RAY252 Tren Mekaniği II (Ave B Grubu) 206-207 Bahar Dönemi Final Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : 2 3 4 Top. A noktasından B noktasına bir tren gitmektedir. A-B noktası arasındaki hattın; TMİ, tek hat TSİ ve çift hat TSİ olmak üzere 3 duruma göre idare edilmesi düşünülmektedir. 3 durum için seyir süresi ve motorin tüketimi miktarlarını büyükten küçüğe sıralayınız? (25 puan) Seyir süresi: Çift hat TSI < Tek hat TSI < TMI Motorin tüketimi: Çift hat TSI < Tek hat TSI < TMI 4. Demiryolu araçlarında cer enerjisinden tasarruf yapabilmek için beraber uygulanabilen iki metodu yazınız? (25 puan) Makinist istenilen hıza ulaşıldığı zaman ceri keser ve treni salar/koyuverir. Cer aracının mevcut gücü sınırlanabilir. Bu da aracın ivmelenmesini azaltır. 2. Düşük yükle seyirde fazla enerji harcanmasına bir örnek veriniz? Grafik çizerek açıklayınız? (25 puan) Ankara-Eskişehir arasında bir dizel lokomotif tam yükte 000 ton çekmektedir. Harcadığı enerji ise 3800 litre motorin olmaktadır. Aynı lokomotif aynı yolda 500 ton yükle gittiği taktirde; harcadığı motorin 3800/2 = 900 litre den daha fazla olur. 4. Verimli tren kullanma ilkeleri açısından farklı metotlara göre hız yol profillerini çiziniz. Çizdiğiniz profillerden hangisinin sıkı işletme, hangisinin ekonomik işletmeler (gücü düşürülmüş, maks ivme) olduğunu gösteriniz? (25 puan) Enerji, Motorin (litre) 3800 900 500 000 Yük (ton)
RAY252 Tren Mekaniği II (Ave B Grubu) 206-207 Bahar Dönemi Quiz Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : 2 3 4 5 6 7 Top. Enerji şekillerinden 5 adetini yazınız? (0 puan) Potansiyel enerji Mekanik enerji Termik enerji Kimyasal enerji Elektrik enerjisi 2. Ankara-Eskişehir arasında bir dizel lokomotif tam yükte 000 ton çekmektedir. Harcadığı enerji ise 3800 litre motorin olmaktadır. Aynı lokomotif aynı yolda 500 ton yükle gittiği taktirde; harcadığı motorin 3800/2 = 900 litre mi yoksa daha fazla motorin mi sarf eder, açıklayınız? (5 puan) Daha fazla motorin sarf eder. 3800 Enerji, Motorin (litre) 4. Raylı sistem araçlarında basınçlı havanın kullanım yerlerini yazınız? (5 puan) Bir raylı sistem aracının sürtünmeli fren sistemi pnömatik fren sistemi ise mutlaka bir basınçlı havaya gerek vardır. Ancak bu basınçlı hava aracın sadece sürtünmeli frenleri için kullanılmayıp diğer gereksinimler için de kullanılır. Bu gereksinimler aşağıda belirtilmiştir. Kapılar pnömatik olarak açılıp kapanan araçlarda kapı açma kapanmalarında, Silecekleri pnömatik olarak çalışan araçlarda silecek motorlarının çalıştırılması, Camların buğu çözülmesi pnömatik olan araçlarda, Tekerlek ray arası aderansın arttırılması için kum püskürtme işlemlerinde, Pantoğrafın indirilip/kaldırılması pnömatik olan elektrikli çeken araçlarda, Ana devre kesicinin (hızlı devre kesici) açılıp kapanması pnömatik olan elektrikli çeken araçlarda Çeken araçlarda, özellikle lokomotiflerde ikaz kornaları için gerekli basınçlı havayı sağlar. 900 500 000 Yük (ton) 3. Basınçlı havanın üretilmesi ve depolanması sistemine ait blok şemasını çiziniz (0 puan) Hava girişi -> Hava filtresi -> Alkol çantası -> Hava kompresörü -> Hava soğutucu -> Yağ ayırıcı -> Hava deposu/depoları -> Tesisat
5. Kompresördeki hava kurutucusunun görevini yazınız? (5 puan) Özellikle kış aylarında dış hava sıcaklığının düşük olduğu ve havanın rutubetli olduğu zamanlarda kompresörün atmosferden emdiği havanın içinde bulunan su buharı aracın hava tesisatına girdikten sonra yoğunlaşarak su haline gelir. Bu su tesisatın özellikle kıvrımlı yerlerine yerleşerek ve havanın sıcaklığının düşük olması halinde buzlanmaya neden olarak sistemin çalışmasını engeller. Bu engelleme bu kısımların patlamasına da neden olur. Bunun için kompresörün girişine bir hava kurutucusu veya alkol çantası yerleştirilir. 6. Raylı sistem araçlarına uygulanan fren sistemlerinin genel şemasını çiziniz? (20 puan) 7. Demiryolu tren işletmecileri için en büyük iki gideri yazınız? (5 puan) Demiryolu tren işletmecileri için en büyük gider; personel ve enerji harcamalarıdır. Enerji; yakıt veya elektrik olarak yükün çekilebilmesi için lokomotiflerde ve tren setlerinde tüketilmektedir. Bu nedenle daha ekonomik taşımacılık yapmak için demiryolu araçlarında enerji verimliliği ve tasarrufu son yıllarda önem kazanmıştır. 2
