DENİM YÜZEYLERDEN ÜRETİLEN BAYAN PANTOLONUNDA YÜZEY ESNEME KABİLİYETİ OLAN KUMAŞ YAPILARININ MODEL VE KALIP TASARIMINA ETKİLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GİYİM ENDÜSTRİSİ VE GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİMDALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DENİM YÜZEYLERDEN ÜRETİLEN BAYAN PANTOLONUNDA YÜZEY ESNEME KABİLİYETİ OLAN KUMAŞ YAPILARININ MODEL VE KALIP TASARIMINA ETKİLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Zeyneb FİLİZ ÇAKMAK Tez Danışmanı Doç. Dr. Şule ÇİVİTCİ ANKARA 2008

ii JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAYI Zeyneb FİLİZ ÇAKMAK ın Denim Yüzeylerden Üretilen Bayan Pantolonunda, Yüzey Esneme Kabiliyeti Olan Kumaş Yapılarının, Model ve Kalıp Tasarımına Etkileri başlıklı yüksek lisans tezi, jürimiz tarafından Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitim Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. Üye : Üye : Üye :

iii ÖNSÖZ Denim yüzeyler uzun yıllardan beri üretilmekte olup sürekli moda olmayı başarmış nadir kumaş tiplerinden biridir. Denim kumaşı, her ne kadar küreselleşmiş bir kumaş olsa da iki asrı aşkın tarihi ile hayatımızın vazgeçilmez sembolü durumundadır. Bu düşünceden yola çıkılarak hazırlanan bu araştırmada, denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, yüzey esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının, model ve kalıp tasarımına etkileri incelenerek değerlendirilmiş ve çeşitli öneriler sunulmuştur. Yüksek lisans eğitimimde eğitici ve öğretici bilgilerinden istifade ettiğim, manevi desteğini her zaman yanımda hissettiğim, öğreti ve tecrübeleriyle bana her zaman kılavuz olan değerli hocam ve tez danışmanım sayın Doç. Dr. Şule ÇİVİTCİ ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Yapılan bu araştırmanın, uygulama sürecinin gerçekleştirildiği, Galax-i Tekstil Tic. Ltd. Şti ne ve özellikle firma yöneticilerinden destek ve bilgilerini esirgemeyen hocam Gülşen SERDAR a, tüm yaşantım boyunca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen ve daima yanımda olan muhterem babam, annem, kardeşim ve eşim Yusuf ÇAKMAK a ve teknik resim bölümünde desteğini aldığım, Yakub SAYGILI ya teşekkürlerimi sunar, bu çalışmanın tüm ilgililere faydalı olmasını temenni ederim. Zeyneb FİLİZ ÇAKMAK

iv ÖZET Hazır giyim üretiminin temel hammaddesi olan kumaştaki yapısal farklılıklar herhangi bir giysinin model ve kalıp tasarımlarını etkilemektedir. Sanatsal ve endüstriyel açıdan model tasarımları giysinin bütünlüğünü ve fonksiyonelliğini arttırma çabaları üzerine eğilim göstermektedir. Bu araştırmada, hazır giyim sektöründe denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, yüzey esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının, model ve kalıp tasarımına olan etkileri incelenmiştir. Araştırmanın evrenini denim, pamuklu, yıkamalı ve elastikiyet kabiliyeti olan kumaşlar oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise evreni sağlıklı olarak temsil etmesi açısından elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeyler arasından günün trendlerine uygun olarak seçilen 6 farklı elastikiyet kabiliyetine sahip kumaş oluşturmaktadır. Bu araştırmada, deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırma kapsamında, baz alınan pantolon kalıbı, belirlenen kumaşlardan üretilmiş ve yıkama işlemine tabii tutularak değerlendirme ölçeği ile değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda, kalıp üzerinde gerekli düzeltmeler yapılarak 6 farklı kumaş içerisinden en çok değişim gösteren denim yüzey seçilmiştir. Düzeltilen pantolon kalıbı tekrar seçilen denim yüzeyden dikilerek, yıkama işlemine tabii tutulmuş ve değerlendirilmiştir. Bu araştırma sonucunda, farklı elastikiyet oranlarına sahip denim yüzeylerin üretim ve yıkama sonrası farklıklar gösterdiği, yıkama sonrası vücudun belli bölümlerinde, uygulanan kalıbın, kumaşın elastikiyet oranına göre form aldığı, belli bölümlerinin ise formu koruyamadığı, pamuk yüzdesi en fazla olan denim yüzeylerin yıkama sonrası boyda çok çektiği, kompozisyonları aynı yapıları farklı olan denim yüzeylerin yıkama sonrası farklı özellikler kazandığı tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonuçlar doğrultusunda, düzeltilen kalıp ile yapılan üretim ve yıkama sonrası istenilen sonuçlara ulaşılmıştır. Bu doğrultuda, elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzey pantolon kalıp tasarımı için öneriler getirilmiştir.

v ABSTRACT Structural differences on cloth which is the raw material of ready- made production affect the model and modelled forms of any clothing. With artistic and industrial aspect,model designs tend on increasing effort of wholeness of clothing and functionality. İn this research, model and modelled form designs of surface elasticity capability of cloth structures on lady trousers which are produced with denim surface in ready-made sector have been studied. Denim, washable cotton cloth and clothes with elasticity capability form the area of the research. Six different elasticity clothes form the research sample. they were chosen amongst the ones which have elasticitiy speciality which are suitable to daily trends. Experimental method has been used in this research, in the research scope, trousers modelled form which has been taken as an example, has been produced with determined clothes and washed and evaluated wıth appraise measure with the direction of findings we have at the end of the evaluation, necessary correction has been made on modelled form and denim surface which have changed most have been chosen, by sewing corrected trousers modelled form on denim surface, it has been washed and tested. By the end of this research, it has been can firmed that denim surfaces, which have different elasticitiy rates show differences after production and washing, practiced modelled form on some parts of body has farmed with the elsticitiy rate, certain parts hasn t kept form, denim surfaces which have the most cotton rate shrank lengthwise, denim surfaces which have the same compositions but differnt structures have had different specialities. With the direction of the results we have, desired results have been reached by the productions of corrected modelled form and desired results after washing. on this direction, suggestions have been affered for denim surfaced trousers modelled form which have elasticity capabilitiy.

vi İÇİNDEKİLER Sayfa JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI... i ÖNSÖZ... iii ÖZET... v ABSTRACT... vii İÇİNDEKİLER... viii TABLOLAR LİSTESİ... xi ŞEKİLLER LİSTESİ... xv 1. GİRİŞ... 1 1.1. Problem... 3 1.2. Araştırmanın Amacı... 3 1.3. Araştırmanın Önemi... 4 1.4. Sayıltılar... 5 1.5. Sınırlılıklar... 5 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 2.1. Kavramsal Çerçeve... 6 2.1.1. Giysi Tasarımı... 6 2.1.2. Kumaşların Yapısal Özellikleri... 7 2.1.2.1. Kumaş Yapılarının Model Tasarımına Etkileri... 8 2.1.2.2. Kumaş Yapılarının Kalıp Tasarımına Etkileri... 9 2.1.2.3. Lycralı Kumaşların Yapısal ve Kullanım Özellikleri... 10 2.1.3. Denim Yüzeyler ve Özellikleri... 11 2.1.3.2. Terbiye İşlemleri... 12 2.1.3.3. Denim Kumaşlar ve Tarihçesi... 13 2.1.3.4. Jean nin Türkiye deki Yeri ve Önemi... 14 2.1.4. Kot Pantolonun Bayan Giyimindeki Yeri ve Önemi... 15 2.2. İlgili Araştırmalar... 15

vii 3. YÖNTEM... 20 3.1. Araştırmanın Modeli... 20 3.2. Evren ve Örneklem... 20 3.3. Verilerin Toplanması... 21 3.4. Verilerin Analizi... 24 3.5. Temel Pantolon İşlem Basamakları... 30 4. BULGULAR VE YORUMLAR... 38 4.1. Araştırmada Üretilen Pantolonlara Ait Bulgular ve Değerlendirmeler... 39 4.1.1. 01 Supersonic in Kriterlere Göre Değerlendirilmesi... 39 4.1.2. 02 Kelly nin Kriterlere Göre Değerlendirilmesi... 44 4.1.3. 03 Caddo nun Kriterlere Göre Değerlendirilmesi... 49 4.1.4. 04 Cross un Kriterlere Göre Değerlendirilmesi... 54 4.1.5. 05 Bsv nin Kriterlere Göre Değerlendirilmesi... 59 4.1.6. 06 Avon nun Kriterlere Göre Değerlendirilmesi... 64 4.1.7. Değerlendirme Sonrası Caddo Üzerinde Yapılan Değişiklikler 70 5. SONUÇ ve ÖNERİLER... 76 5.1. Sonuç... 76 5.2. Öneriler... 79 KAYNAKÇA... 81 EKLER... 85 Ek 1: Pantolon Değerlendirme Ölçeği... 86

viii TABLOLAR LİSTESİ Tablo no Sayfa 1. Kumaş Lif Oranları Tablosu......21 2. Pantolon Ölçü Tablosu....32 3. Pantolon Ürün Ölçü Kontrol Listesi.... 38 4. 01 Süpersonic Ürün Değerlendirme Sonuçları......42 5. 02 Kelly Ürün Değerlendirme Sonuçları....47 6. 03 Caddo Ürün Değerlendirme Sonuçları...52 7. 04 Cross Ürün Değerlendirme Sonuçları....57 8. 05 Bsv Ürün Değerlendirme Sonuçları...62 9. 06 Avon Ürün Değerlendirme Sonuçları...67 10. Tüm Yüzeylerin Uygun Olmayan Kriterlerinin Değerlendirmesi...69 11. 03 Caddo II Ürün Değerlendirme Sonuçları.....74

ix ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil No Sayfa No 1. Araştırma İçin Tasarlanan Pantolon Modeli... 26 2. Pantolon Grafik Çizim... 27 3. Biçim Tanımlama... 28 4. Araştırma İçin Hazırlanan Pantolon Temel Çizim... 29 5. Tasarımcı Tarafından Oluşturulan Baz Kalıp... 33 6. Temel Pantolon Kalıbı ile Tasarımcı Tarafından Değiştirilen Kalıp... 34 7. Tasarımcı Tarafından Lycra Payı Hesaplamada Baz Alınan Değerler... 36 8. Tasarımcı Tarafından Kalıba Uygulanan Jean Modeli... 37 9. 01 Supersonic Kumaş Örneği... 39 10. 01 Supersonic, İçin hesaplanan % 4 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi... 40 11. 01 Süpersonic Ürün... 41 12. 02 Kelly Kumaş Örneği... 44 13. 02 Kelly, İçin hesaplanan % 4 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi... 45 14. 02 Kelly Ürün... 46 15. 03 Caddo Kumaş Örneği... 49 16. 03 Caddo İçin hesaplanan % 1 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi... 50 17. 03 Caddo Ürün... 51 18. 04 Cross Kumaş Örneği... 54 19. 04 Cross İçin hesaplanan %3 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi... 55 20. 04 Cross Ürün... 56 21. 05 Bsv Kumaş Örneği... 59

x 22. 05 Bsv İçin hesaplanan % 4 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi... 60 23. 05 Bsv Ürün... 61 24. 06 Avon Kumaş Örneği... 64 25. 06 Avon İçin Hesaplanan %2 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi... 65 26. 06 Avon Ürün... 66 27. 03 Değerlendirme sonrası Caddo II Üzerinde Kalıp Değişikliği... 72 28. 03 Caddo II Ürün... 73

1 1. GİRİŞ Hazır giyim sanayi rekabet ortamının en yoğun yaşandığı üretim sektörlerinden biridir. Günümüzde teknolojinin ve modanın sürekli değişimi, farklı yapılardaki ürünlerin piyasaya sunulmasıyla, tüketici daha bilinçli davranmakta ve giyim seçiminde bazı kriterleri tercih sebebi olarak kullanmaktadır. Moda; insanları çılgıncasına tüketici yapma eylemine yöneltirken; aynı zamanda Tüketici Haklarını Koruma Dernekleri gibi kuruluşlar ise, tüketiciyi bilinçlendirme, kalite parametreleri sunma ve daha seçici davranmaya yöneltmektedir. Yine bu kuruluşlar üreticiyi ürününü daha kolay tanımlayabilmesi ve kolay pazarlayabilmesi için bazı kalite normlarına ve standartlarına uymaya zorlamaktadır. Çünkü insan artık sürekli değişen moda ile giyinmektedir (Tuğay, 1989; 68). Rekabetin en acımasız yaşandığı giyim sektörü kendi giyim stilini ve tercihini belirlemiş tüketiciye dahi ulaşmanın yolunu aramakta ve onu sürekli satın almaya zorlamaktadır. Bununla birlikte, gardrobunun modanın büyüleyici atmosferine kapatmış bir tüketiciye yeni ürün sunmanın tek koşulu ise; yeni karışımlar, yeni lifler ve yeni görüntüleriyle cazibesini gösteren kumaşlar olduğu ve bu kriterlerin en önemli desteği de, kişinin kendini içinde rahat hissettiği bir kalıp konstrüksiyonundan aldığı görüşü yaygındır (Bilek, 1994; 70). Bugün geçmişi yeniden sentezleyerek günümüze getiren modada stiller, imajlar, siluetler, yeniden yorumlanarak sunulurken, gerçek yeniliklerin ve değişimlerin kumaşlar da yaşandığı görülmektedir. Örneğin, moda 60 yılları yeniden yorumlarken, 90 lı yılların kumaşlarını kullanmaktadır. Kumaşlardaki teknolojik değişimlerin modanın en önemli vurgusu olduğu gözlenmektedir. Kumaşların karışımları, ağırlıkları, dökümlülükleri, sertlik ya da yumuşaklıkları veya esneme yetenekleri model tasarımcısına yön vermekte ve giysiler kumaşlarıyla biçim

