T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ELEKTRİKELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ İNTERNETİN YAPISI ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. İNTERNET...3 1.1. İnternetin Yapısı...4 1.2. İnternet Hizmetleri...5 1.2.1. Geniş Alan Ağları (WWW)...5 1.2.2. E-Posta...7 1.2.3. IRC...9 1.2.4. Dosya Aktarım Kuralları (FTP)...10 1.2.5. Sesli Video Konferans...11 UYGULAMA FAALİYETİ...12 ÖĞRENME FAALİYETİ-2...15 2. İNTERNETE BAĞLANMA...15 2.1. Telefon Hattı ve Modem...15 2.2. İnternet Servis Sağlayıcılar (ISS)...23 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...25 MODÜL DEĞERLENDİRME...26 CEVAP ANAHTARLARI...27 KAYNAKÇA...28 i

AÇIKLAMALAR MODÜLÜN KODU 481BB0001 ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi DAL/MESLEK Dal Ortak MODÜLÜN ADI İnternetin Yapısı Gerekli ortam sağlandığında, İnternet sisteminin MODÜLÜN TANIMI özelliklerini tanıyarak, bağlanma işleminin yapılabileceği öğrenme materyalidir. SÜRE 40/24 ÖNKOŞUL YETERLİK İnternet bağlantısını yapmak. MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME AÇIKLAMALAR Genel Amaç Bu modül ile işletim sistemini kullanarak İnternete bağlanma işlemini yapabileceksiniz. Amaçlar Gerekli ortam sağlandığında; 1. İşletim sistemini kullanarak, İnternete bağlanma işlemini yapabileceksiniz. 2. İnternet tarayıcı yazılımına ait ayarlamaları yapabileceksiniz. Bilgisayar, işletim sistemi, internet tarayıcı, internet bağlantısı Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı (test, ve performans testi) uygulayacak ve modül uygulamaları ile kazandığınız bilgileri ölçerek sizi değerlendirecektir. ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu İnternet, insanların her geçen gün artan, üretilen bilgiyi saklama, paylaşma ve ona kolayca ulaşma istekleri sonucu ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu istekler sonucu bilgisayarlar ve bilgisayar ağlarından oluşan sanal dünyalar hayatımızı çepeçevre sarmış durumdadır. Sağladığı kolaylıklardan dolayı bazılarımız için yavaş yavaş hayatın ta kendisi olma yolunda ilerlemektedir. İnternet, insanların hayatını kolaylaştırmakla kalmayıp, zaman ve para kazancı da sağladığından; evde, işte, eğitim ve eğlencede, finans çevrelerinde iletişim ve bilgilendirme alanlarında bu teknolojiyle birlikte yaşamaya ve bunlardan yardım almaya öylesine alıştık ki, bir sürelik yoklukları bile günlük hayatı aksatmaya yetmektedir. Sonuç olarak İnternet gelecek yıllarda, üretilecek tüm bilgilerin tek dolaşım sistemi olma yolunda hızla ilerlemektedir. Bu modül sonunda; işletim sisteminden faydalanarak İnternet bağlantısı yapabilecek, İnternetin yapısını bilerek birçok işlemin İnternet üzerinden nasıl yapılacağının öğrenecek ve internetin sunduğu geniş dünyadan birçok konuda faydalanabileceksiniz. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu öğretim faaliyeti sonunda, İnternet hizmetlerini tanıyacak ve kişisel internet ayarlarınızı yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA İnternetin tarihçesini araştırarak bulduğunuz sonuçları arkadaşlarınızla paylaşınız. 1. İNTERNET İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Aynı zamanda, insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama / paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. Şekil 1.1 İnternetin köklerini 1962 yılında J.C.R. Licklider'in Amerika'nın en büyük üniversitelerinden biri olan Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde (MIT) tartışmaya açtığı "Galaktik Ağ" kavramında bulabiliriz. 1966 yılı sonunda ortaya atılan bir proje olan ARPANET çerçevesinde ilk bağlantı 1969 yılında dört merkezle yapıldı ve ana bilgisayarlar arası bağlantılar ile İnternetin ilk şekli ortaya çıktı. Kısa süre içerisinde birçok merkezdeki bilgisayarlar ARPANET ağına bağlandı. 3

