İKİ GAZETEDE SAĞLIK ÇALIŞANLARINA SALDIRI HABERLERİ Nefise KAYKA, Cem ÖZDAĞ, Mustafa SERCAN
Sağlık ortamında hekime ve sağlık çalışanlarına yönelik şiddet son yıllarda artış göstermektedir. Sağlık kurumunda çalışmak diğer iş yerlerine göre şiddete uğrama yönünden daha risklidir. Bu konuda yürütülmüş çalışmaların bulguları da sağlık alanında ortaya çıkan şiddetin diğer iș yerlerine göre oldukça fazla olduğu gerçeğini doğrulamış ve bu olayların sadece yaralanma gibi ciddi olanlarının şiddet olarak algılandığı ve çok azının kayda alındığını göstermiştir. Hastalar kadar hasta yakınlarının da sağlık çalışanlarına şiddet uygulama eğiliminde oldukları görülmüştür. Sözel şiddetin sıklığı fiziksel şiddetten daha fazladır. Şiddet en sık acil servislerde, ikinci sıklıkta da psikiyatri kliniklerinde sergilenmektedir.(1)
Șiddete uğrayan sağlık çalıșanlarında șiddetin ardından anksiyete ve huzursuzluk gibi psikolojik etkiler görülmektedir. Sağlık çalıșanlarının șiddet davranıșı ile baș etme konusunda yeterli eğitim görmedikleri saptanmıștır. Sağlık çalışanlarına şiddet son 40 yılda tüm dünyada yükselmektedir. Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olgularını ülkemizde merkezi ve kalıcı bir kayıt sisteminden izleme olanağı bulunmamaktadır.
Amaç: Sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin yaygınlığı ve basında verilen önem hakkında veri toplamak ve bu konudaki değişimi değerlendirmekti.
Yöntem: Uzun süredir yayımlanmakta olan Hürriyet ve Milliyet gazetelerinin internet sitelerinin arşivinde hekim, doktor, hemşire, saldırı, şiddet, dövme sözcükleri tarandı, bulunan haberlerden tekrar eden haberler birleştirildi. 1 Ocak 1997-31 Aralık 2012 tarihleri arasındaki 16 yılda yayımlanmış 85 haberde sağlık çalışanının mesleği, saldırgan, saldırı nedeni, güvenlik güçlerinin müdahalesi, dava açılıp açılmadığı konularında veri toplanmış ve frekansları alınmıştır.
Bulgular
Tartışma ve Sonuç 1) Saldırı haberleri kademeli yükselmiş: İlk 6 yılda belirgin bir yükselme yok (1997 2003) Sonraki beş yılda 6 katına yükselmiş (2004 2008) İki yılda 8 katına (2009-2010) sonraki yıllarda 18 ve 30 katına yükselmiş. 2) Haberler beş yıllık dilimler halinde gruplandığında son beş yıldaki artışın aşırı yüksek
Bulgular Sağlık Çalışanı (Toplam 85) Hekim 81 (%95) Hemşire 4 (%5) Saldırgan Hasta 24 (%28) Hasta Yakını 51 (%60) Diğer 10 (%12) Güvenlik müdahalesi Yok 31 (%37) Var 54 (%63) Yasal işlem Bilgi yok 43 (%51) Var 42 (%49)
Sağlık Çalışanı Saldırgan Güvenlik müdahalesi Yasal işlem 3) Haberlerde saldırganların 2/3 çoğunlukla hasta eşlikçisi 4) Haberde ifade edilen saldırı nedeni 3/5 çoğunlukla hizmetten hoşnutsuzluk 5) saldırıların 1/3 ünden fazlasında güvenlik güçleri desteğinin sağlanamadığı 5) Saldırıların ancak yarıya yakınında davacı olunmuş Sayı (Toplam 85) Hekim 81 (%95) Hemşire 4 (%5) Hasta 24 (%28) Hasta Yakını 51 (%60) Diğer 10 (%12) Yok 31 (%37) Var 54 (%63) Bilgi yok 43 (%51) Var 42 (%49)
Tartışma Sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin resmen kayda alınmasına ülkemizde 2012 de başlanmıştır. Bu konunun gazete haberlerine yansıma oranı bilinmemekle birlikte Türkiye nin uzun süredir yayımlanan ve yüksek tirajlı iki gazetesinde 16 yılda yer almış 85 haber çok düşük bulunmuştur. Sağlık Bakanlığı nca Kırıkkale Üniversitesi koordinasyonunda Eylül 2012 26 12. 2012 arasında 2152 sağlık çalışanına yapılan ankette Fiziksel Şiddet %5,9, Sözel Şiddet % 38,1 bulunmuştur.
