KÖK VE YUMRUSU YENEN SEBZE ZARARLILARI PATATES, TATLI PATATES ve YERELMASI ZARARLILARI Takım: Tylenchida Familya: Heteroderidae Tür: Globodera rostochinensis Wr. (Patates kist nematodu) G. pallida Stone Prof. Dr. Serdar SATAR Ç. Ü. Ziraat Fak. Bitki Koruma Böl. Bu iki türün erkek ve dişileri birbirine benzemektedirler. Ergin dişiler hareketsizdir ve 0.5-0.8 mm boyundadır. Meydana getirdikleri kist sarımsı beyaz olup, daha sonra rengi kırmızımsı kahverengiye dönüşür, şekli yuvarlaktır. Erkek bireyler iplik şeklinde olup, boyları 1.0-1.2 mm kadardır. Vücut genellikle "C" veya "S" şeklinde kıvrıktır. Kuvvetli bir stilete sahiptir. Tek testisli olup testisin uzunluğu vücudun % 50'si kadardır. Kuyruk kısmı yuvarlaktır. Uygun olmayan koşulları toprakta kist halinde geçirirler. Kistlerden çıkan 2. dönem larvalar konukçularının hücrelerini styletleri yardımıyla deler, salgıladıkları bir sıvı ile hücre duvarını eritirler ve böylece doku içerisine girerler. Hücre özsuyunu emerek beslenirler. İkinci larva döneminden üçüncü larva dönemine geçtikten sonra erkek ve dişi bireyler birbirlerinden ayırt edilebilir. Erkekler bu dönemden sonra vücudu çevreleyen bir kutikula tabakası içinde ip gibi uzarlarken, dişiler yuvarlaklaşırlar. Erkekler bir süre sonra vücudu çevreleyen kutikula tabakası içinden çıkıp kökten ayrılarak toprağa geçerler. Dişiler ise kök içerisinde kalırlar. Dişi ergin olmaya yakın kökün dış tabakasını çatlatır ve dışarı çıkar. Başını kökün içinde tutarak beslenmesini sürdürür. Bu anda rengi sarıdır. Dişi ergin olduğunda vulvadan jelatinimsi bir madde salgılar. Bu sıvı toprakta dolaşmakta olan erkek bireyleri çekici bir özelliğe sahiptir. Böylece erkek ve dişiler birbirlerini bularak çiftleşirler. Bir erkek birden fazla dişi ile çiftleşebilir, dişi ise çiftleştikten bir süre sonra ölür, rengi sararır ve toplu iğne başı kadar sarımsıbeyaz bir kiste dönüşür. Oluşan bu kistler bir süre sonra köklerden toprağa karışır. Kist içerisindeki yumurtalar en az 10 yıl canlılığını koruyabilir. Uygun koşullar yeniden ortaya çıktığında kistlerin içindeki yumurtalar açılır ve larvalar çıkar. Daha sonra bu larvalar kisti delerek dışarı çıkar ve bitki köklerine ulaşırlar. Patates kist nematodu yılda bir döl verir. Larvaların bitki özsuyunu emmeleri sonucunda bitki gelişimi yavaşlar, yapraklar sararır ve ölür. Azotlu gübre kullanılan yerlerde sararmalar engellense de üretimde gözle görülür bir azalma meydana gelir. Kökler önemli ölçüde kahverengileşir ve ölür. Bulaşık bitkilerin kökleri üzerinde bulunan toplu iğne başı büyüklüğündeki kistler gözle farkedilebilir. Bu kistlerin içerisinde uzun süre canlı kalabildikleri için bir yerden diğer bir yere değişik yollarla kistler halinde taşınırlar. Hastalıklı bitkilerin yumruları büyüyemez ve küçük kalır. Başta patates ve domates olmak üzere tüm Solanaceae familyası türlerinde zararlıdır. 1
