ZİRAAT FAKüLTESİ DERGİSİ

ISSN 1300-4700 ÇUKUROVA üniversitesi ZİRAAT FAKüLTESİ DERGİSİ Journal of the Faculty of Agriculture Cilt Volume: 20 Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 268 2005 Sayı Numbers :1

ç.ü. ZiRAAT FAKÜLTESİ DERGiSi 2005,20 (1');1-130.JOURNAL OF THE FACULTY OF AGRiCULTURE OF ç.ü. 2005, 20 (I)', '1-,'130 R. KAYDAN,D., M. YA(~MUR, M. ENGiN. Kuru Fasulye (Phuseolus vulgarls L.) Yetiştiriciliğinde Farklı Ekim Sıklığı ve Fosforlu Gübre Dozlarının Tane Verimi ve Verim Öğeleri Üzerinc Etkileri The Effects or Sowing Densitres and Phosphorus Doses on Seed Yield and Yield Components of Dry Ikans tphaseolus vulgaris L.) Farming... 59-6R 9. YAŞAR, 8., M.N. ÖREN. Çukurova Bölgesi'nde Pamuk Tarımında Makineli Hasadın Ekonomik Analizi The Econornic Arıalysis of Mechanical Cotton Picking in Çukurova Region... 69-78 LO. MAYAOALI, Y., N. ŞAHAN. Farklı Oranlarda Emülgatör ve Stabilizatör Kullanımının Enerjisi Azaltılmış L>ondurmaların Niteliklerine Etkisi Eltcct of Using Dilfcrcnı Ratio Emulsifiers and Stabilizcrs on the Oualities of Low Fat Ice Cream... 79-~8 i ı. ATAKAN,: E., Z. AKDAGCIK, M. ÖLÇÜLÜ. Adana'da Kolzada Zararlı ve Faydalı Böcek Faunası ve Bazı Zararlı Türlerin Doğal Parazitlenme Oranlarının Araştırılması HarmfuL and Beneficial lnsect faıına and Natural Parasitizaıion of Some Pcst Species in Rape in Adana Province 89-96 12. TAHTALI, Y., Z. CEBECi. Gen Tanımı (Gen Ekspresyon) Analizlerinde Mikroarray Tekniği Microarray Technique For Gene Expressinn Analysis... 97-102 D. KÜÇÜKBASMACI, F., O. ÖZKA YA, S. TÜLÜCÜ, S. PAYDAŞ, i. T. ACAR. Camarosa Çilek Çeşidinde Basınçlı Hava ile Ön Soğutma ve Modifiye Atmosfer Torbalarının Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri Uft.:d of Forecd Air Cooling and Modificd Atmosphcre Packaging on Fruit Oualiıy and Shclf-Lifc of Struwbcrry cv. Caınanısa... ]03-110 14. TLNÇTÜRK, M., M. ERMAN, H. YILDIRIM, R. TUNÇTÜRK. Farklı Fosfor Dozlarının Patates (Sotanum tuberosum L)' Çeşitlerinde Yumru Kalibrasyonu ve Kalitesine Etkisi Eltccts of Various Phospborous Doses on the Tubcr Calibration and Ouality of Dilfcrent Poıato Culıivars (Solunum ıuberosum L.)... 111-l20 15. TLNÇTÜRK, M., M. ER MAN, R. TUNÇTÜRK, T. ERYiCiT. Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşullarında Verim ve Bazı Verim Unsurlarının Belirlenmesi Dctermination of Yicld and Some Yicld Components of Various Potato Cultivars in the Van Condition... 121-IJ()

Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2005, 20 (1): 121-130 J.Agric. Fac. c.o., 2005, 20 (I): 121-130 Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşullarında Verim ve Bazı Verim Unsurlarının Belirlenmesi Murat TUNÇTÜRK(!) Murat ERMAN(l) Rüveyde TUNÇTÜRK(I) Tamer ERYİÖİT(2) Özet Bu araştırma Yan'da yetiştirilebilecek yüksek verimli patates çeşitlerinin tespit edilmesi amacıyla Van- Gevaş ekolojik koşullarında 200 ıve 2002 yıllarında değişik kökenli 2 i patates çeşidi kullanılarak yapılmıştır. Çalışma tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada bitki boyu, ocak başına sap sayısı, ocak başına yumru sayısı, ortalama yumru ağırlığı, dekara yumru verimi ve özgül ağırlık özellikleri incelenmiştir. Çalışma sonucunda iki yılın birleştirilmiş ortalamalarına göre en yüksek yumru verimi ve ortalama yumru ağırlığı Fabula (3373.2 kg/da - 94.1g) ve Yaylakızı (3025.2 kg/da - 82.1 g) çeşitlerindenalınmıştır. Denemeye alınan çeşitlerden Fabula, Yaylakızı, Vangogh, Liseta ve Latona çeşitleri bölgeye uyum sağlayan ve yüksek verim alınan patates çeşitleri olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Patates, çeşit, adaptasyon, verim Determination ofyield and Some Yield Components ofvarious Van Condition Potato Cultivars in the Abstract: This study was conducted to determine the highest yielded potato cultivars (Solanum tuberosum L.) which can be grown in Yan. Twenty-one potato cultivars with different origins were tried at the Gevaş-Varı ecological condition in 200 i and 2002. The study was designed in completely randomized block factorial design with three replications. Plant height, stem number per hill, tuber number per hill, average tuber weight, tuber yield per decar and specific gravity oftubers were investigated. At the end of the study, potato cultivars Fabula and Yaylakızı had the highest tuber yields (3373.2 kg and 3025.2 kg per decar, respectively) and the highest average tuber weights (94.1 g and 82. ı g, respectively) for the average of both years. It was determined that potato cultivars Fabula, Yaylakızı, Vangogh, Liseta and Latona were higher yielded and more adapted to the region. Keywords: Potato, varieties, adaptation, yield Giriş: Tek yıllık bir kültür bitkisi olan patates, çeşitli iklim bölgelerine kolaylıkla adapte olması nedeniyle, dünyanın hemen her yerinde yetiştirilmektedir. Çok yönlü kullanım alanına sahip bir bitki olan patatesten insan ve hayvan beslenmesi yanında, sanayi ham maddesi olarak da yararlanılmaktadır. Özellikle geri kalmış ve dengesiz 'beslenen ülkelerde, patates değerli bir besin kaynağı olarak önem kazanmaktadır. 