2 almaktadır. Böylece giysi, tasarımcının kumaşa dokunmasıyla birlikte yeniden yorumlanmaktadır. Bu kriterler dâhilinde hazır giysi üretimcisi ve tasarımcısı açısından değişen sezonlarda, değiştirerek sunacağı en önemli faktörün kumaş olduğu görülmektedir (Serdar, 1998; 2). Günümüz şartlarında bayan hazır giyim üreticileri ve tasarımcıları için doğru kumaş seçme işlemi çok önem taşımaktadır. Kumaşların yuvarlak hatlar taşıyan kadın vücudunda form ve biçim alma yeteneğinin ölçülmesi gerekmektedir. Özellikle, giyim tasarımcılarının objektif yöntemler deneyerek ya da test ederek kumaş ölçümünü yapabilmesi mümkün görülmemektedir. Öyle denilebilir ki hazır giyim sektöründe hazır giyim tasarımcısı, ipliğin ve kumaşın tasarımından sonra devreye girmekte, ancak üretilmiş kumaşlar arasından seçim yapabilmektir. Hazır giyim üretimcilerinin kalıp tasarımcıları, çok önemli bir görevi üstlenmekte ve sezon için belirlenen kumaşın modele uygun yorumunu ve kalıp konstrüksiyonunu gerçekleştirmektir. Bu araştırmada, hazır giyim sektöründe denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, yüzey esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının, model ve kalıp tasarımına olan etkileri incelenmiştir.

3 1.1. Problem Denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, yüzey esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının, model ve kalıp tasarımına etkileri nelerdir? Araştırma kapsamında araştırılan alt problemler; 1. Denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda yüzey esneme özelliğindeki oranlar model açısından fark yaratmakta mıdır? 2. Denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda yüzey esneme özelliğindeki oranlar kalıp tasarımı açısından fark yaratmakta mıdır? 3. Yıkama işlemi denim yüzeyleri etkilemekte midir? 4. Elastikiyet kabiliyeti olan yüzeylerde, elastan oranına göre kalıp üzerinde değişiklik yapmak gerekmekte midir? 1.2. Araştırmanın Amacı Moda sektöründe, performans ve beceriklilik giderek daha önemli hale gelmektedir. Müşteriler, özellikle esnek kumaşlar gibi yüksek performanslı lif ve kumaşları, ileri teknoloji ile üretilmiş kumaşları kullanmaya başlamışlar ve bunları adları ile ister olmuşlardır. Polyester ve pamuklular ister tamamı bu liflerden olsun, isterse de karışımında % 50 den fazlası bulunsun, hala en yaygın kullanılan liflerdir (Çivitci, 2004; 84). Bu araştırmanın amacı, hazır giyim sektöründe önemli bir paya sahip olan denim kumaştan üretilen (kot pantolon) özellikle farklı esneme kabiliyetine sahip olan pamuklu kumaşlara uygulanacak olan pantolon kalıbının model ve kalıp tasarım sürecindeki etkilerini belirlemektir. Araştırma, Bayan kot pantolonunda yıkamalı, pamuklu ve elastikiyet özelliği bulunan kumaş yapılarının model ve kalıp tasarımı üzerine ne derece etkili olduğu problemine ve bu probleme bağlı belirtilen alt problemlere cevap arayacaktır.

4 1.3. Araştırmanın Önemi Günümüzde teknolojinin ve modanın sürekli değişimi, farklı yapılardaki üretimin piyasaya sunulmasıyla, tüketici daha bilinçli davranmakta ve giyim seçiminde bazı kriterleri tercih sebebi olarak kullanmaktadır. Bugünün aktif ve hızlı yaşamı erkekte olduğu kadar kadın için de, pantolonun vazgeçilmez bir giysi olmasına neden olmuştur. Pijama pantolon kesimi ile başlayan kadın pantolonu modası, moda trendlerinin yön değiştirmesine bağlı olarak çok çeşitli model seçenekleri ile zaman, mekân ve durum gözetmeksizin kadınların ilgisini çekmeyi başarmıştır. Son yıllarda, etekten çok pantolon giyen kadınların sayısında büyük bir artış gözlenmektedir. Artık günün her saatinde ve her amaçla pantolon giyebilen kadınların çalışma hayatı içerisinde ağırlıkla yer almaları nedeniyle giyimde kullanışlılık ve pratiklik ihtiyacının ön plana çıkması bu giysinin popülaritesini arttırmıştır (Zık, 2002; 15). Hazır giyim üretiminin temel hammaddesi olan kumaştaki yapısal farklılıklar herhangi bir giysinin model ve kalıp tasarımlarını etkilemektedir. Sanatsal ve endüstriyel açıdan model tasarımları giysinin bütünlüğünü ve fonksiyonelliğini arttırma çabaları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Teknolojinin ve modanın sürekli değişimi, farklı yapılardaki ürünlerin piyasaya sunulmasıyla birlikte, bilinçlenen tüketicilerde giysi satın alma davranışlarında yeni eğilimler oluşturmaktadır. Eğilimlerin giysinin tasarımı, kumaşı, dikiş kalitesi, anatomik yapıya uygunluğu ve fiyatı ile ilgili parametreler, olduğu gözlenmiştir. Bu parametreler hazır giyim üreticilerini ve giyim tasarımcılarını yönlendirmiş ve tüketicinin eğilimlerini dikkate almak zorunda bırakmıştır. Tüketiciye ulaşmanın tek yolunun ise doğru model, doğru kumaş ve doğru kalıp konstrüksiyonu olduğu belirlenmiştir (Yazıcıoğlu, 1993; 149).

5 Bu çalışmada, kumaş yapılarının bayan kot pantolonunda model ve kalıp tasarımlarına etkileri incelenmiştir. Sektörün giderek büyüyen ve önem kazanan bayan denim kumaş pantolonlarının elastikiyet özelliğiyle beraber model ve kalıp tasarımı üzerine olan etkileri araştırılmış ve üretim için çeşitli öneriler sunulmuştur. 1.4. Sayıltılar Araştırma, pamuklu, yıkamalı, elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeyler ile bu yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, model ve kalıp tasarımına olan etkilerinin neden ve sonuçlarını incelemektedir. Araştırma kapsamındaki sayıltılar aşağıda verilmiştir. 1. Araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturmak amacıyla taranan kaynaklar güvenilir ve yeterli bilgi vermektedir. 2. Araştırmada kullanılan kumaşlara ait kompozisyonlar üretici firmalardan elde edilmiş olup güvenilir ve yeterli bilgi vermektedir. 1.5. Sınırlılıklar Bu araştırma, pamuklu, yıkamalı, elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeyler ile bu yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, model ve kalıp tasarımına olan etkilerinin neden ve sonuçlarını kapsamaktadır. Araştırma aşağıdaki maddeler ile sınırlandırılmıştır. 1. Araştırma, elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeyler arasından günün trendlerine uygun seçilen 6 farklı elastikiyet kabiliyetine sahip kumaşlar ile sınırlandırılmıştır. 2. Araştırma, günün trendlerine uygun olarak seçilen bir pantolon modeli ile sınırlandırılmıştır.

6 3. Araştırma, denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda, yüzey esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının, model ve kalıp tasarımına olan etkileri ile sınırlandırılmıştır. 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE LİTERATÜR ÖZETİ 2.1. Kavramsal Çerçeve 2.1.1. Giysi Tasarımı Giysi tasarımı, bir konu doğrultusunda, tüketicinin ekonomik ve sosyal yapısına uygun giysileri, bir dizi araştırma ve geliştirme çabalarıyla, iki ve üç boyutlu yorumlama şeklinde tanımlanabilir. Model çizimleri ve bunların kalıba dönüştürülmesi ile iki boyutlu, kalıpların kumaşa uygulanıp deneme ve dikme çalışmaları ile üç boyutlu yapılan tasarım, özgün modellerin ortaya çıkmasına olanak vermesi bakımından da önemli görülmektedir (Tansoy,Vural 1994; 36). Giysi tasarımında etkili olan en önemli faktörlerden biriside kullanılacak kumaşın yapısal özellikleridir. Bir giysinin tasarımını yapabilmek için her şeyden önce kullanılacak kumaşı çeşitli yönleriyle tanımak gerekir. Bugün tekstil endüstrisi çok geniş alanlara yayılmış olup giysiliklerden yer döşemeliklerine ve endüstriyel keçelere kadar çeşitli türden ürünler elde edilmektedir. Bu nedenle kumaş dökümlülüğü, inceliği, kalınlığı, büküm, eğim vb, özelliklerini dikkate alınarak tasarım yapılması, üretimin diğer aşamalarında özellikle kalıp elde etmede önemli olacaktır (Serdar, 1998; 5). Giysi tasarımı, tüketim sezonu başlamadan bir yıl önce kumaş tasarımı ile başlar. Giyimde model olan giysileri zamanında satışa sunabilmek için, model

7 eğilimlerinin en az bir yıl önceden öğrenilerek, giysilerin tasarlanması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Zamanında ve özgün yapılmış giysi tasarımı işletmenin iç ve dış pazarda benimsenmesini sağlayacak çok önemli bir unsurdur. Herhangi bir konfeksiyon ürününün tüketicisine ulaşana kadar bir takım tasarım ve üretim süreçlerinden geçtiği görülmektedir. Örneğin; İpliğin tasarımı Kumaşın tasarımı Modelin tasarımı Kalıbın tasarımı Üretim tasarımı gibi süreçlerdir (Serdar, 1998; 6). Bir hazır giyim tasarımcısının hammaddesi ve tasarım başlangıcını kumaş oluşturmaktadır. Bir giysi tasarımcısı kumaşını belirlerken birçok faktörü bilmek zorundadır. Tasarımcı, kumaşa uygun modeli tasarlamayı kalıbın kumaşa olan etkilerini ve atölyede giysi üretebilecek teknolojinin uygunluğunu kaliteli bir ürün ortaya çıkarmak için bilmelidir. 2.1.2. Kumaşların Yapısal Özellikleri Kumaş; tekstil liflerinin düzgün bir yüzey ve değişmez kalınlıkta ince bir doku oluşturacak biçimde bir araya getirilmesiyle elde edilen her tür yapıya denilmektedir (Başer, 1983; 1). Kumaşı tanımlarken yapılarına göre sınıflandırılmalıdır. Kumaşın yapısı kumaşın dış görünümünü büyük ölçüde etkiler. Ayrıca kumaşın elde edilme yöntemleri arasındaki farklılıklar kumaş yapılarını da etkiler. Kumaşlar yapılarına göre;

8 Dokunmamış kumaşlar Örme kumaşlar ve Dokuma kumaşlar olarak üç sınıfa ayrılmaktadır. Bazı kumaşlar ise bu üç temel yöntemden ikisinin bileşimi olarak iki aşamada elde edilmektedir (Başer, 1983; 2). Giysi tasarımında, gerek çeşitlilik yönünden, gerekse kullanma alanı ve toplam kumaş üretimindeki payı açısından en geniş kumaş sınıfını dokuma kumaşlar oluşturmaktadır. Bir kumaşın yapısal özellikleri aynı zamanda kumaşın performansı ile de ilgilidir. Örneğin; Dolgunluk ve yumuşaklık Lif özelliği Atkı ve çözgü sıklığı Eğilme dayanımı m² ağırlığı Mukavemeti vb, kumaştan alınacak verimi büyük ölçüde etkilemektedir. Bu özelliklere optimum derecede sahip olan kumaşlar ise genellikle en uygun dökümü sağlayan, giysi türünün özelliğine göre üretime elverişli, ürün haline gelirken ve kullanım süresince özelliklerini koruyan kumaşlardır (Üstün, 1996; 6). 2.1.2.1. Kumaş Yapılarının Model Tasarımına Etkileri Tasarımcının kurnaşa dokunmasıyla birlikte, dokunma ve zihinsel duyumlarını kullanarak kumaşın kullanım amacına uygun bir giysi biçimi tasarlaması gerekmektedir (Yanmaz, 1995; 75). Örneğin; günümüzde oldukça moda olan elastomer kumaşlardan bol, geniş ya da godeli giysi tasarımları kumaşın amacına ters düşecektir. Çünkü lcvralı kumaşların üretilme amacı, bireyin vücut hatlarını vurgulaması ve giysinin bireyin

