KARPAZ BÖLGESİ DENİZ KAPLUMBAĞALARI İZLEME VE KORUMA PROJESİ PROJE RAPORU 2016 HAZIRLAYAN Salahi Kusetoğulları
ÇEVRE KORUMA DAİRESİ İÇİNDİKİLER SAYFA 1.GİRİŞ 3 2.GENEL BİLGİ 4 3. MATERYAL VE METOD 5 4. SONUÇLAR ve DEĞERLENDİRMELER 6-8 5. ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 9 6. KAYNAKLAR 10 2
GİRİŞ Ülkemizde 1992 yılından başlayarak yürütülen Deniz Kaplumbağalarını Koruma ve Araştırma Projesi ne 2013, 2014, 2015 ve 2016 yıllarında Exeter Ünüversitesi Marine Turtle Research Group, Kuzey Kıbrıs Kaplumbağaları Koruma Derneği,Doğu Akdeniz Üniversitesi Sualtı Araştırma Derneği ve Çevre Koruma Dairesi nin işbirliği ile devam edilmiştir. Bu yıl da önceki yıllarda olduğu gibi tüm KKTC kumsallarında çalışmalar sürdürülmüştür. Çevre Koruma Dairesi elemanları, Almanya-Berlin Humboldt Üniversitesi ve KKTC Üniversitelerinden gelen gönüllü öğrencilerden oluşan çalışma gurupları Karpaz Bölgesindeki önemli 18 yumurtlama kumsallında izleme ve koruma çalışmalarını yürütmüşlerdir. Alagadi, Tatlısu ve Akdeiz Bölgesindeki sahillerde ise Exeter Üniversitesi Marine Turtle Research Group, Sagem ise Gazimağusa Yeni İskele Sahillerinde, Çevre Koruma Dairesi tarafından izinlendirilerek çalışmalarını yürütmüştür. Bu yıl yapılan çalışmalardaki amacımız, kumsallara yapılan yuvaları ve bu yuvalara bırakılan yumurtaları tespit etmek, deniz kaplumbağası populasyonunu belirlemek, yuvaları predasyona ve su basmasına karşı yuvaları korumak amacıyla emniyetli bölgelere kurulan etrafı telle çevrili alan içerisine yuvaları taşımak, populasyona zararlı etmenleri ortadan kaldırmak olmuştur Yuvaları predasyona karşı korumak için taşıma yapılmayan sahillerde tel ağ uygulaması sürdürülmüştür. Kumsallara yapılan yuvaların tümü tel ağlarla korumaya alınmıştır. Ronnas Sahilinde ise su basmasına karşın yuvalardaki yumurtlaraın bozulmasını önlemek için yuvalar ayni sahide emniyetli bir bölge içine taşınmışlardır. Ronnas sahillerinde tesbit edilen tüm yuvalar su basmasına karşı önceden hazırlanan etrafı tel ile çevrili alan içerisine taşınarak emniyet altına alınmıştır. Projenin yürütülmesi için gerekli olan maddi katkıyı sağlayan, Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlığına ve tüm arkadaşlarımıza ve projeye katılıp büyük bir özveri ile görev yapan tüm gönüllü öğrencilere ayrı ayrı teşekkür ederiz. Salahi Kusetoğulları Proje Sorumlusu Çevre Koruma Dairesi 3
GENEL BİLGİ Dünyamızda 8 tür deniz kaplumbağasının yaşadığı bilinmektedir. Bu türlerden olan Caretta caretta ve Chelonia mydas ın yoğun olarak Akdeniz kıyılarına yumurta bıraktıkları bilinmektedir (Mrosovsky,1983). Akdeniz de üçüncü büyük ada olan Kıbrıs a Caretta caretta ve Chelonia mydas ın yumurta bırakmak için çıktığı tesbit edilmiştir(groombridge and Whitmore.1983; Demetropauloos and Hadjichristophorou.1989; Groombridge.1990; Godley and Broderick,1992-2002). Caretta caretta ve Chelonia mydas türü deniz kaplumbağalarının Türkiye nin Akdeniz sahilleri boyunca 17 önemli kumsala yumurtladığı da tesbit edilmiştir(geldiay,1982,1983,1984; Baran ve Karparek.1988; Groombridge,1988). Deniz kaplumbağaları yeryüzünde nesillerini devam ettirebilen en eski canlı türlerinden biri olarak bilinmektedir. Yaklaşık 100-200 milyon yıldan beri nesillerini devam ettirebilen deniz kaplumbağaları, hızla gelişen