Şekil 1.2 1971 yılında Ağ Kontrol Protokolü (NCP) ismi verilen bir protokol ile çalışmaya başladı. 1972 yılı Ekim ayında gerçekleştirilen Uluslararası Bilgisayar İletişim Konferansında ARPANET'in NCP ile başarılı bir gösterisi gerçekleştirildi. Yine bu yıl içinde elektronik posta ilk defa ARPANET içinde kullanılmaya başladı. İnternet 1990'dan bu yana ciddi oranda bir büyüme göstermiştir. 1.1. İnternetin Yapısı İnternet ağlararası ağ demektir. İki veya daha fazla bilgisayar arasında iletişim kurmak, bir başka deyişle bağımsız bilgisayarları bir ağ halinde birbirine bağlamak için her şeyden önce bu bilgisayarları birbirleriyle irtibatlandırmanız gerekir. Bu irtibatı sağladığımızda ise karşımıza bilgisayarların birbirlerine bilgi aktarmalarını ve aktarılan bilginin doğru anlaşılmasını sağlayacak ilkeler-kurallar üzerinde anlaşmalarını sağlama problemi çıkar. Aralarında alışveriş sağlayabilmek için, bilgisayarları ortak bir dili konuşur hâle getirmek zorundayız. Bilgisayarlar arasındaki ortak iletişim diline "protokol" denir. Bir protokol, sistemdeki bütün birimlerin birbirlerine nasıl ve hangi sırayla hitap edeceklerini gösteren ilkeler-kurallar listesidir diyebiliriz. Şimdi internet için gerekli protokoller hakkında bilgi edinelim. İnternet bağlantısını, bir telin iki Şekil 1.3 ucunda bulunan iki bilgisayar arasındaki ilişki olarak görebilirsiniz. Web sayfalarını içeren bilgisayar, Web ilişkisinde sunucu diye adlandırılır. Ziyaretçinin bilgisayarı ise istemci olarak adlandırılır. Sunucu bilgisayarla, istemci bilgisayar arasındaki ilişkiyi (Server- Client ilişkisi) düzenleyen kurallara TCP/IP adı verilir. Gerek HTTP gerekse FTP, istemcinin Web sunucudan, yani HTML sayfaların ve bu sayfaların içinde yer alan resimlerin, grafiklerin, ses ve video dosyalarının durduğu bilgisayardan bilgi isteme ve bu istediğine karşılık verildiğinde, verilen karşılığın doğru gelip gelmediğini anlamasını sağlar. İki bilgisayar, üzerinde anlaştıkları bir tür konuşma adabı diyebileceğimiz kurallara uygun 4

mesajlarını; kıtadan kıtaya, ülkeden ülkeye, kentten kente, yeraltı ve sualtı kabloları ile, uydularla iletirler. İstemci bilgisayar ile Web sunucu arasında oluşan bu bağlantı bazen kesilebilir. IP bölümü, iki bilgisayar arasındaki bağlantının doğru kanallardan kurulmasını, kesildiğinde yeniden kurulmasını sağlar. Bu işlemi yaparken evrensel bir adres sisteminden yararlanır. İnternette Web sunucular kaynak sayıldığı için IP, aradığı kaynağı URL (Universal Resource Locator - Evrensel Kaynak Yolu Belirleyici) denilen adres sistemini kullanarak bulur. Aynı kurallar demetinin TCP bölümü ise kurulan bağlantı sayesinde gelen bilginin doğru anlaşılmasını sağlar. Web adreslerinde sitenin adı ve sitenin hangi tür kuruma ait olduğunu gösteren kısım değişir. Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz..org.net.ac.edu.gov.mil.com Ticari olmayan organizasyonlar İnternetle ilgili kurumlar Akademik (büyük britanya) Eğitimle ilgili kurumlar. Devlete ait kurumlar Askeri kurumlar. Ticari organizasyona ait olduğunu gösterir 1.2. İnternet Hizmetleri İnternetin en temel işlevi, haberleşme ve iletişimdir. İnternet üzerinden dünyanın dört bir tarafıyla faks kadar hızlı, posta kadar ucuz bir şekilde iletişim kurabilir, dilediğiniz her konuda araştırma yapabilir, bu süreç içinde gerekli gördüğünüz bilgi ve dokümanları bilgisayarınıza yükleyebilirsiniz. Yerinizden hareket etmeden sınırsız bir alışveriş yapabilir, müze ve sergileri gezebilir, müzik arşivlerine girebilirsiniz. Farklı ülkelerden insanlarla her konuda yazıyla veya sesli olarak tartışabilir, ithalat-ihracat ile uğraşıyorsanız yurt dışındaki bağlantılarınızı en küçük zaman diliminde gerçekleştirebilir ve mesajlarınızı minimum maliyetle günün her anı dünyanın her yerine gönderebilirsiniz. 1.2.1. Geniş Alan Ağları (WWW) Genelde "Web" terimi, dünyanın her yerindeki binlerce web sunucuları denilen bilgisayarlarda kayıtlı milyonlarca dosyadan oluşan bir bütündür. Bu dosyalar; metin belgeleri, görüntüler, sesler, programlar, etkileşimli ortamlar ve bilgisayar dosyalarına kaydedilen diğer bütün bilgileri kapsar. Web, muhtemelen şimdiye kadar oluşturulan en geniş kapsamlı ve çok çeşitli bilgiler toplamıdır. 5

