasında yer alma hedefine ulaşmasını kolaylaştıracak önemli bir gelişme olacaktır. Türkiye nin ve Türkiye Petrollerinin büyük hedeflere ulaşabilmesi için Türkiye Petrollerinin uluslararası petrol şirketleri ile rekabet edebilecek etkin bir petrol şirketi olarak yapılandırılmasının zamanı gelmiştir. Böyle bir yapılandırmanın, Türkiye nin büyük hedeflerine ulaşabilmesi için atılacak önemli, belkide en önemli adım olacağını düşünüyorum. Mehmet UYSAL Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür 10 TPAO 2010 TPAO 2010 11

YÖNET M KURULU 1 2 3 4 5 6 1 23 4 5 6 Cumali KINACI Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf YAZAR Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet UYSAL Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür İsmet SALİHOĞLU Yönetim Kurulu Üyesi Murat ALTIPARMAK Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yrd. Besim ŞİŞMAN Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yrd. 12 TPAO 2010 TPAO 2010 13

YÖNET C LER M Z Mehmet UYSAL Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür Murat ALTIPARMAK Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yrd. Besim ŞİŞMAN Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yrd. Ahmet ADANIR Genel Müdür Yrd. Yurdal ÖZTAŞ Genel Müdür Yrd. Hakan BİLİR Genel Müdür Yrd. 1952 yılında Afyonkarahisar da doğdu. 1975 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Bölümünden mezun oldu. Saint Louis Üniversitesi nde Jeofizik Mühendisliği dalında master yaptı. 1979-1997 yılları arasında TPAO Arama Daire Başkanlığında Jeofizik Mühendisi, Proje Danışmanı ve Daire Başkan Yardımcısı; 1997-2000 yılları arasında TPAO Yurt Dışı Projeler Daire Başkan Yardımcısı, 2000-2003 yılları arasında TPAO Arama Daire Başkanlığında Danışman ve Uzman Mühendis, 2003-2006 yılları arasında TPAO Yurt Dışı Projeler Daire Başkanı olarak görev yaptı. 2006-2007 yılları arasında TPAO Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi, 2007 yılından itibaren ise TPAO Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı olarak görevini sürdürmektedir. İngilizce bilmektedir. Evli ve 2 çocuk babasıdır. 1957 yılında Sivas ta doğdu. 1979 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Petrol Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. 1979-1995 yılları arasında TPAO Batman Bölge Müdürlüğünde Sondaj Mühendisi, Şef, Başmühendis ve Sondaj Müdürü, 1997-2000 yılları arasında İkmal Daire Başkan Yardımcısı ve 2001-2003 yılları arasında Sondaj Daire Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. 2003 yılından itibaren TPAO Genel Müdür Yardımcısı ve 2010 yılı itibariyle ise TPAO Yönetim Kurulu Üyesi olarak görevini sürdürmektedir. İngilizce bilmektedir. Evli ve 2 çocuk babasıdır. 1966 yılında Rize de doğdu. 1988 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Petrol Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. 1988-1993 yılları arasında TPAO Batman Bölge Müdürlüğünde ve TPAO Adıyaman Bölge Müdürlüğünde Log Mühendisi, 1995-2003 yılları arasında TPAO Adıyaman Bölge Müdürlüğünde Kuyu Tamamlama Mühendisi, Teknik Operasyonlar Şefi ve Workover Başmühendisi, 2003-2005 yılları arasında TPAO Adıyaman Bölge Müdürlüğünde Kuyu Tamamlama Hizmetleri Müdürü, 2005-2007 yılları arasında TPAO Adıyaman Bölge Müdür Yardımcısı ve 2007-2009 yılları arasında TPAO Adıyaman Bölge Müdürü olarak görev yaptı. 2009 yılından itibaren ise TPAO Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdürmektedir. İngilizce bilmektedir. Evli ve 2 çocuk babasıdır. 1956 yılında Rize de doğdu. 1980 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesinden mezun oldu. 1980-1987 yılları arasında TPAO Trakya Bölge Müdürlüğünde Sondaj Mühendisi, 1987-1992 yılları arasında Sondaj Şefi, 1992-1993 yılları arasında TPAO Adıyaman Bölge Müdürlüğünde Sondaj Başmühendisi olarak görev yaptı. 1994-1997 yılları arasında Kazakistan KTM Şirketinde Sondaj Operasyonlarından sorumlu olarak çalıştı. 1998-2004 yılları arasında Sondaj Daire Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. 2004 yılından itibaren TPAO Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdürmektedir. Evli ve 3 çocuk babasıdır. 1955 yılında Aydın da doğdu. 1980 yılında Ege Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Petrol Jeolojisi dalında master yaptı. 1981-1989 yılları arasında TPAO Arama Daire Başkanlığında Saha Jeoloğu ve Kıdemli Jeolog; 1989-1993 yılları arasında Batman Bölge Müdürlüğünde Kuyu Jeoloğu ve Laboratuar Servis Şefi; 1993-2003 yılları arasında Arama Daire Başkanlığında Kıdemli Jeolog, Uzman Jeolog, Kıdemli Uzman Jeolog, Proje Danışmanı; 2003-2007 yılları arasında Libya Arama Müdürü ve TPIC Libya Ofis Müdürü olarak görev alıp, aynı zamanda da TPAO Libya Ofis Müdürlüğüne vekalet etmiştir. 2007 yılında da Danışman olarak tekrar Arama Daire Başkanlığında görev yaptı. 2007-2010 yılları arasında TPAO Yönetim Kurulu Üyeliği ve Genel Müdür Yardımcılığı görevlerini yürütmüş olup, halen TPAO Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdürmektedir. 1973 yılında Kütahya da doğdu. 1996 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İşletme Bölümünden mezun oldu. 2004 yılında ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsünden Bilim ve Teknoloji Politikaları, 2006 yılında İngiltere de Essex Üniversitesinden, Bilgi Teknolojileri, Medya ve E-Ticaret Hukuku (LLM) alanlarında yüksek lisans derecesi almıştır. Halen Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Bölümünde doktora çalışmalarına devam etmektedir. 1996-1997 yılları arasında Yapı ve Kredi Bankası Kurumsal Pazarlama Bölümünde çalışmasının ardından, 1999-2010 yılları arasında Rekabet Kurumunda sırasıyla Rekabet Uzman Yardımcılığı, Rekabet Uzmanı ve Rekabet Başuzmanı görevlerinde bulunmuştur. 2010 yılından itibaren TPAO Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdürmektedir. İngilizce bilmektedir. Evli ve 2 çocuk babasıdır. İngilizce bilmektedir. 14 TPAO 2010 TPAO 2010 15