9 hareketleri doğrultusunda esnemesidir. Yine coton kumaştan drapeli bir gömlek tasarımının, kumaşın kullanım amacına uygun olmadığı bilinmektedir. Ayrıca, kışlık ceket üretimine yönelik, blazer kumaştan, pilili veya godeli etek modeli tasarlamak, daha görünmek isteyen tüketicinin ilgisini çekmesini sağlayamayacaktır (Çakır, 1997; 29). Bu bilgiler dâhilinde bir ticari gösteri olan modanın yorumu belli merkezler tarafından empoze edilmekte ve tasarımcılara, trendler konusunda bilgi sunmaktadırlar (Hamzagil, 1997; 27). 2.1.2.2. Kumaş Yapılarının Kalıp Tasarımına Etkileri Kaliteli bir giysi bütünlüğünün oluşturabilmesi için iyi bir model tasarımı, doğru kumaş seçimi ve işçiliği ön plana çıkaracak kalıp konstrüksiyonu gerekmektedir. Malzemelerin giysi haline getirilmesinde, giyimin vücuda ve modele uyumunu sağlayan araca kalıp adı verilir (Çivitci, 2004; 267). Doğru model, doğru kumaş ile başlayan giysinin estetiğini tamamlamada, devreye kalıp tasarım işlemi girmektedir. Herhangi bir giysinin, birey üzerinde form almakta zorlanması, hareket yeteneğinin kısıtlı olması, kup, dizayn ve görünüm açısından yeterli kriterlere sahip bulunmaması, bugünkü piyasa koşullarında satın alınmasını mümkün kılmamaktadır. Bugün oldukça farklı tiplerde liflerin bir araya getirilmesi ile oluşturulan kumaşların üretilmesi, suni elyaflardan olağanüstü yeniliklerin sunulması ile yeni apreleme teknikleri, doku, karışım ve bileşimlerle geliştirilmiş sentetik elyaflar oldukça rağbet görmektedir. Örneğin, lycralı kumaşların üretilmesi ve tüketici tarafından yoğun ilgiyle karşılanması sonucu, bu tipteki kumaşlar, kalıp tasarımında, değişiklikler yapılması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Kumaşların esneme yetenekleri doğrultusunda kalıplar daraltılmaktadır. Ayrıca kumaşların kalınlıkları,

10 giysinin çevre ölçülerini etkilemektedir. Sert ya da gevşek yapıların, giysinin hareket yeteneğini azalttığı gözlenmekte ve kalıpların genişletilmesini gerektirmektedir. 2.1.2.3. Lycralı Kumaşların Yapısal ve Kullanım Özellikleri Teknolojinin baş döndürücü bir hızla ilerlemesinden bütün sanayi dallarında oldugu gibi tekstil de yerini almıstır. Modada şüphesiz bu gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkmış bir olgudur. Polimer teknolojisinin gelişmesi inanılması güç özelliklere sahip lifler üretilmesini sağlamıştır. Çünkü daha önce sadece doğal liflerden yapılan giysiler, günümüzde sentetik olarak üretilen liflerden yapılmaktadır. Sentetik lifler artık öyle ki, hem doğal liflerin özelliklerini birebir taşımakta, hem de olumsuz özelliklerini de modifiye etmektedir. Kaplanmış ve core-spun lycra iplikler; denim kumaşlar ve fitilli kadifelerden ince yün gabardinlere; güçlü kanvas kumaşlardan, ipek kreplere kadar tüm özellikteki geniş dokuma kumaşlara hareket özgürlüğü ve rahatlığı sağlar (Kılıç, 2002; 1). Elastomer liflere Avrupa da Elastan denilmesine karşılık spandex terimi daha yaygın olarak kullanılrnaktadır. Özellikle, Türk tekstil piyasasında ilk elastomer lif olması nedeniyle elastomer ya da spandex yerine Lycra terimi kullanılmaktadır. Üretilen elastomer karışımı kumaşlara da Lycralı kumaş denilmektedir. Giysinin kalıcı deformasyona veya uzamaya maruz kalmadan esnemesinin istendiği kısımları içinde genelde diz ve kalça bölgesi de vardır. Dolayısıyla gündelik pantolonlarda, ısmarlama pantolonlarda, şortlarda ve tulumlarda özellikle atkı yönündeki esneklilik Jeanlar için tercih edilmektedir (Kılıç, 2002; 1). Lycralı kumaşlar, dayanıklı, çok esnek, gizli uzama özelliği, kullanıcıya rahatlık veren, vücuda uyum sağlayan, gerginliğinden kurtulunca mükemmel derecede eski haline dönen yapıya sahiptirler.

11 Lycralı kumaşlar, sık yıkansa bile kullanım özelliklerinden aşınmaya karşı direncinden ve asıl görünümlerinden ödün vermezler. İplik ve kumaş dolayısıyla giysilerde kullanılan lycra kumaş performansını arttıran ve kumaşın görünümünü iyileştiren bir özelliğe sahiptir. Lycra giyimdeki özellikler ise, Özgürlük duygusunu arttırır. Vücudu ince siluete kavuşturur. Bollaşma ve sarkma riski ortadan kaldırır. Giysi formunu uzun süre korur. Oluşan kırışıklıkları kolayca giderir. Rahatlık ve hareket özgürlüğü verir (Akçan, 2001; 80). 2.1.3. Denim Yüzeyler Ve Özellikleri Denim kumaş, özellikle dış giyimde kullanılan, tek kat %100 pamuk ipliğinden dokunmuş, çözgüsü indigo, boyalılarda mavi yada lacivert, indigo dışındaki boyalılarda herhangi bir renkten; atkısı ham, dimi dokulu kumaştır (Öztürk, 2003; 7-8). Genel özellikleri itibariyle hiçbir kumaşa benzemeyen tamamen kendine has özellikleri olan denim kumaşların yapısal özellikleri aşağıda verilmiştir. Denim kumaşların çözgü iplikleri indigo boyalı pamuk ipliğidir. Denim kumaşların atkı iplikleri ham pamuk ipliğidir. Denim kumaşların çözgü iplikleri atkı ipliklerinden daha ince ve daha fazla bükümlüdür. Denim kumaşların çözgü sıklığı atkı sıklığından daha yüksektir. Santimetrede 24 27 çözgü sıklığı varken, atkıda sıklık santimetrede 15 18 arasındadır. Denim kumaşların örgüsü çözgü yüzeyli dimi örgüleridir. En çok kullanılan çözgü dimi örgüleri 2/1 ve 3/1 çözgü dimileridir. Bunlardan başka çeşitli çözgü dimileri azda olsa kullanılmakta veya denenmektedir.

12 Denim kumaşların ön yüzü ile arka yüzlerinin görünümleri farklıdır. Çözgü dimileri ile dokundukları için ön yüzleri mavi çözgü iplikleri ile kaplıdır. Arka yüzlerinde ise boyanmamış ham atkı iplikleri hâkimdir. Denim kumaşlar metre kare ağırlığı olarak genellikle 250 gr. dan başlayarak 480 50gr lara kadar değişik ağırlıklarda yapılmaktadır (Anonim, 1995; 1620). Pratik kullanıma yönelik olarak üretilen denim giysilerin, öbür giysilerde bulunmayan ve yıllar boyu değişik kumaşların kullanımına yönelik, hiçbir moda akımından etkilenmeden kullanılmasını ve yaygınlaşmasını sağlayan birçok avantajı vardır. Jean giysiler her yaş grubuna hitap etmektedir. Ayrıca, her türlü giyim eşyasıyla uygun olarak giyilebilme özelliğine sahiptir. Jean giysilerin dayanıklılığı mükemmel olup başka giysilere oranla fiyat bakımından ekonomik bir giyim çeşididir. Kullanıldıktan sonra bile farklı tasarımlarda tekrar kullanılabilme özelliğine sahiptirler. Denim yüzeyler tanım itibariyle % 100 pamuk ipliğinden olarak tanımlanır. Fakat gelişen ve değişen teknoloji, denim yüzeylerin yapısında da sentetik liflerin kullanılmasına olanak sağlamıştır, içinde sentetik lifler bulunan bu kumaşlar da piyasada denim yüzey olarak isimlendirilir. Bu nedenle hazır giyim işletmelerinde de bu tür denim yüzeyler tercih edilmektedir. Yapısında elastan iplikler içeren denim kumaşlar taş yıkamaya uygun olmayan denim yüzeylerdir. Genellikle, enine elastiki olmaları ve vücuda oturmaları ile tanınırlar. Vücuda tam olarak oturmasına karşılık bu tip giyimler esneklikleri sebebiyle rahat bir kullanıma sahiptirler. 2.1.3.2. Terbiye İşlemleri İhracatta veya iç piyasada kullanıcılar, hem giyim rahatlığı, hem de modaya uygunluk açısından giyimlerin önceden yıkanmış, çeşitli aprelerden geçirilerek yumuşaklık kazanmış, renklerinde çeşitli efektler yapılmış ve bazen de yıkanarak eskitilmiş olmalarını tercih etmektedirler (Şekerden, 2006; 73).

13 Günümüzde denim giysiler yıkanarak belirli bir renk ve görünüm efekti kazanmış bir şekilde satışa sunulmaktadır. Bu amaçla denim giysiler değişik işlemlere tabii tutulurlar; Taş yıkama Kuru (rodeo) yıkama Kar yıkama Enzimle yıkama Ağartma Son yıllarda gerek yıkama makinelerinde, gerekse kimyasal ve enzimlerde gelişme kaydedilmiştir. Bu suretle, yıkama ile terbiye işlemleri sırasında verilen efektler arttırılmış, yüksek kalite sağlanmıştır. Terbiye işlemlerinde kullanılan ponza taşı, yerini enzim yıkama ve kısmen perlit ve ponza taşı tozu ile yıkamaya bırakmıştır. Yıkama makineleri, daha büyük kapasitelerde ve değiştirilebilir silindir kaplamaları ile üretilmektedir. Yıkama ve sıkma devirleri isteğe göre ayarlanabilmekte ve bilgisayar işlemleri ile her türlü işlemin kontrol edilmesini sağlamaktadır (Anonymous, 1996; 33-34). 2.1.3.3. Denim Kumaşlar ve Tarihçesi Rahat giyim konusunda büyüyen dünya pazarında blue jean kumaşı, günümüzde yaygın bir kullanıma sahiptir. Esas olarak blue jeanin kökeninde 15 yy. da İtalya nın Genova ve Fransa nın Rhone vadisindeki Nimes bölgesinde üretilen denim kumaş yatar. Serge De Nimes olarak ta anılan bu pamuklu kumaş yüzyıllar boyunca kullanımda olmuş, kendi içinde evrim geçirmiş ve zamanla ismi denim olmuştur (Dindar, 2001; 36). Amerika da önce köylü ve işçilerin giydiği bir pantolon çeşidi olan denim ya da diğer yaygın adıyla blue jean II. Dünya savaşı içinde bütün dünyaya yayılmıştır.

14 1950 yılında San Francisco ya gelen buraya yerleşen Baviyeralı göçmen Levi Strauss beraberinde Nimes ten gelen kumaş adı verilen bir kumaş getirdi. Bu kumaş daha sonraları Amerika da denim olarak isimlendirildi. Levi Strauss, denim adı verilen bu kumaşı altın aramaya giden kişilere yük arabası tentesi ve çadır bezi olarak satabileceğini umuyordu. Bir gün genç bir madenci Strauss a altın aradıkları arazide giymek için kolay eskitemeyecekleri, dayanıklı pantolonlara ihtiyaçları olduğunu, satmak için böyle bir pantolon getirirse alabileceklerini söyledi. Bunun üzerine Strauss denim kumaştan bir pantolon dikti ve bu pantolon madencilerin arasında yaygınlaştı. Ancak altınları ceplerine koymaları nedeniyle ceplerin yıpranma problemi söz konusuydu. Böylece ceplerin yıpranmasını önlemek için cep köşelerine metal perçin takıldı. Levi Strauss blue jean i Amerika da o kadar popüler hale getirmiştir ki, Kuzey Carolina nın Erwin Kasabası halkının tamamı blue jean giymeye başlamıştır. Bu kasaba 1976 da blue jean in kalbi olması sıfatıyla bir madalya almıştır. (Akçakoca, 1999; 136). 2.1.3.4. Jean in Türkiye deki Yeri ve Önemi Türkiye de ise ilk Jean üreten kişi Muhteşem Kot tur. İşçi ve köylülere giydirebilecek, ucuz fakat dayanıklı bir ürün arayan Muhteşem Kot, dayanıklı bir kumaş üretilmesine öncü olmuştur. İlk blue Jean i Amerika dan getirttiği makinelerle üretmiştir. Kot etiketi koyduğu pantolonlar herkes tarafından tanınmıştır. Ülkemizde halen blue Jean e kot denilmektedir (Dindar, 2001:36). Muhteşem Kot 1959 da vefat eder. Arkasında soyadıyla bugünlere dek yaşayacak bir kot anıtı bırakır. Halen Türkiye de Jean e çoğunlukla kot denmektedir. Onun ölümünden sonra kot pantolonları bütün ülkeye yayılarak kısa zamanda taklitleri yapılır. Kot markası bugün sadece ihracat için mal üretmektedir (Çağın, 1994; 55).