Sağlık Bakanlığı sağlık çalışanlarının uğradıkları şiddeti bildirecekleri bir kayıt sistemi oluşturmuştur.
2012 yılının 2. yarısında (01.07.2012-31.12.2012) beyaz kod takipleri 4342 Hürriyet ve Milliyet gazetelerinde yer alan sağlık çalışanlarına şiddet haberi sayısı ise yalnızca 6 dır. 6
Cinsiyet Dağılımı sayı % Erkek 1920 44 Kadın 2422 56 Toplam 4342 100
Şİddete Maruz Kalanların Ünvanlara Göre Dağılımı Sağlık Çalışanı Hekim 81 (%95) Hemşire 4 (%5) Unvan sayı % Hekim 2408 55 Diş Hekimi 224 6 Hekim Dışı Sağlık Pers. 1312 30 Şirket Çalışanı 304 7 İdari Personel 94 2
2002 yılı sağlıkta şiddet prevelansı için yapılan bir çalışmada en sık şiddete maruz kalanlar pratisyen hekimler (%67.6) ve hemşireler (%58.4) olarak bulunmuştur.(2) Başka bir çalışmada, sağlık çalışanları arasında hemşirelerin bir önceki yılda herhangi bir şiddete uğrama oranı %88 bulunmuş ve en yüksek risk grubu olarak değerlendirilmiştir.(3) Yaptığımız gazete taramasında hemşirelere yönelik şiddetin de haber olarak yeterince yansımaması da dikkat çekicidir.
İsrail de yapılan bir çalışmada, doktorların % 70 sözel şiddete acil tıp personelinin % 38.5 fiziksel şiddete maruz kalıyor Şiddet eylemleri için en yaygın tetikleyicileri uzun bekleme süresi, doktor ile anlaşmazlık, tedavi memnuniyetsizliği (1)
Sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin medyaya yansıma oranının düşüklüğü başka çalışmalarda da gösterilmiştir. Öte yandan toplumdaki şiddet artışının, sağlıkta şiddet artışına ve medyaya yansıma oranında artışa da neden olabileceği düşünülmektedir(5).
Sağlık sektöründe çalışanlara yönelik şiddette artışın tarihi, kapitalist ülkelerde uygulanmaya başlanan neoliberal politikaların sağlık alanına da yayılma tarihiyle örtüşmektedir. Sosyoekonomik değişikliklerle, saldırganlık artışının etkileşimi sosyolojik değerlendirmeleri gerektirmektedir. Öte yandan başta hekimler olmak üzere sağlık çalışanlarının şiddet görme riskini azaltma yönünde hekim örgütlerinin ve Sağlık Bakanlığı nın sorunu ciddiyetle ele alması beklenmelidir.
Kaynaklar 1) Sağlık Çalışanlarına Yönelik Şiddet: Risk Faktörleri, Etkileri, Değerlendirilmesi ve Önlenmesi Violence Towards Health Care Staff:Risk Factors, Aftereffects, Evaluation and Prevention Bilge Annagür 2) Verbal and physical violence towards hospital- and community-based physicians in the Negev: an observational studytal Carmi-Iluz1, Roni Peleg1,2, Tami Freud2 and Pesach Shvartzman2005 3) Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek gruplarında şiddete uğrama sıklığı Ünal AYRANCI,2 Çınar YENİLMEZ,3 Yasemin GÜNAY,4 Cem KAPTANOĞLU5 4) Tallahassee F: The extent, nature, and precipitating factors of nurse assault among three groups of registered nurses in a regional medical center. JEmerg Nurs 2002; 28:11-17. 5) Sağlık İşyeri Ortamında Şiddet: Halkın Şiddet Algısı ve Değerlendirmeleri Ön Bulgular Raporu Yazar Y. Doç. Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM