SPORDA TEġKĠLATLANMA (3) DOÇ.DR.HAKAN SUNAY A.Ü.SBF
SPORDA TEġKĠLATLANMA; SPORA ĠLĠġKĠN AMAÇLAR DOĞRULTUSUNDA, GENĠġ KAPSAMLI BĠR ĠġĠN YA DA ĠġLERĠN GÖRÜLMESĠ ĠÇĠN KURULAN SPOR HĠZMET KURULUġLARIDIR.
SPORDA TEġKĠLATLANMANIN TARĠHĠ GELĠġĠMĠ 1894 Modern Olimpiyatların Düzenlenmesi Fikri (Pierre De Coubertin IOC) 1896 Modern Olimpiyatların Düzenlenmesi 1904 Uluslar arası Futbol Federasyonunun Kurulması (FĠFA Cenevre) 1932 Uluslar arası Basketbol Federasyonunun Kurulması (FĠBA Münih) 1947 Uluslar arası Voleybol Federasyonunun Kurulması (FĠVB Paris)
TÜRK SPOR TEġKĠLATI 1. CUMHURĠYET ÖNCESĠ TÜRK SPOR TEġKĠLATI 2. CUMHURĠYET DÖNEMĠNDEN GÜNÜMÜZE KADAR TÜRK SPOR TEġKĠLATI
1.CUMHURĠYET ÖNCESĠ TÜRK SPOR TEġKĠLATI (1) Orta Asya da yaģayan Türkler; Vücut kültürüne ve spora büyük önem vermiģlerdir. GüreĢ, Binicilik, Cirit, Okçuluk, Avcılık ve Top oyununun Türklerin geleneksel sporları olduğu kabul edilmektedir. Bu dönemde savaģ eğitimine ve askeri hiyerarģiye uyum sağlamaya yönelik bir yapılanma söz konusu idi. Kurulan kurumlarda savaģ eğitimi ön plandaydı.
1.CUMHURĠYET ÖNCESĠ TÜRK SPOR TEġKĠLATI (2) SELÇUKLULARDA; ALPLĠK VE YĠĞĠTLĠK ; Bu Kurumlar Spor Örgütlenmesinden çok askeri bir rütbe sıralaması söz konusudur.
1.CUMHURĠYET ÖNCESĠ TÜRK SPOR TEġKĠLATI (3) OSMANLILARDA; TEKKE, AĞALIK(ORGANĠZÖTÖRLÜK) VE HĠMAYE(VAKIF) ; SavaĢ Eğitimine ve Askeri HiyerarĢiye uyum sağlamaya yönelik bir yapılanma söz konusu idi. Kurumlarda savaģ eğitimi ön plandaydı.
Spor Tarihçilerine Göre; Ġstanbul daki PEHLĠVAN Tekkelerinin en büyüğünün ZEYREK YOKUġUNDA olduğunu ve burada 300 Pehlivanın burada ANTRENMAN yaptığını belirtmiģlerdir. Ayrıca KONYA DA GüreĢçiler Mahallesi bulunmaktaydı. Büyük yerleģim merkezlerinde ise çok sporlu, çok sporcusu olan bölgelerde zamanla VAKIF yönetimine gidildiği belirtilmiģtir. Tekke ve Vakıf iliģkisi Anadolu da uzun ömürlü olmuģtur.
SPOR TEKKELERĠNDE ĠKĠ YAPI BULUNMAKTAYDI; (1) 1.SPOR TEKKELERĠNĠN DĠNSEL YAPISI; GüreĢten önce dua okunur Her tekkenin bahçesinde eski pehlivanlarının türbeleri bulunur. Çırak-Ustalığa geçiģte kısbet giyme törenlerinde duaların okunması.
SPOR TEKKELERĠNDE ĠKĠ YAPI BULUNMAKTAYDI; (2) 2.DÜNYEVĠ YAPISINDA; ġeyh Mürid iliģkisinde öğretmen sporcu iliģkisi söz konusu idi. Mürid sporcu, ġeyh in öğretmenin buyruğunu yerine getirirdi. Bu durumun Dünya dada bir çok uygulaması bulunmaktaydı, Örneğin; ġövalyelerin senyörlerin himayesinde hareket etmeleri gibi
TANZĠMAT (YENĠLEġME HAREKETĠ) ĠLE BĠRLĠKTE; KULÜP MODELĠ BENĠMSENMĠġ OKUL PROGRAMLARINDA BEDEN EĞĠTĠMĠ VE SPOR DERSLERĠNĠN KONMASI SAĞLANMIġ (ÖZELLĠKLE ASKERĠ OKULLARDA) DAHA SONRA; ATLETĠZM, BĠSĠKLET, YÜZME, KÜREK, GÜREġ, BASKETBOL (Robert Kolej) VE FUTBOL BRANġLARI FAALĠYET GÖSTERMEYE BAġLAMIġTIR.
TÜRKİYE VE DÜNYADA SPORUN KULÜP DÜZEYİNDE ÖRGÜTLENMESİ DÜNYADA 1850 LER Ġngiltere, Blackhealt Proprietary School (1858) Ġtalya da Genova (1892) Rusya da Orekhovo- Zuyevo (1887) TÜRKĠYEDE 1890 LAR Galatasaray Okulu (1905) BeĢiktaĢ Semt (1903) Ġmalat-ı Harbiye (MKE Ankara gücü,(1910) ĠĢyeri Kulübü
FUTBOLUN FEDERE ÖRGÜTLENME BĠÇĠMĠ 1.1903- OSMANLI BEġĠKTAġ TERBĠYE-Ġ BEDENĠYE KULÜBÜ 2.1905- OSMANLI SULTAN-Ġ GALATASARAY TERBĠYE-Ġ BEDENĠYE KULÜBÜ 3.1907- FENERBAHÇE KULÜBÜ
TÜRKĠYE DE ĠLK ORGANĠZE EDĠLEN FUTBOL LĠGLERĠ;(1) ĠSTANBUL FUTBOL BĠRLĠĞĠ (1903-1910) 4 Yabancı Takımla OynanmıĢtır; MODA (1891) ELPĠS (1900) ĠMOGENE (1900) KADIKÖY (1899) Futbol maçlarının düzenli ve programlı bir Ģekilde oynanmasını sağlamak için kurulmuģtur.
TÜRKĠYE DE ĠLK ORGANĠZE EDĠLEN FUTBOL LĠGLERĠ;(2) BĠRLĠĞĠN GÖREV VE SORUMLULUKLARI; 1.Futbol mevsimini dolu ve çekici bir takvime bağlamak 2.Maçların hakemlerini görevlendirmek 3.Lig programının aksaksız olarak uygulanmasını sağlamak 4.Kurallar ya da uygulamalara iliģkin teknik ve yönetsel anlaģmazlıkları çözmek. Gibi görevleri vardı.
ĠSTANBUL FUTBOL KULÜPLERĠ LĠGĠ (1910-1914) Tek Sporlu (Futbol), federatif (Kulüplere dayalı), dikey örgütlenmiģ bir Lig sistemidir. AMACI; 1.FUTBOLU YAYMAK 2.FUTBOLCU SAYISINI ARTTIRMAK 3.LĠGE KATILAN TAKIM SAYISINI ARTTARMAK. 1905 te GALATASARAY, 1908 de FENERBAHÇE NĠN KATILMASIYLA DAHA SONRA GENĠġLETĠLEREK OKUL TAKIMLARI AĞIRLIKLI CUMA VE PAZAR LĠGĠ KURULMUġTUR.
CUMA LİGİ (1913) LĠG, BU DÖNEMDE YARIġMALARA (LĠGE) ALINMAYAN MAHALLĠ TAKIMLARLA OKUL TAKIMLARI TARAFINDAN KURULMUġTUR. LĠG, PAZAR LĠGĠNE ALTERNATĠF OLARAK KURULMUġTUR. (1913)
PAZAR LĠGĠ (1) ARALARINDA ERMENĠ VE RUM KÖKENLĠ KULÜPLER BULUNMAKTAYDI; ELPĠS PERA ERMENĠ BĠRLĠK MACCABĠ STELLA GĠBĠ ETNĠK KULÜPLER VARDI.
PAZAR LĠGĠ (2) AMACI; 1920 lerin siyasi yapısını yansıtan bir iģbirliği içinde hareket etmek olmuģtur. Oysa, OKUL ve SEMT TAKIMLARI da düzenli olarak FUTBOL oynamak istiyorlardı.
CUMA BĠRLĠĞĠ (1915) 1915 YILINDA PAZAR VE CUMA LĠGLERĠ ADIYLA ANILAN KÜMENĠN BĠRLEġMESĠYLE KURULMUġTUR. ANCAK 1918 YILINDA ÖRGÜTLENMESĠNE ĠZĠN VERĠLMEYEN KULÜPLER, 1919 YILINDA BEġĠKTAġ IN ÖNDERLĠĞĠNDE TÜRK ĠDMAN BĠRLĠĞĠNĠ KURDULAR. BU ÖRGÜTSEL KARGAġA DEVAM ETTĠ. SONUÇTA, ÖNCE 1920-1921 SEZONUNDA ĠDMAN ĠTTĠFAKI HEYET-Ġ MUVAKKETESĠ SONRA 1922 DE ĠSE TÜRKĠYE ĠDMAN CEMĠYETLERĠ ĠTTĠFAKI ADIYLA KURULDU
TÜRKĠYE ĠDMAN CEMĠYETLERĠ ĠTTĠFAKI (1922) Türkiye nin ilk çok sporlu, çok kulüplü örgütsel yapısıdır. TĠCĠ, Cumhuriyet Türkiye sinin ilk ulusal SPOR YÖNETĠMĠ olarak kurulmuģtur. Yusuf Ziya ÖniĢ, Ali Sami Yen, Burhan Felek ve Nasuhi Baydar ın öncülüğünde kurulan TĠCĠ, ile birlikte ilk spor federasyonları da kurulmaya baģladı. Ġlk federasyonlar; ATLETĠZM, FUTBOL VE GÜREġ tir.
TÜRK SPOR KURUMU (1936)(1) 1938 TARĠHĠNDE Ankara da toplanan sekizinci genel kongrede TĠCĠ nin adını TÜRK SPOR KURUMU olarak değiģmesiyle oluģan son gün kararıyla Cumhuriyet Halk Partisine bağlanan merkezi Ankara da bulunan bir kuruluģ haline getirilmiģtir.
TÜRK SPOR KURUMU (1936)(2) AMACI; Temiz ahlaklı yüksek karakterli sağlam bünyeli daima canlı ve Ģevkli nefsine ve ulusuna inanan, Türkiye Cumhuriyetini inkilaplarını ve yurdu korumayı en üst amaç edinmiģ ve bu uğurda bütün varlıklarını vermeye hazır olan bir spor gençliği yetiģtirmek Sporun yayılmasına ve yükselmesine çalıģmak Türk sporculuğunu yurtta ve yurt dıģında temsil etmek.
BEDEN TERBĠYESĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (1938) 18.7.1938 TARĠH VE 3530 SAYILI YASAYLA BaĢbakanlık makamına bağlı olarak kurulmuģtur. Türk Spor Kurumunun mallarıyla hukuk ve haklarını devralmıģtır. 3.6.1942 sayılı yasa ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıģtır. 13.2.1970 tarih ve 1/21-1156 sayılı kararname ile yeni kurulan Gençlik ve Spor Bakanlığı na devredilmiģtir. 1980 yıllarda tekrar Milli Eğitim Bakanlığına bağlanarak Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı adını almıģtır. 21.5.1986 yılında ise spordan sorumlu bir devlet bakanlığına bağlanarak Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü adını almıģtır.
BAġARILAR DĠLERĠM DOÇ.DR.HAKAN SUNAY