Şekil 1.4 "Web", bu dosyaları bir arada tutan, bir dosyayı diğerine aktaran ve onları İnternet üzerinden yollayan bir bağlantı sistemidir. HTML dili bir dosyanın ilgili bağlantıları içermesine imkân tanır. Böyle bir bağlantı (hiper bağlantı - "hiperlink"), ilgili dosyanın yerini İnternet üzerinde tespit için gerekli bilgileri kapsar. İnternet e bağlanıp bir Web tarayıcısı kullandığımızda ulaştığımız bilgilerin çok yakınımızda bir yerde mi yoksa dünyanın diğer ucunda bir yerde mi olduğuna bakmadan, Web'de görüntülere ulaşabilir, sesleri duyabilir, metinleri okuyabilir ya da Web'le doğrudan etkileşime girebiliriz. Örneğin, Singapur'da kayıtlı bir sayfa sizi New York'ta kayıtlı bir borsa haberine, Frankfurt'ta kayıtlı bir resme, Tokyo'da kayıtlı bir ses dosyasına rahatlıkla bağlayabilir. Web sunucuları, İnternet ve Web tarayıcı bileşimi, bu bilgiyi, onu oluşturan parçaları birbirinden ayırmadan birleştirir ve bunu bir bütün olarak bize sunar. Web üzerinde bağlantıları takip ederek, bir Web belgesinden başka herhangi bir Web belgesine kolaylıkla geçebiliriz. Bundan dolayı, insanlar Web'i bir büyük belge olarak görürler. Bu bakış açısıyla, bağlantılar bizi belgenin bir yerinden bir diğerine taşımış olurlar. Sayfaların alındığı Web servisleri de farklı bilgisayar platformlarında olabilir. Web listeleyicileri ve Web servis sağlayıcı ortamlar hemen hemen tüm dünyada her yerde vardır ve küresel olarak kullanımları üstel bir şekilde artmaktadır. Web yapısının bu kadar çok kabul görmesinin bazı sebeplerini sıralamak gerekirse: Web, her şeyden önce açık bir sistemdir. Platform, bilgisayar, işletim sistemi vb bağımlı değildir. Web üzerinden pek çok bilgi kaynağına kolayca erişilebilir. Web uygulamaları geliştirmek ve bunları kullanıma sunmak çok kolaydır. Web ortamları artık son derece dinamik. Java ve ActiveX kullanarak, tamamen düzenlenebilir istemci uygulamaları geliştirmek mümkündür. Java kullanarak, söz gelimi bir firma, ürün tanıtımları için, dinamik bir şekilde kendiliğinden oluşan uygulamalar yaratabilir ve sayfa içerikleri kendiliğinden değişebilir. Bir 6

kullanıcı, isteğine bağlı bir şekilde, bağlandığı bir veri tabanından bilgileri istediği gibi farklı gruplarda isteyebilir. Aranılan bilgilere, birtakım tarama mekanizmaları sayesinde kolayca ulaşılabilir. 1.2.2. E-Posta Bilgisayar ağlarının oluşturulma sebeplerinden biri, kişilerin, bir yerden diğerine hızlı ve güvenli bir şekilde elektronik ortamda mektup gönderme ve haberleşme isteğidir. E-posta (e-mail), bu amaçla kullanılan hizmetlere verilen genel addır. İnternet ve diğer ağlar üzerinde kullanılan pek çok e-posta sistemleri vardır. SMTP (Simple Mail Transfer Protocol), TCP/IP protokolü, IBM PROFS (Professional Office System), SNADS (SNA Distributed Systems), VaxMail bunlardan bazılarıdır. Son zamanlarda, farklı sistemler arasında e-posta gönderilmesini sağlamak için X.400 isminde bir mesajlaşma protokolü de (Avrupa ve Kanada) kullanılmaktadır. Şekil 1.5 E-posta, başlangıçta sadece düz yazı mesajlar göndermek amacıyla geliştirilmişken, 1995'li yıllardan sonra geliştirilen tekniklerle, e-posta içinde karışık yapıların (resim, ses, video, html dokümanları, çalışabilir program vb) kullanımı mümkün hale gelmiştir. Ancak, henüz tüm e-posta programları bu tip formatları desteklememektedir. E-postanın kullanım yerlerinden biri de, "e-posta tabanlı bilgi alma" servisleridir. Çevrim-içi (On-line) tarama yapmak yerine, bir e-posta mesajı içinde gerekli komutları vererek tarama yapmak ve sonuçları yine e-posta ile istemek bazı durumlarda çok kullanışlıdır. E-posta, üyelik tabanlı bilgi hizmetlerinde de yaygın olarak kullanılan bir servistir. E-posta kullanabilmek için aşağıdakilere ihtiyaç vardır: 1- E-posta gönderilecek kişinin adresi (e-posta adresi) 2- E-posta gönderecek kişinin adresi 3-E-posta yazmak ve göndermek için bir bilgisayar programı (e-posta programı) 4- E-posta'yı yerine ulaştıran bir postane servis merkezi (SMTP Sunucusu) 7