S RKET PROF L Satış Gelirleri (milyon dolar) 2010 2009 2.851 2.026 Jeoloji Faaliyetleri (km 2 ) 2010 2009 5.566 5.880 Net Kar (milyon dolar) 1.353 389 Dönen Varlıklar (milyon dolar) Duran Varlıklar (milyon dolar) Özkaynaklar (milyon dolar) Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (milyon dolar) 2.793 4.214 5.341 1.015 2.090 4.073 4.925 481 Sismik Faaliyetler 2B 3B Kara (km) Deniz (km) Kara (km 2 ) Deniz (km 2 ) 936-1.315 562 816 9.747 790 4.040 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (milyon dolar) 652 757 Cari Oran Nakit Oranı 2,75 1,97 4,35 3,15 Sondaj Faaliyetleri Kara (bin m) Deniz (bin m) 167,0 14,0 154,3 3,9 Finansal Kaldıraç Oranı 0,24 0,20 Üretim Faaliyetleri Yurtiçi (milyon varil pe) Yurtdışı (milyon varil pe) 14,2 11,1 14,0 11,0 Satış Gelirleri Net Kar Cari Oran Nakit Oranı Yurtiçi Sismik Faaliyetler 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 2.000 1.500 1.000 500 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 Karadenizin derin sularında ilk defa 2010 yılında 3 derin deniz kuyusunun birden açılması uzun süredir kırılamayan sondaj metrajı rekorunun da kırılmasını sağlamıştır. Denizlerimizde son 7 yılda gerçekleştirilen sismik faaliyetler, TPAO nun 57 yıllık tarihinde denizlerimizde yaptığı sismik faaliyetlerin toplamından daha fazladır. km 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 km 2 0 0 0 0 2006 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2B 3B milyon dolar 16 TPAO 2010 TPAO 2010 17

YURT Ç ARAMA VE ÜRET M FAAL YETLER yönelik arama hedeflerimiz açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bölgedeki hidrokarbon potansiyelinin ortaya çıkarılması, yatırım riskinin paylaşımı ve en ileri arama teknolojisinin kullanımının sağlanabilmesi amacıyla hızlandırılan yabancı petrol şirketleri ile ortaklık çalışmalarımız, 2010 yılında da devam etmiştir. Denizlerimizde Her Yeri Arıyoruz Akdenizde, 2010 yılında 562 km² 3B sismik faaliyet gerçekleştirilmiştir. Buradan elde edilen verilerin değerlendirilmesiyle, önümüzdeki yıllarda sondaj programlarına ağırlık verilmesi planlanmıştır. Denizlerimizde son 7 yılda gerçekleştirilen sismik faaliyetler, TPAO nun 57 yıllık tarihinde denizlerimizde yaptığı sismik faaliyetlerin toplamından daha fazladır. Bu durum, son yıllarda denizlerimizdeki hidrokarbon aramacılığına verilen önemin bir göstergesidir. Türkiye Petrolleri olarak, son 10 yılda arama çalışmalarımızı katlayarak artırdık. 2010 yılında dünyanın en büyük arama platformlarından biri olan Leiv Eiriksson ile gerçekleştirilen S i n o p 1, Y a s s ı h ö y ü k 1 ve Sürmene 1 derin deniz sondajları, TPAO açısından son derece aydınlatıcı olmuştur. Yakın gelecekteki hedefimiz; açılan 3 kuyunun bilgisi ışığında Karadeniz in derin suları altında tespit edilen yapıların hidrokarbon potansiyelinin keşfedilmesi ve ekonomiye kazandırılmasıdır. Şirketimizin bu hedefinin Türkiye nin önünü açacak önemde olduğunun bilinci ve heyecanı içerisindeyiz. Ortaklığımızın vizyon, misyon ve stratejileri doğrultusundaki 2010 yılı faaliyetleri; Trakya, İç Basenler, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile özellikle denizlerimizde yoğunlaşmıştır. Günümüzde, ülkemizin sürekli artan petrol ve doğal gaz talebini kendi öz kaynaklarından karşılamayı hedefleyen TPAO, rekabetçi, güvenilir, şeffaf ve dengeli piyasa koşullarının kurulmasına yönelik çalışmalarını sürdürmekte, ayrıca uluslararası petrol şirketlerinin entegrasyon sürecinde de yer almaktadır. Ülkemizin her geçen gün artan petrol ve doğal gaz ihtiyacını yurtiçi ve yurtdışı arama ve üretim aktiviteleri ile karşılama vizyon ve misyonuna sahip TPAO, son yıllarda geliştirdiği yeni arama stratejisi ile aktivitelerini Türkiye nin aranmamış basenlerine ve özellikle deniz alanlarına yönlendirerek, büyük bir yatırım hamlesi gerçekleştirmiştir. Özellikle, Batı Karadeniz deki Ayazlı-1 kuyusunda gerçekleştirilen doğal gaz keşfini takiben Akçakoca açıklarında yeni arama, tespit ve üretim kuyularının açılmasına ilişkin programlar yapılmış ve ilave kuyular açılmıştır. Bunun yanı sıra Karadeniz in münhasır ekonomik sınırı içerisinde kalan alanının da hidrokarbon potansiyelini ortaya çıkarmak amacıyla 2B ve 3B sismik programlar gerçekleştirilmiştir. Yapılan arama çalışmaları sonucunda, umut verici yeni yapıların belirlenmiş olması, geleceğe Son yıllarda Karadeniz, Antalya, Mersin ve İskenderun Körfezleri nden toplanan sismik dataların prospekte yönelik yorumlama çalışmalarına 2010 yılında da devam edilmiştir. Ayrıca, yıl içerisinde petrol şirketleriyle söz konusu alanlara yönelik farm-out görüşmelerine devam edilmiştir. Akdeniz offshore alanlarında sondajlı arama çalışmalarına ise 2012 yılında başlanılması hedeflenmiştir. Karadenizde Üç Derin Deniz Sondajı Denizlerimizdeki arama-sondaj çalışmaları, Ortaklığımız tarihinde erişilmemiş bir düzeyde, bütün hızıyla devam etmektedir. TPAO, Karadeniz de kendi imkânları ile Sürmene-1 kuyusu, ortakları PETROBRAS-EXXONMOBIL ile Sinop-1 kuyusu ve CHEVRON ile Yassıhöyük-1 kuyusu olmak üzere toplam 3 kuyuda derin deniz sondajı gerçekleştirmiştir. Ülkemiz kara alanlarında da aynı heyecan ve beklentilerle arama, sondaj ve üretim programlarının gerçekleştirilmesi için gerekli yatırımlara ağırlık verilmiştir. 2010 yılında, Ortaklığımızca Trakya, Marmara, Ege, Karadeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde 5.566 km² lik alanın jeolojisi değerlendirilmiş olup, 936 km 2B ve 1.315 km² 3B sismik veri toplama çalışması gerçekleştirilmiştir. Sondaj Aktivitelerimiz Ortaklığımızın, 2010 yılı içerisindeki sondaj faaliyetleri; Güneydoğu Anadolu, Trakya ve Karadeniz deniz alanlarında yoğunlaşmıştır. 2010 yılı faaliyet programında, 92 kuyunun açılması programlanmış olup, elde edilen olumlu sonuçlara ve gelişmelere bağlı olarak, 103 kuyuda sondaj çalışması yapılmış ve 92 kuyunun sondajı tamamlanmıştır. Kara ve deniz alanlarında yapılan petrol ve doğal gaz arama ve sondaj çalışmalarını son 5 yılda iki katına çıkaran TPAO; bilinen arama alanlarının yanı sıra, Suriye ve Irak sınırı civarı, Mardin, Ankara, Niğde, Gaziantep, Trabzon, Zonguldak vb. alanlarda yürütülen çalışmalarla arama sahalarının hidrokarbon potansiyelinin araştırılması ve tespitine ilişkin önemli veriler elde etmiştir. Petrollü ve Gazlı Kuyular l X no lu Siirt Petrol Bölgesi nde açılan Güzeldere-4, G.Şelmo-5 ve Köseler-2 kuyuları petrollü kuyu, l XI no lu Diyarbakır Petrol Bölgesi nde açılan D.Çemberlitaş-2,3, G.Sarık-2, Karacan-4,5,6, Beyazçeşme-3, Sivritepe-101, G.Kırtepe 7R,8 kuyuları (NVT PERENCO ile ortak) petrollü kuyu, 18 TPAO 2010 TPAO 2010 19

