ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ ABD NİN SURİYE DE IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİSİ VE TÜRKİYE Oytun ORHAN Oytun Orhan, 2009 yılından bu yana ORSAM da araştırmacı olarak görevine devam etmektedir. Temel olarak Suriye ve Lübnan konularında çalışan Orhan ın İsrail-Filistin, Irak konularında da çalışmaları yer almaktadır. Lisans eğitimini Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde tamamlayan Orhan, yüksek lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde Kimliğin Suriye nin Bölgesel Politikalarına Etkisi (1946-2000) başlıklı tezi vererek tamamlamıştır. Orhan, halen Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler bölümünde doktora eğitimine devam etmektedir ABD nin IŞİD ile mücadelede başarısı, Irak ve Suriye yi içeren bütüncül bir plana sahip olmasına bağlıdır. Ancak ABD nin açıkladığı stratejiye bakıldığında, Suriye ye yönelik gerçek bir planının olmadığı görülmektedir. Suriye de hedefin IŞİD i bertaraf etmekten ziyade tehdidin çevreye yayılmasını engellemek olduğu söylenebilir. Diğer taraftan planın başarısı için Türkiye kilit önem taşımaktadır. Ancak Türkiye başarısına inanmadığı bir plana olduğu şekliyle dahil olmak istememektedir. Bu doğrultuda IŞİD ile mücadele stratejisini kendi önceliklerini dikkate alan bir çerçeveye oturtmaya çalışmaktadır. Türkiye nin Suriye de IŞİD ile mücadele kapsamında öne sürdüğü güvenli bölge, uçuşa yasak bölge ve eğit-donat tekliflerine bakıldığında kısa ve uzun vadeli güvenlik risklerini ortadan kaldırmaya odaklandığı görülmektedir. Kısa vadeli beklentisi sınır güvenliğidir. Orta ve uzun vadede ise asıl hedef, Suriye kaynaklı tehditleri bertaraf için Suriye iç savaşına kalıcı çözüm bulmaktır.
ABD NİN SURİYE DE IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİSİ VE TÜRKİYE IŞİD, Musul u ele geçirmesinden sonra kısa süre içinde Kerkük, Selahattin, Diyala üzerinden İran sınırına kadar olan bölgede kontrol sağlamayı başarmıştır. Örgütün Kürtlere yönelmesi ve Erbil sınırına dayanması ile de ABD askeri müdahalesi gerçekleşmiştir. ABD tarafından son yıllarda karşılaşılan en büyük tehdit olarak nitelenen IŞİD in bertaraf edilmesi için Başkan Obama 10 Eylül 2014 tarihinde ülkesinin örgüte yönelik stratejisini açıklamıştır. 4 ayaklı plan hava saldırıları, terörle mücadele kapasitesinin artırılması, yerel güçlerin desteklenmesi ve insani yardımın artırılmasını içermektedir. 1 ABD nin IŞİD ile mücadele kapsamında açıkladığı stratejinin zayıf yönünü Suriye oluşturmaktadır. ABD stratejisinin temeli havadan askeri destek vermek ve sahada müttefik unsurların IŞİD e karşı kara harekâtını yürütmesine dayanmaktadır. Bu planın Irak ta sonuç alması dahi tartışmaya açıktır, ancak nispeten başarı şansı vardır. Irak ın en büyük avantajı, hava desteği ile karadan IŞİD e karşı savaşabilecek imkanlara sahip müttefiklerin varlığıdır. Her ne kadar Irak ordusu ve Peşmerge ilk aşamada IŞİD e karşı ağır yenilgi almış olsa da, insan kaynağı, ateş gücü, merkezi yapıları göz 2