1.2.2.1. Postada Kullanılan İfade ve Terimler Resim 1.6 From: e-postayı gönderen kişinin e-posta adresi (ve gerekli olmasa bile, Adı, Soyadı) verilir. Bu e-postayı gönderen kişinin kim olduğunu bildirir. To: e-postayı göndereceğimiz kişilerin e- posta adresleri. Gönderilecek kişi sayısı 1'den fazlaysa adresler arasına virgül ya da noktalı virgül konarak (bazı sistemlerde bir boşluk bırakılarak) yazılır. Subject: Mesajın içeriğine uygun kısa bir tanım yazılır. Cc: Alanına, e- postanın kopyasını başka bir kişiye ya da kişilere (genellikle, e- posta içeriği ile 2. dereceden ilgili kişiler olabilir) göndereceksek, onların adresleri yazılır. Bcc: Cc ile aynı işlevi görüyor. Farkı, postayı alan kişiler To: ve Cc: alanlarındaki bilgileri görebilmelerine karşın, Bcc alanındaki diğer kişileri göremezler (Bcc: Blind Carbon Copy). Forward: Size gelen bir mesajı bir başkasına aynen iletmek için kullanılır. Reply: Gelen mesajı tekrar cevaplamak için kullanılır. Reply All: Mesajda geçen kullanıcıların tümüne cevapla anlamındadır. 8

1.2.3. IRC Send: Yazılmış mesajın gönderilmesinde ve gelen mesajların alınmasında (belirli mesaj indirme veya gönderme süresini beklemeden) gönder/al işlemin yenilenmesinde kullanılır. Attachment: E-posta içeriğiyle birlikte gönderilecek olan dosyanın eklenmesidir. Metin, resim vb. dosyaları e- postayla yollamak için kullanılır. Date: Göndericinin bilgisayarına göre mesajın gönderilme tarihi ve saati. Send: Mesajın gönderilmesini sağlar. IRC (İnternet Relay Chat), birçok kişinin aynı anda etkileşimli mesajlarla (aynı anda karşılıklı mesajlaşma) haberleşebildiği bir platform ve bunu sağlayan programlara verilen genel addır. IRC'de, belirli bir konuda konuşmak, tartışmak isteyen insanlar 'kanal' olarak adlandırılan ve genellikle bir konusu olan alanlarda toplanırlar. Birisinin yazdığı bir mesaj, o kanaldaki herkese iletilir. IRC, bir servis üzerinden kullanılır. Dünyada yüzlerce IRC hizmeti vardır. Bulunduğunuz sistemden bu hizmetlerden birine erişmek için, özel bir protokol kullanan IRC yazılımlarının sisteminizde yüklü olması gerekir. Bir IRC servisine bağlanmak için verilecek komut, genellikle, (bulunduğunuz sisteme bağlı olmakla birlikte) <irc>'dir. Grafik ara birimli işletim sistemlerinde, menüler ve ikonlar üzerinden gidilerek bağlantı sağlanır. Bu programlara en güzel örnekler; Netscape Chat, MIrc, Virc vb. IRC hizmeti veren bütün siteler birbiriyle linktir ve normal olarak, hangi IRC hizmetine bağlanırsanız bağlanın aynı kanalları görürsünüz. Ancak, bu global networke bağlı olmayan yerel IRC hizmetleri de olabilir. Şekil 1.7 IRC kanallarında bazen çok ciddi tartışmalar da yapılabilir; ancak genel kullanım "eğlence", "vakit geçirmek" ve "yeni siber arkadaşlar edinmek" içindir. Türkiye'deki bazı IRC servisleri şunlardır: ODTÜ : irc.metu.edu.tr ve irc.chem.metu.edu.tr Ege Üniversitesi : ube.ege.edu.tr Doğu Akdeniz Üniversitesi: irc.emu.edu.t 9

1.2.4. Dosya Aktarım Kuralları (FTP) İnternete bağlı bir bilgisayardan diğerine (her iki yönde de) dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir İnternet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel addır. İlk geliştirilen İnternet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir bilgisayardan bir başka bilgisayara dosya aktarımı yapılırken, o bilgisayar ile etkileşim ve aynı anda (çevrim-içi) bağlantı kurulur ve protokol ile sağlanan bir dizi komutlar yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya alma/gönderme işlemleri yapılır. Şekil 1.8 FTP ile bağlandığımız sistemde bulunan dosyaları ve yazılımları çalışmakta olduğumuz yerel diske çekebileceğimiz gibi bu işlemin tam tersi olan, yerel diskimizde bulunan bir dosyayı bağlandığımız sistemin diskine aktarma işlemini de yapabiliriz. İnternete bağlı birçok sistemin tüm kullanıcılara açık dosya kütüphaneleri ve arşivleri bulunmaktadır. FTP istemci/sunucu mantığında çalışır. Kullanıcı, bilgisayarındaki FTP programını kullanarak sunucudaki FTP servisine bağlanır ve burada kullanıma sunulan herhangi bir dosyayı kendi makinesine çekebilir. FTP yi kullanırken temel olarak şu aşamalardan geçilir; FTP sunucusuna bağlanmak Çekeceğiniz dosyayı bulmak Dosyayı indirmek (download) Bu adımların gerçekleştirilmesi, kullandığınız FTP programı ile yakından ilişkilidir. FTP sunucuları özel amaçlı veya herkesin erişimine açık sunucular olabilir. Herkesin erişimine açık sunucularda ftp kullanıcısı tanımlıdır. FTP sunucularından genel olarak aşağıdaki türden dosyaları indirebilirsiniz: Shareware : Belli bir süre için bedava kullanabileceğiz ancak daha uzun süreli kullanımlarda para ödemeniz gereken yazılımlar. Freeware : Tamamen ücretsiz yazılımlar. Güncellemeler ve patchler : Yazılım güncellemeleri veya yazılımlarda ortaya çıkan problemleri gideren ek yazılımlar. Belgeler : Araştırma sonuçları, makaleler veya İnterneti tanıtan yazılar. 10

1.2.5. Sesli Video Konferans Ses kartınız, mikrofonunuz, Web kameranız varsa bazı programlarla İnternet üzerinden sesli ve görüntülü görüşme yapabilirsiniz. (Web kameranız yoksa aynı programlarla sadece sesli görüşme yapabilirsiniz). Bu tür yazılımlara genelde video konferans yazılımı adı verilir. Sadece sesli görüşme sunanlar ise "telephony" programı olarak anılır. En yaygın video konferans yazılımı olan Microsoft NetMeeting aynı zamanda Web kamerasına sahipseniz görüntülü iletişime de izin verir. Bu program İnternet Explorer 5 ile gelir. Yine bu iş için özel sunuculara o an bağlı olan kişilerden iletişim talebinde bulunabileceğiniz gibi Microsoft Messenger listesini kullanarak, arkadaşlarınızın modem numaralarını veya IP adreslerini arayarak doğrudan sesli ve görüntülü iletişime geçebilirsiniz. NetMeeting aynı zamanda metin tabanlı sohbet, uygulama paylaşımı, whiteboard (bir resim ekranı üzerinde çizim) gibi özelliklere de sahiptir. Bunun dışında modeminizle birlikte benzer yazılımlar gelebilir veya shareware arşivlerinde farklı video konferans ve "telephony" programları bulabilirsiniz. Bu programlar farklı bağlantı seçenekleri sunarlar; örneğin kullandığınız yazılımı destekleyen bir sunucu üzerinden o an sunucuya bağlı herkesi görüp istediğinizle sesli/görüntülü haberleşme talep edebilirsiniz. İyi bir video konferans için aşağıdakileri göz önünde bulundurunuz. Ekranda kişi sayısı arttıkça ekrandaki bölünmeden dolayı görüntüler çok küçülecek, ve ekranınız belki de yetersiz gelecektir. Video konferansa katılan kişi sayısı arttıkça, bilgisayarınıza ağ ortamından bilgi sayısı artacak ve yetersiz kare atlamaları oluşup bilgisayar yavaşlayacaktır. Yine aynı bilgi artışından dolayı İnternet bağlantınız yavaşlayacaktır. Bu şartların düzeltilmesi sonucunda kaliteli ve hızlı bir konferans yapabileceksiniz. 11

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Farklı tür kurumlara ait web sitelerini inceleyiniz. E-posta yollayınız. Birden fazla kişiye aynı maili yollayınız. E- postalarınızı okuyunuz. E-posta yoluyla başka bir kişiye dosya yollayınız. Bir IRC servisini kullanarak sohbet ortamına giriniz. FTP sunucusuna bağlanarak bilgisayarınıza bir dosya aktarımı yapınız. Bir seferde birçok kişiye posta yollamak için Cc kısmını kullanınız. Eğer yolladığınız kişilerin birbirlerinin isimlerini görmesini istemiyorsanız Bcc kısmını kullanınız. Reply ile gelen mesaja cevap yazabilirsiniz. 12

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen sorular için uygun cevabı seçiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi bilgisayarların bilgi alışverişinde kullandıkları ortak dile verilen addır? A) Protokol B) Sistem C) Yöntem D) Programlama E) İletişim 2. Aşağıdakilerden hangisi ziyaretçi bilgisayara verilen addır? A) A) Server B) B) Sunucu C) C) Client (İstemci) D) D) Bilgisayar E) E) Pc 3. Aşağıdakilerden hangisi web sayfalarını kaydeden ve sunan bilgisayara verilen addır? A) A) Client B) B) İstemci C) C) Müşteri D) D) Server E) E) Pc 4. Aşağıdakilerden hangisi sunucu ve istemci arasındaki ilişkiyi düzenleyen protokoldür? A) A) http B) B) ftp C) C) utp D) D) tcp/ip E) E) www 5. Aşağıdakilerden hangisi dosya indirme kurallarını düzenleyen protokoldür? A) A) http B) B) ftp C) C) utp D) D) tcp/ip E) E) web sayfası 13