sanayileşme ve insan aktiviteleri sonucunda hızla kirlenen dünyamızda nesillerini devam ettirebilmek için büyük mücadele vermektedirler. Bu büyük mücadeleye rağmen günümüzde nesilleri hızla yok olmaya doğru gitmektedir. Denize kıyısı olan tüm dünya ülkeleri arasında 1979 yılında bir stok sayımı yapılmıştır. Bu stok sayımı neticesi 1979 yılında Washington da yapılan Dünya Deniz Kaplumbağalarını Koruma Konferansı nda açıklanmış ve tüm dünya denizlerinde 100-200,000 ergin Caretta caretta dişisi kaldığı rapor edilmiştir. Bu azalma karada ve denizde çok fazla olan predatörleri, deniz kirliliği ve insanoğlunun bilinçli ve bilinçsizce yaptığı tahribattan kaynaklanmaktadır(gramentz,1988). Bu nedenle iki türde CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna anf Flora) Ek I de birinci sırada yer almaktadır. Bu türlerin nesillerinin devamı için tüm dünyada koruma çalışmaları yapılmaktadır. Tüm Akdeniz de yılda 300-400 adet dişi Chelonia Mydes deniz kaplumbağası yumurtlama yapmakadır. Bu neticeler Karpaz yarımadasındaki Ronnas Körfezinin tüm Akdenizde 3. ve yine Alagadi sahillerinin 5. önemli yeşil kaplumbağa üreme alanı olduğunu ortaya koymuştur (Kasparek et al 2001), ve 2000 adet dişi Caretta caretta nın yumurtladığı bilinmektedir (Groombridge,1990). K.K.T.C de Deniz kaplumbağalarının yaşam ortamlarının korunmasını sağlamak amacı ile Alagadi, Akdeniz, Tatlısu, Karpaz ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ i olarak Bakanlar Kurulu Kararları ile resmi gazetede yayılanarak ilan edilmiştir. 4
MATERYAL VE METOD Karpaz Bölgesindeki önemli yumurtlama kumsallarında izleme ve koruma çalışmaları geçmiş yıllarda yapılan çalışmaların doğrultusunda bu yıllarda ayni şekilde yürütülmüştür. Kuzey Karpaz kumsallarından Ronnas (7 küçük sahilden oluşmaktadır ) sahilleri hergün kontrol edilerek, tesbit edilen yuvalar su basmasına karşı korumak amacı ile yumurtlamayı takip eden en geç 24 saat içerisinde emniyetli bölgelere taşınmıştır.altınkum,ay Philon,haftada 4 kez, Küçük Sahil, K9, K10, K11, Dolphin, İkidere, Beyza ve Laden diye isimlendirlen diğer sahiller ise haftada iki kez kontrol edilerek yuvalar tesbit edilmiş olup, predasyona karşı korumak amacı ile 1mtx1mt lik baklavalı tellerle kapatılarak emniyete alınmıştır. İzleme ve koruma çalışmalarına bu yıllarda Mayıs ayının son haftasında başlanmıştır. Kamp bölgesine kurulan çadırlarda kalınarak gönüllü öğrenci gurupları ile izleme koruma çalışmaları 1 Ekim tarihine kadar devam etmiştir. Ronnas sahillerinde dişi kaplumbağaların yumurtladığı yuvaların ölçüleri tespit edilerek etrafı telle çevrili emniyetli alan içerisinde aynı ölçülerde kazılan yeni yuvalar içerisine yumurtalar konmuşturtelli alan içerisine konan yuvalar, yumurtlama tarihleri dikkate alınarak hergün kontrol edilerek, çıkan yavruların denize emniyetli bir şekilde ulaşmaları sağlanmıştır.yavru çıkışı olan yuvalar son yavru çıkışından sonra açılarak kontrol edilmiştir.. Yavru çıkışı gerçekleşmeyen yuvalar yumurtlama tarihinden 60-65 gün sonra açılarak yavru çıkışının olmama nedenleri bulunmaya çalışılmıştır. Çalışma yapılan sahiller daha önceki üreme sezonunda olduğu gibi bu yıllarda da Güney ve Kuzey Karpaz olmak üzere iki ayrı bölgede araştırma yapıldığından veriler ayrı ayrı verilerek değerlendirme yapılmıştır. 5