Kültürel önlemler: Nematodla bulaşık yerlerde uzun süre duyarlı patates ve domates çeşitlerinin 5-7 yıllık bir sürede tarımı yapılmamalıdır. Dayanıklı çeşitler ekilmelidir. Bulaşık olmayan yerlere bulaşmayı engellemek için karantina önlemleri uygulanmalı, bulaşık yerlerden temiz alanlara kesinlikle tohum, tarım işleme aleti, hayvan gübresi vb. materyaller sokulmamalıdır. Takım: Homoptera Familya: Aphididae Tür: Aphis nasturtii Kalt. (Patates yaprakbiti) Kimyasal savaşım: Populasyonlarının çok yüksek olması durumunda fümigant etkili nematisidlerden biri ile boş tarla ilaçlaması nematod populasyonunu azaltabilir, ancak geniş alanlarda bu tip uygulamalar ekonomik olmamaktadır., Kanatsız parthenogenetik dişilerin vücut uzunluğu 1.2-1.5 mm'dir. Yuvarlağımsı yapıda olan vücut yeşilimsi sarı renkte, antenlerin uç kısmı siyahımsı ve corniculuslar hafif konik şekildedir. Kışı Rhamnus cinsine ait bitki türleri üzerinde yumurta döneminde geçirir. İlkbaharda bu bitkiler üzerinde oluşan kanatlı formlar ara konukçulara göç eder ve sonbaharda tekrar ana konukçusuna döner. Bu türün 12 bitki virüs hastalığının vektörü olduğu bilinmektedir. Konukçuları başta patates, domates ve haşhaş olan bu tür Avrupa, Orta Doğu, Pakistan, Kuzey Amerika ve Japonya'da yayılmış olup ülkemizde ise Orta Anadolu'nun batı kesimleri ile Ege Bölgesi'nde yaygındır. Yüksek populasyonlarda savaşımı diğer yaprakbiti türlerinde olduğu gibidir. ve Zararı Familya: Cixiidae Tür: Hyalesthes obsoletus Sign. Erginlerin vücut uzunluğu 4.5-5.5 mm olup rengi siyahımsıdır. Başta, alın ile vertex'in yan kenarları ile pronotum beyaz, hemielytra saydam, damarlar ise açık renktedir. Zararlının erginleri polifag olup, nimfleri genellikle tarla sarmaşığının (Convolvulus arvensis L.) köklerinde beslenir. Kültür bitkilerinde emgi yaparak ve virüs ve virüs benzeri organizmaları taşıyarak zararlı olurlar. Bu zararlının emgi zararı önemli olmayıp, esas zararını patates ve domatesde stolbur hastalığını taşıyarak yapar. 2
Takım: Coleoptera Familya: Chrysomelidae Tür: Leptinotarsa decemlineata Say. (Patates böceği) Bağdaki Zarar Erginlerin uzunluğu 10-12 mm kadar olup vücutları oval yapıdadır. Antenleri 11 segmentlidir ve birinci anten segmenti, ikinci ve üçüncü anten segmentlerinden daha kısa ve geniştir. İlk altı anten segmentinin rengi kırmızımsı, diğerlerininki ise siyahımsı kahverengidir. Baş sarıdır ve ön kısmında siyah bir üçgen leke bulunur. Son thorax segmenti üzerinde sayıları ve şekilleri değişen birçok siyah leke vardır. Her bir elytron üzerinde 5'er adet uzunlamasına siyah band bulunur ve bunların arası sarımsı renktedir. Yumurtalar elips şeklinde ve 1-2 mm uzunluğundadır. Yaprağa yapıştırılmış olarak bir grup halinde ve gruplar birbirlerine yakın olacak şekilde bırakılır. Larva uzun oval şekilli ve kırmızımsı renkte olup bacaklar vücutla dik açı oluşturacak şekilde kıvrılmıştır. Pronotumunda siyah büyük bir leke ile abdomen segmentlerinin lateralinde daha küçük siyah lekeler vardır. Olgun larva 12-14 mm uzunluğunda olup toprak içerisindeki hücrelerde pupa olurlar. Pupa 10 mm uzunlukta ve sarı renklidir. Zarar Ergin Patates böceği kışı ergin halde toprak içerisinde geçirir. İlkbaharda toprak sıcaklığı 10 cm derinlikte ortalama 11 C olduğu zaman topraktan çıkar ve beslenmeye başlar. Kışı çiftleşmiş olarak geçiren dişiler topraktan çıktıktan hemen sonra yumurtalarını bırakır. Çiftleşmemiş dişiler kışlaklardan çıktıktan sonra çiftleşirler ve daha sonra yumurta bırakırlar. Kışlaklarından çıktıklarında ortamda patates bulamazlarsa o zaman konukçu bitki bulmak üzere uçuş yaparlar. Asıl bulaşmalar da işte bu uçuşlar sonrasında gerçekleşir. Soğuk ve yağışlı havalar ergin çıkışını geciktirebilir. Bu nedenle de birinci dölün populasyon yoğunluğu az olabilir. Erginler ve pupalar sıcak ve kuru havalara karşı duyarlıdır. Bu nedenle bu gibi yerlerde populasyon yüksek değildir. Düşük sıcaklık ve yüksek nem de zararlı populasyonun düşmesine neden olur. Zararlının erginleri ortam sıcaklığının 13 C'nin altına düşmesiyle birlikte toprağın 2.5-3.0 cm derinliğindeki kışlaklara çekilirler. Patates böceği yumurtalarını 4-80'li gruplar halinde yaprağın alt yüzüne bırakırlar. Bir dişinin bıraktığı en çok yumurta sayısı 2500-3000 kadardır. Yumurtalar 6-8 günde açılır. Çıkan larvalar dört larva dönemi geçirdikten sonra toprağa geçer ve 2-3 gün toprakta dinlendikten sonra pupa olurlar. Pupa süresi 10 gün kadardır. Ülkemizde Marmara Bölgesi'nde yılda 3-4 döl verdiği saptanmıştır. Hem erginler hem de larvalar bitkinin yapraklarıyla beslenirler. Patates henüz büyüme döneminde ise bitkilerin tamamını yiyebilirler. Yaşlı bitkilerde ise tüm yapraklar yenerek sadece yaprak sapları kalır. Solanaceae familyasının tamamında zararlı olmakla birlikte en çok patatesi en az biberi tercih eder. Patatesin hasadından sonra patlıcanda da zarar yapabilir. 3
Kültürel önlemler: Erkenci patates çeşitlerinin ekilmesi ve hasattan sonra bitki artıklarının tarladan uzaklaştırılması önerilebilir. Bunun yanısıra karantina önlemleri uygulanarak bulaşık bölgelerden alınan bitki materyalleri fümige edildikten sonra temiz bölgelere gönderilmelidir. Biyolojik savaşım: Yumurta ve larvaları üzerinde beslenen birçok Hemiptera, Coleoptera ve Neuroptera takımlarından avcıları bilinmektedir. Ayrıca Bacillus thrungiensis ve Bacillus thrungiensis var. tenebrionis adlı bakteriyal preparatlar da kullanılmaktadır. Bunun dışında Mermis sp. adlı nematod larvalara, Sporotricus sp. adlı fungus ise toprak altında kışlayan ergin bireylere etkilidir. Takım: Lepidoptera Familya: Gelechiidae Tür: Scrobipalpa operculella Zell. (Patates güvesi) Kimyasal savaşım: Zararlı populasyonunun çok yüksek olduğu durumlarda ruhsat almış ilaçlardan biri önerilebilir. Larva Ergin Erginlerin boyu 8-12 mm, kanat açıklığı 13-16 mm'dir. Üst kanatlar dar, uzun bir yapı gösterir ve gri renkli üzeri siyah lekelerle noktalı gibidir. Alt kanatlar açık gri renkli ve üzeri tüylüdür. Antenleri uzundur. Yumurtalar oval ve beyazımsı renktedir. Larvaların rengi beslendiği bitkiye bağlı olarak değişir. Patateste beslenenlerde vücut rengi beyaz-pembe renkli ve baş kahverengindedir. Olgun larva uzunluğu 10-16 mm'dir ve beyaz bir kokon içerisinde pupa olur. Pupa başlangıçta sarı, daha sonra kırmızı kahverenginde olup, dış yüzeyi toprak ve bitki artıkları ile kaplıdır. Zarar Larva ve Zarar Kışı larva döneminde depolanmış patates yumruları içerisinde geçirir. Larva gelişmesini tamamlayınca yumrudan dışarı çıkar ve yakın çevrede genellikle belirgin bir kokon içerisinde pupa olur. Daha sonra pupanın gelişmesini tamamlamasıyla erginler çıkar. Erginler yumurtalarını depolardaki yumruların gözlerine bırakırlar. En önemli zararı depolanmış patateste meydana getirirler. Depoda, larvaların patates yumrularında beslenmeleri sonucunda oluşturdukları yaralarda hastalık etmenlerinin gelişmesine neden olurlar ve daha sonra bu etmenler sağlıklı patateslere de bulaşırlar. Söz konusu zarar kötü depolama koşullarında % 50'nin üzerine çıkabilir. Tarla koşullarında dişiler yumurtalarını toprak yüzeyine yakın yumrulara bırakırlar. Ayrıca sap ve yapraklara konulan yumurtalardan çıkan larvalar büyüme sürgünlerinin ucunu yer ve bu da bitkinin gelişmesini engeller. Bazen küçük larvalar yapraklar içerisinde galeriler açabilir. Gelişmeleri için en uygun sıcaklık 25 C civarındaki sıcaklıklardır. Konukçuları arasında Solanaceae familyasına bağlı sebzelerden; Patates, patlıcan, domates ve biber ile bazı yabancıotlar ve tütün vardır. Kültürel önlemler: Bu zararlıya karşı alınacak kültürel önlemler aşağıdaki gibi özetlenebilir: -Solanaceae familyasına ait yabancıotların savaşımı yapılmalıdır. Özellikle patates hasadından sonra tarlada artık bırakılmamalıdır. -Depoya konulacak patateslerin temiz olmasına özen gösterilmeli, zararlı ile bulaşık olanlar yok edilmelidir. -Ekim sırasında tüm yumrular uygun derinliğe ekilerek yumruların yüzeyde kalması engellenmelidir. Böylece erginlerin yüzeydeki yumrulara yumurta bırakmaları engellenebilir. -Özellikle erkenci çeşitler yetiştirilerek zararlı ortaya çıkmadan patatesin hasadı tamamlanmalıdır. -Hasattan sonra yumrular hemen depoya getirilmeli ve açıkta bir tek gece dahi bırakılmamalıdır. -Patates soğuk hava koşullarında depolanmalıdır. Böylece larva gelişmesi engellenebilir. Kimyasal savaşım: Tarlada yüksek populasyonlarda ancak ruhsat almış ilaçlardan birisi önerilebilir. Depolanan patateslerde ise %1'lik bulaşma görüldüğünde hemen ilaç uygulaması yapılmalıdır. 4
SOĞAN, SARMISAK VE PIRASA ZARARLILARI Takım: Tylenchida Familya: Tylenchidae Tür: Ditylenchus dipsaci (Kühn) (Soğan sak nematodu) Soğan sak nematodunun gerek erkek ve gerekse dişi bireyleri iplik şeklindedirler. Vücutları son kısımda göreceli bir biçimde incelerek konik bir şekil alır. Erkekler 1.3-1.4 mm, dişiler ise 1.4-1.5 mm uzunluğundadır. Baş belirgin bir şekilde vücudun diğer kısımlarından farklıdır. Kütikula enine çizgili bir yapı gösterir. En iyi çoğalma ve en yüksek zarar 15 C civarındaki sıcaklıklarda gerçekleşir. Uygun olmayan koşullarda dormant hale geçerek dayanıklılığını arttırmakta ve bu şekilde uzun yıllar yaşamını devam ettirebilmektedir. D.dispaci toprak içinde belirli bir süre beslenmeksizin aktif olarak yaşayabilir ve bu sürede fungus hifleriyle bile beslenebilirler. Nematod, konukçusu ile temas ettiğinde, başını konukçunun dış hücrelerine doğru bastırır ve bu sırada styletini hücre içerisine sert bir şekilde batırarak penetrasyonu gerçekleştirir ve beslenme 1-5 dakika kadar sürer. Soğan sak nematodu endoparazit bir tür olup, soğan, gövde ve yapraklarında, bazen de köklerinde zararlı olur. Zarar görmüş bitkilerde yaprak kalınlaşmaları, kıvrılmalar, soğanlarda dip kısmında çürümeler göze çarpar ve bitki ölür. Soğanlarda zarar görmüş yerlerden diğer hastalık etmenleri kolayca girerek zarar oluşturabilirler. Bitkinin depo organları nematodun yerleşmek için tercih ettiği bölgeler olup, bu kısımdaki hücreler gevşek bir hal alır. Üremeleri için çiftleşmeleri gerekli olduğundan, bitkilerde hem dişi hem de erkek bireyler bir arada bulunurlar. Birinci larva dönemi yumurta içerisinde tamamlanır ve yumurtalardan çıkan ikinci dönem larvalar koloniler halinde hareket ederler. Dördüncü dönem larva kötü koşullara en dayanıklı ve aynı zamanda en zararlı dönemdir. Bazı yerlerde 4 yıl süreyle konukçusu olmaksızın yaşadığı belirlenmiştir. Soğan, sarmısak, keten, yonca, arpa, buğday, yulaf, soğanlı bitkiler, mısır, şekerpancarı, şekerkamışı, ıspanak, turp, hardal, lahana, çilek, fasülye, bezelye, bakla, soya ve üçgül konukçuları arasındadır. 5
Kültürel önlemler: Bir konukçu üzerinde yaşam döngüsünü tamamlayan nematod populasyonu, daha sonra başka bir konukçuyu infekte ettiğinde çoğalma hızı büyük ölçüde düşmektedir. Bu nedenle 3-4 yıl süreyle ekim nöbeti en geçerli savaşım yöntemidir. Bunun yanısıra karantina önlemleri alınarak bulaşık yerlerden her türlü canlı ve cansız materyal girişi engellenmelidir. Ayrıca dayanıklı çeşit yetiştirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Baklagil ve buğdaygillerde dayanıklı çeşitler elde edilmiş, ancak bunlar toprak tipine bağlı olarak bölgesel kalmıştır. Takım: Homoptera Familya: Psyllidae Tür: Bacteriocera tremblayi (Wagner) (Soğan pisillası) Kimyasal savaşım: Ekimden önce tohum ve soğan arpacıkları fümige edilmelidir. Bunun için 1 lt' lik fümigasyon odasına 30 mg Methyl Bromide verilerek 20 saat süreyle %12 orantılı nemde fümigasyon yapılmalıdır. Soğan pisillasında baş, prothorax'dan daha geniştir. Petek gözler iri olup, yanlara doğru yarım küre biçiminde çıkıntı yapar. Antenler alın kısmından çıkar ve 10 segmentlidir. Scapus ve pedicellus kalın, sonrakiler ince ve ip gibidir. Göğüste sarımsı lekeler bulunur. Kanatlar vücut uzunluğunun 1.5 katı kadar uzunlukta olup, saydam görünümlü ve belirgin damarlıdır. Bacakların tibia ve tarsusları sarımsı gri renktedir. Yumurtalar 2-3 mm uzunlukta ince bir sap ile bitki dokusuna dik durumda bağlı bulunur. Oval biçimde olmakla birlikte sap kısmı daha dardır ve yandan hafif basık görünür. Koyu sarı renklidir, açılmaya yakın turuncu olur. Larvalar ilk dönemde biraz hareketlidir, fakat sonraları hareket etmezler. Çok yassılaşmış oval bir biçimde olmakla birlikte, çevresi kısa ve sık uzantılarla saçaklıdır. Gelişme dönemine göre, 1-3 mm boyunda ve koyu sarı ile beyazımsı sarı arasında değişen bir renktedir. Biyolojisi hakkında yeterli bilgi yoktur. Erginler Doğu Anadolu Bölgesi'nde haziran ayında ortaya çıkarlar. Dişiler yumurtalarını bitki gövdesi, yaprak sapı veya ayasına kısa aralıklarla