6. Aşağıdakilerden hangisi devle ait bir web sayfasının uzantısıdır? A) A) mil B) B) edu C) C) gov D) D) net E) E) com Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 14

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-2 Bu öğretim faaliyeti sonunda, normal telefon şebekesinde uzak bilgisayar bağlantısını hatasız yapabileceksiniz İnternet bağlantı erişimlerini tanıyacaksınız. ARAŞTIRMA İnternet servis sağlayıcıları araştırarak sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız. 2. İNTERNETE BAĞLANMA İnternet nedir? sorusunun cevabını öğrendiğimize göre artık İnternete nasıl bağlanabileceğimize bir bakalım. Öncelikle nelere ihtiyacımız var, hangi ayarlamaları yapmalıyız, bunları öğrenelim. Öncelikle telefon hattı, fax-modem kartı veya sadece bir modem (dahili veya harici), ve de İnternet aboneliğine ihtiyacımız var. 2.1. Telefon Hattı ve Modem İnternete bağlanmak için öncelikle bir telefon hattına ihtiyacımız var. Bu normal ev telefonundan daha farklı bir şey değildir. Evinizdeki veya işyerinizdeki telefon hattını İnternete bağlanmak için kullanabilirsiniz. Uzun süreli İnternet kullanımlarında telefon hattı meşgul olacağından bu bir sorun olabilir. Günümüzde bu soruna bir çözüm olarak hem telefon hattını hem de İnternet kullanımını sağlayan ADSL modemler bulunmaktadır. Modemler, genel olarak, sayısal verilerin analog ortama, analog verilerin de sayısal ortama dönüştürülmesini sağlarlar. Örneğin, telefon hattı, Şekil 2.1 konuşmanın analog olarak iletildiği ortamdır. Bu ve benzeri analog ortamlardan sayısal veri aktarmak için hattın her iki ucuna modem konmalıdır. Telefon hattı ve modem dışında bir de İnternet aboneliğiniz olmalı. Ülkemizde bu işi yapan çok sayıda İnternet servis sağlayıcı (ISS) bulunmaktadır. Eğer İnternete sık girmeyi düşünmüyorsanız Telekom a ait 146 numaralı telefonu kullanarak, İnternet aboneliği gerektirmeyen bağlantıdan yaralanabilirsiniz. 15

İnternete erişim için kullanılabilecek telefon numaraları 0 822 xxx-xx-xx İnternet için kullanılan 822 li hatlar. 200-xx-xx POP hatları. Bu hatlar aranırken kullanıcı adının başına @ servis sağlayıcı eklenir. Ör: İlkay@ ttnet.tr 145 tt-nete ait İnternet erişim numarasıdır. 146 Herhangi bir İnternet aboneliği gerektirmeden İnternete bağlanılabilen telefon numarasıdır. Ancak ücreti diğerlerinden 4 kat daha pahalıdır. Modemin Telefona Bağlanması Telefonunuza giren kabloyu çıkarın. Bu kabloyu fax-modem kartının arkasında, Line yazan yere takın. Fax-modem kartınızla birlikte bir kablo daha gelmiş olmalı. Bu kabloyu fax-modem kartının arkasında Phone yazan yere takın. Diğer ucunu da telefona bağlayın. Alternatif İnternet Erişimleri Son yıllarda alternatif ve hızlı İnternete bağlanma yöntemleri bulunmaktadır. Bunlara kısaca değinelim. Modem ile dial-up: En yaygın ve en yavaş yöntemdir. Max. 56 K hızla İnternete bağlanabilirsiniz. Tek yönlü Uydu ile İnternet: Bilgisayarınıza özel bir kart ve bir uydu anteni bağlanmaktadır. Bu yöntemde de modem ve telefon hattına ihtiyacımız olacak. Çünkü sizin istekleriniz veya sizin göndereceğiniz bilgiler modem üzerinden max. 56 K hızla gönderilecek, size gelen veriler ise uydu üzerinden 400 K civarında hızla size ulaşacaktır. Bu yöntemin kuruluş ve aylık abonelik ücretleri oldukça yüksektir. Ayrıca telefon hattı da gerektiği için dial-up bağlantı masrafı ve uydu masrafı ödemeniz gerekecektir. En pahalı erişim yöntemi budur. 16