SONUÇLAR ve DEĞERLENDİRMELER 1. GÜNEY KARPAZ SAHİLLERİ Güney Karpaz Sahilleri diye adlandırdığımız 6 kumsalda toplam 106 yuva tesbit edilmiştir (90 Chelonia mydas ve 16 Caretta caretta). Güney Karpaz sahillerinde tesbit edilen yuvaların aylara göre dağılımı Grafik I de verilmiştir. Grafik 1: Güney Karpaz Kumsallarında (6 sahilde) aylara göre yuva çıkış sayıları Güney Karpaz sahillerine yapılan 106 yuvadan, 92 yuvadan yavru çıkışı olmuştur. Geri kalan 14 yuvada su basması ve tilki predasyonu nedeni ile yavru çıkışı olmamıştır. Güney Karpaz Kumsallarına yavru çıkışı olan toplam 92 yuvaya 8066 yumurta bırakılmıştır. Güney Karpaz Kumsallarına bırakılan toplam 8066 yumurtanın, 1654 tanesi bozulmuş ve yavru çıkışı gerçekleşmemiştir. Bu da toplam yumurtaların 21% ini oluşturmaktadır. Bu oran normal sayılabilecek sayıda yumurtanın telef olduğunu ortaya koymaktadır. Güney Karpaz Kumsallarında yumurtadan çıkış yapan canlı yavru 6412 olarak tesbit edilmiştir. Bu miktar toplam yumurta sayısının 79% i oranındadır. 6
YUVA SAYISI 2 - KUZEY KARPAZ SAHİLLERİ Kuzey Karpaz diye adlandırdığımız 12 kumsalda toplam 307 yuva tesbit edilmiştir (294 Chelonia mydas, 13 Caretta caretta). Kuzey Karpaz Sahillerinde tesbit edilen yuvaların aylara göre dağılımı Grafik 2 de verilmiştir. KUZEY KARPAZ SAHİLLERİ YUVA SAYISI 2016 350 300 294 307 250 200 150 138 146 137 142 100 50 0 19 19 0 8 5 13 Mayıs Haziran Temmuz TOPLAM Cm Cc TOPLAM Grafik 2: Kuzey Karpaz kumsallarında tesbit edilen yuvaların aylara göre dağılımı Kuzey Karpaz kumsallarına tesbit edilen 307 yuvanın 294 (95%) tanesinden yavru çıkışı gerçekleşmiştir. Geriye kalan yuvalardan, yuvaları su basması ve tilki predasyonu nedeniyle yavru çıkışı olmamıştır. Diğer taraftan yuvalara bırakılan toplam 26939 yumurtadan 21187 yavrunun canlı olarak çıkış yaptığı ve denize ulaştığı tesbit edilmiştir. Yumurtadan çıkan ve denize ulaşan canlı yavruların toplam yumurta sayısının 79% oranında olduğunu göstermektedir. Yuvalarda tesbit edilen doğal olarak döllenmemiş, ölü embriyo ve ölü yavru sayısı 5752 Bu miktar tüm yumurtaların 21% oranındadır. 7
GENEL DEĞERLENDİRME Dişi Kaplumbağaların 2-3 yılda bir yumurtlamak için sahillere çıkış yaptığı bilinmektedir. Bu deniz kaplumbağalarının yuva yapımındaki doğal davranışıdır. Yapılan çalışmalar özellikle Kuzey Karpaz Kumsalları nın önemini bir kez daha ortaya çıkarmıştır. Nesilleri tehlike altında ilan edilen ve tüm dünyada koruma altına alınan Chelonia mydas türü deniz kaplumbağalarının ülkemizde Kuzey Karpaz sahillerinde yuva sayısında artış olduğu görülmüştür. Bugüne kadar yapılmış olan çalışmalar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sahillerinin özellikle koruma altına alınan deniz kaplumbağaları bakımından Akdeniz de önemliyumurtlama alanlarınarına sahip olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur. 2001 yılında ilk kez İtalya nın Roma kentinde düzenlenen The First Mediterranean Conference on Marine Turtles adlı konferansta da özellikle Kuzey Karpaz kumsallarının önemi bir kez daha vurgulanmıştı Bu çalışmaların süreklilik kazanması ve her yıl yapılması Akdenizde yaşayan deniz kaplumbağalarının nesillerinin devamı için büyük önem arzetmektedir. Denizlerdeki ve sahillerdeki kirlilik ergin kaplumbağaları olduğu kadar yavru kaplumbağalarıda olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle plastik atıklar kaplumbağalar tarafından deniz anası zannedilerek yenmektedir ve ölümlerine neden olmaktadır. Çöpler, yavru kaplumbağaların denize ulaşmalarını engelleyen etkiler yapmaktadır. Bu nedenlerde dolayı denizlerin ve deniz kaplumbağalarının üreme sahillerinin kirletilmemesi ve düzenli olarak temizlemesi gerekmektedir. Ayrıca yapılacak eğitim çalışmalarıyla halk çevre temizliği konusunda bilinçlendirilmelidir. Dairemiz yabancı ülke üniversiteleriyle de işbirliği yaparak deniz kaplumbağalarının korunması çalışmalarını ilerideki yıllarda sürdürmeyi planlamaktadır. Bu yıl sürdürülen çalışmalar boyunca Çevre Koruma Dairesi tarafından hazırlanan Kaplumbağa bilgi kitapcığı, broşür ve çıkartmalar kumsalları ziyaret eden yerli ve yabancı turistlere dağıtılmıştır ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER A - Genel Önlemler: Koruma çalışmaların her yıl yürütülebilmesi için olanak sağlanmalıdır. Biyolojik çeşitliliğn önemi ve Deniz kaplumbağaları nın tanıtılması, ve korunmalarına ilişkin eğitim çalışmaları yapılmalıdır. 8
Deniz Kaplumbağa üreme kumsallarında yapılaşma ve kum alımı önlenmelidir. Deniz Kaplumbağa yumurtlama alanlarında gece aktiviteleri engellenmelidir. Deniz Kaplumbağa üreme kumsallarının giriş ve uygun yerlerine bilgi verici ve uyarıcı panoların sayıları artırılmalıdır. Özel sektör deniz kaplumbağalarını koruma çalışmaları içerisine çekilmeli ve katkılarının devamı sağlanmalıdır. Sürekliliğin sağlanması için bölgede Doğal Hayat Araştırma ve Koruma Merkezi binası inşaası tamamlanmalıdır. Sadece yaz aylarında değil tüm yıl boyunca resmi görevlilerin bölgede izleme ve kontrolları yapması gerekmektedir. B - Özel Önlemler: Özellikle Altınkum I, Altınkum II ve Ay Philon kumsallarına araç girişi engellenmeli, uygun yerlere araç park yeri yapılmalıdır. KAYNAKLAR Godley, B.J, Thomson,R & Broderick,A.C. (1998). Glasgow University Turtle Conservation Expedition 1998- Expedition Report. 9
Groombridge, B. and Whitmore, C. (1989), Marine turtle survey in Northern Cyprus: Marine Turtle Newsletter,47.5-8. Demetropoulos, A. and Hadjichristophorou, M.(1989), Sea Turtle Conservation in Cyprus: Marine Turtle Newsletter,44, 4-6. Geldiay, R.(1984), Türkiye nin Ege ve Akdeniz kıyılarında yaşayan deniz kaplumbağalarının ( Caretta caretta ve Chelonia mydas ) populasyonları ve korunması ile ilgili araştırmalar: Doğa ve Bilim Dergisi,A2,8, 66-75. GramentzD (1988), Involvement of loggerhead turtle with the plactic,metal and hydrocarbon pollution in the Central Mediterranean: Marine Pollution Bulletin,19.11-13. MrosovskyM. (1983). Conserving sea turtles: The British Herpetological Society.179pp, London. Pritchard, P:C: et al. 1983. Sea turtle manual of research and conservation techniques. Prepared for the Western Atlantic Turtle Symposium (WATS), San Jos, COSTA Rica, July 1983. 96 pp. Şenol A. (1996,1997,1999) Altınkum and North Karpaz Beaches Marine Turtles Research Project, Research Report. Şenol (2000-2001) Monitoring and Protection of Sea Turtles Project, Project Report. Kaparek M, Godly BJ, Broderick AC (2001) Nesting of the Green Turtle, Chelonia mydas, in the Meditterranean: a review of status and conservation needs. Zoology in the Middle East. 24, 45-74 10