15 2.1.4. Kot Pantolonun Bayan Giyimindeki Yeri ve Önemi İsmini İtalyan komedyeni pantolone den aldığı bilinen, pantolonun ilk şeklide, belden başlayıp bacakları ayrı ayrı sararak genellikle ayak bileklerine kadar inmektedir (Anonim, 1986; 4-12). Kot pantolon günlük hayatta kullanımı çok yaygın olan bir giysidir. Her yaştan insanın tercih ettiği, özellikle de gençler arasında çok yaygın olarak kullanılan kot pantolonun, bu önemini kaybetmeyeceği bir gerçektir. Kullanım rahatlığı, ütü gerektirmemesi ve spor bir görünüm ortaya koyması tercih edilmesinde en çok öne çıkan özelliklerindendir (Kayar, 2003; 85). Son yıllarda, özellikle kot pantolon giyen kadınların sayısında büyük artış görülmektedir. Kot pantolon, erkekler için vazgeçilmez olduğu kadar, sürekli değişen ve gelişen kumaş teknolojisiyle, kadınlar için de vazgeçilmez bir giyim haline gelmiştir. Artık günün her saatinde ve her amaçla kot pantolon giyebilen kadınların, yoğun çalışma hayatı, içerisinde ağırlıkla yer almaları, giyimde kullanışlılık ve pratiklik ihtiyacının ön plana çıkması sebebiyle, kot pantolonun popülaritesini giderek arttırmıştır. 2.2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Kumaş yapılarının model ve kalıp tasarımına etkileri ile ilgili son literatür bilgilerinden yararlanmak ve konuyu kapsayan makale, inceleme, deneysel çalışma ve süreli yayın ortaya çıkartmak amacıyla araştırmalar yapılmıştır. Bu düşünceden hareketle, sağlıklı yorumlar ve karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla, internet aracılığıyla, dünya bilgisayar ağı içerisinde tarama yapılmış, ancak araştırma ile ilgili olduğu bildirilen yayınlar yeterli sayıda ve tatmin edici nitelikte bulunmamıştır.

16 Yapılan kişisel araştırmalar sonucunda konuyla ilgili olarak bulunan ve araştırmada yararlanılan çalışmaların bazılarına tarih sırasına göre bu bölümde yer verilmiştir. Alpay (1994), Dokuma Kumaşlarda Eğilme Davranışı adlı yayınında giysi yapımında kullanılan kumaşları mekaniksel konfor açısından uygunluklarına ve kumaşın performansı açısından değerlendirilmesine yer vererek yüksek kaliteli kumaşın doğru kullanımına değinmişlerdir. Kumaşların ürüne dönüştürülmesinde kumaş yapısının ve kalitesinin, öncesinde değerlendirmedeki önem durumuna işaret edilmiştir. Ayrıca kumaş tutumunun saptanması için kullanılan sübjektif ve objektif metotlardan ve tutuma etki eden kumaş katılığı, pürüzlülük, kalınlık, gramaj, buruşma düzelmesi gibi öğeleri açıklamışlardır. Bayraktar (1996), Konfeksiyonda kalite optimizasyonu yıkamanın pantolonlara etkisi isimli çalışmasında kaliteye ve kalite kontrolünü üretimin her aşamasında önem verilmesi gerektiğini vurgulayan çalışmada, deneysel yöntem kullanılmış olup, hem kumaşlara hem de fabrika bazında satılmadan önce satılmaya, yıkama işlemi görmüş ve hazır hale gelmiş pantolonlara uygulanmıştır. Çalışmada 15 farklı kompozisyonda kumaş kullanılmış, Öncelikle pantolonların boyutsal değişimleri incelenmiş, kumaşların ve pantolonların datacolour cihazı ile kanat farkı olup olmadığına bakılmış, sonra yıkama, su sürtme, ter, kuru temizleme, ışık haslıklarına, boncuklaşma, aşındırma ve mukavemet dirençleri ölçülmüştür. Çalışma sonrasında, elde edilen sonuçların, yıkama işlemiyle ne kadar değiştiği incelenmiş, tablolar halinde özellikle tespit edilen beden ölçüm yerlerinin yıkama öncesi ve sonrası % değişimine bakılmıştır. Bu değişikliklerin nedenleri araştırılarak, fabrika için elde edilen sonuçların kabul edilip edilmediğine bakılarak bir kalite optimizasyon çalışması yapılmıştır. Çoruh (2005), Denim kumaştan üretilen pantolonların (kot pantolon) vücut ile uyumunun incelenmesi isimli çalışmasında kot pantolonların özellikle genç nüfus tarafından tercih edilmesi gerçeği pantolon üretiminde bu nüfusun taleplerinin göz önüne alınması zorunluluğunu doğurmuştur. Bu araştırmada, denim pantolonların vücut ile uyuşmasının sağlanabilmesi için nelere dikkat edilmesi

17 gerektiği araştırılmıştır. Araştırmada 720 üniversite öğrencisine anket uygulanmış, araştırmanın kapsamında kot pantolonda yapılan düzeltmeleri incelemek amacı ile betimsel yöntem kullanılmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan geçlerin kot pantolonlarında yaptırdıkları düzeltmelere ait aritmetik ortalamalar saptanmıştır. Yapılan düzeltmelerin, bel daraltma, kalça daraltma, pantolon boyu kısaltma olduğu, bu düzeltmelerin cinsiyet, yaş, boy ve kilo açısından dağılımı incelenmiştir. Elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bu doğrultuda tüketici grubun kot pantolon alırken yapılan düzeltmelerin doğrultusunda, hazır giyim firmalarına gerek maliyet, tasarım, işçilik yönüyle öneriler de bulunmuştur. Karal (1996), Denim kumaşlarda yıkamanın dikiş ve kumaş üzerindeki etkisi isimli çalışmasında denim kumaşların gördükleri işlemler sonucu ortaya çıkan olumsuzlukların, hangi aşamalardan sonra hangi oranlarda gerçekleştiğini araştırmak ve bunların giderebilmesi için öneriler sunmuştur. Değişik firmalardan alınan 15 denim kumaş numunesi öncelikle laboratuar ortamında kondisyone edilmiş ve kumaş yapı özellikleri incelenmiştir. Farklı fiziksel özelliklere sahip bu kumaşlardan standartlara uygun olarak kesilen parçalara atkı ve çözgü yönünde düz dikiş uygulanmış ve Grab testine göre dikiş dayanım mukavemetlerine bakılmıştır. Ayrıca her kumaş tipi için bu dikilmiş parçalardan toplam dört adet numune kesilerek aşındırma cihazında test edilmiş ve böylece kumaş aşındırma dayanımları belirlenmiştir. Daha sonra yine standartlara uygun şekilde atkı ve çözgü dikiş numuneleri dikilip bir firmada yıkamaya tabi tutulmuşlardır. Bütün numuneler haşıl sökme, taş yıkama, durulama işlemlerine aynı şartlarda işlem görmüşler ve laboratuarda aynı yöntemlerle dikiş dayanım mukavemetleri ve kumaş aşınma dayanımları deneyler sonucu belirlenmiştir. Elde edilen deney sonuçları kumaş özellikleri de göz önüne alınarak yorumlanmış, ayrıca daha iyi kaliteye ulaşabilmek için yeni öneriler getirilmiştir. Kayar (2003), Kot pantolon dikiminde farklı üretim teknolojileri verimliliğinin simülasyon yöntemiyle karşılaştırılması adlı yayınında, kot pantolon üretimi hakkında bilgi vermek ve simülasyon yöntemiyle bu üretimi gerçekleştirecek

18 en verimli üretim hattının kurulması yönünde çalışmalar yapmıştır. Ayrıca elde edilen bilgiler bilgisayar ortamına taşınarak verimli bir üretimin nasıl yapılacağına dair işletmeler içinde önemli bir kaynak olmayı amaçlamıştır. Araştırmada farklı üretim teknolojileri karşılaştırılarak uygun makine seçimi için de kaynak oluşturmuştur. Özellikle kot pantolon üretiminde otomatların hazır giyim sektöründe kullanımı açısından işlem basamakları olarak da ele alan yayında, kot pantolon üretiminde en son teknoloji kullanılmıştır. Araştırma, simülasyonun hazır giyim alanında da rahatlıkla kullanabileceğini göstermiştir. Karmaşık ve çok sayıda operasyondan oluşan hazır giyim üretimindeki aksaklıklar, düzenlemeler, yatırım kararları ve teknoloji kıyaslamaları simülasyon yöntemiyle rahatlıkla çözümlenebileceği ortaya konmuştur. Serdar (1998), Bayan ceketinde farklı kumaş yapılarının model ve kalıp tasarımına etkileri isimli yapmış olduğu yüksek lisans tez çalışmasında, hazır giyim tasarımcılarının tecrübelerine deneyerek katkıda bulunmak amacıyla bir giysi türü ve modeli belirlemiş ve bu giysiye uygun 10 ayrı yapıda kumaş, imalat ve ithalatçı firmaların 97 98 kış sezonu koleksiyonlarından bayan ceketi üretilmek üzere seçilmiştir. Farklı yapı, ağırlık, yumuşaklık ve dökümlülükleri bulunan bu kumaşlar aynı kalıp ile aynı üretim ortamında giysiye dönüştürülmüştür. Üretilen bu giysiler aynı beden ölçüsüne sahip farklı bireylere giydirilerek, kumaşlar ve kalıplar test edilmiş ve çeşitli öneriler sunulmuştur. Farklı kumaş kompozisyonlarından oluşan kumaşlarının aynı kalıp üzerindeki model ve kalıp tasarımındaki etkileri incelenmiş, tasarımın, özellikle kumaşa göre yapılması gereği vurgulanmıştır. Üretim sonucunda kumaşlarda yapılan değerlendirmeler sonucu değiştirilen ceket kalıpları karşılaştırılmıştır. Hazır giyim üretimi içinde farklı kumaş özelliklerinin kalıp işlemleri üzerinde, farklı etkiler gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Şekerden (2006), Tekstil sanayinde bilgisayar kullanımlı kot pantolon üretim işlem akışı ve üretim etkinliğinin arttırılması için bazı öneriler isimli çalışmasında bilgisayar kullanımlı kot pantolon üreten bir konfeksiyon işletmesinde yapılan incelemeler esas alınarak, üretim etkinliğinin artırılması için bazı önerilerin getirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada İstanbul da kot pantolon üreten büyük bir

19 konfeksiyon işletmesinin, tasarım ve kalıp hazırlama, bilgisayar girişi, serileme, pastal planı hazırlama, serim ve kesim işlemleri, eşleştirme ve etiketleme, dikim, terbiye işlemleri, ütü ve kalite kontrolü işlem akışı detaylı bir şekilde incelenmiştir. İşletmenin tam performansla çalışması için kot pantolon üretimine uygun iş akışı önerileri sunulmuştur. Tağaç (2006), Kot pantolon üretimi ve kot pantolon kalitesi üzerine değerlendirmeler isimli tez çalışmasında, kalite kavramının kot sektöründe nasıl geliştiği, bugünkü değerlerine nasıl ulaştığı ile ilgili geniş literatür çalışması yapılmıştır. Üretim sırasında çıkabilecek hatalar tespit edilmiş, çeşitli kıstaslara göre kategorize edilmiştir. Üretim aşamasında detaylı analizleri yapılmış olan çalışma, hataların önlenebilmesi açısından kısa ve pratik çözüm önerileri sunmuştur. Kot pantolonun üretim esnasında oluşabilecek hatalar incelenerek tespit edilen hatalar minimum düzeye ulaştırılmıştır. Tağaç çalışmasında, yıkama esnasında ve sonrasında yapılan hata oranları da tespit etmiş, tablolar şeklinde istatistiksel olarak değerlendirmiştir. Yapılan analizler ve araştırmalar sonucunda, hata nedenleri tespit edilmiş, alınması gereken önlemler, saptanmıştır. Wright (2001), Mükemmel pantolon yapmak isimli makale çalışmasında, stil, kumaş ve model seçiminin önemini vurgulamıştır. Kişinin öncelikle kendi vücut farklılıklarını bilmesi ve bu doğrultuda seçim yapması gerektiğini, ölçülerin her ne kadar standart olsa da satın alındıktan sonra bir takım değişiklikler yapılabildiğini, belirtmiştir. Pantolon kalıplarının insanlara uyumunun incelendiği bu çalışmada, standart kalıplar üzerinde gelen talepler doğrultusunda ne tür değişiklikler yapıldığı açıklanmıştır. Fakat bu tür düzeltmelerin sektörde fazla yapılmadığı belirtilmiştir. Özellikle çalışmada kusursuz bir pantolona sahip olmanın ancak vücut ile mükemmel bir uyum sağlandığında ortaya çıkabileceği savunulmuştur. Sonuç olarak kişilerin vücut özelliklerine göre hazırlanan kalıplar ve vücut özelliklerine uygun kalıp üzerinde yapılan değişiklikler mükemmel pantolona ulaşmakta göz önünde bulundurulması gereken en önemli noktalar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