100 gramlık patates yumrusu normal bir insanın gereksinim duyduğu günlük proteinin minimum % 8'ini, demirin % 10'nu, Evitaminin % 20-S0'sini, B vitamininin % 10'unu ve enerjinin % 3'ünü karşılamaktadır. Zira buda patatesin insan beslenmesindeki yeri ve önemini göstermektedir (Arıoğlu, 1990) Patates dünyanın hemen hemen her ülkesinde üretilmektedir. Ülkemizin iklim ve ekolojik yapısı ile coğrafi konumu dikkate alındığında, patates ülkemizde en fazla gelecek vadeden bitkilerden biridir. Ülkemizde Batman, Gaziantep, Kilis, Siirt, Şırnak, Urfa ve Yalova illerimizin dışında kalan tüm illerde az yada çok patates üretimi yapılmaktadır (Kara, 2002). Yayın Kuruluna Geliş Tarihi: 17.06.2004 (I)Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Tarla Bitk. Bölümü-Van (2)Yan D.S.İ Müdürlüğü - Van

Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşullarında Verim ve Bazı VerimUnsurlarının Belirlenmesi Doğu Anadolu Bölgesinde Van ili, patates yetiştiriciliği yönünden Erzurum ilinden sonra ikinci sırada yer almaktadır (Kara 2002). Van yöresinde patates dikim alanı 3016 hektar, üretim ise 47.440 ton olup verim 1.574 kg/da'dır (Anonim, 2002). ilde patates tarımı daha çok Gevaş ve Erciş ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. Çeşit özellikleri diğer bir çok bitkide olduğu gibi, patateste de verim ve kaliteye etki edebilmektedir. Çeşidin yetiştirme yönünden ekolojik koşullara uygun olması yanında genetik ve teknolojik özellikleri üstün tohumluğun kullanılması gerekmektedir. Bugün dünyanın birçok bölgesinde iyi bir genetik potansiyele sahip, çok sayıda patates çeşidi ıslah edilmiş olup, ülkeden ülkeye ve bölgeden bölgeye nakli de mümkün olabilmektedir. Ülkemizde yapılan araştırmalar sonucunda patates üretimi ve verimi önemli ölçüde artmıştır. Değişen üretim ve tüketim şartlarına göre ıslah edilen dış kaynaklı çeşitlerin yanında ülkemizde üretimi yapılan yada denenme aşamasında olan çeşitlerin, sürekli olarak bölge koşullarında adaptasyon ve verim denemesine alınıp, kaliteli ve verimi yüksek olan çeşitlerin tespit edilmesi bu araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Konu ile ilgili yapılan çalışmaların bir kısmı aşağıda verilmiştir. Arslan ve Kevseroğlu (1991 ), Bafra ovasında çiftçi koşuilarında Resy, Aula, Semena, Planta, Cherista çeşitlerini kullanarak yaptıkları bir araştırmada bitki boyunun 31-76 cm, ocak başına sap sayısın 6.4-9.0 adet/ocak, ocak başına yumru veriminin 320-660 g, ortalama yumru ağırlığının 42.1-65.2 g, özgül ağırlığın 1.088-1.093 g/crrr', yumru veriminin de 1507-3144 kg/da arasında değiştiğini, Planta ve Resy çeşitlerinden diğer çeşitlere göre daha iyi sonuçlar aldıklarını bildirmişlerdir. Karadoğan ve Günel (1992)'ın dış kaynaklı 30 patates çeşidi ile Erzurum ekolojik koşullarında yaptıkları bir araştırmada üç yılın ortalamalarına göre yetişme sürelerinin 111.0-153.8 gün, bitki boylarının 21.6-46.7cm, sap sayılarının 3.7-6.9 adet/ocak, ocak başına yumru sayılarının 7.1-9.6 adet, ocak başına yumru verimlerinin 420.6-925.4 g/ocak, dekara yumru verimlerinin 1715-3732 kg/da, özgül ağırlıklarının 1.064-1.098 g/cm ' arasında değiştiğini tespit etmişlerdir. Güler ve Kolsarıcı, (1995), Çorum ilinde iki farklı lokasyonda 1987 ve i988 yıllarında 7 patates çeşidini kullanarak yürüttükleri çalışma sonucunda; İncelenen bütün karakterlerin çeşitlere göre değişim gösterdiği tespit etmişlerdir. Araştırmada bitki boyunu 31.4-91.2 cm, dal sayısını 3.3-9.5 adet/ocak, yumru sayısını 7.6-12.7 adet/ocak ve parsel verimini 25.5-85.7 kg değerleri arasında bulduklarını bildirmişlerdir. Aytaç ve Esendal (1996), Samsun yöresinde beşi yabancı kaynaklı (Resy, Granola, Planta, Semena ve Scala) sekizi yerli olmak üzere 13 patates çeşidi ile yaptıkları bir araştırmada en yüksek ocak başına yumru sayısını (9.37 adet), ortalama yumru ağırlığını (85.1 ig) ve yumru verimini (2841.60 kg/da) Resy çeşidinden elde ettiklerini bildirmişlerdir. Djokıc ve ark. (1998), Yugoslavya' da 1993-1995 yıllarında Fresco, Berber, Junior, Premier, Escort, Diamant ve Atlantic çeşitleri ile kurdukları denemelerinde en yüksek verimi 2308 kg/da ile Escort çeşidinden, en düşük verimi ise 1932 kg/da ile Junior çeşidinden elde etmişlerdir. Kumlay ve ark. (1998), Erzurum Pasinler ekolojik koşullarında yürütükleri iki farklı adaptasyon denemelerinde üç yıllık ortalamaya göre 33 çeşitten en yüksek yumru veriminin Agria' dan (4400 kg/da) en düşük yumru veriminin ise Ajax' tan (2787 kg/da) elde ettiklerini bildirmişlerdir. Reents ve ark. (1999) 1998 yılında Almanya'da 14 patates çeşidi ile yaptıkları çalışmalarında; En yüksek yumru veriminin Agria (2040 kg/da) çeşidinden, en düşük yumru veriminin ise, lrmgard (1240 kg/da) çeşidinden aldıklarını bildirmişlerdir. Anonim (2000) Nevşehir Patates Araştırma Enstitüsü' nde i998 ve i999 yı Ilannda Niğde ve Nevşehir de olmak üzere 2 lokasyonda, aralarında Felsina, Marfona, Granola, Fabula çeşitlerinin de bulunduğu 30 çeşidin kullanıldığı denemeler sonucunda; Çeşitlerden IS 12-5260 kg/da arasında verim sağlandığı, ve en yüksek verimin 1998 yılında Niğde de 5 i3 ı kg/da, 1999 yılında Nevşehir de ise 5000 kg/da ile Fabula çeşidinden alındığı rapor edilmiştir. 122