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ önüne alındığında, dışarıdan verilecek destek neticesinde, IŞİD e karşı sahada mücadele edebilecek kapasiteleri vardır. Buna karşın Suriye de kuzey ve doğu cephelerinde IŞİD e denge oluşturabilecek bir güç bulunmamaktadır. Özellikle Musul operasyonları sonrasında IŞİD ile diğer silahlı gruplar arasındaki makas açılmıştır. IŞİD, iki ülkedeki varlığını gerektiğinde taktiksel çekilme, güçlerini kaydırma, adam toplama, bir bölgede elde ettiği kaynakları diğer yerlere kanalize etme gibi amaçlar için kullanmaktadır. Dolayısıyla IŞİD stratejisinin başarısının Irak ve Suriye yi içeren bütüncül bir yaklaşıma dayandığı herkesin kabulüdür. Ancak ABD stratejisine bakıldığında, Suriye ye yönelik gerçek bir planının olmadığı görülmektedir. Suriye de hedefin IŞİD i bertaraf etmekten ziyade tehdidin çevreye yayılmasını engellemek olduğu söylenebilir. Diğer bir ifadeyle, siyasi hedefler askeri hedefleri belirlemektedir. ABD nin Suriye de bombaladığı hedefler üzerinden IŞİD e karşı yaklaşımı konusunda çıkarımda bulunmak mümkündür. Amerikan Merkez Kuvvetler Komutanlığı tarafından Kasım 2014 ayı içinde Suriye de gerçekleştirilen hava saldırılarına ilişkin resmi açıklamalar şu şekildedir. 1-14 Kasım 2014 tarihleri arasında Suriye de IŞİD hedeflerine 94 hava saldırısı gerçekleştirilmiştir. Bu saldırıların 71 i Ayn el Arap (Kobane) taki IŞİD hedefleridir. Diğer saldırılar 18 Deyr ez Zor, 2 Haseke, 2 Tel Abyad ve 1 Rakka şeklindedir. Ayn el Arap (Kobane) tan sonra en çok örgütün Deyr ez Zor da kontrol ettiği petrol bölgeleri ve rafinerilere yönelik saldırılar yapılmıştır. Buradan yola çıkarak ABD nin Kürtlere yönelik IŞİD tehdidini ortadan kaldırmaya ve örgütün ekonomik kaynaklarını kurutmaya çaba sarf ettiği anlaşılmaktadır. Buna karşın, IŞİD in merkezi ve en güçlü olduğu yer olan Rakka ya sadece 1 hava saldırısı gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, Halep te IŞİD hedeflerine yönelik hiçbir saldırı gerçekleşmemiştir. IŞİD in Halep üzerinde giderek artan baskısı söz konusudur. Örgüt ABD nin IŞİD ile mücadele kapsamında açıkladığı stratejinin zayıf yönünü Suriye oluşturmaktadır. Suriye de karada IŞİD e denge oluşturabilecek bir güç bulunmamaktadır. 3
ABD NİN SURİYE DE IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİSİ VE TÜRKİYE 4 Halep kırsalında ilerlerken, bu sürecin devam etmesi durumunda Halep in merkezine yönelmesi gündeme gelebilecektir. Suriye nin ikinci büyük şehri Halep te ise halen 2 milyona yakın sivil yaşamaktadır. IŞİD ile Mücadele Stratejisine Türkiye nin Bakışı IŞİD in kontrol ettiği bölgelerin tamamına yakını ya Türkiye sınırı üzerinde ya da sınıra yakın bölgelerdedir. Bu durum, planın başarısı için Türkiye yi kilit ülkelerden biri haline getirmektedir. Bu nedenle başta ABD olmak üzere IŞİD ile mücadele için oluşturulan koalisyonun üyeleri, Türkiye nin daha fazla katkı sağlaması çabasına girişmiştir. Buna karşılık Türkiye başarısına inanmadığı plan konusunda çekincelerini dile getirmiştir. Diğer taraftan kendi güvenliğini doğrudan etkileyen bir sürecin dışında kalmak da istememektedir. Bu çerçevede Türkiye, IŞİD ile mücadele stratejisini kendi önceliklerini de dikkate alan bir çerçeveye oturtmaya çalışmıştır. Çünkü planın olası başarısızlığı, Ortadoğu dan binlerce kilometre uzakta yaşayan koalisyon üyelerini değil, Türkiye yi doğrudan etkileyecektir. Türkiye nin beklentisi IŞİD ile mücadele koalisyonu