20 3. YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Modeli Bu araştırma, denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonunda esneme kabiliyeti olan kumaş yapılarının model ve kalıp tasarımına etkilerini belirlemek amacıyla planlanıp yürütülmüştür. Araştırmanın materyalini, kumaş imalat ve ithalat sektöründe Türkiye nin önde gelen firmalarının koleksiyonlarından seçilmiş kumaş ve yardımcı malzemeler, kumaş laboratuar sonuçları, değerlendirme ölçeği ile toplanan veriler ve ilgili kaynaklar oluşturmuştur. 3.2. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini; denim, pamuklu yıkamalı ve elastikiyet kabiliyeti olan kumaşlar, araştırmanın örneklemini ise evreni sağlıklı olarak temsil etmesi açısından elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeyler arasından günün trendlerine uygun seçilen 6 farklı kumaş oluşturmaktadır. Kumaşlar farklı firmalardan seçilmiştir. Bu firmalar; Astaşlı Tekstil San. Tic. A.Ş. Bossa Kumaş Tic. San. A.Ş Askan Tekstil San. Tic. A.Ş. Gözde Kumaş Tekstil Tic. A.Ş. Yönteks Kumaş San. Tic. A.Ş. Sinerji Tekstil Tic. Ltd. Şti.dir. Bu araştırmada, pantolon üretimi Galax-i Tekstil Tic. Ltd. Şti. işletmesinde yapılmıştır. Belirtilen kumaş üretim ve ithalat firmalarından kumaşlar seçilirken Galax-i Tekstil Tic. Ltd. Şti. nin bu sezon içinde en fazla piyasa payı elde ettiği gözlenen yerli ve ithal 15 kumaş arasından lycra ve sentetik lif karışım oranı

21 birbirinden farklı, pamuklu denim kumaş örnekleri alınarak, bayan kot pantolon üretimine en elverişli olan 6 kumaş belirlenmiştir. Konu ile ilgili diğer kumaşlar ise üretim hacmi ve ürünlerin nitelik açısından kalitesi uygun bulunmadığından tercih edilmemiştir. Kumaşların laboratuar özelliklerine ilişkin bilgiler ise kumaş firmalardan alınmıştır. (Tablo1) Tablo 1. Kumaş Lif Oranları YÜZEYLER LİF ORANLARI ELASTAN 01 Supersonic % 96 Cotton %4 02 Kelly % 67 Cotton, % 29 Polyester %4 03 Caddo % 99 Cotton %1 04 Cross % 53 Tencel, % 18 Polyester, % 16 Cotton, % 10 Rayon %3 05 Bsv % 96 Cotton %4 06 Avon % 50 Cotton, % 40 Tencel, % 8 Polyester %2 3.3. Verilerin Toplanması Bu araştırmada, deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırma verilerini toplamak için ölçme araçlarının oluşturulmasında öncelikle, yapılan literatür taraması sonucunda ulaşılan kaynaklar incelenmiş, konu ile ilgili bilgiler değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında belirlenen 6 farklı kumaşa ilişkin laboratuar özellikleri incelenmiştir. Bu kumaşlara uygun Galax-i Tekstil 2006 Bahar sezon modelleri arasından bir adet klasik jean bayan pantolon modeli seçilmiştir. Müller biçki sistemine göre Rundschau 6/2000 Die Fachzeit Schrift For İnternationale Herren Mode Und Schnitt- Technik München isimli yayından, elastikiyet kabiliyeti olan kumaşlara uygun 40 beden ölçülerinde, 4 farklı Jean bayan pantolon temel kalıbı hazırlanmıştır. Yıkama işlemi sonucunda, kumaşta çekme meydana gelmesi düşünülerek 40 beden tercih edilmiştir. 40 beden ölçüleri müler standart ölçü tablosundan alınmıştır. Araştırmada kullanılacak temel bayan pantolon kalıbına karar vermek için, 4 farklı temelin prototipi elastikiyet kabiliyetine sahip denim kumaştan hazırlanmış ve 40 beden ölçülerine sahip kişi üzerinde denenerek, en uygun temel bayan pantolon kalıbı tespit edilmiştir.

22 Uygun olduğuna karar verilen pantolon temel kalıbı üzerinde bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzeltmeler, arka orta bel ölçüsünde daraltma ve yükseltme, yan dikiş ön ve arka kalıbı birbirine uyumlu hale getirme, jean paça formunun netliğini sağlamak amacıyla arka paça kalıbından öne kaydırma işlemlerini kapsamaktadır.(şekil 6) Araştırma için seçilen kumaşların elastan oranları doğrultusunda, kalıp üzerinde her bir kumaşın lycra oranları hesaplanarak, temel pantolon kalıbı üzerinde lycra payları çıkarılmış ve her bir deney kumaşı için 6 temel kalıp oluşturulmuştur. Kumaşların lycra oranlarına göre, kalıplar üzerinden çıkarılan değerlerin, hesaplama yöntemi (Şekil 7) de gösterilmiştir. Her bir kumaş için ayrı ayrı elde edilen temel jean kalıplarına seçilen model uygulanmıştır. Tüm kalıplar CAD-CAM kalıp tasarım ve serileme sistemlerinden Lectra sistemi kullanılarak yapılmıştır. Hazırlanan 6 pantolon kalıbı seçilen elastikiyet kabiliyeti olan kumaşlardan Galax-i Tekstil Tic. Ltd. Şti. işletmesinde tek tek kesilerek model makineci tarafından işletme ortamında üretilmiştir. Kumaşların özelliklerine göre, denim yüzeylerde kullanılan tela seçimi yapılmış ve press ile uygun derecede yapıştırılmıştır. Bütün kumaşlar kendine ait kalıp ile regole edilmiş, kumaş yapısına göre iplik seçimi yapılmıştır. Pantolonların hepsi aynı işlemler dizisinden geçirilerek aynı fiziksel şartlar altında üretilmiştir. Bitmiş ürünler yıkama işlemine tabii tutularak; 20 dk Haşıl sökme, 50 dk Ponza taşı / Enzim, Deterjan, Durulama, Yumuşatma Sıkma Kurulama işlemlerinden geçirilmiştir.

23 Bu işlemler sonrası pantolonlarda, çakmalı düğme cep kenarlarinda rivet kullanılmıştır. Bitmiş ütü sonrası kalite kontrolden geçirilen ürünler, 40 beden ölçüsüne sahip 24 canlı manken üzerinde hazırlanan ölçme aracı ile değerlendirilmiştir. 6 farklı elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeylerden üretilen 6 bayan pantolonu, 40 beden ölçülerine sahip 24 canlı manken üzerinde, hazırlanan değerlendirme ölçeği ile araştırmacı tarafından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmedeki ölçüm kriterleri, aşağıda verilmiştir. Bayan Pantolon Değerlendirme Ölçeği kriterleri; 1. Ölçülerin Bedene Uyumu Pantolon boyu Bel genişliği Kalça genişliği Ağ ölçüsü Diz genişliği Paça genişliği 2. Hareket esnasında pantolonun uyumu Oturma Yürüme Eğilme Rahat giyme ve çıkartma Dizin hareketi Ağ rahatlığı Paça rahatlığı 3. Kumaşın Pantolonla Uyumu Kumaşın elastikiyeti Kumaşın kalınlığı Kumaşın konstrüksiyonu Kumaşın yumuşaklığı

24 4. Modelin Kumaşa Uyumu Ölçülerin uyumu Modelin uyumu Kalıbın kumaşa uyumu Estetik genel görünüm Ayrıca, 6 farklı elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeylerden üretilen bayan pantolonların, üretim kalıpları ile bitmiş ürün ölçüleri aşağıda verilen kriterler doğrultusunda, ölçümleri yapılarak karşılaştırılmıştır. Üretim Sonrası Bayan Pantolon Ölçü Kontrol Listesi kriterleri; Bel çevresi Kalça çevresi Ağ çevresi Diz genişliği Paça genişliği Pantolon boyu Ölçüleri alınarak üretim öncesi ve üretim sonrası ölçüler karşılaştırılmıştır. Verilerin Analizi Araştırmacı tarafından, 6 denim yüzeyden hazırlanan elastikiyet kabiliyetine sahip pantolon, 24 kişiye bizzat giydirilerek ölçme aracı ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, Bayan Pantolon Değerlendirme Ölçeği Formu ile elde edilen bilgiler, marjinal tablolara dökülmüştür. Elde edilen verilerin analizinde SPSS 10.0 for Windows yazılımı kullanılmıştır. Ayrıca araştırmada kalıplar, üretim öncesi ve üretim sonrası ölçüleri alınmış, 6 denim yüzeye uygulanan Bayan Pantolon Ölçü Kontrol Listesi formu ile elde edilen veriler, tablolara dökülerek karşılaştırılmıştır.. Aşağıda araştırma için seçilen pantolon modeli (Şekil 1), Pantolon grafik çizimi (Şekil 2), Pantolon Biçim Tanımlama (Şekil 3), Araştırma için Hazırlanan Temel Jean Pantolon Çizimi (Şekil 4) ve İşlem Basamakları verilmiştir. Ayrıca, tablo olarak hazırlanan, Pantolon Ölçü Tablosu (Tablo 2), Tasarımcı Tarafından oluşturulan Baz

25 Kalıp (Şekil 5), Tasarımcı Tarafından Değiştirilen Baz Kalıp (Şekil 6), Tasarımcı Tarafından Kalıba Uygulanan Jean Modeli (Şekil 8) gösterilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda, en fazla değişim gösteren denim yüzeyden üretilen pantolondaki sorunlar tespit edilmiştir. Bu problemleri çözmek için, yeniden kalıp çalışması yapılarak, tekrar aynı fiziksel şartlarda, 1 adet bayan pantolonu üretilmiş ve değerlendirilmiştir.

Şekil 1. Araştırma İçin Tasarlanan Pantolon Modeli 26

Şekil 2. Pantolon Grafik Çizim 27

Şekil 3. Biçim Tanımlama 28

Şekil 4. Araştırma İçin Hazırlanan Temel Pantolon Çizimi 29

30 Temel Pantolon İşlem Basamakları(Sekil 4) ÖN 1-1 noktasından aşağıya 0,5 cm işaretleyiniz 2. 2-2 noktasından aşağı pantolon boyunu işaretleyiniz. 3- Pantolon boyundan yukarı diz yüksekliği ölçüsünü işaretleyiniz. 4-2 noktasından aşağı oturuş yüksekliğini işaretleyiniz, ve yukarı doğru oturuş yüksekliği 1/3 işaretleyiniz. 5- Bütün noktaları sağa doğru dik uzatınız. 6-7 noktasından sağa doğru 1/4 k 0,5 işaretleyiniz ve hattı aşağı ve yukarı doğru uzatınız. 7-8 noktasından sağa doğru 1/10 k ölçüsünün 1/2 sini işaretleyiniz 7 noktasına doğru ölçüp, hattı ikiye bölerek ütü hattını dik şekilde uzatınız. 8- Diz hattı üzerinde sağa ve sola doğru 1/4diz gen işaretleyiniz,aynı işlemi pantolon boyu hattında paça gen 1/4 olarak işaretleyiniz. 9-10 noktasından içeri 1,5 veya 2 cm işaretleyiniz. 10-20 noktasından içeri 1/4 bel + 1 işaretleyiniz 11- Noktaları birleştirerek ağ ve ön pantolon formunu oluşturunuz. ARKA 12- Ön pantolon kalıbının tüm yatay çizgilerini sağa doğru uzatınız. Arka pantolon kalıbı bu çizgiler üzerine çizilecektir. 13-11 merkez noktası belirleyin ve bu noktadan sağa doğru 1/8 k+1 işaretleyiniz.bulduğunuz noktadan sola doğru 1/4 k+1 işaretleyiniz. 14-11 noktasından geçen ütü hattını aşağı ve yukarı uzatınız. 15- Ütü hattında bel noktasından yukarı 3-4 cm çıkılır,diz yüksekliğinden, bu noktaya olan ölçü ölçülür ve 38 noktasına doğru taşınır,eşitlenir. 16-37 noktasından içeri,1 cm işaretleyiniz ve bu noktadan bel yatay hattı üzerinde 1/4 bel +1 cm işaretleyiniz.

31 17- Diz yüksekliği ve pantolon boyu hattında öndeki işlemlerin aynısını gerçekleştiriniz. 18- Oturuş yüksekliği hattından yukarı 2 cm işaretleyiniz 1/8 kalça gen hattına dik açı uygulayarak şekildeki gibi arka pantolon formu çizimini tamamlayınız.

Tablo 2: Pantolon Ölçü Tablosu 32

Şekil 5. Tasarımcı Tarafından Oluşturulan Baz Kalıp 33

34 Baz Kalıp ----------- Değiştirilen kalıp Şekil 6. Tasarımcı Tarafından Değiştirilen Kalıp

35 Uygun olduğu düşünülen temel üzerinde bazı düzenlemeler yapılmıştır. (Şekil 6) Bu düzenlemeler pantolon temel kalıbının farklı kişiler üzerine denendiğinde bel, yan dikiş ve jean paça formunun, beden üzerindeki duruşun da problem ortaya çıkması üzerine gerekli görülmüştür. Özellikle ön ve arka pantolon yan dikiş formlarının birbirine uymadığı tespit edilmesi üzerine, şekilde görüldüğü üzere yan dikiş formları, kalıpta birbirine uyumlu hale getirilmiştir. Düzeltmeler sonucunda kalıbın, bireyler üzerine tekrar denemesi yapılmış, kalıp üzerindeki değişikliklerin uygulanmasına araştırma kapsamında karar verilmiştir. Arka orta bel ölçüsünde daraltma ve yükseltme, yan dikiş ön ve arka kalıbı birbirine uyumlu hale getirme, Jean paça formunun netliğini sağlamak amacıyla arka paça kalıbından öne kaydırma işlemlerini kapsamaktadır. Böylece araştırma kullanılacak olan jean bayan pantolon kalıbı hazırlanmıştır. Ayrıca, seçilen kumaş lycra oranlarına göre kumaş üzerinden hesaplanarak çıkarılan payların değerleri, kalıp üzerinde (Şekil 7) de gösterilmiştir. Bu değerler, bütün kumaşlar için ayrı ayrı pantolon kalıbının vucut özelliği dikkate alındığında belde, basende, paça ölçüsünde, ön ve arka kalıplarda ayrı ayrı hesaplanarak bulunmuştur. Yapılan hesaplama örneğin; Supersonic kumaş lycra oranı % 4 olması sebebiyle, Şekilde görüldüğü gibi bel ölçüsü ön ve arka kalıp ölçüsü 24 olduğu için, 24 x 4 / 100 = 0,96 cm olarak hesaplanmıştır.

Şekil 7. Tasarımcı Tarafından Lycra Payı Hesaplamada Baz Alınan Değerler 36

Şekil 8. Tasarımcı Tarafından Kalıba Uygulanan Jean Modeli 37

38 4. BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde ilk olarak, pantolon üretim öncesi ve üretim sonrası ölçüleri alınarak karşılaştırılmış, elde edilen verileler Bayan Pantolon Ölçü Kontrol Listesi formu (Tablo 3) olarak gösterilmiştir. İkinci bölümdeki bulgular ise, araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan değerlendirme formlarının, örneklem kapsamına alınan 6 farklı elastikiyet kabiliyeti olan denim yüzeylerden hazırlanmış bayan pantolonuna, uygulanması sonucu elde edilmiştir. Değerlendirme formu dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, ölçülerin bedene uyumu, ikinci bölümde, hareket esnasında pantolonun uyumu, üçüncü bölümde, kumaşın pantolonla uyumu, dördüncü bölümde, modelin kumaşa uyumuna yönelik gözlemlerden elde edilen bulgular yer almaktadır. Bulgular, tablolar halinde sunulmuş ve yorumlanmıştır. Öncelikle, araştırmada kullanılan pantolonların yıkama öncesi ve yıkama sonrası ölçüm değerleri Tablo 3 de karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Tablo 3. Pantolon Ürün Ölçü Kontrol Listesi ÖLÇÜLER Süper sonic ÜRETİM ÖNCESİ Kelly Caddo Cross Bsv Avon Süper sonic ÜRETİM SONRASI Kelly Caddo Cross Bsv Bel Genişliği 43,5 43,5 44 43 43,5 44 41,5 43 40,5 41 40,5 43 Basen Genişliği 52,5 52,5 51 50,5 52,5 51 49 52 48 49 48 50 Pantolon Boyu 104 104 104 104 104 104 102 103,5 100 102,5 102,5 103 Ağ Çevresi 65,5 65,5 66 65,5 65,5 65,5 65 66 64,5 64,5 65 65 Diz Genişliği 24,5 24,5 24 24,5 24,5 24 23 24,5 22,5 24 22,5 23,5 Paça Genişliği 28 28 28 27,5 28 27,5 26,5 28 26,5 27 26,5 27 Avon Tablo 3 incelendiğinde, pantolonların üretim esnasında yıkama öncesi ve yıkama sonrası ölçüm değerleri verilmiştir. Araştırmada kullanılan 6 pantolonun ölçülerinde yıkama sonrası değişim gerçekleşmiştir. Ölçülere bakıldiğında en fazla

39 değişim gösteren ürünün Caddo olduğu gözlenmektedir. Özellikle pantolon boyunda Caddo, Süpersonic, en fazla ölçü değişikliğinin olduğu ürünlerdir. Değişimi sırasıyla Bsv, Cross, Avon ve Kelly izlemektedir. Tablo 3 incelendiğinde yıkama sonrası, özellikle bel ve basen genişliği ile pantolon boyu ölçüleri karşılaştırıldığında en ve boydan ürünlerdeki çekim oranı gözlenmektedir. Araştırmada kullanılan kumaşların, yapısal özellikleri ve ölçüm değerlerine ait bulgular aşağıda verilmiştir. 4.1. Araştırmada Üretilen Pantolonlara Ait Bulgular ve Değerlendirmeler 4.1.1. 01 Supersonic`in Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Şekil 9. 01 Süpersonic Kumaş Örneği Supersonic kumaş karışımı % 96 Cotton, % 4 Lycra dan oluşmaktadır. Kumaş ağırlığı 10,5 gr/m² Atkı sayısı yaklaşık 30/ cm adet olarak verilmiştir. Kumaş yıkama öncesi sert bir dokuma olup dolgun bir yapıya sahiptir. Türkiye de üretilmiştir.

40 Lycra lı Kalıp Baz Kalıp Şekil 10. 01 Supersonic, İçin hesaplanan % 4 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi

41 Şekil 11. 01 Süpersonıc Ürün

42 Tablo 4. 01 Süpersonic (%96 Cotton, % 4 Lycra) Ürün Değerlendirmesi(n=24) DEĞERLENDİRİLECEK KRİTERLER Uygun Kısmen Uygun değil 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 5 20,83 14 58,33 5 20,83 1.2. Bel genişliği 9 37,5 10 41,6 5 20.83 1.3. Kalça genişliği 12 50 8 33,3 4 16,6 1.4. Diz genişliği 13 54,16 4 16,6 7 29.16 1.5. Paça genişliği 21 87,5 2 8,3 1 4,16 1.6. Ağ ölçüsü 20 83.3 4 16,6 2. Hareket Esnasında Pantolonun Uyumu 2.1. Oturma 17 70.83 7 29.16 2.2. Yürüme 21 87.5 3 12,5 2.3. Eğilme 17 70.83 7 29.16 2.4. Rahat giyme çıkarma 21 87.5 3 12,5 2.5. Dizin hareketi 23 95.83 1 4,16 2.6. Ağ rahatlığı 19 79.16 5 20.83 2.7. Paça rahatlığı 23 95.83 1 4,16 3. Kumaşın Pantolona Uyumu 3.1. Kumaşın elastikiyeti 21 87.5 3 12,5 3.2. Kumaşın kalınlığı 24 100 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu 24 100 3.4. Kumaşın yumuşaklığı 24 100 4. Modelin Kumaşa Uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu 20 83.3 4 16,6 3.2. Modelin uyumu 22 91.6 2 8,3 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu 17 70.83 7 29.16 3.4. Estetik genel görünüm 19 79.16 5 20.83 Tablo 4 incelendiğinde, araştırma kapsamına alınan Süpersonic isimli pantolon, 24 birey üzerinde değerlendirilmiştir. Süpersonic, ölçülerin bedene uyumu açısından incelendiğinde, Pantolon boyu açısından % 20,83 ü uygun, % 58,3 oranında kısmen uygun % 20,83 oranında da birey açısından uygun bulunmadığı belirtilmiştir. Bel genişliği, % 37,5 kişi tarafından uygun bulunurken % 41,6 kişi kısmen uygun, % 20,83 oranında kişi tarafından da uygun bulunmadığı tespit edilmiştir. Kalça genişliğinin % 50 oranında uygunluğunu belirtirken, % 33,3 kişi kısmen uygun, % 16,6 kişi de uygun olmadığını belirtmişlerdir. Diz genişliği ve ağ

43 ölçüsü % 54,16 kişi tarafından uygun, bulunmuş diz genişliği % 16,6 kişi tarafından kısmen uygun bulunurken % 29,16 kişi tarafından uygun bulunmamıştır. Hareket esnasında pantolonun uyumu incelendiğinde, oturma, eğilme hareketlerinin % 70,83 oranında uygun olduğu tespit edilmiştir. Bireylerin % 29,16 sının aynı hareketlerdeki rahatlığı, kısmen uygun bulduğu, yürüme, rahat giyme çıkarma, hareketlerinin % 87,5 oranında uygun, aynı hareketlerin % 12,50 oranında kısmen uygun olduğunu belirtmişlerdir. Ürün kumaşın pantolona uyumu açısından incelendiğinde, kumaşın elastikiyeti açısından % 87,5 uygun, % 12,5 kısmen uygun olduğu belirtilmiştir. Kumaş, bireyler tarafından kalınlık, konstrüksiyon, yumuşaklık açısından uygun bulunmuştur. Süpersonic modelin kumaşa uyumu açısından değerlendirildiğinde, ölçülerin, modelin, kalıbın kumaşa uyumu açısından % 70,83 oranında uygun, % 29,16 oranında kısmen uygun, estetik genel görünüm açısından % 79,16 uygun, % 20,8 oranında ise kısmen uygun bulunduğu belirtilmiştir. Supersonic, yüzeyler arasında karışım olarak en fazla coton oranına sahip olan yüzey olması sebebiyle, yıkama sonrası ölçü değişikliğinin fazla olduğu kumaşlar arasındadır. % 4 lycra oranıyla hareket esnasındaki uyumu açısından, uygun olduğu, ölçülerin bedene uyumu açısından tablo 2 incelendiğinde de pantolon boyunda ölçü değişikliğin fazla tespit edildiği yüzeyler arasındadır. Bu ölçü değişikliğinin sebebi ise kumaş karışımındaki coton oranıdır. Özellikle ölçü değişikliğinin boyda olmasına sebep olmuştur. Tabloda görüldüğü üzere Supersonic in konstrüksiyonu ve yumuşaklığı açısından, form tutma özelliğine uygun olduğu tespit edilmiştir.

44 4.1.2. 02 Kelly nin Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Şekil 12. 02 Kelly Kumaş Örneği Kelly kumaş karışımı % 67 Cotton, % 29 Polyester, % 4 Lycra dan oluşmaktadır. Atkı sayısı yaklaşık 35/cm adet olarak verilmiştir. Kumaş yıkama öncesi yumuşak, balıksırtı dimi dokumaya sahip çizgili ve günümüzde oldukça moda olan Türkiye de üretilmiş bir denim yüzeydir.

45 lycra lı Kalıp Baz Kalıp Şekil 13. 02 Kelly, İçin hesaplanan % 4 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi

46 Şekil 14. 02 Kelly Ürün

47 Tablo 5. Kelly (% 67 Cotton, % 29 Polyester, % 4 Lycra) Ürün Değerlendirmesi(n=24) DEĞERLENDİRİLECEK Uygun Uygun Kısmen KRİTERLER değil 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 19 79,16 5 20,83 1.2. Bel genişliği 12 50 7 29,16 5 20,8 1.3. Kalça genişliği 15 62,5 5 20,83 4 16,6 1.4. Diz genişliği 21 87,5 3 12,5 1.5. Paça genişliği 23 95,83 1 4,16 1.6. Ağ ölçüsü 18 75 4 16,6 2 8,3 Hareket esnasında pantolonun 2. uyumu 2.1. Oturma 21 87,5 3 12,5 2.2. Yürüme 24 100 2.3. Eğilme 23 95,83 1 4,16 2.4. Rahat giyme çıkarma 24 100 2.5. Dizin hareketi 24 100 2.6. Ağ rahatlığı 22 91,6 2 8,3 2.7. Paça rahatlığı 24 100 3. Kumaşın Pantolona Uyumu _ 3.1. Kumaşın elastikiyeti 23 95,83 1 4,16 3.2. Kumaşın kalınlığı 22 91,6 2 8,3 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu 24 100 3.4. Kumaşın yumuşaklığı 24 100 4. Modelin Kumaşa uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu 17 70,83 4 16,6 3 12,5 3.2. Modelin uyumu 23 95,83 1 4,16 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu 15 62,5 7 29,16 2 8,3 3.4. Estetik genel görünüm 12 50 5 20,83 7 29,1 Tablo 5 incelendiğinde; Ölçülerin bedene uyumu açısından Kelly incelendiğinde, yıkama sonrası en az çekme oranına sahip olması nedeniyle pantolon boyu, % 79,16 oranında uygun, % 20,83 oranında kısmen uygun bulunmuştur. Bel Genişliği % 50 oranında uygun,%29,16 oranında kısmen uygun, % 20,80 oranında uygun olmadığı bireyler tarafından tespit edilmiştir. Kalça genişliği ölçüsü % 62,5 oranında uygun bulunurken, % 20,83 oranında kısmen uygun, % 16,60 oranında uygun bulunmamıştır. Ağ ölçüsü % 75 oranında uygun, % 16,6 oranında kısmen uygun, % 8,30 oranında da uygun bulunmamıştır. ; Hareket esnasında pantolonun uyumu açısından Kelly, bireyler tarafından genel anlamda uygun bulunmuştur.