yapımı ve 2010 yılı yaz ayları içerisinde de platformun mobilizasyonu tamamlanarak, 2011 Mart ayında üretime alınmıştır. Şubat Ağustos 2010 tarihleri arasında PETROBRAS operatörlüğünde Sinop-1 kuyusunun sondajı gerçekleştirilmiştir. l XII no lu Gaziantep Petrol Bölgesi nde açılan Elbeyli-2,3,4,6, Gökçe-3, D.Karakuş-8, K.Akçeli-2, B.Sarısöğüt-1, K.Eskitaş-1, B.Gökçe-6 ve D.Lilan-1 kuyuları petrollü kuyu, yıl içerisinde Göçerler, Adatepe, D.Adatepe, Velimeşe, B.Velimeşe, Reisdere, Eskitaşlı ve Dikilitaş Sahalarından doğal gaz ve kondensat üretimi sürdürülmüştür. GSP-31 sondaj kulesinin de mobilizasyonunun tamamlanmasını takiben, Akçakoca-3 ve Akçakoca-4 kuyularının tie-back ve tamamlama işlemlerine başlanmıştır. Yıl içerisinde STRATIC, FOINAVON tarafından satın alınarak, ortaklık TPAO-PETROL OFİSİ E&P-TIWAY OIL ve FOINAVON olarak faaliyetlerini sürdürmüştür. TPAO-PETROBRAS-EXXONMOBIL Ortaklığımız ile PETROBRAS arasında imzalanan Ortak İşletme Anlaşması kapsamında, 2010 Ocak ayı içerisinde PETROBRAS hissesinin %50 sini EXXONMOBIL e devrederek, bu doğrultuda imzalanan I. Değişiklik Metni çerçevesinde ortak faaliyetler TPAO-PETROBRAS-EXXONMOBIL ortaklığında gerçekleştirilmiştir. TPAO-EXXONMOBIL arasında 19 Kasım 2008 tarihinde imzalanan Ortak İşletme Anlaşması kapsamında yürütülen ortak çalışmalar neticesinde, prospektlerin daha iyi tariflenebilmesi için 2010 yılı ilk ayları içerisinde kaynak kontrollü elektro-magnetik veri toplama (CSEM) çalışması yapılmıştır. 2011 Nisan ayında EXXONMOBIL operatörlüğünde kazılması planlanan kuyunun lokasyonuna yönelik site survey çalışması yürütülerek, lokasyon seçimi tamamlanmıştır. Deep Water Champion sondaj gemisinin 2011 yılının ikinci çeyreğinde lokasyona gelmesi planlanmaktadır. TPAO-CHEVRON Ortaklığımızca Karadeniz deniz alanlarındaki AR/TPO/3921 no lu ruhsatın bir kısmı l I no lu Marmara Petrol Bölgesi nde açılan Umurca-O11, Fidanlık-4,5, Kavakdere-O1 ve Pelit-1,2 (AMITY OIL ile ortak) kuyuları gazlı kuyu, Vakıflar-O8 kuyusu ise gazlı-petrollü kuyu olarak tamamlanmıştır. Yurtiçi Ortak Arama, Geliştirme ve Üretim Faaliyetleri Kara Alanları TPAO-TIWAY OIL TPAO-TIWAY OIL arasındaki Cendere Sahası ile ilgili Arama ve Geliştirme Anlaşması kapsamında, sondaj ve üretim faaliyetlerine 2010 yılında da devam edilmiştir. TPAO-NVT PERENCO TPAO-NVT PERENCO arasındaki Ortak Girişim Anlaşması kapsamında, Kastel, Karaali ve Yalankoz Sahalarından yapılan üretime 2010 yılında da devam edilmiştir. Ortaklığımız operatörlüğünde G.Kırtepe-7R ve 8 kuyularının sondajları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, bölgede gerçekleştirilen jeolojik-jeofizik faaliyetlerin ışığında yıl içerisinde NVT PERENCO operatörlüğünde B.Gercüş-B1 Kuyusunun sondajı gerçekleştirilmiştir. TPAO-AMITY OIL AMITY OIL ile Trakya Baseni Ortak İşletme Anlaşması kapsamında, 2010 yılında da çalışmalara yoğun olarak devam edilmiş olup, Ortaklığımız operatörlüğünde yıl içerisinde D.Beyciler-H1 Kuyusu sondajı yapılmış olup, AMITY OIL ortaklığında açılan Pelit-1 ve Pelit-2 kuyularında gaz keşfi gerçekleştirilmiştir. 2011 yılı İş Programı dahilinde 4B sismik çalışma yapılması planlanmıştır. 2010 yılı ikinci yarısında AMITY OIL, TRANSATLANTIC tarafından satın alınmıştır. TPAO-TRANSATLANTIC Ortaklığımızca, Trakya Baseni ve Güneydoğu Anadolu da Unconventional Rezervuar lardan üretim yapabilme potansiyelini belirlemek amacıyla TRANSATLANTIC ile 9 Nisan 2010 tarihinde bir Mutabakat Zaptı (MOU) imzalanmış olup, bu kapsamda çalışmalara başlanmıştır. Anlaşma kapsamında, öncelikle Trakya Baseninde Kaynarca-1 Kuyusuna re-entry, Kepirtepe-1 Kuyusuna ise re-entry ve devamında hydrofrac yapılmıştır. Deniz Alanları TPAO-PETROL OFİSİ E&P TIWAY OIL-FOINAVON TPAO-PETROL OFİSİ E&P-TIWAY OIL- FOINAVON arasındaki Batı Karadeniz Ortak İşletme Anlaşması kapsamında, ortak ruhsatlarda bulunan Ayazlı, D.Ayazlı ve Akkaya kuyularından gaz üretimine devam edilmiştir. Batı Karadeniz Arama ve Geliştirme Projesi kapsamında, Akçakoca Üretim Platformunun 20 TPAO 2010 TPAO 2010 21

için CHEVRON ile müzakere çalışmaları sürdürülerek, taraflarca TPAO-%50, CHEVRON- %50 hisse dağılımına dayanan Ortak İşletme Anlaşması imzalanmış ve 16 Eylül 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu süreçte, ortak faaliyetleri kapsayan ilk yükümlülük kuyusu olan Yassıhöyük-1 kuyusunun sondajına başlanmış ve Ortaklığımız operatörlüğündeki bu kuyu, 1 Kasım 2010 tarihinde gaz emareli kuru kuyu olarak tamamlanmıştır. Taraflarca, kuyudan elde edilen veriler ışığında tüm ruhsat alanının yeniden değerlendirilmesi çalışmaları devam etmektedir. Batı Karadeniz Arama, Üretim ve Geliştirme Projesi TPAO ve proje ortakları POAŞ, FOINAVON (STRATIC) ve TIWAY OIL tarafından yıl içinde doğal gaz üretim çalışmalarının yanı sıra Akçakoca Sahası nda da sondaj faaliyetlerine devam edilmiştir. Ortaklık deniz sahalarında, Faz I kapsamında imalatı ve montajı yapılan 3 adet deniz üretim platformunda toplam 7 üretim kuyusundan doğal gaz üretimi gerçekleştirilmiştir. 2010 yılı sonunda Batı Karadeniz Projesi kapsamında, yaklaşık 470 milyon sm 3 doğal gaz üretilmiştir. Akçakoca Sahasının devreye alınması çalışmaları kapsamında imalatı Köstence/ Romanya da tamamlanan platformun ana boru hattı tarafındaki montaj işlemleri Eylül 2010 tarihi itibariyle tamamlanmıştır. Projede, TPAO nun operatör olarak sorumlu olduğu Faz-II çalışmaları kapsamında; Akçakoca Platformunda 13 Mart 2011 tarihi itibariyle nihai bağlantılar ve sistem fonksiyon testleri yapılarak, Akçakoca-3 ve 4 kuyularından test üretimine başlanmıştır. 2011 yılı ilk çeyreğinde açılan G.Akçakoca-1 kuyusunun sondaj çalışmaları devam etmektedir. Denizde eş zamanlı gerçekleştirilen bu sondaj/üretim operasyonları, Ortaklığımız ve ülkemiz için bir ilk olup, 2011 yılı itibariyle platformdan ortalama günlük 360.000 sm 3 gaz üretilmektedir. Yurtiçi Hampetrol Üretimi 2010 yılında yurtiçi hampetrol üretimimiz 12,7 milyon varil olmuştur. Bu rakam ülkemiz toplam petrol üretiminin %73 üne karşılık gelmektedir. Bu üretimin, %71 i Batman, %28 i Adıyaman ve %1 i Trakya Bölgesinden elde edilmiştir. 2010 yılı sonunda kuyu sayısı, 52 yeni, 15 eski kuyunun devreye girmesi ve 16 kuyunun da devreden çıkmasıyla 1.136 olmuştur. Sahalarımızdan, petrolle birlikte önemli miktarlarda su da üretilmektedir. 2010 yılında üretilen toplam 107 milyon varil su, çevreye zarar verilmesini önlemek amacıyla çeşitli sahalarımızdaki 92 atık su enjeksiyon kuyusundan emniyetli zonlara enjekte edilmiştir. Ortaklığımız, üretimini düşürmeme politikasına paralel olarak ülke içerisindeki rezerv geliştirme 22 TPAO 2010 TPAO 2010 23

Garzan Sahası Su Enjeksiyonu Projesi Garzan Sahaları, toplam 300 milyon varil yerinde petrol rezervi ile Türkiye nin en büyük petrol sahaları arasındadır. ve su enjeksiyonuna devam edilmektedir. CO 2 enjeksiyonunun yaygınlaştırılması amacıyla Batı Kozluca Sahasında 2006 yılından itibaren ilave 12 kuyu daha açılmıştır. ve üretim faaliyetlerine 2010 yılında da devam etmiştir. Ağır petrol ihtiva eden sahalardaki üretim sorunları, özel teknik uygulamalar gerektirmektedir. Bu amaçla, üretimdeki düşüşe engel olmak ve var olan potansiyeli değerlendirmek üzere çeşitli rezervuar çalışmaları başlatılmıştır. Batı Raman Sahası Petrol Üretimini Yükseltme Projesi 1986 yılından bu yana yürütülmekte olan Batı Raman Sahası Petrol Üretimini Yükseltme Projesi kapsamında, bugüne kadar rezervuara toplam 9,6 milyar CO 2 basılmıştır. Bu amaçla, Dodan Sahasından toplam 7,2 milyar CO 2 üretilmiştir. Batı Raman Sahasından 2010 yılı sonuna kadar 103,8 milyon varil petrol üretilmiş olup, bunun 67,9 milyon varillik kısmı proje sayesinde üretilmiş olan ilave petroldür. Yıl içinde sahaya toplam 421,9 milyon CO 2 basılmış, bunun 286,2 milyon m 3 lük kısmı geri üretilmiştir. Üretilen gazdan tekrar yararlanabilmek amacı ile bu gazın 262 milyon m 3 lük kısmı rezervuara geri basılmıştır. CO 2 süpürme etkinliğini artırmaya yönelik su enjeksiyonuna 2010 yılında da devam edilmiş, belirli aralıklarla gaz ile dönüşümlü olarak 13 değişik kuyuya toplam 235.758 varil su enjeksiyonu yapılmıştır. Su enjeksiyonunun etkinliğini artırmaya yönelik kimyasal kullanımın etkisini görmek amacı ile 2 kuyudan NaOH ile zenginleştirilmiş su enjeksiyonuna başlanmış ve toplam 77 bin varil kimyasal katkılı suyun enjeksiyonu yapılmıştır. Ayrıca, sahada yıl içerisinde 18 yeni dik kuyu sondajı tamamlanmıştır. Raman Sahası Üretimi Artırma Projesi Raman Sahasında, 1994 yılından itibaren periyotlar halinde devam edilen üretimi artırma çalışmaları sonucu 2010 yılı sonu itibariyle yaklaşık 16,2 milyon varil ilave petrol üretilmiştir. 2010 yılında üretimi artırmaya yönelik olarak, sahada 1 adet yeni kuyunun sondajı yapılmış ve sahadaki toplam kuyu sayısı 241 e ulaşmıştır. 2007 yılında pilot olarak uygulanan 7 kuyuda su gelişini engellemeye yönelik jel operasyonunun olumlu sonuç vermesi üzerine, 2010 yılı sonuna kadar toplam 57 kuyuya jel enjeksiyonu yapılarak bu kuyulardan yaklaşık 515.000 varil ilave üretim yapılmıştır. Yıl içerisinde proje kapsamında 22 kuyuda debi değişimi yapılmış ve jel operasyonu sonrası 3 adet terk durumunda bulunan kuyu tekrar devreye alınmıştır. Yapılan bu operasyonlarla, 2010 yılında yaklaşık 25.000 varil ilave petrol üretilmiştir. 1960 yılında başlanan ve 1983 yılında ara verilip, 1992 yılında tekrar başlatılan Garzan Su Enjeksiyonu Projesi kapsamında, Garzan-B Sahasına 2010 yılı içinde 11 kuyudan 1,5 milyon varil olmak üzere, toplamda yaklaşık 68 milyon varil su enjeksiyonu gerçekleştirilmiştir. Garzan-C Sahasına ise 2010 yılı içinde 4 kuyudan 700 bin varil olmak üzere, toplam 46,7 milyon varil su enjeksiyonu yapılmıştır. Garzan Su Enjeksiyonu Projesi ile 2010 yılı sonu itibariyle Garzan-B Sahasında 28,7 milyon varil, Garzan-C Sahasında ise 13,1 milyon varil ilave petrol üretilmiştir. Batı Kozluca Sahası Su Ardışık Gaz Enjeksiyonu Projesi Batı Kozluca Sahasına karbondioksit/su-ardışık gaz (WAG) enjeksiyonunun uygulanabilirliği bir rezervuar çalışmasını müteakip olumlu sonuçların alınmasını takiben ilgili alt yapı yatırımları yapılarak, CO 2 ve su enjeksiyonuna yıl içerisinde devam edilmiştir. 2010 yılı sonu itibariyle toplam 5,86 milyar scf gaz ve 800 bin varil su basılmıştır. Halen CO 2 Yurtiçi Doğal Gaz Üretimi 2010 yılında, Ortaklığımız doğal gaz sahalarından toplam 260,7 milyon sm 3 doğal gaz üretilmiştir. Bu üretimin, %94 ü Trakya, %5 i Batman ve %1 i Adıyaman Bölgesinden elde edilmiştir. Üretilen doğal gazın hampetrol eşdeğeri 1,5 milyon varildir. Böylece TPAO sahalarında 2010 yılı içinde üretilen hidrokarbon miktarı 14,2 milyon varil olmuştur. Kuzey Marmara ve Değirmenköy Sahaları Yeraltı Doğal Gaz Depolama Tesisleri Kapasite Artırımı Projesi Kuzey Marmara ve Değirmenköy Sahaları Yeraltı Doğal Gaz Depolama Tesislerinde 13 Nisan 2007 de başlayan enjeksiyon ve geri üretim faaliyetlerine devam edilmiştir. Ülkemizin yıllar içerisindeki gaz talebi, sürekli artma eğilimi göstermekte, buna bağlı olarak yeni depolama tesislerine acilen ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla, Ortaklığımızca, mevcut tesislerin depolama ve geri üretim kapasitelerinin üç aşamada ve 2016 yılının son çeyreğine kadar 50 milyon sm 3 /gün'e, depolama kapasitesinin ise yaklaşık 3 milyar sm 3 'e çıkarılması planlanmıştır. 24 TPAO 2010 TPAO 2010 25

YURTDISI ARAMA VE ÜRET M FAAL YETLER nedenle, yurtdışı faaliyetlerinin önemi giderek artmaktadır. Ülkemizin arz güvenliğinin temininde enerjinin stratejik öneminin farkında olan TPAO, gelecekteki hedefleri için yol haritalarını ve eylem planlarını hazırlamıştır. Hazar Bölgesi Hazar Bölgesinin, dünya petrol rezervlerinin %4 üne, dünya doğal gaz rezervlerinin ise %6 sına sahip olduğu tahmin edilmektedir. Hazar Bölgesi, tarihi ve kültürel bağlarımızdan dolayı ülkemiz için özel bir değer ve öneme sahiptir. Türkiye; potansiyel pazar olması, Kafkaslarda ve Hazar Bölgesinde oluşturulacak istikrardaki rolü ve enerji kaynaklarının batı pazarlarına ulaştırılmasında oynayacağı transit ülke ve enerji merkezi konumuyla, stratejik ve jeopolitik gücünü artıracaktır. Kazakistan TPAO nun, Kazakistan daki faaliyetleri, ortak şirketi KazakTürkMunay (KTM) Ltd. tarafından yürütülmekte olup, KTM Ltd. de TPAO %49, KazMunayGaz ise % 51 hisse ile yer almaktadır. KTM Ltd, Batı Kazakistan daki Aktau Bölgesinde 1, Aktöbe Bölgesinde ise 2 ruhsat sahasına sahiptir. Bu üç ruhsatta yer alan toplam 7 sahada arama ve üretim faaliyetleri devam etmektedir. 2010 yılında KTM Ltd. tarafından Aktau Bölgesindeki sahalarda ortalama 1.760 varil/ gün, Aktöbe Bölgesindeki sahalarda ise ortalama 2.910 varil/gün petrol olmak üzere toplam 4.670 varil/gün üretim gerçekleştirilmiştir. Kazakistan da 1993 yılından itibaren faaliyet gösteren TPAO, yüksek rezervleri ile ilgi odağı olan bu ülkedeki portföyünü büyütme konusunda kararlılığını sürdürmektedir. 2010 yılında KTM Ltd nin hampetrol üretimi 1,71 milyon varil, 2010 yılı sonu itibariyle kümülatif hampetrol üretimi 25,07 milyon varil, hampetrol rezervi ise 30,7 milyon varil olmuştur. Azerbaycan TPAO, Azerbaycan da 3 adet arama, geliştirme ve üretim projesine ortaktır. Bunlar, ACG (Azeri- Çıralı- Güneşli) Projesi (%6,75), Şah Deniz Projesi (%9) ve Alov Projesi (%10) dir. Ayrıca, Ortaklığımız, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Hampetrol Boru Hattı Projesini yapıp işleten BTC Co. da %6,53, Şah Deniz gazını Gürcistan- Türkiye sınırına taşıyan Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı Projesinde ise %9 hisseyle yer almaktadır. Bugün, ispatlanmış hampetrol rezervlerinin üçte ikisini barındıran Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Hazar Bölgesi, kısa vadede TPAO nun öncelikli iş geliştirme alanlarını oluşturmaktadır. TPAO, 1990 lı yılların başından itibaren yurtdışındaki faaliyetleriyle özellikle bölgenin önemli oyuncularından biri haline gelmiştir. Yurtdışı üretimimizin büyük bir kısmı, Azerbaycan daki Azeri-Çıralı-Güneşli Üretim Projesinden gelmektedir. 2006 yılında BTC Hampetrol Boru Hattı devreye girmiş olup, bu sayede Azerbaycan projelerinin üretimlerinin artarak önümüzdeki yıllarda en yüksek seviyelere ulaşması beklenmektedir. 2006 yılında tamamlanmış olan SCP Gaz Boru Hattının devreye girmesiyle beraber Şah Deniz Projesinin bir ortağı olan TPAO nun yurtdışındaki ilk doğal gaz üretimi Mart 2007 de başlamıştır. Bu üretimle beraber, Temmuz 2007 den itibaren TPAO ülkemizin doğal gaz ihtiyacının bir kısmını da yurtdışından karşılamaya başlamıştır. Azerbaycan projelerine ilaveten TPAO, Kazakistan da yer alan sahalarından da üretime devam etmektedir. Libya da yürütülen arama projeleri kapsamında Murzuk Basenindeki 147/3-4 ruhsatında 2009 yılında kazılan ilk kuyuda yapılan petrol keşfi ile de Libya da petrol üretimine başlamaya yönelik ciddi bir adım atılmıştır. 2010 yılında 10 kuyu ile 10 yapı test edilmiştir. Kazılan toplam 11 kuyudan 7 si petrollü kuyu olarak tamamlanmış, Libya NOC resmi olarak 6 yapı üzerinde petrol keşif ilanını yapmıştır. Libya, NOC ruhsat alanındaki arama süresini 10 Haziran 2012 tarihine kadar uzatmıştır. TPAO, son yıllarda sürdürdüğü küresel değerlendirme sonucunda ortaya çıkan bölge ve ülke öncelikleri çerçevesinde, yakın coğrafyamızdaki belli ülkelere odaklanmanın yanında, rezerv büyütme konusuna da daha fazla önem vermektedir. TPAO nun stratejik hedeflerine ulaşabilmesi için kısa sürede rezerv eklemesi ve bu rezervi üretime dönüştürmesi gereklidir. Bu 26 TPAO 2010 TPAO 2010 27

2001 yılında projenin arama ve uzatma-arama dönemi mükellefiyetleri tamamlanmış olup, Ticari Doğal Gaz ve Kondensat Keşfi ilanı yapılmıştır. 625 milyar m³ doğal gaz ile 750 milyon varil kondensat rezervine sahip olan projede, keşfedilen doğal gaz için Aşama-1 kapsamında BOTAŞ-SOCAR arasında Alım-Satım Anlaşması ile Türkiye-Gürcistan ve Türkiye-Azerbaycan arasında ise Hükümetlerarası Anlaşmalar imzalanmıştır. Satış anlaşması yılda 6,6 milyar m³ doğal gazın 15 yıl boyunca Türkiye ye ulaştırılmasını kapsamaktadır. Ayrıca projede; Azerbaycan a, Gürcistan a ve yakıt gazı olarak da BTC Projesine gaz satılmaktadır. Toplam plato satışı Aşama-1 için yılda 8,6 milyar m³ olarak planlanmıştır. Şah Deniz Aşama-1 de, Saha Geliştirme ve İnşaat Kararı ile 2003 yılında inşaat dönemine girilmiştir. Sürekli ticari üretime 7 Mart 2007 tarihinde geçilmiş olup, halen üretim faaliyetleri sürdürülmektedir. 1998 yılında, Arama, Geliştirme ve Üretim Paylaşımı Anlaşması imzalanan projeye Ortaklığımız, 29 Temmuz 1998 tarihinde imzaladığı Katılım Anlaşması ile dahil olmuştur. Üç yıllık arama süresi olan bu projede 1.400 km² 3B sismik etüd yapılmış olup, proje mükellefiyeti olan 3 arama kuyusundan ilkinin kazılması için Hazar Denizi nin statüsünün belirlenmesi beklenmektedir. Enerji Koridorlarına Katkı Sağlayan Boru Hattı Projelerimiz Dünya petrol rezervlerinin büyük bölümünün yer aldığı Orta Doğu ve Hazar Bölgelerinin hemen yanı başında yer alan ülkemizde, buralardaki kaynağı dünya pazarlarına taşıyacak olan enerji koridorunun temeli BTC ve SCP Boru Hattı Projeleri ile atılmıştır. Karadenizin hidrokarbon potansiyelinin belirlenmesini takiben kaynak üçgenin tamamlanması beklentisinin gerçekleşmesi halinde, bu kaynak Anadolu ekseni üzerinden güvenli bir şekilde ve zamanında pazara ulaşacaktır. ACG (Azeri-Çıralı-Güneşli) Projesi Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ile yabancı şirketlerin oluşturduğu konsorsiyum arasında ACG