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ üyelerinden farklı konumunun anlaşılması ve güvenlik kaygılarının dikkate alınması olmuştur. Türkiye, Suriye de iç savaşa ve savaşın yarattığı devlet dışı asimetrik tehditlere kalıcı çözüm bulunmasını istemektedir. Türk yetkililerin açıklamalarından yola çıkarak, Türkiye nin Suriye de gerçek anlamda istikrar sağlayacak her türlü planın içinde olacağını, hatta sorumluluk üstleneceğini söylemek mümkündür. Ancak son dönemde Suriye konusundaki tartışmalar IŞİD mi rejim mi ikilemine indirgenmektedir. Türkiye açısından her iki unsurun Suriye de varlığı bir ulusal güvenlik tehdididir. Türkiye nin, IŞİD ile mücadele stratejisinin Suriye ayağına iki temel itirazı söz konusudur. Birincisi IŞİD in bir sonuç olduğu ve dolayısıyla esas mücadele edilmesi gerekenin örgütü doğuran nedenler olduğudur. Bu sorunun gerçek nedenlerinin başında Esad rejiminin politikaları ve uluslararası toplumun Suriye konusundaki mütereddit politikaları gelmektedir. Şiddete maruz kalan ve umudunu kaybeden Suriyeliler, radikal eğilimler göstermekte ve IŞİD e yönelmektedir. Türkiye nin ikinci itirazı, sadece hava saldırıları ile sonuç almanın mümkün olmadığı varsayımına dayanmaktadır. Dolayısıyla Türkiye, IŞİD stratejisinin merkezine Esad rejimi ile mücadeleyi oturtmuş ve güvenli bölge, uçuşa yasak bölge, eğit-donat başlıklarını içeren üç aşamalı bir plan önermiştir. Bu önerilere bakıldığında Türkiye nin kısa ve uzun vadeli güvenlik risklerini ortadan kaldırmaya odaklandığı söylenebilir. Kısa vadeli beklentisi sınır güvenliğidir. Orta ve uzun vadede ise asıl hedef, Suriye kaynaklı tehditleri bertaraf için Suriye iç savaşına kalıcı bir çözüm bulmaktır. a. Sınır Güvenliği Türkiye açısından bakıldığında iç savaş kaynaklı tehditlerin niteliği zamanla değişmektedir. İlk aşamada rejim en büyük sorun olarak görülürken, çatışmaların uzaması ile farklı tehditler ortaya çıkmıştır. Başbakan Davutoğlu, yakın zaman önce verdiği bir röportajda Türkiye nin Suriye de ABD nin ISİD stratejisine bakıldığında, Suriye ye yönelik gerçek bir planının olmadığı görülmektedir. Suriye de hedefin IŞİD i bertaraf etmekten ziyade tehdidin çevreye yayılmasını engellemek olduğu söylenebilir. 5
ABD nin Suriye deki I Hedeflerine Yönelik Hav a Sal lar 23 Eylül 14 K m 2014 Kobani: 259 Mazra al Duwud: 3 Kobani Mazra al Duwud Halep: 3 Halep Münbiç Münbiç: 2 Tel Abyad Rakka Rakka: 19 Tel Abyad: 2 Haseke: 21 Haseke Sincar: 8 Sincar ABD ve IŞİD ile mücadele koalisyonu güçleri Suriye de IŞİD e yönelik olarak toplamda 376 hava saldırısı - gerçekleştirmiştir. Hava saldırılarının yaklaşık - %70 i Kobani deki IŞİD hedeflerine yönelik olarak - gerçekleştirilmiştir. Kobani yi %11 lik pay ile Deyr ez - Zor daki hava saldırıları takip etmektedir. Deyr ez Zor da IŞİD in kontrol ettiği petrol bölgeleri ve rafineriler hedef - alınmıştır. def m. Deyr ez -Zor Deyr ez -Zor: 42 Ebu Kemal Al Mayadin: 2 Al Mayadin Ebu Kemal: El Kaim 6 El Kaim: 6
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ kendi öncelikleri ve buna bağlı riskleri olduğunu vurgulamış ve sınırımızda Suriye rejimi, IŞİD ve PKK yı görmek istemiyoruz demiştir. 2 Ancak Halep ile Lazkiye nin bir kısmı ile İdlib vilayetleri dışında kalan sınırın çok büyük bölümü, bu üç güçten biri tarafından kontrol edilmektedir. Bunun yarattığı güvenlik kaygısı, Türkiye yi sınırın Suriye tarafına müdahil olmaya itmektedir. Başbakan Davutoğlu, IŞİD stratejisinin Esad ı da kapsaması halinde Türkiye nin kara gücü desteği verebileceğini ifade ederek söz konusu arayışı ortaya koymuştur. 3 Güvenli bölge önerisi de bu çerçevede ele alınmalıdır. Sınır güvenliği açısından en önemli beklenti, mülteci akınının Türkiye sınırlarının ötesinde karşılanmasıdır. Mülteci konusu insani boyutun yanı sıra güvenlik sorununa dönüşmüştür. Türkiye resmi rakamlara göre 1,6 milyon Suriyeli ağırlamakta ve bu sorumluluğu uluslararası yardım almadan üstlenmektedir. Resmi rakamlara göre Türkiye de kamplarda ve kamp dışında barınan Suriyelilerin ekonomik maliyeti 4 milyar doları aşmıştır. Sınır illeri başta olmak üzere toplumsal, siyasal ve güvenlikle ilgili sıkıntılar yaşanmaya başlamıştır. Bazı şehirler kendi nüfuslarından fazla Suriyeli ağırlamak durumunda kalmıştır. Dolayısıyla yeni göç dalgaları, Türkiye açısından büyük riskler doğuracaktır. Türkiye, Ürdün ve Lübnan (Lübnan yakın zaman önce artık Suriyelilerin kabul edilmeyeceğini açıklamıştır) dışındaki ülkelerin Suriyeli mülteci kabul ederken ne kadar hassas davrandığı düşünülürse, durumun önemi daha iyi anlaşılabilir. BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (OCHA) Operasyonlar Direktörü John Ging in Suriyelileri kabul eden ülkeleri takdir etmek yetmez. Uluslararası toplumun bu yükü paylaşması gerekiyor. Ürdün, Lübnan, Türkiye artık son limitlerine geldi şeklindeki ifadesi, bu gerçeği net şekilde yansıtmaktadır. 4 Türkiye nin yeni göç dalgasına maruz kalma açısından da en riskli ülke olduğunu belirtmek gerekir. Halen yaklaşık 2 milyon Suriyelinin yaşadığı Halep in rejimin eline geçmesi Suriye konusundaki tartışmalar IŞİD mi rejim mi ikilemine indirgenmektedir. Türkiye açısından her iki unsurun Suriye de varlığı bir ulusal güvenlik tehdididir. 7
ABD NİN SURİYE DE IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİSİ VE TÜRKİYE ya da IŞİD in şehre ilerlemesi durumunda yaşanacak kitlesel göçün hedef ülkesi Türkiye olacaktır. Bu nedenle güvenli bölge oluşturularak yeni göç dalgalarının Suriye tarafında karşılanması Türkiye açısından kaçınılmaz bir önlemdir. Sınırın büyük bölümünü IŞİD, PYD/PKK ya da rejimin kontrol ediyor oluşu, Türkiye yi terör saldırılarına açık hale getirmektedir. Reyhanlı da gerçekleşen Türkiye tarihinin en büyük terör saldırısının failleri, Esad rejimi ile bağlantılı kişilerdir. Niğde de ikisi güvenlik görevlisi üç kişinin şehit olması ile sonuçlanan saldırı, IŞİD tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, IŞİD Hatay ve İstanbul a yönelik hedeflerini gizlememekte, Türkiye içinde uyuyan hücreleri olduğunu iddia etmektedir. Ayn el Arap (Kobani) ta yaşanan YPG-I- ŞİD çatışmasında yaralanarak Türkiye de tedavi edilirken iki üst düzey PKK lı yakalanmıştır. YPG-PKK arasındaki organik bağ da dikkate alındığında PYD nin kontrolündeki sınır bölgelerinde çok sayıda PKK lının yer aldığı düşünülebilir. Sınırda yer alan şehirlerde halk kendini terör saldırılarına açık hissetmektedir. Herhangi bir terör saldırısının yaşanması ise Türkiye nin Suriyelilere bakışını olumsuz etkileyerek, 8
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ iç barışı sarsma potansiyeline sahiptir. Bütün bu olasılıklar Türkiye nin güvenlik kaygılarını artırmakta ve sınırda güvenli bölge kurma opsiyonunu ele almaya itmektedir. b. Suriye İç Savaşına Kalıcı Çözüm Türkiye, IŞİD i Suriye deki iç savaş ve Esad rejimi politikalarının ürettiği bir sorun olarak görmektedir. Mevcut zemin korunduğu sürece IŞİD in askeri olarak zayıflatılabileceğini, ancak IŞİD ya da benzeri grupların varlığını sürdüreceğini düşünmektedir. Dolayısıyla Türkiye IŞİD ile mücadeleye varım ama gerçekçi ve kalıcı çözüm üretecek bir strateji görmek istiyorum demektedir. IŞİD ile mücadele için önerilen güvenli bölge, uçuşa yasak bölge ve eğit-donat adımları bu çerçevede değerlendirilebilir. Güvenli bölge ve uçuşa yasak bölge sınır güvenliği ve insani krizi önlemenin ötesinde, sorunun kaynağı olarak görülen rejim ile mücadelenin parçası olarak değerlendirilmektedir. Bu durumda güvenli bölge ve uçuşa yasak bölgenin stratejik hedefi, Esad rejiminin siyasi çözüme zorlanması olmaktadır. Güvenli bölge ve uçuşa yasak bölgenin aşağıda ifade edilen muhtemel taktiksel amaçlara hizmet etmesi beklenmektedir. Suriye rejimi ülke topraklarının önemli bir kısmında otoritesini kaybetmiştir. Karadan kontrol edemediği bölgelerde asker-sivil ayrımı yapmaksızın hava kuvvetlerinin verdiği askeri üstünlüğü kullanmaktadır. Bu durum iki sorun doğurmaktadır. Öncelikle, muhaliflerin kontrolündeki bölgelerin güvenli olmaması neticesinde insanlar göçe mecbur kalmaktadır. İkincisi, silahlı muhaliflerin örgütlenme imkânı kısıtlanmaktadır ve kurtarılmış bölgelerde kalıcı otorite sağlayamamaktadır. Güvenli bölge ve uçuşa yasak bölge, kalıcı istikrar sağlayarak göçü engelleyecek, hava kuvvetlerinin yarattığı asimetrik durumu, muhalifler lehine dengeleyecektir. Batı nın en büyük kaygısı, ılımlı muhalefete verilen silahların IŞİD ya da tehdit gördüğü Türkiye nin üç aşamalı planına bakıldığında sınır güvenliğinin sağlanması ve Suriye iç savaşına kalıcı çözüm bulmaya odaklandığı anlaşılmaktadır. 9
ABD NİN SURİYE DE IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİSİ VE TÜRKİYE diğer grupların eline geçmesi olasılığıdır. Yardımların radikal grupların eline geçmesine, maddi çıkar amaçlı silahların satışı, ılımlı cephede görülen bazı grupların bütün olarak ya da bir kısmının radikal grupların saflarına geçmesi ya da çatışmada silahlarının karşı tarafça ele geçirilmesi gibi faktörler sebep olmaktadır. Güvenli bölgenin ilan edilmesi, bütün bu riskleri azaltarak askeri muhalefetin daha kontrol edilebilir bir nitelik kazanmasını sağlayacak ve ılımlı askeri muhalefetin silahlandırılması yönündeki kaygıları ortadan kaldıracaktır. Başta Türkiye olmak üzere, hiçbir aktör Suriye de devletin yıkılmasını savunmamaktadır. Bunun daha büyük sorunlar doğuracağı görülmektedir. Irak, işgal sonrası devletin tasfiyesinin yarattığı sorunlarla halen baş edememektedir. Bu istikrarsızlıktan en çok etkilenen ülke de Türkiye dir. Dolayısıyla Türkiye, sınırlarında yeni bir Irak görmek istemeyecektir. Başbakan Davutoğlu nun Dışişleri Bakanı olduğu dönemdeki Suriye de devletin değil, rejimin yıkılması gerektiği şeklindeki ifadeleri bu yaklaşımı ortaya koymaktadır. 5 Suriye de siyasi çözüme ulaşılması konusunda ortak bir görüş vardır. Ancak sorun Esad 10
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ rejiminin halen iç savaşı askeri yollarla kazanabileceğine inanmasıdır. Bu durum rejimin siyasi çözüme zaman kazanma aracı olarak bakmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla siyasi çözüm de rejime yönelik zorlayıcı tedbirlerin alınması ya da güçlü mesajların verilmesine dayanmaktadır. Yani güvenli bölge ve/veya uçuşa yasak bölge, rejim üzerinde baskı oluşturarak Suriye de barışçıl değişime hizmet edebilir. Türkiye nin eğit-donat ve gerekirse kara gücü göndeririz şeklindeki tekliflerini de IŞİD ile mücadelede