48 Kelly, kumaşın pantolonla uyumu açısından incelendiğinde bireyler tarafından uygun bulunmuştur. Modelin kumaşa uyumu açısından incelendiğinde ise ölçülerin uyumu, % 70,83 oranında uygun bulunurken, % 16,6 oranında kısmen uygun, % 12,50 oranında da uygun bulunmadığı tespit edilmiştir. Estetik genel görünüm açısından, % 50 oranında uygun bulunurken, % 20,83 oranında kısmen uygun, % 29,10 oranında da uygun olmadığı belirtilmiştir. Kelly, kumaşlar arasında polyester oranı en yüksek olan yüzeydir. Yüzeyler içinde ölçü değişikliğinin en az tespit edildiği yüzeydir. Tablo 4 incelendiğinde, kriterler arasında yalnızca estetik genel görünüm açısından, ölçü değişikliği fazla olmadığı için resim de de görüldüğü üzere basen üzerinde bolluklar meydana geldiği tespit edilmiştir. Özellikle pantolon boyunda yıkama sonrası fazla değişiklik meydana gelmemiştir. Kelly, lycra oranı yönüyle diğer yüzeyler arasında fazla elastikiyet özelliğine sahip olduğu ve yıkama sonrası az çekme oranı yaşandığı için, diğer pantolonlar arasında en bol özelliğe sahip yüzey olduğu belirlenmiştir.

49 4.1.3. 03 Caddo nun Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Şekil 15. 03 Caddo Kumaş Örneği Caddo kumaş karışımı % 99 Cotton, %1 Lycra dan oluşmaktadır. Atkı sayısı yaklaşık 32/cm adet olarak verilmiştir. Kumaş yıkama öncesi yumuşak ince dokuya sahip olup düzgün bir görüntü vermektedir. Türkiye de üretilmiştir.

50 lycra lı Kalıp Baz Kalıp Şekil 16. 03 Caddo İçin Hesaplanan %1 Lycra Payının Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi

51 Şekil 17. 03 Caddo Ürün

52 Tablo 6. Caddo (% 99 Cotton, %1 Lycra) Ürün Değerlendirmesi (n=24) DEĞERLENDİRİLECEK Uygun Uygun Kısmen KRİTERLER değil 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 7 29,16 8 33,3 9 37,5 1.2. Bel genişliği 8 33,3 10 41,6 6 25 1.3. Kalça genişliği 9 37,5 11 45,83 4 16,6 1.4. Diz genişliği 18 75 5 20,83 1 4,16 1.5. Paça genişliği 19 79,16 5 20,8 1.6. Ağ ölçüsü 16 66,6 4 16,6 4 16,6 Hareket Esnasında Pantolonun 2. Uyumu 2.1. Oturma 5 20,83 13 54,16 6 25 2.2. Yürüme 18 75 6 25 2.3. Eğilme 11 45,83 8 33,3 6 25 2.4. Rahat giyme çıkarma 19 79,16 3 12,5 2 8,33 2.5. Dizin hareketi 22 91,6 2 8,33 2.6. Ağ rahatlığı 16 66,6 6 25 2 8,33 2.7. Paça rahatlığı 23 95,83 1 4,16 3. Kumaşın Pantolona Uyumu 3.1. Kumaşın elastikiyeti 22 91,6 2 8,33 3.2. Kumaşın kalınlığı 23 95,83 1 4,16 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu 24 100 3.4. Kumaşın yumuşaklığı 21 87,5 3 12,5 4. Modelin Kumaşa Uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu 18 75 4 16,6 2 8,33 3.2. Modelin uyumu 22 91,6 2 8,33 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu 13 54,16 6 25 5 20,8 3.4. Estetik genel görünüm 11 45,83 7 29,16 6 25 Tablo 6 incelendiğinde, Caddo, yıkama sonrası ölçü değişikliği en fazla olduğu ürün olması sebebiyle, farkların Ölçülerin bedene uyumu açısından bulunduğu gözlemlenmektedir. Pantolon boyu % 29,16 oranında uygun, % 33,3,oran nında, kısmen uygun, % 37,5 oranında uygun bulunmadığı tespit edilmiştir. Bel genişliği, % 33,3 oranında uygun bulunurken, % 45,83 oranında kısmen uygun, % 25 oranında da uygun bulunmadığı bireyler tarafından tespit edilmiştir. Ağ ölçüsü açısından, % 66,6 oranında uygun bulunurken, % 16,6 kısmen uygun, % 16,6 uygun olmadığı gözlenmiştir

53 Caddo hareket esnasında uyum açısından oturma hareketinde bireyler tarafından, % 20,83 oranında uygun bulunurken, % 54,16 oranında kısmen uygun, % 25 oranında da uygun olmadığı tespit edilmiştir. Eğilme hareketi açısından Caddo, % 45,83 oranında uygun bulunurken, % 33,3 oranında kısmen uygun, % 25 oranında da uygun bulunmadığı bireyler tarafından belirtilmiştir. Ağ rahatlığı açısından, % 66,6 oranında uygun, % 25 oranında kısmen uygun, % 8,33 oranında kısmen uygunluğu belirtilmiştir. Caddo, kumaşının pantolonla uyumu açısından incelendiğinde genel olarak uygun olduğu tespit edilmiştir. Modelin kumaşa uyumu açısından Caddo, estetik ve genel görünüm olarak, % 45,83 uygun bulunurken, % 29,16 oranında kısmen uygunluğu, % 25 oranında da uygun olmadığı ayrıca kalıbın kumaşa uyumu açısından,% 25 oranında kısmen uygun, % 20,8 oranında uygun olmadığı üründe gözlenmiştir. Araştırmada kullanılan yüzeyler arasında, ölçü değişikliğinin en fazla olduğu yüzey Caddo dur. Bunun en önemli sebebi de karışımında bulunan cotton yüzdesinin diğer yüzeylere göre en fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Özellikle boyda en fazla ölçü değişikliği, Caddo da meydana gelmiştir. Bu nedenle ürün estetik açıdan uygun bulunmamıştır. Aynı zamanda Caddo %1 lycra oranıyla en az elastikiyet özelliğine sahip yüzeydir. Diğer yüzeyler ile karşılaştırıldığında çekme oranı fazla olan yüzeylerdeki elastikiyet oranının fazla olması sebebiyle, beden üzerindeki duruşunda problem çıkarmamıştır. Caddo fazla ölçü değişikliği yanında, az lycra oranı ile ön görülen düzeltmelerin yapılarak, tekrar üretime alınmasına araştırma kapsamında karar verilmiştir.

54 4.1.4. 04 Cross un Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Şekil 18. 04 Cross Kumaş Örneği Cross kumaş karışımı % 53 Tencel, % 18 Polyester, % 16 Cotton, % 10 Rayon, % 3 Lycra dan oluşmaktadır. Atkı sayısı yaklaşık 34/cm adet olarak verilmiştir. Kumaş yıkama öncesi yumuşak, ince ve sık dokulu, düzgün bir denim yüzey görüntüsü vermektedir.türkiyede üretilmiştir.

55 Lycra lı Kalıp Baz Kalıp Şekil 19. 04 Cross İçin Hesaplanan %3 Lycra Payının Kalıp Üzerinden Düşürülmesi

56 Şekil 20. 04 Cross Ürün

57 Tablo 7. 04 Cross (% 53 Tencel, % 18 Polyester, % 16 Cotton, % 10 Rayon, % 3 Lycra) Ürün Değerlendirmesi (n=24) DEĞERLENDİRİLECEK Uygun Uygun Kısmen KRİTERLER değil 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 10 41,66 11 45,8 3 12,5 1.2. Bel genişliği 14 58,33 8 33,3 2 8,33 1.3. Kalça genişliği 13 54,16 9 37,5 2 8,33 1.4. Diz genişliği 21 87,5 3 12,5 1.5. Paça genişliği 23 95,83 1 4,16 1.6. Ağ ölçüsü 17 70,83 7 29,2 Hareket Esnasında Pantolonun 2. Uyumu 2.1. Oturma 17 70,83 7 29,2 2.2. Yürüme 23 95,83 1 4,16 2.3. Eğilme 19 79,16 5 20,8 2.4. Rahat giyme çıkarma 18 75 6 24 2.5. Dizin hareketi 24 100 2.6. Ağ rahatlığı 20 83,3 4 16,6 2.7. Paça rahatlığı 24 100 3. Kumaşın Pantolona Uyumu _ 3.1. Kumaşın elastikiyeti 23 95,83 1 4,16 3.2. Kumaşın kalınlığı 24 100 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu 24 100 3.4. Kumaşın yumuşaklığı 24 100 4. Modelin Kumaşa Uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu 18 75 6 24 3.2. Modelin uyumu 23 95,83 1 4,16 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu 18 75 6 24 3.4. Estetik genel görünüm 15 62,5 9 37,5 Tablo 7 Pantolon ölçüleri bedene uyum açısından incelendiğinde, Pantolon boyunun % 41,66 oranında uygun, % 45,8 oranında kısmen uygun, % 12,5 oranında da uygun bulunmadığı, tespit edilmiştir. Kalça genişliği, % 54,16 oranında uygun, % 37,5 oranında kısmen uygun, % 8,3 oranında da bireyler tarafından uygun bulunmadığı belirtilmiştir Ağ ölçüsü olarak % 70,83 oranında uygun, % 29,2 oranında da kısmen uygun bulunmuştur. Kumaşın pantolonla uyumu açısından Cross, bireyler tarafından uygun

58 bulunmuştur. Modelin kumaşa uyumu açısından incelendiğinde, estetik genel görünüm açısından % 62,5 oranında uygun bulunurken, % 37,5 oranında da kısmen uygun bulunduğu belirtilmiştir. Cross un hareket esnasındaki uyumu açısından oturma hareketinde, % 70 oranında uygun, % 29,2 oranında kısmen uygunluğu bireyler tarafından tespit edilmiştir. Pantolon hareket esnasındaki diğer seçenekler açısından genel anlam da uygun bulunmuştur. Cross yüzeyler arasında karışım olarak bünyesinde en fazla sentetik lif barındıran yüzeydir. Yıkama sonrası değerlendirmeyi, incelediğimizde çok büyük oranda değişiklik meydana gelmemiştir. Lycra oranının fazla olmasıyla ürün bedende, estetik açıdan çok fazla problem oluşturmamıştır. Cross, kumaş konstrüksiyonu açısında uygulama esnasında, diğer yüzeylere göre daha zor form aldığı gözlemlenmiştir.

59 4.1.5. 05 Bsv nin Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Şekil 21. 05 Bsv Kumaş Örneği Bsv kumaş karışımı % 96 Cotton, % 4 Lycra dan oluşmaktadır. Atkı sayısı yaklaşık 29/cm adet olarak verilmiştir. Kumaş yıkama öncesi sert, kalın ve dolgun yüzeye sahiptir Türkiyede üretilmiştir

60 Şekil 22. 05 Bsv İçin Hesaplanan % 4 Lycra Payının, Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi

61 Şekil 23. 05 Bsv Ürün

62 Tablo 8. 05 Bsv (%96 Cotton, % 4 Lycra) Ürün Değerlendirmesi (n=24) DEĞERLENDİRİLECEK Uygun Uygun Kısmen KRİTERLER değil 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 10 41,6 11 45,83 3 12,5 1.2. Bel genişliği 14 58,3 8 33,33 2 8,33 1.3. Kalça genişliği 13 54,16 9 37,5 2 8,33 1.4. Diz genişliği 21 87,5 3 12,5 1.5. Paça genişliği 23 95,83 1 4,16 1.6. Ağ ölçüsü 17 70,83 7 29,16 2. Hareket Esnasında Pantolonun Uyumu 2.1. Oturma 17 70,83 7 29,16 2.2. Yürüme 23 95,83 1 4,16 2.3. Eğilme 19 79,16 5 20,83 2.4. Rahat giyme çıkarma 18 75 6 25 2.5. Dizin hareketi 24 100 2.6. Ağ rahatlığı 20 83,3 4 16,66 2.7. Paça rahatlığı 24 100 3. Kumaşın Pantolona Uyumu 3.1. Kumaşın elastikiyeti 23 95,83 1 4,16 3.2. Kumaşın kalınlığı 24 100 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu 24 100 3.4. Kumaşın yumuşaklığı 24 100 4. Modelin Kumaşa Uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu 18 75 6 25 3.2. Modelin uyumu 23 95,83 1 4,16 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu 18 75 6 25 3.4. Estetik genel görünüm 15 62,5 9 37,5 Tablo 8 incelendiğinde, cotton oranı yüksek olan yüzey olması sebebiyle yıkama sonrası ölçülerde farkı yüksek olan yüzeyler arasındadır. Tablo incelendiğinde, ölçüler arasındaki farklar gözlenmektedir. Ölçüler bedene uyumu açısından incelendiğinde, pantolon boyu, % 41,6 oranında uygun, % 45,83 oranında kısmen uygun, % 12,5 oranında da uygun olmadığı tespit edilmiştir. Basen genişliği ölçüsünde, % 54,16 oranında uygun bulunurken, % 37,5 oranında kısmen uygun, % 8,33 oranında uygun olmadığı belirtilmiştir. Ağ ölçüsünde % 70,83 oranında uygun, % 29,16 oranında kısmen uygunluğu gözlenmiştir.