- - -- ---- ----- -- --- -- -- -- --- -- -- Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2005, 20 (1): 121-130 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2005; 20 (1): ı21~130 Didin ve Fenercioğlu (1999), yabancı kökenli 12 patates çeşidi ile yaptıkları bir araştırmada özgül ağırlığın 1.063-1. 1 ll, kuru madde oranının % i8.04-28.6 i arasında değiştiğini bu rakamlardan en yüksek özgül ağırlık ve kuru madde oranın Tomensa çeşidinden en düşük değerlerin ise Quinta çeşidinden elde edildiğini bildirmişlerdir. Çalışkan ve ark (2000), Hatayekolojik koşullarında değişik olumlu 13 patates çeşidirıi kullanarak yaptıkları çalışmalarında yumru veriminin 1193-2203 kg/da arasında değiştiğini, en yüksek yumru veriminin Resy, en düşük yumru veriminin Granola çeşidinden alındığını, kuru madde oranının %17.1-20.0 arasında değiştiğini saptamışlardır. ' Kan ve Akınerdem (2000) Konya ekolojik koşullarında beş farklı patates çeşidini kullanarak yürüttükleri çalışmada en yüksek yumru verimini 49 io kg/da ile Morfona patates çeşidinden, en düşük yumru verimini ise 2553 kg/da ile Agria patates çeşidinden aldıklarını bildirmişlerdir. Günel ve ark (2002) Hatay da 2001 ve 2002 yıllarında Marabel, Marfona ve Agria patates çeşitlerini kullanarak yürüttükleri çalışmalarında farklı hasat tarihlerinin yumru verimi ve kalitesine etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda ocak başına yumru sayısı, ortalama yumru ağırlığı ve yumru verimi ortalama değerlerinin patates çeşitlerine göre farklılık gösterdiğini, en yüksek yumru veriminin 200 i yılında 4832 kg/da, 2002 yılında 3358 kg/da ile Marabel çeşidinden aldıklarını bildirmişlerdir. Yılmaz ve Güllüoğlu (2002) Harran ovası ekolojik koşullarında 2001 ve 2002 yıllarında 18 patates çeşidi kullanarak yürüttükleri çalışmada; Patates çeşitlerinden elde edilen bitki boyu, ocak başına sap sayısı, ortalama yumru ağırlığı ve yumru verimi ortalamaları arasında önemli farklar olduğunu, çalışmada en yüksek yumru veriminin 2001 yılında 2672.4 kg/da ile Marfona, 2002 yılında 2867.5 kg/da ile Felcina çeşitlerinden aldıklarını bildirmişlerdir. Materyal ve Metot: Van' ın Gevaş ilçesinde çiftçi koşullarında 2001 ve 2002 yıllarında yürütülen bu araştırmada N iğde Patates Araştırma Enstitüsü, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ar Tarım ve Gömeç Tohumculuk firmalarından temin edilen 2i patates çeşidi tohumluğu bitki materyalini oluşturmuştur. Araştırmada kullanılan patates çeşitlerinin temin edildiği yer ve yetişme süreleri Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge i Denemede kullanılan patates çeşitleri Çeşit adı Marfona Sirius Emtestolz Satuma Redstar Fabula Felsina Novita L.Claire L.Christl Liseta Temin edildiği yer Niğde Patates A_E. Olgunlaşma Orta erkenci Orta geçci Orta erkenci Orta erkenci Erkenci Orta geçci Çeşit adı Latona Granola Vangogh Yaylakızı Sultan Resy İsola Concord Bineıla Annada Temin edildiği yer Gömeç Toh. Ege Tarımsal A.E. " ArTaTIm Olgunlaşma Erkenci Orta Erkenci Orta geçci Orta Erkenci Orta erkenci Erkenci Orta Erkenci Erkenci Orta Erkenci Erkenci Araştırmanın yapıldığı bölgenin yağışla ilgili verileri incelendiğinde uzun yıllar ortalamasına göre, yıllık toplam yağış 378.4 mm, yıllık ortalama sıcaklık ise 14.6 "C' dir. Denemenin ilk yılında yağış miktarı 326.4 mm ile uzun yıllar ortalamasından düşük olurken, ikinci yıl 390.1 mm ile uzun yıllar ortalamasından daha yüksek gerçekleşmiştir. Çizelge 2' de sıcaklıkla ilgili veriler incelendiğinde denemenin birinci yılında ortalama sıcaklık i 1.1 "C ile uzun yıllar ortalamasına göre (14.6 "C ) daha düşük, denemenin ikinci yılında ise ortalama sıcaklık ı7.4 "C ile daha yüksek değerlerde gerçekleşmiştir. 123

Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşunarında Verim ve Bazı VerİmUnsurlarının Belirlenmesi Nispi nem miktarı oranları her iki yılda da (%45.4 - %58.9), uzun yıllar ortalamasına göre (%61.7) daha düşük değerler de oluşmuştur. Çizelge 2 den de görüldüğü gibi; özellikle bitki gelişme faaliyetinin en yoğun olduğu Nisan-Eylül ayları arasında 2001 yetiştirme sezonunda düşen yağış miktarı 137.5 mm, 2002 yetiştirme sezonunda ise 158.7 mm olup yağışın aylara dağılımı düzensiz olmuştur. Denemenin kurulduğu toprakların farklı derinliklerinden alınan toprak örneklerinin bazı fiziksel ve kimyasal analizleri Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünde yapılarak analiz sonuçları Çizelge 3 de verilmiştir. Toprak analiz sonuçlarına göre, araştırma alanının farklı derinliklerinden alınan toprak örneklerinin