Projesine ilişkin olarak Ortak Geliştirme ve Üretim Paylaşımı Anlaşması 1994 yılında Bakü de imzalanmıştır. Üretilebilir rezervi 5,56 milyar varil olan ve projenin başlangıcından 2010 yılı sonuna kadar 1,64 milyar varil hampetrol üretilen projede, 2010 yılında 301,3 milyon varil (TPAO hissesi 825 varil/gün) hampetrol üretilmiştir. ACG Projesi safhalar halinde geliştirilmiştir. İlk petrol Çıralı Sahasından Erken Üretim Projesi kapsamında Kasım 1997 de üretilmeye başlanmıştır. Faz-1 (Merkezi Azeri Sahasının Geliştirilmesi) Şubat 2005 de üretime alınmıştır. Faz-2 (Batı Azeri ve Doğu Azeri Sahalarının Geliştirilmesi) üretimine Ocak 2006 (Batı Azeri) ve Ekim 2006 (Doğu Azeri) tarihlerinde başlanmıştır. Faz-3 (Derin Su Güneşli Sahasının Geliştirilmesi) Projesinde ise Nisan 2008 tarihinde üretime geçilmiştir. Çıralı ve Derin Su Güneşli Sahaları arasında yer alan ve mevcut platformlarca sağılamayan alandaki petrolü üretmek amaçlı Çıralı Petrol Projesinin (COP) detay mühendislik ve dizayn çalışmaları 2010 yılında tamamlanmış olup, saha geliştirme ve inşaat kararı 2010 yılı Mart ayında alınmıştır. Şah Deniz Projesi Şah Deniz yapısı, Güney Hazar da Bakü nün 70 km. güneydoğusu ve Azeri-Çıralı-Güneşli Sahasının 70 km. güneybatısında yer almaktadır. Ruhsat bölgesi yaklaşık 860 km² lik bir alanı kapsamaktadır. Projeden 2010 yılında 6,9 milyar m³ doğal gaz ile 14,7 milyon varil kondensat üretilmiş olup, 2010 yılı sonu itibariyle kümülatif olarak 23,6 milyar m³ doğal gaz ve 49,8 milyon varil kondensat üretimine ulaşılmıştır. Aşama-2 için ise 2013 yılında inşaat kararının alınması ve 2017 yılında ilk gaz tesliminin gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Alov Projesi Güney Hazar Denizi nin orta kesiminde yer alan 385 milyar m³ doğal gaz, 5 milyar varil petrol rezervine sahip Alov Arama Projesi; Sharg, Alov ve Araz adlı 3 ayrı prospektten oluşmaktadır. Bu eksende üzerine düşen rolü üstlenen TPAO, ülkemizin petrol ve doğal gaz ihtiyacını karşılama çabasını sürdürürken, doğu-batı enerji koridoru boyunca etkinliğimizi ve kontrolümüzü artırmaya yönelik çalışmalarına bundan sonra da devam edecektir. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Hampetrol Boru Hattı (BTC) Projesi Doğu-Batı enerji koridorunun ilk ayağı olan proje ile Hazar Bölgesi nden, özellikle Azerbaycan ACG (Azeri-Çıralı-Güneşli) ve diğer projelerden üretilen petrolün emniyetli, güvenilir ve çevre dostu bir boru hattıyla dünya pazarlarına taşınmasına devam edilmektedir. mevcut projeler yeni girişimler 28 TPAO 2010 TPAO 2010 29

Azerbaycan da Bakü yakınlarındaki Şangaçal Terminalinden başlayarak, Tiflis-Gürcistan yakınlarından geçip, Akdeniz de Ceyhan Terminaline ulaşan 50 milyon ton/yıl kapasiteli, 1.768 km uzunluğundaki boru hattı ve gerekli tesislerin 2003 yılı Nisan ayında her üç ülkede başlatılan fiziki inşaat, imalat ve montajı tamamlanmış olup, ilk tanker Ceyhan Terminali nden 3 Haziran 2006 tarihinde dünya pazarlarına taşınmak üzere yüklenmiştir. 13 Temmuz 2006 tarihinde BTC Ana İhraç Hampetrol Boru Hattı nın açılış töreni Ceyhan Terminali nde gerçekleştirilmiştir. Sürtünme azaltıcı kimyasal madde kullanımıyla hattın mevcut taşıma kapasitesi günde 1,2 milyon varile ulaşmıştır. Halen, Şah Deniz kondensatının tamamı, ACG Projesi üretimi petrolünün çoğu ile Kazakistan, Tengiz ve Türkmenistan petrolünün bir kısmının taşındığı projede, Ceyhan daki Haydar Aliyev Deniz Terminali nden 2010 yılında 366 tankere 287 milyon varil petrol yüklenmiştir. Kümülâtif olarak 2010 yılı sonu itibariyle 1.387 tanker ile 1.088 milyon varil Azeri ve Kazak petrolü BTC Boru Hattı vasıtasıyla dünya pazarlarına ulaştırılmıştır. Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı (SCP) Projesi SCP Projesi ile Şah Deniz Sahasından üretilen doğal gaz, Türkiye-Gürcistan sınırına getirilmektedir. BTC ile aynı koridoru kullanan SCP, 690 km uzunluğundadır. 2004 yılında başlayan fiziki inşaat çalışmaları tamamlanarak, Şah Deniz Projesi ndeki üretim faaliyetlerine paralel olarak, 7 Mart 2007 tarihinden itibaren sürekli gaz sevkine başlanmıştır. Yaklaşık maliyeti 1,4 milyar ABD Doları olan hattan mevcut güzergah boyunca Azerbaycan daki Şangaçal Terminalinden, BTC nin Azerbaycan ve Gürcistan daki pompa istasyonları ile Gürcistan ve Türkiye ye gaz taşınmaktadır. Boru hattı, Şangaçal Terminalindeki tek kompresör istasyonu ile yıllık 9 milyar m³ gazı AGSC-BOTAŞ arasındaki Alım-Satım Anlaşması (SPA) şartlarına uygun olarak Türkiye sınırına taşıyacak kapasitededir. İlave kompresör istasyonları ve/veya looping ile bu kapasitenin yıllık 22 milyar m³ e çıkarılması mümkündür. 2010 yılı içinde toplam 6,8 milyar m³ gaz taşınmış olup, bu miktarın 4,4 milyar m³ ü BOTAŞ a satılmıştır. Projenin ana hedefi ikinci aşamada bölgede üretilecek doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa ya iletilmesidir. Kuzey Afrika ve Ortadoğu Bölgesi Libya Ortaklığımız bağlı kuruluşu olan Turkish Petroleum Overseas Company nin (TPOC) 2000 yılında Libya da başlattığı arama projeleri kapsamında, sondaj operasyonlarına 2010 yılında da devam etmiştir. 30 TPAO 2010 TPAO 2010 31

Blok NC188-NC189 Arama Projesi TPOC ile Libya Milli Petrol Şirketi (NOC) arasında imzalanan Ghadames Basenindeki NC188 ve Sirte Basenindeki NC189 nolu ruhsatlara ilişkin Arama ve Üretim Paylaşım Anlaşması kapsamında arama yükümlülüklerimiz yerine getirilmiş olup, TPOC operatörlüğünde 5 yıllık arama döneminde 5 kuyu kazılmıştır. Kuyulardan elde edilen veriler ışığında NC-188 ruhsatı terk edilmiş olup, NC-189 ruhsatının ise terk işlemleri devam etmektedir. Blok 147/3-4 Arama Projesi TPOC ile NOC arasında imzalanan Arama ve Üretim Paylaşım Anlaşması 10 Aralık 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Anlaşmaya göre 2.783 km² lik bir alanı kapsayan ruhsatta, 5 yıllık arama döneminde sismik veri toplama ve 2 kuyu kazılması yükümlülüğü bulunmaktadır. Ruhsatta 2007 yılında, 573 km 2B ve 352 km² 3B sismik veri toplama çalışması gerçekleştirilmiştir. 2009 yılında ruhsatta kazılan ilk arama kuyusu olan A1-147/3 kuyusunda petrol keşfi gerçekleştirilmiştir. 2010 yılında açılan toplam 11 kuyunun 7 si petrollü kuyu olarak tamamlanarak keşif ilanı yapılmıştır. NOC, söz konusu ruhsattaki arama faaliyetlerini 10 Haziran 2012 tarihine kadar uzatmıştır. Ülkedeki durumun normal şartlara dönmesine müteakip açılması planlanan arama kuyularından keşif yapma beklentimiz yüksektir. Irak TPAO, Irak ta hidrokarbon arama ve üretim yatırımlarına girmek için Irak Petrol Bakanlığı ile 1994 yılından beri yakın temaslarda bulunmaktadır. TPAO nun 2009 yılında Irak Petrol Bakanlığı yetkilileri (PCLD) tarafından açıklanan 1. ve 2. ruhsat ihalelerinde Missan ve Badra petrol sahalarının geliştirilmesi için işletme hakkı kazanması başarısına ilave olarak, TPAO 2010 yılında PCLD tarafından düzenlenen 3. ruhsat ihalesinde üç saha için teklif vermiş ve Siba ve Mansuriya Gaz Sahalarının 20 yıllık işletme hakkını kazanmıştır. Badra Petrol Sahası Geliştirme Projesi 2009 yılında düzenlenen Irak 2. ruhsat ihalesinde Badra Sahası için TPAO nun dahil olduğu konsorsiyum tarafından verilen teklif ile işletme hakkı kazanılmıştır. Konsorsiyum TPAO dışında, GAZPROM (operatör-rusya), KOGAS (Güney Kore) ve PETRONAS dan (Malezya) oluşmaktadır. Ortaklığımız konsorsiyumda %10 hisse ile yer almaktadır. İmzalanan Anlaşma 18 Şubat 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2010 yılında sahanın ön geliştirme planı tamamlanmış olup, çalışmalara başlanmıştır. Missan Petrol Sahası Geliştirme Projesi Basra şehrinin 175 km kuzeyinde, İran-Irak sınırındaki Missan Sahaları Abu Ghirab, Jabal Fauqi ve Buzurgan Petrol Sahalarını içermektedir. Sahalar, CNOOC (%63,75) operatörlüğünde, TPAO (%11,25) ve IDC (%25) konsorsiyumu tarafından geliştirilecektir. Missan Sahalarında yürütülecek üretim/ geliştirme faaliyetleri için Üreten Sahalar Teknik Servis Anlaşması (PFTSC) 17 Mayıs 2010 tarihinde imzalanmıştır. Anlaşma 20 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Siba Gaz Sahası Geliştirme Projesi Siba Sahasında KEC (operatör,%60) ve TPAO (%40) şirketlerinden oluşan konsorsiyum ihaleyi kazanmıştır. Siba Sahasında öngörülen yerinde gaz miktarı 1 tcf dir. Sahanın geliştirilmesine yönelik yatırım ve işletme giderleri yaklaşık 1,2 milyar ABD Doları olarak öngörülmektedir. Mansuriya Gaz Sahası Geliştirme Projesi Mansuriya Sahasına TPAO nun operatörlüğünde (%50), KEC (%30), KOGAS (%20) konsorsiyumu ile teklif verilmiş olup, ihale kazanılmıştır. Mansuriya Sahasında öngörülen yerinde gaz miktarı 2,6 tcf dir. Sahanın geliştirilmesine yönelik yatırım ve işletme giderlerinin yaklaşık 2,7 milyar ABD Doları olması öngörülmektedir. Mansuriya ve Siba Gaz Sahaları Geliştirme Üretim Servis Anlaşması 15 Kasım 2010 tarihinde paraflanmıştır. Diğer Ülkeler TPAO, söz konusu faaliyetlere ek olarak, zengin hidrokarbon rezervlerine sahip olan Rusya Federasyonu, Endonezya, Sudan ve Yemen gibi ülkelerin yanı sıra, Kuzey Afrika ve Güney Amerika da da yoğun iş geliştirme faaliyetlerinde bulunulmaktadır. 32 TPAO 2010 TPAO 2010 33

TEKNOLOJ VE SERV S H ZMETLER Hidrokarbon aramacılığındaki risk faktörünü minimize etmek ve daha isabetli yorum yaparak, keşif başarı oranını yükseltmek amacıyla sismik yorumda etkin ve entegre çalışmayı sağlamak için 2005 yılı Mayıs ayından bu yana 3 Boyutlu Görüntüleme ve Yorum Merkezi kullanılmaktadır. Arama faaliyetlerinde kullanılan verilere kolay ulaşım, paylaşım ve verinin korunması amacıyla Veri Bankası kurulmasına ilişkin çalışmalar başlatılmış olup, Saha Jeolojisi Ekiplerimizin GPS ve tablet PC ile donatılarak daha verimli ve etkin çalışmaları amaçlanmıştır. Derin Deniz Sondajı Teknolojisi TPAO, son yıllarda denizlerimizdeki arama faaliyetlerini yoğunlaştırarak, Karadeniz deki sondaj faaliyetlerini sürdürmektedir. Ortaklığımızın, bp ile ortak yürüttüğü Doğu Karadeniz arama çalışmaları çerçevesinde, Türkiye nin ilk derin deniz sondajı (Hopa-X1) 2006 yılında tamamlamış olup, bu çalışmasında TPAO, derin deniz sondaj teknolojisi ile ilgili ilk deneyimini kazanmıştır. Ayrıca, PETROBRAS ortaklığında Sinop açıklarına getirilen Leiv Eiriksson sondaj platformu ile Batı Karadeniz de derin deniz sondajı çalışmaları tamamlanmış olup, Karadeniz in hidrokarbon potansiyelinin araştırılması, yeni çalışmaların önünün açılması ve elde edilen bilgilerin bölgesel ölçekte değerlendirilmesi için gerekli gayret gösterilmektedir. Sondaj Kulelerinin Modernizasyonu Ortaklığımızın sondaj faaliyetleri ile ilgili olarak yeni kule alımları ve mevcut kulelerin yenilenmesiyle ilgili çalışmalara hız verilmiştir. Batman Bölge Müdürlüğünde sondaj faaliyetlerinde kullanılmak üzere bir adet 1.500 HP elektrikli kule National Oilwell Varco (NOV) firmasına sipariş edilmiş ve 2010 yılı içerisinde Ortaklığımızca teslim alınmıştır. Bu kule, NOV Firmasının Ideal Rig modeli olup, güvenli, montajı kolay, yeni nesil alternatif akımla (AC) çalışan bir elektrikli kuledir. Üretim Sahalarını Geliştirme Teknolojisi Devamlı güncellenen dijital veri tabanı ve farklı disiplinler tarafından ortak kullanılabilen modern bilgisayar programları ve sahalarda kurulan hızlı iletişim ağı sayesinde petrol ve doğal gaz sahaları aktif bir şekilde takip edilebilmektedir. Kullanılan rezervuar modelleme ve simülasyon programı ile sahaların rezervuar modellemeleri yapılmaktadır. Bu kapsamda, sahaya ait gözeneklilik, geçirgenlik gibi petrofiziksel TPAO, dünya petrol sektöründe uygulanan en son teknolojileri kullanmak suretiyle, sektörde yaşanan rekabet ortamına uygun olarak stratejisini geliştirmekte, faaliyetlerini etkin, verimli, düşük maliyetli ve zamandan tasarruf sağlayarak yürütmektedir. Gelişen çağdaş teknolojinin, Ortaklığımıza kazandırılması kapsamında; mevcut sismik ekiplerden birisinde var olan 240 aktif kanal kapasiteli 2B sismik veri toplama sistemi yeniden dizayn edilerek, 1.440 aktif kanallı 3B sismik veri toplama sistemine dönüştürülmüştür. Bu sayede, kilometrekareye düşen atış sayısında azalma, maliyetlerde