63 Bsv, hareket esnasında pantolonun uyumu açısından oturma esnasında, % 70 oranında uygun, % 29,16 oranında kısmen uygun olduğu, Rahat giyme ve çıkarma açısından, % 75 oranında uygun, %25 oranında da kısmen uygun bulunduğu bireyler tarafından belirtilmiştir. Bsv nin kumaşın pantolona olan uyumu incelendiğinde, bireyler tarafından uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Modelin kumaşa uyumu açısından değerlendirildiğinde, ölçüler uyumu, % 75 oranında uygun bulunurken, % 25 oranında kısmen uygun bulunmuştur. Estetik görünüm açısında da, % 62,5 oranında uygun, % 37,5 oranında da kısmen uygunluğu tespit edilmiştir. Araştırmada kullanılan yüzeyler, arasında Bsv, uygulamaya oldukça elverişli kolay form aldığı, gözlenen yüzeydir. Karışımında bulunan, cotton yüzdesinin fazla olması sebebiyle, özellikle boyda, Bsv de ölçü değişikliği tespit edilmiştir. Fakat diğer yüzeylere nazaran, lycra yüzdesinin fazla ihtiva etmesi ürünün bedende kolay form almasına, estetik açıdan uygun görülmesine sebep olmuştur.

64 4.1.6. 06 Avon nun Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Şekil 24. 06 Avon Kumaş Örneği Avon kumaş karışımı, % 50 Cotton, % 40 Tencel, % 8 Polyester, % 2 Lycra dan oluşmaktadır. Atkı sayısı yaklaşık 36/cm adet olarak verilmiştir. Kumaş yıkama öncesi oldukça yumuşak ince ve sık dokulu denim yüzey görüntüsü vermektedir. Türkiyede üretilmiştir.

65 Lycra lı Kalıp Baz Kalıp Şekil 25. 06 Avon İçin Hesaplanan %2 Lycra Payının Baz Kalıp Üzerinden Düşürülmesi

66 Şekil 26. 06 Avon Ürün

67 Tablo 9. 06 Avon (% 50 Cotton, % 40 Tencel, % 8 Polyester, % 2 Lycra)Ürün Değerlendirmesi(n=24) DEĞERLENDİRİLECEK Uygun Uygun Kısmen KRİTERLER değil 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 11 45,83 9 37,5 4 16,6 1.2. Bel genişliği 15 62,5 7 29,16 2 8,33 1.3. Kalça genişliği 12 50 9 37,5 3 12,5 1.4. Diz genişliği 20 83,3 4 16,6 1.5. Paça genişliği 23 95,83 1 4,16 1.6. Ağ ölçüsü 18 75 6 25 Hareket esnasında pantolonun 2. uyumu 2.1. Oturma 18 75 6 25 2.2. Yürüme 22 91,6 2 8,33 2.3. Eğilme 21 87,5 3 12,5 2.4. Rahat giyme çıkarma 19 79,16 5 20,83 2.5. Dizin hareketi 24 100 2.6. Ağ rahatlığı 20 83,3 4 16,6 2.7. Paça rahatlığı 24 100 3. Kumaşın Pantolona Uyumu 3.1. Kumaşın elastikiyeti 23 95,83 1 4,16 3.2. Kumaşın kalınlığı 24 100 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu 24 100 3.4. Kumaşın yumuşaklığı 24 100 4. Modelin Kumaşa uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu 19 79,16 5 20,83 3.2. Modelin uyumu 22 91,6 2 8,33 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu 19 79,16 5 20,83 3.4. Estetik genel görünüm 17 70,83 7 29,16 Tablo 9 incelendiğinde, Ölçülerin bedene uyumu açısından Kelly, pantolon boyu % 45,83 oranında uygun, % 37,5 oranında kısmen uygun, % 16,6 oranında uygun olmadığı bireyler tarafından belirtilmiştir. Kalça genişliği açısından % 50 oranında uygun bulunurken, % 37,5 oranında kısmen uygun, % 12,5 oranın da da uygun bulunamamıştır. Ağ ölçüsü ise % 75 oranında uygun, % 25 oranın da da kısmen uygun olduğu gözlemlenmiştir.

68 Hareket esnasında pantolonla uyumu açısından Avon nun, oturma hareketinin % 75 oranında uygun % 25 oranında da kısmen uygun olduğu belirtilmiştir. Rahat giyme ve çıkarma hareketinin, % 79,16 oranında uygun, % 20,83 oranında kısmen uygun olduğu tespit edilmiştir. Ağ rahatlığı Avon da % 83,3 oranında uygun, % 16,6 oranında da kısmen uygun olduğu belirtilmiştir. Kumaşın pantolona uyumu açısından Avon nun uygun olduğu belirtilmiştir. Modelin kumaşa uyumu açısından pantolon, estetik genel görünüm de % 70,83 oranında uygun, % 29 oranın da da kısmen uygun bulunmuştur. Ölçülerdeki yıkama sonrası durumda Avon nun en fazla değişikliğinin tablo da görüldüğü üzere pantolon boyun da olduğu gözlemlenmiştir. Avon, sentetik karışımı fazla olan ve yıkama sonrası az ölçü değişikliğinin meydana geldiği yüzeydir. Diğer yüzeylerde olduğu gibi Avonda pantolon boyunda, değerlendirme ölçeğinde uygun bulunmayan durumlar tespit edilmiştir. Genel olarak diğer yüzeyler içinde ince bir yüzey yapısına sahip olduğu için form tutma özelliği açısından uygulama esnasında uygun bulunmuştur.

69 Tablo 10. Tüm Yüzeylerin Uygun Olmayan Kriterlerinin Değerlendirmesi (n=24) KRİTERLER Supersonic Kelly Caddo Cross Bsv Avon 1. Ölçülerin Bedene Uyumu S % S % S % S % S % S % 1.1. Pantolon boyu 5 20,83 - - 9 37,5 3 12,5 3 12,5 4 16,6 1.2. Bel genişliği 5 20.83 5 20.83 6 25 2 8,33 2 8,33 2 8,33 1.3. Kalça genişliği 4 16,6 4 16,6 4 16,6 2 8,33 2 8,33 3 12,5 1.4. Diz genişliği 7 29,16 - - 1 4,16 - - - - - - 1.5. Paça genişliği 1 4,16 - - - - - - - - - - 1.6. Ağ ölçüsü - - 2 8,3 4 16,6 - - - - - - 2. Hareket Esnasında Pantolonun Uyumu 2.1. Oturma - - - - 6 25 - - - - - - 2.2. Yürüme - - - - - - - - - - - - 2.3. Eğilme - - - - 6 25 - - - - - - 2.4. Rahat giyme çıkarma - - - - 2 8,33 - - - - - - 2.5. Dizin hareketi - - - - - - - - - - - - 2.6. Ağ rahatlığı - - - - 2 8,33 - - - - - - 2.7. Paça rahatlığı - - - - - - - - - - - - 3. Kumaşın Pantolona Uyumu 3.1. Kumaşın elastikiyeti - - - - - - - - - - - - 3.2. Kumaşın kalınlığı - - - - - - - - - - - - 3.3. Kumaşın konstrüksiyonu - - - - - - - - - - - - 3.4. Kumaşın yumuşaklığı - - - - - - - - - - - - 4. Modelin Kumaşa Uyumu 3.1. Ölçülerin uyumu - - 3 12,5 2 8,33 - - - - - - 3.2. Modelin uyumu - - - - - - - - - - - - 3.3. Kalıbın kumaşa uyumu - - 2 8,3 5 20,8 - - - - - - 3.4. Estetik genel görünüm - - 7 29,1 6 25 - - - - - - Tablo 10 incelendiğinde, Araştırmada kullanılan tüm yüzeylerin, üretim sonrası değerlendirme ölçeğinde bulunan, uygun olmayan kriterlerinin bütün olarak incelenmesi, gözlenmektedir. Özellikle Caddo yüzeyindeki bulgular, diğer yüzeylere göre, Ölçülerin bedene uyumunda, Hareket esnasında pantolonun uyumunda ve Modelin kumaşa uyumunda, tablo da görüldüğü üzere, problemler ortaya çıkardığı tespit edilmiştir. Diğer yüzeyler incelendiğinde, özellikle ölçülerin bedene uyumunda tüm yüzeylerde problemler gözlenmektedir. Ancak bu bulgulardan yola çıkarak Caddonun üzerinde değişikliklerin uygulanarak yeniden üretime alınmasına karar verilmiştir.

70 4.1.7. Değerlendirme Sonrası Caddo Üzerinde Yapılan Değişiklikler Araştırma kapsamında, Yüzeyler arasında Caddo, en fazla ölçü değişikliğinin meydana geldiği ürün olması sebebiyle, gerekli görülen düzeltmeler yapılarak, tekrar üretime alınmasına karar verilmiştir. Caddo, üretime alınmadan önce, kalıp üzerinde gerekli görülen düzenlemeler tekrar yapılmıştır. Öncelikle, pantolon boyunda tabloda da görüldüğü üzere, en fazla ölçü değişikliği Caddo da gerçekleşmiştir. Ölçü tablosuna göre standart olarak alınan 104 cm pantolon boyu, yıkama sonrası 2 cm ölçü değişikliğine uğramıştır. Bu sebeple çekme oranı kadar 2 cm pantolon boyunda ilave yapılmıştır. Bununla birlikte, çekme oranında ağda da problem tespit edilmiştir, Tablo 6 incelendiğinde Caddo da boyda çekmenin fazla olması üretim sonrası pantolon uzunluk ölçülerinde değişimin fazla olmasına sebep olmuştur. Bu nedenle değerlendirme bulgularında, hem hareket esnasındaki uyumu açısından, hemde ölçülerin uyumu bakımından ağ ölçüsü, pantolonda dar bir görünüme ve bireyler açısından rahatsızlığa sebep olmuştur. Bu nedenle ağ da çekme sonrası yaşanan ölçü değişikliğini rahatlatmak için boyda verilen ölçünün yarısı ağ da düşürülmüştür. 1cm. Bayan bedeninde, basen bölgesi özellikle lycralı kumaşlar tercih edildiğinde vücudun diğer bölümlerine nazaran daha dar görünüm oluşturur. Beden özellikleri, açısından dikkate alındığında, değerlendirme esnasında basen bölgesinde tespit edilen yıkama sonrası ölçü değişikliği, tekrar kalıba ilave edilmiştir. Yıkama öncesi üretim esnasında Caddo için düşürülen lycra oranı, yıkama sonrası ölçü değişikliğinin fazla olması nedeniyle, tekrar hesaplanarak pantolon kalıbına ilave edilmiştir. Tablo 2 de görülen Caddo yıkama öncesi bel ve basen genişliği ölçüsü farkı 3,5 cm olarak tespit edilmiştir. Yıkama öncesi, kalıptan düşürülen lycra oranı, ön ve arka kalıp için ayrı ayrı 0,2 cm yıkama öncesi ölçü farkından, çıkarılmış ve bulunan sonuç yaklaşık 1,5 cm ön ve arka kalıba Şekil 27 de görüldüğü gibi bel ve basen bölgesine ilave edilmiştir. Diz ve paça genişliğinde değerlendirme bulgularında herhangi bir problem tespit edilmediği için kalıbın bu bölgelerinde değişiklik yapılmamıştır. Caddo II kalıp üzerinde yapılan bu değişiklikler sonrası,

71 tekrar değerlendirmeye alınmak üzere, Aynı koşullarda üretimi yapılarak, yıkamaya tabii tutulmuş, pantolon ürün haline dönüştürülmüştür. Değişiklikler sonucu ürün tekrar 24 bireye giydirilerek, test edilmiştir. Değerlendirme sonuçları Tablo 11 de verilmiştir.

72 Değiştirilen Kalıp Baz Kalıp Şekil 27. 03 Caddo II Üzerinde Yapılan Kalıp Değişikliği

Şekil 28. 03 Caddo II Ürün 73