kumlu-killi-tınlı yapıda olduğu tespit edilmiştir. Kireç oranı % 19-21.9 arasında değişmekte olup, topraklar kireç bakımından zengin toprak grubuna girmektedir (Demiralay, 1981). Tuz oranı % 0.0720.091 arasında olup tuzluluk problemi olmayan topraklar sınıfına girmektedir. Toprakların ph' sı 7.70-7.79 arasında değişmekte olup hafif alkalidir. Organik madde içerikleri çok az olan deneme alanı toprakları fosfor içeriği bakımından da zayıf bulunmuştur (Çizelge 3). Çizelge 2. Van ın Gevaş ilçesinin 200 i-2002 yılları ile uzun yıllara ait bazı iklim değerleri 2001 Hava Sıcaklığı (oc) Maksimum 2002 UYO. 2001 Yağiş (mm) Nispi nem (%) Ortalama U.v.O. 2002 Aylar 2001 Minimum U.v.O. 2002 Mayıs 6.6 5.8 103 16.4 17.1 17,7 11.9 117 Haziran 11.9 16.8 14.8 23.4 24.5 233 9.9 Temmuz 14.8 20.7 17.4 27,8 28.1 28.1 Ağustos 15.4 20,2 17 27.2 29.\ EyWI 11.2 16.6 14.4 24.1 Ekim 5.9 11.9 10.\ Yıll ort. 10.9 15.3 14.0 2001 2002 u.y.o 2001 2002 U.v.o. 12,9 55.7 54.2 60.7 44,1 92.1 63.0 18.2 17,8 42.6 47.5 57.0 13.2 IS.7 27.6 13.6 21.8 21.9 44.5 48.8 54.1 8.2 5,6 7.5 28.0 \3.5 22,5 21.2 39.5 48.3 52.8 1.3 7.8 24.8 23.1 10.4 19,0 \6.3 42.3 49.5 55.2 1.8 \0.0 15.4 18.0 16,8 \6.4 73 11.0 103 49.7 60.5 63.2 70.2 34.0 49,6 18.2 18.8 \8.5 III 17,4 14.6 45.4 58.9 617 326.4 390.\ 378.4 *. Van İli Meteoroloji Bölge Müdürlüğü kayıtlarından alınmıştır. Çizelge 3. Araştırına sahası topraklarına ait bazı fiziksel ve kimyasal analiz sonuçları* Derinlik (cm) Kum(%) Silt (%) Kil (%) Tekstür sınıfı ph Kireç 0-20 72.08 16,5 \1.6 Kumlu killi tın 7.76 20.07 7.21 732 13.4 19.2 7.12 20-40 *. Toprak analizleri 13.2 Kumlu killi tın Köy Hizmetleri 9. Bölge Müdürlüğü Laboratuarında Deneme, 2001 ve 2002 yıllarında Van'ın Gevaş ilçesinde çiftçi koşullarında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuş ve yürütülmüştür (Açikgöz, 1993). Denemede dikim işlemi her iki yılda da mayısın ilk haftasında yapılmış, dikim ile birlikte bütün parsellere eşit olarak 10 kg Pı05/da fosforlu gübre (Triple süper fosfat) ve yarısı dikimde yarısı da boğaz doldurma döneminde olmak üzere 12 kg N/da azotlu gübre (Amonyum sülfat) verilmiştir. 124 7.70 Fosfor (ppm) Organik madde Toplam tuz(%) 0.091 1.41 0.091 0,082 101 0.080 Toplam (N) yapılmıştır. Denemenin toplam alanı 14 x 83 = 1162 mı olup denemede 63 parsel bulunmaktadır. Parsel alanı 3 x 4 = 12 m2 dir. Her parsel 5 sıradan oluşacak şekilde planlanmıştır. Dikim ocak usulü yapılmış, her sırada 10 ocak, her parselde 50 ocak olacak şekilde 60x40 cm. sıra aralık mesafelerine göre markörle belirtilen ocaklara yumrular elle bırakılmıştır. Hasatta her parselin iki başından birer ocak ve kenarlardan birer sıra kenar tesiri olarak ayrıldıktan sonra hasat alanı içinde kalan

Ç.Ü.Z.f. Dergisi, 2005, 20 (i): 121-130 lagric. fac. Ç.Ü., 2005, 20 (1): 121-130 ocaklar belle hasat edilmiştir. Parsellerin her birinin hasat alanı 1.8 x 3.2 =5.76 mı dir. Hasat işlemi parsellerde olgunlaşma belirtileri görüldükten sonra 2001 yılında 15 Eylül-19 Ekim arası, 2002 yılında ise 10 Eylül - 8 Ekim tarihleri arasında çeşitlerin olgunlaşması kısas alınarak yapılmıştır. İki deneme yılında da 4 kez çapalama yapılmış ilk çapa ile kaymak kırma ve ot alma işlemi yapılırken ikinci ve üçüncü çapayla da boğaz doldurma işlemi yapılmıştır. Yetişme süresince 2001 yılında 7 kez, 2002 de 6 kez sulama yapılmıştır. Hasat parseli içersinde; rasgele seçilen 10 bitkinin ortalaması olarak bitki boyu (cm), ocak başına sap sayısı (adet/ocak), ocak başına yumru sayısı (adet/ocak), ortalama yumru ağırlığı (g) tespit edilirken, hasat alanı içerisindeki bitkilerin sökülmesi ile belirlenen parsel verimi üzerinden de orantı yolu ile dekara yumru verimi (kg/da) hesaplanmıştır. Her parselden elde edilen yumrulardan alınan örneklerde"havada - suda tartma" metodu uygulanarak yumru özgül ağırlığı bulunmuştur (Esendal, E 1990). Bulgular ve Tartışma Araştırmada kullanılan 21 değişik patates çeşidinden elde edilen değerlere ait varyans analizi tablosu Çizelge 3 de verilmiştir. Çizelge 3' den bitki boyu dışındaki bütün özelliklerin yıllara göre değiştiği, incelenen tüm özelikler bakımından çeşitler arasında önemli farklılıklar olduğu görülmektedir. Bunun yanında Çeşit x Yıl interaksiyonunun bitki boyu, ocak başına yumru sayısı, ortalama yumru ağırlığı ve dekara yumru verimi bakımından önemli olduğu belirlenmiştir. Çizelge 4. Patates çeşitlerinde incelenen özelliklere ait varyans analizi Kareler ortalaması Varyasyon Bitki boyu (cm) Ocak başına sap Ocak başına Ortalama Dekara yumru Özgül ağırlık kaynağı SD sayısı (adetlbitki) yumru sayısı yumru ağırhğı verimi (kg/da) (g/crrr') (adet/ocak) (g) Çeşit 20 359.28** 0.47** 7.95'" 502.22** 1017470.86** 2.34** Yıl i 0.12 3.23** 103.50** 420.57 8613705.57** 0.01" Çeşit x yıl 20 29.53" 0.28 3.64** 132.80 263161.33** 8.63 Hata 84 13.65 0.19 1.13 65.75 27103.80 5.12 (*) p<0.05 (**) p<o.oi Bitki boyu: Bitki boyu bakımından çeşitler arasındaki farklılık araştırmanın her iki