Çift yönlü-uydu ile İnternet: Diğerinden farklı olarak telefon hattı gerekmez. Gönderme ve alma işlemi uydu üzerinden yapılır. Tek yönlü erişime göre kurulum ve kullanım ücreti daha fazladır. Kablolu İnternet: Kablolu televizyon hizmetinin bulunduğu yerlerde verilen bu hizmet ile 128 K veya daha yüksek İnternet hızına ulaşabilirsiniz. Bu yöntemde özel bir modem gereklidir. 24 saat İnternette kalabilirsiniz. Ödeyeceğiniz ücret bağlantı süresine göre değil aylık sabit bir ücrettir. ADSL İnternet: ADSL (Asimetrik Sayısal Abone Hattı), mevcut telefonlar için kullanılan bakır teller üzerinden yüksek hızlı veri, ses ve görüntü iletişimini aynı anda sağlayabilen bir modem teknolojisidir. Hem telefon hattını hem de İnternet kullanımını sağlayan ADSL li İnternet bağlantısı hem hesaplı hem de kullanışlıdır. ADSL ye kısaca göz atalım: Geniş bant erişimi sağladığından dünyada İnternet kullanıcıları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. ADSL de telefon hattı üzerinde kapasiteyi daha verimli kullanmak amacıyla sayısal kodlama teknikleri kullanılır. Asimetrik yapısı sebebiyle İnternet ya da benzer veri kaynaklarına ulaşıp tek yönde veri aktarımı yapmak isteyen müşteriler için en elverişli uygulamadır. ADSL ile yüksek hızda kesintisiz İnternet erişimi, hem de sabit ücretle kullanıcıların hizmetindedir. Üstelik kullanıcılar aynı telefon hattı üzerinden aynı anda telefonla konuşma imkânına sahiptirler. Genellikle İnternet ihtiyaçlarını dial-up bağlantı (maksimum hız 56Kbps) ile sağlayan küçük ve orta ölçekli işletmeler düşük hız ve yüksek fatura gibi problemlerle karşı karşıyadır. ADSL, yeni bir telefon hattı çekilmeden, mevcut telefon hattı üzerinden hizmet vermekte olup, analog dial-up bağlantıya göre hem hız, hem de teknolojik üstünlüklere sahiptir. Yüksek Hızda İnternet Erişimi ADSL, İnternet kullanıcısına minimum 128/32Kbps a, maksimum 2048/512 Kbps hız imkanı sağlar. ADSL nin Üstünlükleri Yeni bir alt yapıya gerek duymaksızın mevcut telefon hattı üzerinden yüksek hızda iletişim, Tek telefon hattı üzerinden aynı anda İnternet ve ses/faks özelliği, Kullanıcı tarafındaki cihaz maliyetinin düşük olması ve kurulum kolaylığı, DSL bağlantı üzerinden birden fazla bilgisayar bağlanabilmesi, 17

İnternet üzerinden eş zamanlı ses ve görüntü aktarımı, Alternatif hız seçenekleri, Servis ve kullanıcı tanımlamalarında, kullanıcının isteğine göre statik veya dinamik IP ataması, İletişim ağında çıkabilecek sorunların diğer veri aktarım sistemlerine göre daha hızlı çözülmesi. ADSL Nasıl Çalışır? ADSL sisteminde, bilinen bakır kablolama alt yapısı kullanılır. Telefon hattının her ucuna bir ADSL modem eklenerek 3 bilgi kanalı oluşturulur: Alış (download), gönderiş (upload) ve POTS (Plain Old Telephone Service Düz Eski Telefon Hizmeti) olarak adlandırılan geleneksel telefon servis kanalı. POTS kanalı, ADSL ortamı üzerinden ses iletimi için kullanılır. Böylece İnternete bağlı iken aynı anda telefon konuşması yapılabilmesi sağlanmış olur. Geleneksel modemler, bilgisayardan gelen sayısal sinyalleri analog sinyallere, telefon hattından gelen analog sinyalleri de sayısal sinyallere çevirir. ADSL in de içinde yer aldığı DSL teknolojisi, sayısal verinin analog forma ve tekrar geriye çevrilmeyeceğini varsayan bir teknolojidir. DSL modemleri sinyalleri çevirmez bunun yerine verileri sayısal olarak yollar ve alır. Sinyalleri çevirmeye gerek kalmadığından veriler normal modemlerden çok daha hızlı iletilir.sistem asimetrik olarak çalıştığından download (şebekeden kullanıcıya) ve upload (kullanıcıdan şebekeye) hızları farklıdır. Her zaman download oranı upload oranından fazladır.adsl bağlantı, hat uzunluğu, kullanılan bakır kablonun çapı ve kullanılan modemin tipine bağlı olarak 8Mbps a kadar download (şebekeden kullanıcıya), 1Mbps a kadar da upload (kullanıcıdan şebekeye) veri hızlarına imkân verir. Gelin ağ bağlantısı üzerinden çevirmeli bir internet bağlantısı oluşturalım. Öncelikle ağ bağlantılarım üzerinde sağ tuş tıklanır. ÖZELLİKLER komutu uygulanır. Açılan pencereden yeni bağlantı oluştur komutu uygulanır. Açılan pencereden İLERİ komutu uygulanır. 18