sadece hava operasyonları yetersizdir itirazı bağlamında değerlendirmek gerekmektedir. Türkiye, Esad mı, IŞİD mı? şeklinde formüle edilen ikileme inanmamakta ve sorunu tüm yönleriyle ele alan üçüncü bir alternatifin var olduğunu düşünmektedir. Ilımlı muhalefeti temsil eden Suriye Ulusal Koalisyonu ve sahada da Özgür Suriye Ordusu bileşenlerinin gerçek anlamda destek görmesi durumunda IŞİD ve rejime karşı bir denge oluşturabileceğine inanmaktadır. Sonuç Sonuç olarak, IŞİD ile mücadele koalisyonunun lideri konumundaki ABD nin ikilemi, Türkiye olmaksızın IŞİD i zayıflatma ya da yok etme şansının düşük olması, diğer taraftan Türkiye nin güvenlik kaygılarını dikkate alan bir strateji ortaya koyamamasıdır. Türkiye açısından bakıldığında da ulusal güvenliğini ve çıkarlarını doğrudan ilgilendiren bir meselenin dışında kalmamak buna karşın başarısı konusunda şüphe duyduğu bir plana dahil olmamak ikilemi yaşadığı görülmektedir. Bu durum Türk-Amerikan ilişkilerinde Suriye konusunda farklılaşan pozisyonları gündeme getirmektedir. Diğer taraftan karşılıklı kaygılar nedeniyle pozisyonların nasıl ve hangi noktada örtüşebileceğine ilişkin yoğun bir diplomasi trafiği yürütülmektedir. Hangi noktada buluşulacağı belli değildir. Ancak Suriye de gerçekten bir üçüncü alternatif yaratmanın Türkiye nin önerdiği adımlar dışında bir yolunun olmadığını söylemek mümkündür. ABD nin IŞİD ile mücadele konusundaki ikilemi, Türkiye olmaksızın IŞİD i zayıflatma şansının düşük olması, diğer taraftan Türkiye nin güvenlik kaygılarını dikkate alan bir strateji ortaya koyamamasıdır. 11
ABD NİN SURİYE DE IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİSİ VE TÜRKİYE Kaynakça 1 ABD Başkanı Obama nın açıklamasının tam metni için bkz.: Statement by the President on ISIL, The White House Office of the Press Secretary, http://www.whitehouse.gov/thepress-office/2014/09/10/statement-president-isil-1 2 Davutoğlu: Sınırımızda IŞİD, PKK ve Suriye rejimi istemiyoruz, Radikal, 28 Ekim 2014, http://www.radikal.com.tr/politika/davutoglu_sinirimizda_isid_pkk_ve_suriye_ rejimi_istemiyoruz-1221711 3 Esad ı kapsarsa kara gücü olur, Hürriyet, 7 Ekim 2014, http://www.hurriyet.com.tr/ dunya/27339896.asp 4 Türkiye, Ürdün ve Lübnan artık son limite geldi, Akşam, 29 Ekim 2014, http://www. aksam.com.tr/dunya/turkiye-urdun-ve-lubnan-artik-son-limite-geldi/haber-349815 5 Esad ın eski sağ kolu Ankara da, Radikal, 27 Temmuz 2012, http://www.radikal.com.tr/ turkiye/esadin_eski_sag_kolu_ankarada-1095349 ORSAM, Ortadoğu konusunda faaliyet gösteren tarafsız bir düşünce kuruluşudur. ORSAM Ortadoğu ile ilgili bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve bölge uzmanlarının düşüncelerini Türk akademik ve siyasi çevrelerine doğrudan yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda ORSAM, Ortadoğu ülkelerindeki devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak, yerel perspektiflerin güçlü yayın yelpazesiyle gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. ORSAM yayın yelpazesi içinde kitap, rapor, bülten, politika notu, konferans tutanağı ve ORSAM dergileri Ortadoğu Analiz ve Ortadoğu Etütleri bulunmaktadır. Bu metnin içeriğinin telif hakları ORSAM a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir. ORSAM ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. 12 Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48 www.orsam.org.tr