yılında ve yılların birleştirilmiş ortalamasında da % 1 düzeyinde istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Çizelge 5 den de görülebileceği gibi iki yılın birleştirilmiş ortalamasına göre en uzun boylu bitkiler Yayla kızı (62.3 cm) ve Fabula (59.4 cm) çeşitlerinden ölçülürken en kısa boylu bitkiler Armada (33.2 cm) ve Novita (33.3 cm) patates çeşitlerinden ölçülmüştür. Araştırmanın yürütüldüğü 2001 ve 2002 yıllarında çeşitlerin bitki boyu bakımından sıralanışı farklılık göstermiştir (Çizelge 5). Bu farklılığın çeşitlerin genetik yapısından kaynaklandığı söylenebilir. Ayrıca çeşit özellikleri yanında bitki boyu iklim şartlarına bağlı olarak da değişiklik göstermektedir (Aytaç ve Esendal 1995). Araştırmada elde edilen bitki boyu değerleri Arslan ve Kevseroğlu (1991), Güler ve Kolsarıcı (199S)'ın elde ettiği sonuçlarla benzerlik göstermiştir. Ocak başına sap sayısı: Denemeye alınan patates çeşitlerinin ocak başına sap sayıları birbirlerinden önemli derecede farklı bulunmuştur. Yılların birleştirilmiş ortalamasına göre ocak başına sap sayısı değerleri denemeye alınan patates çeşitlerinde 4.4-3.3 adet/ocak arasında değişim göstermiştir. Ocak başına en fazla sap sayısı Yaylakızı (4.4 adet/ocak) ve Fabula (4.2 adet/ocak) çeşitlerinden sayılırken, ocak başına en az sayıda sap sayısı Armada (3.3 adet/ocak), Granola (3.4 adet/ocak) ve Vangogh (3.4 adet/ocak) çeşitlerinde saptanmıştır (Çizelge 5). İki deneme yılında da çeşitler arasında önemli farklılıklar olduğu gibi, denemenin ikinci yılında ocak başına sap sayısı, birinci yıla oranla daha fazla sayıda oluşmuştur. 125

Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşullarinda:Verim ve Bazı VerimUnsurlarının Belirlenmesi- Ocak başına sap sayısı genetik yapıya bağlı olmakla birlikte, çevre ve iklim koşullarından da etkilenen bir karakterdir. İkinci yılda ocak başına sap sayısının 2001 yılına oranla daha fazla sayıda olmasının, deneme yıllarında sıcaklık ve yağış faktörlerinin birbirinden farklı oluşmasından kaynaklandığı sanılmaktadır (Çizelge 5). Bulunan sonuçlar, bazı araştırıcıların (Kar ve ark 1986; Aytaç ve Esendal, 1995; Yılmaz ve Güllüoğlu, 2002) bulgularıyla paralellik arz etmektedir. Çizelge 5. Denemeye alınan patates çeşitlerinin bitki boyu, ocak başına sap sayısı ve ocak başına yumru sayısı özelliklerine ait ortalama değerler ve oluşan Duncan grupları Bitki boyu (cm) Ocak başına sap sayısı (adet/ocak) Çeşit adı 2001 2002 İki yıl ort 200 i 2002 İki yılort Morfona 43.3 b-f 45.6 be 44.4 b-d 3.3 c 4.1 a-c 3.7 b-e Novita 32.3 hi 34.3 gh 33.33 i 3.5 c 3.8 a-d 3.6 b-e Sirius 47.6 b-d 49.7 b 48.67 b 3.3 c 3.9 a-d 3.7 b-e Emtestolz 41.7 c-f 40.1 c-g 40.9 d-g 3.5 c 4.0 a-d 3.7 b-e Satuma 36.5 f-h 41.0 c-f 38.7 e-h 3. i c 4.0 a-d 3.5 C-e Redstar 40.7 d-g 42.4 c-e 41.5 d-f 3.3 c 4.3 a 3.8 b-e fabula 59.2 a 59.5 a 59.4 a 4.5 ab 3.9 a-d 4.2 ab Felsina 41.1d-g 45.2 b-d 412 c-e 3.5 c 4.3a 3.9a-d LClaire 45.3 b-e 43.9 b-d 45.4 b-d 3.! c 4.0 a-d 3.6 b-e LChristl 39.9 e-g 31.4 h 35.6 h-i 3.9 a-c 3.7 a-d 3.8 b-e Liseta 38.3 e-h 31.8 h 35. i h-i 3.2 c 3.7 a-d 3.5 c-e Latona 33.6 g-i 38.4 d-g 35.9 h-i 3.5 c 3.6 a-d 3.6 c-e Granola 38.2 e-h 37.2 e-h 37.7 f-i 3.3 c 3.4 cd 3.4 c-e Vangogh 38.5 e-h 34.6 f-h 36.6 g-i 3.1 c 3.6 a-d 3.4 e-e Yaylakızı 65.4 a 59.1 a 62.3 a 4.7 a 4.2 ab 4.4 a Sultan 38.7 e-h 38.5 d-g 38.6 e-h 3.4 c 3.5 b-d 3.5 c-e Resy 39.1 e-h 36 e-h 37.5 f-i 3.7 be 4.2 ab 4.0 a-c isola 40.3 d-g 43.9 b-d 42.2 d-f 3.6 c 3.4 cd 3.5 c-e Concord 33.6 g-i 45.6 be 47.4 bc 3.3 c 3.6 a-d 3.5 c-e Bineıla 48.5 be 45.8 be 47. ıbe 3.5 c 4.0 a-d 3.8 b-e Armada 28.2 i 38.3 d-g 33.2 i 3.2 c 3.3 d 3.3 e Ocak başına yumru sayısı (adet/ocak) 200 i 2002 İki yılort 7.2 de 12.4 ab 9.8 be 7.7 de 10.2e-f 9.0 b-e 8.9 b-d 13.4 a 112 a 8.5 b-e 8.8 d-f 8.7 e-r 7.8 de i0.6 b-e 9.2 b-e 7.3 de i 1.0 b-d 9.2 b-e 9.9 ab 9.8 c-f 9.9 b 8.6 b-e 10.2 c-f 9.4 b-e 9.0 b-d 8.6 ef 8.8 b-f ıız a l l.s a-c IUa 9.8a-c 12.6 ab Il.2a 9.9 ab 13.3 a ı1.6 a 7.9 c-e 9.0 d-f K5 b-f 7.4 de 9.4 c-f 8.4 c-f 8.6 b-e ılo b-d 9.8 be 8.5 b-e S.7 ef 8.6 b-f 8.6 b-e i0.5 b-e 9.5 b-d ~ge Kır ~5f 8.2 b-e 10.0 c-f 9.1 b-e 8.lb-e S.lf Kld~ 7.6 de 8.5 ef 8.0 ef Ortalama 42.1 42.2 3.5 b 3.8 a 8.5b 10.3a CV(%) 19.0 21.2 20.1 10.0 16.4 14.3 18.0 15.7 19.8 *Aynı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemli değildir (P<O.05) Ocak başına yumru sayısı: Ocak başına yumru sayısı bakımından çeşitler arasındaki farklılık araştırmanın har iki yılında ve yılların birleştirilmiş ortalamasında da % i düzeyinde istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Çizelge 5 den de görülebileceği gibi iki yılın birleştirilmiş ortalamasına göre en fazla ocak başına yumru sayısı Latona (I 1.6 adet/ocak), L.Christl (11.3 adet/ocak) ve Liseta (11.2 adet/ocak) çeşitlerinden sayılırken, en az sayıda yumru İsola (7.5 adet/ocak) ve Armada (8 adet/ocak) patates çeşitlerinden elde edilmiştir. Yumru sayısı bir çeşit özelliği olmakla birlikte bitki boyu ve sap sayısı ile doğrudan ilişkilidir (Günel ve ark, 1991). Araştırmanın yürütüldüğü 2001 (8.3 adet/ocak) ve 2002 (10.3 adet/ocak) yıllarında patates çeşitlerinden elde edilen ocak başına yumru sayıları farklı değerlerde oluşurken, Çeşit x Yıl interaksiyonu da istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Yıllar arasındaki farklılığın iklim şartlarındaki değişikliklerden kaynaklanmış olduğu sanılmaktadır (Çizelge 1). Yapılan bir çok çalışmada ( Kumlay ve ark, 1998; Çalışkan ve ark 2000; Güler ve Kolsarıcı, 1995) da bulunan sonuçlara benzer şekilde patates çeşitlerinden elde edilen yumru sayıları farklı miktarlarda olmuştur. 126

Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 2005, 20 (i): 121-130 J.Agric. Fac. Ç.ü., 2005, 20 (1): 121-130 Ortalama yumru ağırlığı: Denemeye alınan patates çeşitlerinin ortalama yumru ağırlıkları birbirlerinden önemli derecede farklı bulunmuştur (Çizelge 4). Yılların birleştirilmiş ortalamasına göre ortalama yumru ağırlık değerleri denemeye alınan patates çeşitlerinde 94.1-52.6 g arasında değişim göstermiştir. Ortalama yumru ağırlığı en fazla Fabula (94.1g) ve Yaylakızı (82.1 g) çeşitlerinden, en az L.Claire (52.6 g) ve Sirius (58.3 g) çeşitlerinden alınmıştır (Çizelge 5). Patates çeşitlerinin yumru ağırlıklarının farklı olması, çeşit özelliğinden ileri gelmektedir. Patateste her çeşidin oluşturabileceği yumru sayısı belirli olup kültürel işlemlerle fazla değişmemektedir (Şenol ve Arıoğlu i 99 i). İki deneme yılında da çeşitler arasında önemli farklılıklar olduğu gibi, denemenin ikinci yılında (70.5 g) bütün çeşitlerden elde edilen ortalama yumru ağırlığı, birinci yıla (66.8 g) oranla daha fazla olmuştur. Bunun nedeni denemenin ikinci yılında yumru oluşum döneminde (Haziran- Eylül) hava ve toprak sıcaklığının birinci yıla göre daha yüksek olmasıdır (Çizelge 1). Nitekim ikinci yıldaki iklim verileri patates bitkisinin optimum iklim isteklerine yakın olmuştur. Zira düşük sıcaklıklarda patates bitkisinin yeşil aksam gelişimi yavaşlar, yumru oluşumu ve kuru madde birikimi olumsuz etkilenir (Er ve Uranbey 1998). Denemeye alınan patates çeşitlerinin genetik yapılarının farklı olması nedeniyle, dinlenme süreleri ve yumru oluşum başlangıç zamanları ile sıcaklık değişimlerine verdikleri tepkiler farkh olmuştur. Bunun neticesinde, çeşitlerin ortalama yumru ağırlıkları farklı bulunmuştur. Elde edilen bulgular Arıoğlu, (1986) ve Şenol ve Arıoğlu (1991)'un görüşleriyle doğrularımaktadır. Dekara yumru verimi Denemede kullanılan patates çeşitlerinin yumru verimine ait ortalama değerler ve oluşan gruplar Çizelge 6 da verilmiştir. Çizelge 6 dan da görüleceği gibi 2001 yılı çeşitler ortalaması (2175.3 kg/da), 2002 yılı çeşitler ortalamasından daha düşük (2689.9 kg/da)' olmuştur. Yıllar arasındaki bu farkın iklim şartlarından kaynaklandığı söylenebilir. Nitekim araştırmamızın yürütüldüğü 2001 yılındaki sıcaklık (11.1 "C ), yağış (326.4 mm) ve nispi nem (%45.4) değerleri, 2002 yılında oluşan sıcaklık (17.4 OC), yağış (390.1 mm) ve nispi nem (%58.9) değerlerinin çok altında gerçekleşmiştir (Çizelge 6). Bunun yanında araştırmanın her iki yılında ve yılların birleştirilmiş ortalamasında da yumru verimi bakımından çeşitler arasında istatistiki olarak % 1 seviyesinde önemli farklılık bulunmuştur. Araştırmada en yüksek yumru verimi 3374.9 kg/da ve 3339. i kg/da ile denemenin birinci yılında Fabula ve Liseta çeşitlerinde belirlenirken, en düşük yumru verimi 200 i yılında Armada (1677.0 kg/da), 2002 yılında L.Claire (1695.1 kg/da) çeşitlerinden alınmış ve çeşitlerin verim yönünden sıralanmaları yıllara göre farklı olmuştur. Nitekim, ilk yıl 2907.6 kg/da ile ikinci sırada yer alan Yaylakızı çeşidi, ikinci yıl 3142.8 kg/da ile altıncı sıraya gerilemiştir. Diğer bir ifadeyle, yumru verimi bakımından çeşitlerin 200 i yılındaki önem sırasına göre sıralanışıyla 2002 yılındaki sıralanışı farklı olmuş, aynı çeşitler aynı sırada yer almamıştır. Her iki yılda da sıralanışlan önemli değişiklikler göstermeyen çeşitler Fabula, Concord, Sirius, İsola, L.Christl vel.claire çeşitleri olmuştur. Çeşitlerden elde edilen dekara yumru verimi ortalamalarının deneme yılları arasında değişim göstermesi Çeşit x Yıl interaksiyonunun % i düzeyinde önemli çıkmasına sebep olmuştur. Araştırmanın yürütüldüğü yılların ortalaması olarak yumru verimi en yüksek Fabula çeşidinden elde edilmiş, bunu Yaylakızı ve Latona çeşitleri izlemiştir (sırasıyla 3373.2, 3025.2 ve 2819.6 kg/da). En düşük değer ise 1758.4 kg/da ile L.Claire ve i843.2 kg/da ile Bineıla çeşitlerinden saptanmıştır. Dekara yumru verimi bakımından çeşitlerin yıllara göre ve yıl içerisinde birbirilerine göre farklılıklar oluşturması, Çeşitlerin genetik yapılarının ve yıllara ilişkin ekolojik değişkenlerin farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Birçok araştırmacı tarafından farklı çeşitlerde ve farklı ekolojilerde yapılan çalışmalarda değişik yumru verimleri alınmıştır. Araştırmada kullanılan çeşitlerden elde edilen yumru verimi değerleri (1758.4-3373.2 kg/da) Arslan ve Kevseroğlu (1991), Kumlay ve ark. (1998) Çalışkan ve ark (1999), Kan ve Akınerdem (2000)' in bulgularıyla ile uyum içerisindedir. 127

--------_.- -- _.- Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşullarında Verim ve Bazı Verimllnsurlanmn Belirlenmesi Özgül ağırlık: Patates çeşitlerinden elde edilen özgül ağırlık ortalamaları arasında deneme yıllarında ve yılların birleştirilmiş ortalamasında % 1 düzeyinde önemli farklılıklar görülmüştür. Denemenin birinci yılında en yüksek özgür ağırlık Vangogh patates çeşidinden (1.098 g/crrr'), ikinci yılında L.Claire (1.100 g/cm ') çeşidinde saptanmıştır. İki yılın birleştirilmiş ortalamasına göre patates çeşitlerinden elde edilen en yüksek özgül ağırlık ortalaması 1.095 g/cnr' ile Vangogh çeşidinden, en düşük değer ise 1.072 g/cm3 ile Granola çeşidinden alınmıştır. Araştırmanın yürütüldüğü 2001 ve 2002 yıllarında çeşitlerin özgül ağırlık bakımından sıralanışı farklılık göstermiştir (Çizelge 6). Bu farklılığın çeşit özelliğinden kaynaklandığı söylenebilir. Ayrıca özgül ağırlık çeşit özellikleri yanında ekolojik şartlara bağlı olarak da değişiklik göstermektedir (Aytaç ve Esendal 1996). Araştırmada elde edilen özgül ağırlık değerleri Arslan ve Kevseroğlu (1991), Karadoğan ve Günel, 1992, Didin ve Fenercioğlu 'nun (1999)'un elde ettiği sonuçlarla benzerlik göstermiştir. Çizelge 6. Denemeye alınan patates çeşitlerinin ortalama yumru ağırlığı, dekara yumru verimi ve özgül ağırlık özelliklerine ait ortalama değerler ve oluşan gruplar Ortalama yumru ağırhğ: (g) Dekara verim (kg/da) Özgül ağırlık rg/cnr') Çeşit adı 2001 2002 iki yılort 2001 2002 iki yılort 2001 2002 iki yılort Morfona 73.5 b 69.5 c-f 71.5 b-e 2099.1 d-i 2939.0 c-e 2519.1 e-h 1.086 a-c 1088 b-e 1.087 a-d Novita 63.2 b-d 80.1 b-d 71.6 b-e 1932.8 fok 2948.3 c-e 2440.6 f-i 1.080 b-d 1.083 c-f 1.081 c-g Sirius 63.5 b-d 53.0 gh 58.3 fg 2288.8 d 2788.9 d-f 2538.9 e-h 1.081 b-d 1087 c-e 1.084 b-f Emtestolz 64.8 b-d 55.3 f-h 60.1 fg 2237. i d-f 1958.0 gh 2097.5 j 1.077 cd 1.091 a-c 1.084 b-f Satuma 69.0 b-d 65.6 d-h 67.3 d-f 2100.1 d-i 26414 ef 2370.8 g-i 1082 a-d 1.101 a 1.091 ab Redstar 67.6 b-d 64.2 d-h 65.9 e-r 1902.8 g-k 2685.8 ef 2294.3 i 1077 cd 1089 b-e 1083 b-f Fabula 87.5 a 100.7 a 94.1 a 3371.4 a 3374.9 a 3373.2 a imı cd 1083 c-f 1077 e-g Felsina 66.5 b-d 83.6 be 75. i b-d 2129.8 d-h 3186. i a-c 2657.9 c-e 1.086 a-c 1098 ab 1.092 ab L.Claire 53.5 d 51.7 h 52.6 g 1821.7 h-k 1695.1 h i758.4 i 1.082 a-d 1.100 a 1.091 ab L.Christl 63.6 b-d 67.4 d-h 65.5 d-f 2616.4 c 2910.0 c-f 2763.2 cd 1076 cd 1090 b-d 1.083 b-f Liseta 58.9 b-d 70.6 c-f 64.7 d-f 22512 de 3339.1 ab 2795.2 e 1081 a-d 1091 a-c 1.086 a-e Latona 62.1 b-d 66.8 d-h 64.5 d-f 2373.9 cd 3265.3 ab 2819.6 e 1070 ed 1.088 c-e 1.079 e-g Granola 70.5 be 76.6 b-e 73.5 b-d 2062.2 d-j 2619.2 f 2340.7 hi 1065 d 1.079 ef 1072 g Vangogh 68.1 b-d 89.0 ab 78.6 be 19633 e-k J 169.3 a-c 2566.3 d-g 1.098 a 1.092 a-c 1.095 a Yaylakızı 88.5 a 75.7 b-e 82.1 b 2907.6 b 3142.8 a-c 3025.2 b 1.096 ab 1.091 a-c 1094a Sultan 58.7 b-d 64.4 d-h 61.5 e-g 1881. i h-k 2136.6 g 2008.8 jk 1.078 cd 1.079 er 1.078 c-g Resy 66.7 b-d 77.2 b-e 71.9 b-e 2212.9 d-g 3038.0 b-d 2625.5 c-f 1.085 a-c 1.091 a-c 1088 a-c isola 68.7 b-d 66.2 d-h 67.4 d-f 18002 i-k 2034.6 g 1917.4 j-i 1.085 a-c 1.086 c-e 1.085 a-f Concord 71 be 71.7 c-e 71.3 c-e 2277.7 de 2701.9 ef 2489.8 ei 1077 cd 1.075 f 1.076 fg Bineıla 57.3 ed 618 e-h 59.6 fg 1779.6jk 1906.8 gh i843.2 kı 1080 b-d 1.08 i d-f 1080 cg Armada 59.7 b-d 68.6 c-g 64.2 a-r 16770k 2194.1 g 1935.5 j-i 1.076 cd 1080 d-f 1.078 d-g Ortalama 66.8 b 70.5 a 2175.Jb 2698.9 a 1.080 b 1.088 a CV(%) 18 16 177 19.4 19.1 22.1 0.7 0.9 0.9 *Aynı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemli değildir (P<O.05) Sonuç Van -Gevaş ekolojik koşullarında denemeye alınan 2 i patates çeşidinin adaptasyon kabiliyetlerini belirlemek ve bölgeye uygun çeşitleri tespit etmek amacıyla yürütülen bu çalışma sonucunda; Denemeye alınan patates çeşitlerinin incelenen bitkisel ve tarımsal özellikleri birbirilerinden önemli derecede farklılık göstermiştir. Bu farklılık çeşitlerin genetik yapı farklılıklarından kaynaklanmıştır. Araştırmada kullanılan patates çeşitlerinde en yüksek yumru verimi ile en yüksek ortalama yumru ağırlığı Fabula ve Yaylakızı çeşitlerinden, en yüksek ocak başına yumru sayısı Latona ve Liseta çeşitlerinden, en yüksek özgül ağırlık Vangogh ve Yaylakızı çeşitlerinden alınmıştır. 128