düşüş ve zamandan tasarruf sağlanmıştır. Arama faaliyetlerimizdeki artışa paralel olarak sismik ekiplerde kapasite artırımlarına ve ayrıca Sismik Veri İşlem Merkezinde de kapasite büyütme ve teknoloji yenilenmesine gidilerek, veri işlem kapasitesinde artış sağlanmıştır. TPAO derin deniz faaliyetleri kapsamında; 2010 yılında PETROBRAS-EXXONMOBIL ortaklığında Sinop-1, CHEVRON ortaklığında Yassıhöyük-1 kuyularının sondajlarını tamamlamış olup, 2011 yılının başlarında kendi imkanlarımız ile açılan Sürmene-1 kuyusunda ise çalışmalara devam edilmektedir. Sürmene-1 kuyusundan elde edilen petrol bulgusu, Karadeniz in hidrokarbon potansiyelini ortaya çıkarmak adına önemli bir mihenk taşıdır. Ortaklığımız operatörlüğünde, uluslararası standartlarda kazılan kuyular için 45 in üzerinde servis şirketiyle çalışılmıştır. Ortaklığımız bünyesinde gerek kuyu planlama ve kontrat hazırlama, gerekse yönetim alanını yürütecek bir ekip oluşturulmuş ve bu ekip servis şirketleri ve danışman şirketi çalışanlarıyla birebir çalışmalarını sürdürmüştür. 34 TPAO 2010 TPAO 2010 35

özellikler ve üretim ile birlikte değişen rezervuar içindeki basınç ve mayi dağılımı belirlenebilmekte; böylelikle rezervuarın iyi bir şekilde sağılıp sağılamadığı anlaşılabilmektedir. Aynı zamanda, simülatörler ile rezervuar için değişik üretim senaryoları oluşturularak, rezervuardan maksimum kurtarımın hangi senaryo ile elde edilebileceği belirlenebilmektedir. Rezervuar ve kuyu analizi veri tabanı programı ile hem sahanın hem de sahadaki her bir kuyunun üretim performansı kuyunun faaliyete geçmesinden itibaren gözlenmekte, kuyu kesiti, logları, operasyonları ile performansı aynı anda görülebilmektedir. Ayrıca, Decline Curve Analysis yapılarak, hem kuyunun, hem de tüm sahanın ileriye yönelik üretim tahminleri yapılabilmektedir. Yeni açılan kuyularda yapılan kuyu testleri, gelişmiş bilgisayar programları ile değerlendirilerek saha/ kuyu, üretim/rezerv tahmini yapılabilmektedir. Kuyu loglarından elde edilen etken gözeneklilik, su doymuşluğu gibi rezervuar parametreleri, rezerv hesaplamalarında çok büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, kuyulara ait mevcut log verileri dijital ortamlara aktarılarak gelişmiş software programları kullanılmak suretiyle proses edilerek gerekli parametreler elde edilmektedir. Tüm bu teknolojik ve bilimsel gelişmeler kullanılarak yapılan çalışmalar sonucunda, yeni üretim kuyularının lokasyon tespiti, yeni üretim zonlarının belirlenmesi, mevcut kuyuların performanslarını iyileştirmek için uygun uyarma metodlarının tespiti, gerekiyorsa sahada ikincil üretim metodlarından uygun olanının belirlenmesi ve saha üretimi değerlendirilmesi daha kolay yapılabilmektedir. AR-GE Teknolojileri TPAO, teknolojideki hızlı gelişimi takip edebilme ve kazanma amacıyla, arama, sondaj, kuyu tamamlama, üretim ve araştırma merkezindeki teknoloji yatırımlarına büyük ölçüde ağırlık vermiştir. Araştırma Merkezi teknolojide kazandığı bu donanım gücünü bilgi birikimi ile birleştirerek, petrol arama ve üretim faaliyetlerinde laboratuvar destekli AR-GE projelerine yansıtmaktadır. Araştırma Merkezinin Teknolojileri İzotop Jeokimyası, Dijital Karot Görüntü Analizleri, Kaynak Kaya Kinetik Parametrelerinin Tayini, Yüzeyden Prospeksiyon Belirleme Tekniği, Toprak Gazı Analizleri, Düşük Vakumlu Elektron Mikroskobu, Karot Gama Ray Logu, Otomatik İnce Kesit Cihazı, Rezervuar Şartlarında Katı Madde Faz Davranışının Belirlenmesi, Arayüzey Gerilimi ve Değme Açısı Ölçümü, Laboratuvar Koşullarında Karot Öteleme Test Sistemi, Benzinde Oksijenli Bileşikler, Biyodizelde Yağ Asitleri Tayini için Gaz Kromotograf Kullanımı, Motorinde ve Çevre Örneklerinde Poli Aromatik Hidrokarbonların (PAH) Tayini için Yüksek Basınç Sıvı Kromotograf Kullanımı, Bilgisayar Destekli Çamur-Çimento Test Sistemleri, Arazide ve Kuyubaşında Mobil Laboratuvarı, Motorinde Oksidasyon Kararlılığı Tayini, ICP-MS Cihazı, FTIR Cihazı, Toplam Tortu Cihazı, Mevcut Gom Tayin Cihazı, Mikro Karbon Kalıntısı Tayin Cihazı, Yağlama Özelliği Tayin Cihazı. Jeofizik Metodlarla Veri Toplama Sismik Veri Toplama Ortaklığımızın Jeofizik Operasyonlar Müdürlüğü bünyesinde bulunan 3 adet sismik ekip ile Sismik Veri Toplama çalışmaları yürütülmektedir. Sismik-1 ekibimiz enerji kaynağı olarak Vibroseis yöntemini kullanmakta olup, GPS sistemine sahip 5 adet M26 HD/623 B P tipi vibratöre sahiptir. Sismik-1 ekibimizde Sercel-428 XL kayıt ekipmanı kullanılmakta olup, genellikle 3 boyutlu sismik çalışmalarında kullanılan toplam 2.500 kanal ve yedek ekipmanları ile birlikte 12 alıcı hattı, 120 alıcı kanalı olmak üzere aktif 1.440 kanal 3B sismik veri toplama kapasitesine sahiptir. Sismik-2 ekibimiz ise enerji kaynağı olarak Dinamit kullanmaktadır. Enerji kaynağının yerleştirilmesinde 14 adet Iveco 6x6 sondaj kamyonu kullanılmaktadır. Sismik-2 ekibimizde kayıt cihazı olarak Sercel-408 UL sistemi kullanılmakta olup, ekibimiz 2 boyutlu sismik veri toplamanın yanında, toplam 2.300 kanal ve yedek ekipmanlarıyla birlikte 12 alıcı hattı, 120 alıcı kanalı olmak üzere aktif 1.440 kanal 3B sismik veri toplama kapasitesine sahiptir. Sismik-3 ekibimiz ise enerji kaynağı olarak Vibroseis yöntemini kullanmakta olup, GPS sistemine sahip 5 adet NOMAD 65 tipi vibratöre sahiptir. Sismik-3 ekibimizde Sercel-428 XL kayıt ekipmanı kullanılmakta olup, genellikle 3 boyutlu sismik çalışmalarında kullanılan toplam 2.500 kanal ve yedek ekipmanları ile birlikte 12 alıcı hattı 120 alıcı kanalı olmak üzere aktif 1.440 kanal 3B sismik veri toplama kapasitesine sahiptir. Topoğrafya ekipmanları olarak tüm sismik ekiplerimizde, Leica GPS System 1.200 kullanılmakta olup, EGHAS yazılımı ile gerekli kalite kontrol ve ön planlama işlemleri yapılmakta, tüm ara safhalarda Kalite Kontrol prosedürleri uygulanmaktadır. Ayrıca, Sismik Veri Toplama Hizmetleri kapsamında; Sismik Saha Dizaynı, Topografik Kontrol, Kayıt Kontrol ve Statik Hesabı çalışmaları da yapılmaktadır. 36 TPAO 2010 TPAO 2010 37