RAY252 Tren Mekaniği II (Ave B Grubu) 206-207 Bahar Dönemi Vize Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Top. Demiryolu tren işletmecileri için en büyük iki gideri yazınız? (0 puan) Demiryolu tren işletmecileri için en büyük gider; personel ve enerji harcamalarıdır. Enerji; yakıt veya elektrik olarak yükün çekilebilmesi için lokomotiflerde ve tren setlerinde tüketilmektedir. Bu nedenle daha ekonomik taşımacılık yapmak için demiryolu araçlarında enerji verimliliği ve tasarrufu son yıllarda önem kazanmıştır. 2. Makiniste Tavsiye Sistemi (Driver Advisory System, DAS) nedir? (0 puan) 3. Makiniste Tavsiye Sistemi (Driver Advisory System, DAS) genel olarak kaç türdedir? Her bir türü açıklayınız? (0 puan) Makiniste tavsiye sistemleri genel olarak iki türde bulunmaktadır. Birinci türde sistem sadece cer aracına monte edilmiştir. Sistem; trenin uzunluğu, trenin ağırlığı, tren sınıfı, hattın profili ve tarife gibi sabit verileri dikkate almaktadır. İkinci türde ise; cer aracında bulunan sistem trafik kontrol merkezi ile iletişim halindedir. İkinci türde birinci türe ilave olarak değişken faktörler dikkate alınmaktadır. İkinci türde markizdeki ekrandan makiniste verilen bilgi trenin hareketinde önce hesaplanmakta ve değişen koşulları karşılamak için dinamik olarak güncellenmektedir. Her iki türde de makinist önerilen hız profilini markizde bulunan ekrandan kolaylıkla takip edebilmektedir. İnsan faktörü trenlerdeki enerji verimliliğinde büyük etkiye sahiptir. Makiniste bu konuda yardımcı olmak için Makiniste Tavsiye Sistemleri (Driver Advisory System, DAS) kullanılmaya başlanmıştır. Makiniste Tavsiye Sistemi yazılımlarından en çok kullanılanı CATO dur. İsveç te yerleşik transrail şirketince geliştirilmiştir. CATO yazılımı 999 de geliştirilmeye başlanmıştır. İlk olarak 5 Nisan 20 de İsveç te Kiruna ile Lulea arasında demir yüklü ağır yük treninde uygulanarak gösterilmiştir. Bu yazılımla; enerji tüketimi % 5-25 azaltılabilmekte, altyapının trafik kapasitesi % 5-5 azaltılabilmekte, trafik dakikliği artırılabilmektedir. Yazılım tren işletmesinde; ileri matematiksel modelleme, hesaplamalar, simülasyon ve optimizasyon yapmaktadır. Makinist ile trafik kontrolörü arasında etkili etkileşim sağlamaktadır. Markizde makinistin görebildiği ekranda Şekil de görülen tavsiye niteliğindeki optimal hız profiline göre tren kullanılmaktadır. CATO hem dizel hem de elektrikli araçlar için tasarlanmıştır 4. Demiryolu araçlarında cer enerjisinden tasarruf yapabilmek için beraber uygulanabilen iki metodu yazınız? (0 puan) Makinist istenilen hıza ulaşıldığı zaman ceri keser ve treni salar/koyuverir. Cer aracının mevcut gücü sınırlanabilir. Bu da aracın ivmelenmesini azaltır.
5. Verimli tren kullanma ilkeleri açısından farklı metotlara göre hız yol profillerini çiziniz. Çizdiğiniz profillerden hangisinin sıkı işletme, hangisinin ekonomik işletmeler (gücü düşürülmüş, maks ivme) olduğunu gösteriniz? (0 puan) 7. Dizel motorlarda enerji verimliliği açısından DMU tren setlerinde motor soğutma suyu hangi amaçla kullanılmaktadır? (0 puan) Atık ısının kullanımına yönelik en yaygın olanı DMU tren setlerinde motor soğutma sistemindeki atık ısının trenin ısıtılması için kullanımıdır. 8. ERESS ve EREX nedir? (0 puan) ERESS demiryolu araçlarında sayaca dayalı enerji hesaplaşmasını 2004 de tanıtmaya başlamıştır. ERESS kar amacı gütmeyen 2007 yılında kurulan bir organizasyondur. 7 üyesi bulunmaktadır. ERESS tarafından geliştirilen demiryolu enerji hesaplaşma ve faturalandırma sistemi EREX tüm ERESS üyeleri tarafından kullanılmaktadır. Amacı demiryolu enerji hesaplaşma ve faturalandırma sistemi EREX (European Rail Energy exchange, Avrupa Demiryolu Enerji Değiş tokuşu) yazılımını uygulamak ve geliştirmektir. EREX yazılımı trenlerin tükettiği enerjiyi tam olarak faturalandırmayı mümkün kılmaktadır. 9. Taşıt üzeri enerji depolama sistemini anlatınız? (0 puan) 6. EN 50463 standardını anlatınız? (0 puan) EN 50463 Trende Enerji Tüketimini Ölçmek İçin Avrupa Standardı; Aralık 202 yılında yürürlüğe girmiştir. Standartta trene montajı yapılacak sayacın özellikleri belirtilmiştir Taşıt üzeri enerji depolama sisteminde, rejeneratif fren sonucu elde edilen enerji araçta bulunan bataryalarda depolanmakta ve aracın tahriki için kullanılmaktadır. Bu sistemin hafif raylı demiryolu sistemleri dışında kullanımının en uygun olduğu yerin bölgesel DMU tren setleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 0. Hızlı tren; Ankara-Sincan arası 25km yi 25dk da, Sincan-Polatlı arası 35km yi 20dk da, Polatlı-Eskişehir arası 80km yi 50dk da almaktadır. Hızlı trenin Ankara- Eskişehir arası ortalama hızı kaçtır? (0 puan) 25 + 35 + 80 V ort = (25 + 20 + 50)/60 V ort = 5,6 km/h 2