Oluklu Mukavva Üretiminde Yangın Riskleri ve Alınabilecek Önlemler Oluklu mukavva hayatımızın birçok alanında karşımıza çıkmaktadır. Birçok malzemenin taşınması ve ambalajlanmasında kullanılan oluklu mukavva, yeri geldiğinde ev eşyalarının taşınmasında dahi bize yardımcı olmuştur. Peki oluklu mukavva nasıl üretilmektedir? Üretiminde ne gibi yangın riskleri ortaya çıkmaktadır ve bu risklerin önüne nasıl geçilebilir? Bu bölümde oluklu mukavva sektöründeki başlıca riskler ve alınabilecek temel önlemler yer almaktadır. Üretim Aşamaları Oluklu mukavva üretimi kesintisiz bir üretim hattı ile yapılmaktadır. Bobin halindeki kağıt üretim hattında farklı noktalardan yerleştirilir. Oluklu kısmı oluşturacak olan kağıt kendisine bu formu verecek olan silindirlerden geçerken, oluksuz olan üst ve alt katmanlar düz silindirlerden geçerler. Hattın son bölümünde tüm katmanlar temelini nişastanın oluşturduğu bir tutkal ile yapıştırılır ve hattın çıkış noktasında oluklu mukavva istenen boyda kesilir. Bundan sonra oluklu mukavva kutu üretiminde kullanılacak ise tasarlanan kutunun şekline göre kesilir, gerekirse dikiş adı verilen işlemde tel zımba ile dayanımı arttırılır. Bazı işletmeler mukavva üzerine yapılan baskıyı da kendileri yapmaktadır. Hatta gelişmiş sistemlerde baskı işlemi oluklu mukavva üretim hattının sonunda otomatik olarak yapılmaktadır. Gelişmiş baskı teknikleri sayesinde artık oldukça kaliteli baskılar elde edilebilmektedir. Üretimin Riskli Noktaları Buraya kadar herşey çok masum ve güzel görünüyor. Gelelim üretimin riskli noktalarına. Üretim hattında kağıdın silindirlerden geçtiğinden bahsetmiştik. İşte bu silindirlerin ısıtılmasında farklı sistemler kullanılmaktadır. Bunlardan birincisi ve en yaygın olanı kapalı sistem buharlı ısıtmadır, bir diğer sistemde kızgın yağ kullanılmaktadır. Kızgın yağ kullanılan sistemlerde yağ kaçağı sonrası yağın tutuşarak yangına neden olma riski bulunmaktadır. Asıl yangın tehlikesi yaratan ise bu silindirlerin ısıtılmasında kullanılan açık alev sistemidir. Bu sistemde, silindirler ve kağıt bir yakıtın, ki bu genellikle LPG ya da doğalgazdır, kullanılması ile elde edilen alevle direkt temas halindedir. Bu sistemde silindirlerin dönüş hızındaki yavaşlama, kağıdın olası kopması, sıkışması vb. durumlar kağıdın kısa sürede alev almasına neden olabilir. Sistemin ateşlenmesi ise ayrı bir risktir. Silindirlerin istenilen hıza ulaşmadan alevin devreye alınması ya da alev kapatılmadan sistemin durdurulması da yine yanmaya neden olacaktır. Açık alev kullanılan bir oluklu mukavva üretim hattı Atık ve Kırpıntıların Oluşturduğu Riskler Peki, hat üzerinde oluklu mukavvanın istenilen ölçüde kesilmesi sırasında ortaya çıkan ya da üretimin farklı nokalarındaki kesme işlemleri 1
sırasında ortaya çıkan atıklar ve kırpıntılar nereye gitmektedir? Bu kırpıntılar düzenli olarak ortamdan uzaklaştırılmadıkları taktirde üretim alanında, makine çevresinde, makine motorlarının, hareketli parçaların yakınında birikecek ve risk oluşturacaktır. Atık birikintileri içlerinde barındırdıkları oksijenin de etkisiyle olası bir tutuşma anında yangının hızla büyümesine neden olacaktır. durumunda en ufak bir kıvılcım parlamaya neden olabilir. Düzensiz boya kullanımı Depolamadaki Riskler Ortamda biriken kırpıntı ve atıklar düzenli olarak temizlenmelidir. Baskı İşlemindeki Riskler Oluklu mukavva üzerine baskının da yapıldığı işletmelerde ise ek riskler oluşmaktadır. Neyse ki gelişen teknoloji sayesinde artık su bazlı boyaların kullanımı artmaktadır. Solvent bazlı boya kullanılan işletmeler ise halen riski üzerlerinde taşımaktadırlar. Bu işletmelerde boyayı seyreltmek açısından içine parlayıcı özellikte solvent de katılabilmektedir. Solvent bazlı boya kullanımı yapılan alanlarda ortamdaki solvent buharının seviyesi çok önemlidir. Solvent buharı seviyesi kimyasalın LEL (alt patlama sınırı) değerine ulaşması Tabii ki tüm bu işlemler sırasında hammadde, mamul ve yarımamul ürünlerin belirli alanlarda depolanması gerekmektedir. Bobin halindeki kağıt hammadde sıkı bir yapıya sahiptir ve kağıt katmanları arasındaki oksijen miktarı düşük olduğundan nispeten yanması zordur. Yarımamul ve mamul ürünler oluklar arasındaki oksijenin bolluğu nedeniyle daha kolay tutuşabilirler. Isı kaynaklarına, makineler ve motorlarına, elektrik panolarına yakın konumda depolama yapıldığı taktirde bu kaynaklardan gelebilecek kıvılcım ya da alev emteayı tutuşturacaktır. Aydınlatma armatürleri dahi yangına neden olabilecek niteliktedir. Kapaksız armatür kullanılan bir işletmede, armatür altında ya da yakınında depolama yapıldığını varsayalım. Armatürlerin olası düşüşleri ya da armatürden gelebilecek bir kıvılcım altında bulunan emteanın yanmaya başlamasına neden olabilir. Baskı işlemi için solvent bazlı boya kullanılıyorsa, kimyasal maddelerin üretim alanında diğer emtea ile birlikte depolanması, özellikle parlayıcı maddelerin ağızları açık bir biçimde bulundurulması durumunda kimyasal buharı ortama yayılacaktır. Kimyasal buharının LEL (alt patlama sınırı) seviyesine ulaşması ve bir ateşleme kaynağı ile buluşması ise parlama ya da patlama ile sonuçlanacaktır. 2
havalandırma sistemi kurulmalı, boya işleminin yapıldığı alanda elektrik tesisatı en azından etanj özellikte olmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için tüm aydınlatma armatürleri kapaklı tipte olmalı, elektrik panolarının kapakları contaları takılı olacak şekilde kapalı tutulmalı, tüm kablo giriş ve çıkışlarında uygun çapta contalara sahip rekorlar kullanılmalıdır. Etanj ve bakımlı elektrik tesisatı Floresan armatüre yakın depolama (üstte). Elektrik panosu yakınında yapılan depolama (altta). Alınabilecek Önlemler Risk Azaltıcı Öneriler Üretim Yukarıda da bahsedildiği gibi üretim hattındaki silindirlerin ısıtılmasında kapalı sistem buhar ya da kızgın yağ kullanılması riski azaltmaktadır. Silindirlerin ısıtılmasında açık alev kullanılıyorsa, sistemin kapalı bir sistemle değiştirilmesi tavsiye edilir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda ise ateşlemenin silindirlerin hareketinden sonra yapılacağı bir sistem kurulması, sistemdeki herhangi bir sıkışma, kağıtta kopma vb. yaşanması durumunda gazın otomatik olarak kesilmesi önerilir. Acil stop butonuna basılması durumunda ise gaz akışı anında kesilmelidir. Tüm bu önlemler alınmış olsa dahi açık alev kullanılan sistemlerde yangın riskinin yüksek olduğu unutulmamalıdır. Baskı işlemlerinin yapıldığı işletmelerde ideal olan su bazlı boya kullanımıdır. Solvent bazlı boya kullanılıyor ise bu alanda solvent buharının birikmesini engelleyecek bir Atık ve Kırpıntılar İdeal olan, sistem üzerindeki fanlar ve bir boru hattıyla kırpıntıların bina dışındaki bir metal konteyner içine atılması, bu noktada preslenmesi ve balyalanmasıdır. Atıkların düzenli temizlenmesi ve ortamdan uzaklaştırılması oluklu mukavva üreticilerinin özen göstermesi gereken en önemli noktalardan biridir. Depolama Depolamada dikkat edilmesi gereken noktalar her işletmede olduğu gibi emteanın ısı kaynaklarından uzak tutulması, istifler arasında düzenli müdahale ve geçiş koridorları bulundurulmasıdır. Emteanın elektrik panolarından, makine ve motorlarından uzak olmasına dikkat edilmelidir. Olası düşüşleri, sıçrayabilecek bir kıvılcım vb. altında bulunan emteanın tutuşmasına neden olabileceğinden istifler oluşturulurken aydınlatma armatürlerinin izdüşümleri boş bırakılmalı, ideal bir uygulama olarak kapaklı tipte armatürler kullanılmalıdır. Boya, solvent vb. depolamasının ise üretimden ayrı bir alanda yapılması, parlayıcı maddelerin 3
ağızları kapalı olarak çelik dolaplar içinde depolanmaları önerilir. Kimyasallar ihtiyaç dahilinde üretime alınmalı, kullanım sonrası ağızları tekrar kapatılmalıdır. tesisatı bulunmaması önerilir. Aydınlatmaya ait elektrik düğmesinin odanın dışında bulundurulması tavsiye edilir. Ağızları kapalı olarak rafta depolanan boyalar Atıkların fanlarla emilerek atıldığı bina dışındaki konteynerler Parlayıcı maddelerin depolandığı odanın elektrik tesisatının en azından etanj özellikte olması, oda içinde aydınlatma dışında elektrik Portatif Yangın Söndürücüler Portatif yangın söndürücüler yangına ilk müdahale açısından önemli ekipmanlardandır. İşletme içinde her 250 m 2 için bir adet 6 kg lık portatif yangın söndürücü bulundurulmalıdır. Söndürücüler işletmedeki risk bölgelerine göre uygun bir biçimde dağıtılmalı, yerleri uzaktan da görülebilecek şekilde işaretlenmeli, önlerinde kesinlikle kolay ulaşılmalarını ya da görülmelerini engelleyecek şekilde depolama yapılmamalıdır. Sulu Söndürme Kağıt en iyi su ile söndürülebileceğinden olası bir yangına müdahale edilebilmesi açısından bir yangın ring hattı kurulması, uygun noktalara yangın dolapları yerleştirilmesi, hattın bağımsız bir su rezervine sahip olması ve yeterli basınca sahip olabilmesi için uygun kapasitede jockey, ana ve yedek pompa ile desteklenmesi önerilir. Yangın pompası olarak elektrikli pompa seçilmesi durumunda ise olası bir yangın anında elektrik kesileceğinden, pompaların bir jeneratörden yanmaz kablo 4
kullanılan bağımsız direkt bir hattan beslenmesi tavsiye edilir. Yangın Algılama Yangının başlangıç safhasında algılanması erken müdahale açısından çok önemlidir. Bu nedenle işletmeye, kontrol panosu 24 saat kontrol altında olan bir noktada bulunan, adresli tipte bir yangın algılama sistemi (duman, ısı, ışın dedektör sistemleri vb.) kurulması önerilir. Bakım ve Eğitim Alınan aktif önlemler yangına en kısa sürede müdahale edilebilmesi açısından çok önemlidir. Bir diğer önemli konu ise personelin işletmedeki tehlikeler konusunda bilinçlendirilmesi, acil durumlar ve yangın ekipmanlarının kullanımları konusunda eğitilmesidir. Bu ekipmanları kullanacak personel bulunmadığı taktirde hiçbir işe yaramayacaklardır. Bununla birlikte tüm ekipmanların düzenli olarak bakımları yapılmalı ve her an kullanılabilecek durumda olmaları gerekmektedir. Bu belge içeriğinde yeralan bilgiler, tüm olası tehlikelerin tespit edildiği ve başka herhangi bir tehlike bulunmadığı anlamına gelmemektedir. Allianz, bu belgenin içeriğinde sözü edilen tavsiye ve önerilere uyulması sonucunda herhangi bir işletmenin, tesisin, bina veya lokasyonun güvenlik veya sağlık yönünden kusursuz hale geleceği veya herhangi bir yasa, tüzük, yönetmelik ve şartname veya mevzuata uygun hale geleceği konusunda herhangi bir garanti verildiği iddiasını kesinlikle reddeder. Copyright 2010 - Tüm Hakları Allianz Sigorta A.Ş.'ye aittir. İrtibat İçin Allianz Sigorta A.Ş Bağlarbaşı Kısıklı Cad. No:13 Altunizade 34662 İstanbul Tel: (0216) 556 66 66 Faks: (0216) 556 67 77 www.allianz.com.tr riskyonetimi@allianz.com.tr 5