Ç.Ü.Z.f. Dergisi, 2005, 20 (I): 121-130 J.Agric. Fac. c.u., 2005, 20 (I): 121-130 İki yıllık veriler ışığında kullanılan çeşitlerden Fabula, Vangogh ve Liseta gibi orta geççi çeşitlerin yanında orta erkenci çeşit Yaylakızı ve erkenci çeşit olan Latona nın da bölgede yetiştirilmesini önerebiliriz. Bu çalışmada verimli ve kaliteli olarak belirlenen çeşitlerin daha geniş alanlarda dikilmesi halinde yörenin patates üretim ve verim potansiyelinin artması söz konusu olabilecektir. Kaynaklar: Açikgöz, N., 1993, Tarımda Araştırma ve Deneme. Metodları 3. Basım, Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayın No:478, Bornova, İzmir Anonim 2000. Nevşehir Patates Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yıllık Araştırma Raporları. Arıoğlu, i986. Çukurova Turfanda Patates Yetiştiriciliğinde Farklı Kökenli Patates Çeşitlerinin Verim ve Tarımsal Özeliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Doğa Tr. Tar. Or. D. 10,2, ]986 Arıoğlu, H., 1990. Nişasta ve Şeker Bitkileri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı. No:22, S: 1 Adana Arslan, 8., K. Kevseroğlu, 1991. Bitki Sıklığının _ Bazı Patates (Solanum tuberosum L.) Çeşitlerinin Verimi ve Önemli Özelliklerine Etkileri. Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Der. 1/3, 89-111. Arslan, N., 2002. Patatesin Kullanım Amaçlarına Uygun Çeşit Seçimi ve Önemi IIJ Ulusal Patates Kongresi Sayfa: 107-1 16. Bornava İzmir. Aytaç, S., E. Esendal, 1996. Samsun Yöresinde Yetiştirilen Değişik Olumlu Bazı Patates Çeşitlerinde Verim ve Verim Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. o. M Ü Z. F. Dergisi, 11(2), 197-208. Çalışkan, C.F., M.B. Yıldırım, Ö. Çaylak, N. Budak, Z. Yıldırım, 1999. Ana Ürün Olarak Dikimi Yapılan Değişik Olumlu Bazı Patates Çeşitlerinde Kısa İntervali Dikim Periyotlarının Çeşitlerin Fizyoloji, Verim ve Kalite Üzerine Etkileri Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Tarla Bitkileri Bilim Derneği. Sayfa 279-282 Erzurum. Çalışkan, M. E., Mert, M., Günel, E., Sarıhan. 2000. Farklı Olgunlaşma Grubuna Gireı Bazı Patates Çeşitlerinin Hatay Ekolojil Koşullarında Büyüme Analizi ve Yumrı Verimlerinin Belirlenmesi. IL Ulusal Patate Kongresi, S 263-271, 28-30 Haziran 2001 Erzurum. Demiralay, L, 1981 Toprakta Bazı Fiziksel Arıali. Yöntemi. Atatürk Üniv. z.f. Toprak Bôı Seminer Not/arı, Erzurum. Didin, M., Fenercioğlu, H., 1999. Nevşehir-Niğd Yöresinde Yetiştirilen Farklı Patate Çeşitlerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasa Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Bi Araştırma. İkinci Ulusa/ Patates Kongres Atatürk Üniversitesi Oditoryumu Sayfa:273 281, Erzurum. Djokiç, A.; Susic, S; Vasıljeviç, Z.;Djekic, R. Dımıtrıjevic, R. 1998." New Dutch potatı Variety Study in Agro-Ecologial Condition of Dragacevo-Kaona." Field Crop Abstrac Vol:68 No:l0 Esendal, E., 1990. Nişasta ve Şeker Bitkileri vı İslahı. Cilt: i Patates. Ondokuz Mayıs Üniv Ziraat Fak. Yayın no.l01, İzmir.180. Er, C. ve S, Uranbey, 1998. Nişasta Şeker Bitkilerı A.Ü.Z.F. yay. No:1504. Ders Kitabı: 458 Ankara. Güler, A., Ö. Kolsancı, i995. Farkı Lokasyonlarda Yetiştirilen Değişik Olurnh Bazı Patates Çeşitlerinde (So/anun tuberosum L.) Yüksekliğin Morfolojik Fizyolojik, Verim ve Kalite Özelliklerinı Etkisi. Tr. J of Agricu/ture and Forestry 1c (1995) 383-389. Günel, E., M:E Çalışkan., S, Yiğitbaş., 2002, 'Hatay Yöresi Turfanda Patate: Yetiştiriciliğinde Farklı Hasat Tarihlerini: Yumru Verimi ve Ürünün Ekonomik Değer Üzerine Etkileri. " III Ulusal Patate. Kongresi Sayfa: ı93-207. Bomava İzmir Kan, Y., F, Akınerdem,. 2000. "Bazı Patate: (Solanum tuberosum L.) Çeşitlerinin Konyı Ekolojik Şartlarında Adaptasyonu Üzetim Bir Araştırma" S. Ü Ziraat Fakültesi Dergis 14 (22): 124-130,2000 Kara, K., E. Günel, E. Oral 1986. "Erzurun Ekolojik Koşullarında Bazı Patate: Çeşitlerinin Verim ve Adaptasyonu" Atatün

Değişik Patates Çeşitlerinin Van Koşullarında Verim ve Bazı VerimUnsurlarının Belirlenmesi Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt No: 17, Sayı :1-4 Sayfa 53-67, Erzurum. Kara., Kemalettin 2002. "Doğu Anadolu Bölgesinin Tohumluk Patates Yetiştiriciliği Yönünden Önemi ve Sorunları." III Ulusal Patates Kongresi Sayfa:S3-73. Bornava İzmir Karadoğan, T., E, Günel, 1992. Bazı Patates Çeşitlerin Erzurum Ekolojik Koşullarına Adaptasyonu ile Verim ve Verim Unsurları Üzerine Bir Araştırma Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. Cilt No: 23, Sayı No:l Sayfa 1-15, Erzurum. Kumlay, A.M., L, Tahtacıoğlu., S, Ünal. Ve M, Tacoğlu. 1998. Erzurum-Pasinler Ekolojik Şartlarında Farklı Patates (Solanum tuberosum L.) Genotiplerinin Verim ve Teknolojik Değerlerinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma. Doğu Anadolu Tarım Kongresi, 14-18 Eylül, Erzurum, s. 265-275 Reents, H. J., Möller, K. Tueher, S. Von, Kainz, M. 1998. "Aspects of Cultivar Choice of Potatoes for Ecological Farming." Field Crop Abstraest Vol:51 NO:ıo Şenol, S. ve H.H. Arıoğlu, i991. Farklı Kökenli Patates Çeşitlerinin Çukurova Bölgesinde Turfanda Olarak Yetiştirilebilme Olanakları. ç Üz. F. Derg., 6(2), 97-1io. Yılmaz, H.A., L, Güllüoğlu., 2002 "Harran Ovası Koşullarında Yetiştirilen Kimi Patates Çeşitlerinin Tarımsal ve Bazı Kalite Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma." 1/1 Ulusal Patates Kongresi Sayfa: 179-192. Bornava İzmir 130