Dünden Bugüne Akıllı Makinalar ve Yapay Zeka Nesin Matematik Koyu Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 29 Ekim 1 Kasim, 2009 ĐÇERĐK 1. Otomaton lar 2. Đlk Hesap Makinaları Kaynak: Niran B. Abbas (2006), Thinking Machines: Discourses of Artificial Intelligence, Hamburg: Lit Verlag. 3. Sibernetik ve Yapay Zeka 4. Robotik ve öğrenme Sunan: Mustafa Suphi Erden 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 2 43 Otomaton (13.yy 19.yy) Kendi kendine çalışan makina Elektronik olmayan, hareketli Arap Otomaton ları (8 13. yy) Yunan tasarımları Dramatik yanılsama, pratik uygulamaya yönelik değil Arap otomaton ları Đnsan ya da hayvan hareketlerini taklit eden 19. yy. Japon Otomatonu, çay servisi yapan kadın Đnsan rahatına yönelik Çevreyi dönüştürme Đşe yarama Pratik uygulama 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 3 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 4 43 El-Ceziri (1136 1206) El-Ceziri Ebû l Đz Đbni Đsmail Đbni Rezzaz El Cezerî Arap matematik-mekanik bilgini Diyarbakır da yaşadı Kitáb fí ma'rifat al-hiyal al-handasiyya (Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices, 1206) Elli mekanik cihazın yapılışını anlatır Mucit ten cok pratiğe yönelik bir mühendis Teorik yaklaşımdan çok deneme yanılma Sifonlu el yıkama makinesi Bugün de kullandığımız sifon Kayıkta müzik grubu Filli su saati 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 5 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 6 43
30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 7 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 8 43 El-Ceziri Krankmili Dairesel hareketi doğrusal harekete çevirir Krankmilini Saqiya Makinelerinde kullandı Tarif ettiği Saqiya Makinalari 13.yy dan beri Şam a su sagladı Su pompası 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 9 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 10 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 11 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 12 43
Rönesans ve sonrası Leonardo da Vinci (1495) otomaton tasarladi Kollarini oynatabilen Başini sallayan Oturabilen Jacques de Vaucanson (1709 1782) Fransız mekanikşi 1737 de fülüt çalan makineyi yaptı 12 farkli parca calabiliyor 16.yy Otomatik saatler Descartes (17.yy): Hayvan vücudu kompleks bir makinadan başka birşey değil Kemikler, kaslar ve organlar çarklar, pistonlar ve dişliler 1860-1910: Otomaton ların altın çağı 1745 te ilk otomatik dokuma tezgahını yaptı Delikli kart ı ilk kullanan Tambur çalan makina Hazmeden ördek 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 13 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 14 43 Hazmeden Ördek Jacques de Vaucanson (1739) 400 hareketli parça Hazmeden Ördek Buğday yiyebilen, sindirebilen ve boşaltabilen Kanat çırpıyor gibi görünen (!) (Aslına uygun değil) Su içiyor Buğday yiyip sindiriyor Dışkılıyor (Aslına uygun değil!) Ağızdan alınan buğday bir kutuda biriktiriliyor Önceden başka kutuda depolanmış dışkı dışarı atılıyor Gerçekte sindirim olmuyor! 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 15 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 16 43 Düşünmeyen varlık Đlk Kontol Sistemi Geri Besleme Pierre ve Henri Louis Jaquet-Droz (1773) Đnsana benzeyen otomaton Yazabiliyor Descartes (Meditations, 1642): Düşünüyorum, demek ki varım! Jaquet-Droz larin otomaton u şöyle yazıyordu: Düşünmüyorum Öyleyse ben yok muyum? Cornelius Drebbel (1573-1633, Hollanda) Termostatli Fırın Sıcaklık artınca alkol genleşiyor, azalınca daralıyor 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 17 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 18 43
Đlk Hesap Makineleri Blaise Pascal (1642) Pascal hesap makinesi Leibniz hesap makinesi G.W. Leibniz (1673) Calculus Ratiocinator Önceleyen hesap aletlerinden ayriliyor: Eldeleri otomatik olarak bir sonraki basamağa tasiyordu Toplama, çıkarma çarpma, bölme Pascal hesap makinesi kadar kullanılmadı Đnsan mantiğinin mekanikleştirilebileceğini gösterdi 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 19 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 20 43 Düşünceler Sayılar Makina - Đnsan Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) Duşunceler sayilarla ifade edilirse hesaplama kurallarıyla işleme sokulursa insan düşüncesi tümüyle mekanikleştirilebilir Dusunen makina yapilabilir Đkili sayma sistemini keşfetti Bilgisayarlar bu sayma sistemini kullanıyor Encyclopaedia: Đnsana benzeyen otomaton lar Android Boudrillard (1976) Robot Android ayrımı Fransız devrimi öncesi Otomaton devri Makinalar insana benziyor Bir makinada bircok insan fonksiyonu Endüstri devrimi sonrası (1800 ler) Makina devri Makinalar insana benzemiyor, Makinalar fonksiyonlar yerine getiriyor Bir makina bircok insanın fonksiyonu 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 21 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 22 43 Sibernetik (1960 lar) Sibernetik (1960 lar) Bilişsel süreçlerin doğasını anlamak Öğrenme, hafıza, amaçsal davraniş Dogal ve yapay arasındaki bütünlük/fark Canlıların yetenekeleri ve davranışları Cansızların davranışları Bunları tek düzlemde açiklamak, ortaklıklarını yakalamak Düşüncenin / Aklın fiziğini yapmak Filozoflar teknik kullanmıyor Sibernetik çiler bütün teknikleri kullanıyor Düşüncenin sinir ağları ile ilişkisi Biyolojik : Sibernetik - Neurofizyoloji 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 23 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 24 43
Androidler Görsel olarak insana benziyor Yapay Zeka (AI) Đnsan zekası Etten kemikten yapılmış gibi Cyborg lar insana daha da yakın, makina eklenmiş insan Sibernetik Organizma DER 01 Actroid Hiroshi Ishiguro, Osaka Üniversitesi Sosyal bilimlerin ürettiği teoriler sayisal evrene uyarlanamiyor AI düşünceyi sayılara dökmeye çalışıyor Giriş: Sembolik simgeler Program Çıkış: Sembolik simgeler 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 25 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 26 43 Yapay Zeka (AI) Deep Blue 1956, Herbert Simon ve Alien Newell Logic Theorist Kurallarla tanımlanmış sembol işlemleri 1980 ler Neural Networks (Yapay Sinir Ağları) Beynin kendini düzenleme işlemini taklit ediyor Đkisinde de bilişselliğin kafada olup bittiği varsayılıyor Satranç oynayan bilgisayar 11 Mayıs 1997 de Garry Kasparov u yendi (2 ye-1, 3 beraberlik) Program C de yazılmış Saniyede 200 milyon pozisyonu hesaplayabiliyor 1997 de 259. en güclü süperbilgisayar Bugünkü satranc programlari (Rybka, Deep Fritz, Deep Junior) cok daha akıllı Deep Fritz Saniyede 8 milyon pozisyon ama ortalamada 17-18 hamle ötesini görüyor 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 27 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 28 43 Zeka nedir? Turing Test C, A nın mı yoksa B nin mi bilgisayar olduğunu bulmaya çalışıyor Sadece yazılı iletişim var A da, B de insan gibi davranıyor C, hangisinin bigisayar oldugnu bulamazsa A makinası testi geçiyor Sayilar - Biyoloji Đnsan bilincini taklit eden yapay vücutlar Brooks (2002): Cok fazla iddiali! Hesaplama şovenizmi Neurotransmitter larla hormonların rolünü ihmal ediyor Đnsan vücudunun biyolojik yapısını/sınırlarını ihmal ediyor Hesaba dökülemeyecek özellikler var 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 29 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 30 43
Robotik Çek dilinde: robota zorla calışma Zeka ve Cevre Zeka/yetenek insana içkin bir kategori mi? Karel Čapek in oyununda Rossum s Universal Robots, 1921 Isaac Asimov (1941) Robotics Robotik: Teknolojinin bir kolu Çevreyle bir ilgisi var mı? Anthropoidin elinde keskin bir kemik parçası ya da bir taş olursa yapabilecekleri Đnsana içkin zeka/yetenek onu ortaya çıkaran teknolojinin bir adım arkasında 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 31 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 32 43 Yukarıdan aşağıya aşağıdan yukarıya Konuşma Dili Yukarıdan aşağıya Programlama Bir makinadan diğerine yüklenebilen program Đnsanın zekasını/yeteneğini taklit eden program Aşağidan yukarıya Adaptasyon-Öğrenme Bilişsellik oluşan ve evrilen bir süreç (emergence) Çevreyle ilişki içinde zeka Yapay makinalarda evrilen, oluşturulan zeka Nasıl oluştuğu bilinmiyor Beynin büyümesi, gırtlağın gelişmesi, sosyal etkileşim, iletişim aletleri Robotların etkileşimi sonucu dil gibi bir yapı meydana gelebilir Analitik olarak yapının nasıl ouştuğu bilinmeyebilir Davranış ve çevre Zeka bu bütünün ürünü 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 33 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 34 43? Fark? Jacques de Vaucanson (1739) Suphi (2008) 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 35 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 36 43
Öğrenme? ĐNSAN ROBOT 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 37 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 38 43 Đnsan Robot Robot Đnsan 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 39 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 40 43 Hissiz bir Vücut Ne yapıyoruz? Neden yapıyoruz? Kimin işine yarar? Bizim işimize yarar mı? Biz kimiz, biz neyiz? 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 41 43 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 42 43
Referanslar Niran B. Abbas (2006), Thinking Machines: Discourses of Artificial Intelligence, Hamburg: Lit Verlag. http://www.en.wikipedia.org Erden, M.S. and Leblebicioğlu, K., 2008. Free gait generation with reinforcement learning for a sixlegged robot. Robotics and Autonomous Systems, 56: 199-212, DOI:10.1016/j.robot.2007.08.001. 30 Ekim 2009, Cuma Beyin, Bilinç, Kuantum Çalıştayı 43 43