Şekil 2.2 Şekil 2.3. İnternete bağlan seçeneği seçilir. İleri düğmesi tıklanır. 19

Bağlantımı ben ayarlayayım seçeneği işaretlenir ve ileri düğmesi tıklanır. Şekil 2.4 Şekil 2.5 20

Şekil 2.6 Şekil 2.7 21

Şekil 2.8 Kullanıcı adı ve parolası tanımlanır. Şekil 2.9 22

Bağlantı tamamlanır ve son düğmesi tıklanır. Şekil 2.10 Masaüstünde oluşturulan bağlantı kısa yoluna tıklanarak yukarıdaki pencereye ulaşılır. Artık Bağlan butonu tıklanarak İnternete bağlanabilirsiniz. 2.2. İnternet Servis Sağlayıcılar (ISS) Yirmibeş yıl önce küçük bir grup insanın profesyonel kullanımı için oluşturulan iletişim sistemi, bugün 146 ülkede yaklaşık 150 milyon kişinin çeşitli amaçlar için kullandığı, İnternet olarak adlandırılan büyük bir bilgisayar açık ağına dönüşmüştür. Günümüzde, pratik olarak, asgari düzeyde özellikler içeren her bilgisayarın söz konusu ağa bağlanma potansiyeli mevcuttur. İnternet, tüm kamuya açık bir alandır ve sahibi yoktur. Makul sayılabilecek bir ücret karşılığında İnternet erişimi hizmetini satın almak ve kullanmak mümkündür. Ancak, bu çok hızlı büyüyen ve kullanımı hızla yaygınlaşan iletişim ağı kendi sorunlarını da beraberinde getirmiştir. İnternetin kullanıcılara ulaştırılmasına ve onların kullanımına sunulmasına aracılık eden unsurlar İnternet Servis Sağlayıcılarıdır. ISS leri; Kullanıcıların İnternete erişimini sağlayan veya elektronik hizmetlerin, kullanıcıların kullanımına sunulmasına aracılık eden gerçek veya tüzel kişilerdir. şeklinde tanımlamak mümkündür. 23

İnternet Servis Sağlayıcılar; farklı ülkelerde, farklı yapılarda olmasına rağmen, genel olarak salt İnternet erişimi sağlamaktadırlar. Ancak ISS lerin erişim hizmeti dışında, sunucu kiralama, alan adı sağlama (domain name hosting), sunucu barındırma (hosting), uygulama servis sağlayıcılığı (application service provider), içerik sunma gibi hizmetleri de bulunmaktadır. 24

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İnternete bağlanma ile ilgili yapmış olduğunuz uygulama faaliyetini kendiniz ya da arkadaşlarınızla birlikte değerlendirebilirsiniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1 Yeni bağlantı sihirbazını kullanabiliyor musunuz? 2 İnternete bağlan seçeneğinde internet bağlantı ayarlarını yapabiliyor musunuz? 3 Çevirmeli ağ bağlantısı yapabiliyor musunuz? 4 ISS nin görevlerini biliyor musunuz? 5 Kullanıcı adı ve parolanızı belirlediniz mi? 6 İnternete bağlanabiliyor musunuz? 7 Görülen aksaklıkları tespit ettiniz mi? 8 Zamanı iyi kullandınız mı? TOPLAM PUAN DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonucunda HAYIR cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrarlayınız. 25

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1 E-posta yollayabiliyor musunuz? 2 E-postalarınızı okuyabiliyor musunuz? 3 E-posta yoluyla dosya yollayabiliyor musunuz? 4 5 6 Herhangi bir IRC servisini kullanarak sohbet ortamına girebiliyor musunuz? İnternet e bağlanmak için bağlantı tanımlaması yapabiliyor musunuz? Gerekli servis sağlayıcı ayarlamalarını yapabiliyor musunuz? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz. 26

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI 1 A 2 C 3 D 4 D 5 B 6 C Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz. 27

KAYNAKÇA KAYNAKÇA DAŞKIRAN Levent, Bilim ve Teknik Dergisi Sanal Tehdit Eki, Ankara, 2005. KAPLAN Yasin, Veri Haberleşmesi Temelleri, 1999. KARAHASLA Meray, İnternet ve Ağ Sistemleri, İstanbul, 2005. KARAGÜLLE İhsan, Zeydin PALA, Yeni Başlayanlar İçin Bilgisayar, İstanbul, 2003. Kolay PC, İnternet Microsoft Win XP Proft Resource Kit Documentation Appendix 6: Differences Between Win XP Home Edition, Page 1535 www.egitimciler.com www.po.metu.edu.tr www.bilgisayardershanesi.com www.pclabs.gen.tr www.bilgisayaraglarırehberi.com www.superonline.com www.turkcenet.org www.meb.gov.tr www.telekom.gov.tr 28