tek tek bıraktıkları. Larvalar 4 kez gömlek değiştirdikten sonra ergin oldukları ve 20-25 C de bir dölünü 18-25 günde tamamlarlar, Erginlerin ve özellikle larvaların yapraklarda beslenmesi sonucunda soğan yaprakları kıvrılır. Geniş yapraklı bitkilerin yapraklarında ise buruşma, sertleşme ve renk değişikliği görülür. Bitkiler ilk gelişme dönemlerinde yoğun bir larva saldırısına uğrayacak olursa, tamamen kuruyabilir ve tarla boş bir görünüm alır. Gelişmiş bitkilerde, yapraklardaki şekil bozuklukları dışında, zararlının şiddeti azalır. Soğan, marul, turp ve lahana türleri bilinen konukçularıdır. Ayrıca bazı yabancıotlarda da barınabilirler. Soğan ve lahana tarımı yapılan yerlerde sıkça rastlanmaktadır. Kültürel önlemler: Ekim veya dikimden önce, çevrede bulunan konukçusu ve çoğalma ortamı durumundaki yabancıotlar yok edilmelidir. Sebze ekim ve dikimi mümkün olduğunca erken yapılmalı ve bitkilerin zarar periyodu sırasında direnç gösterebilecek büyüklüğü almış olması sağlanmalıdır. Bitkilerin gelişme dönemlerini hızlandırmak amacıyla iyi bir gübreleme, düzenli sulama ve toprak işlemesi yapılmalıdır. Kimyasal savaşım: Ekim ve dikimden sonra bu alanlar gözleme alınır. Yumurtaların yoğun olduğu ve ilk zarara uğrayan bitkilere rastlandığında ruhsatlı ilaçlardan birisi kullanılabilir. Daha sonra gerekirse uygulamalar 10'ar gün aralıklarla tekrarlanır. 6
Takım: Diptera Familya: Anthomyiidae Tür: Delia antiqua (Meig.) (Soğan sineği) Soğan sineği erginleri açık grimsi kahverenginde olup, boyu 6-7 mm'dir. Gözler arasındaki uzaklık erkeklerde çok az dişilerde ise daha genişçe ve rengi kırmızımsıdır. Kanatlar sarımsı, bacaklar ise siyah renktedir. Görünüş olarak kara sineklere benzemekle birlikte, daha narin vücutlu ve daha ufak boylu, ayrıca dinlenme sırasında kanatlarının içkenarlarını birbirlerine paralel tutarlar. Yumurtaları muz şeklinde olup parlak beyaz renklidirler. Yumurtanın dış kısmında 12 adet uzunlamasına ince yiv bulunur. Larvalar 8-10 mm uzunluğunda olup beyaz renklidir. Abdomen küt bir şekildesonaerervesonsegmentinde16 adet çıkıntı vardır. Bu çıkıntıların ortasında 2 adet hava alma açıklığı bulunur. Pupa 6 mm uzunluğunda ve kırmızımsı renklidir. Posteriordaki hava alma açıklıkları çok belirgindir. Yumurta Larva Ergin Zarar Soğan sineği kışı toprakta pupa döneminde geçirir. İlkbaharda havaların ısınmasıyla birlikte erginler ortaya çıkar ve 7-8 gün boyunca etraftaki çiçekli bitkilerden nektar alarak beslenirler. Çiftleştikten sonra yumurtalarını 4-6'lı gruplar halinde genç soğan bitkilerinin dış tarafına bırakırlar. Bırakıldıktan 3-8 gün sonra yumurtalar açılır velarvalarçıkar. Düşük nemde yumurtaların sadece birkaçı açılırken, %75 orantılı nemde yumurtaların %70-80'inin açıldığı saptanmıştır. Yumurtadan çıkan larvalar soğan fidelerinin sapına veya yumruların içine girer ve buralarda galeriler açarak soğanın özünü yerler. Larvalar bir bitkide gelişmesi için yeterli besini sağlayamazlar ise diğer bir bitkiye geçerler ve 2-3 hafta içerisinde gelişmelerini tamamlayarak konukçularının yakınında toprağa girerek pupa olurlar. Yılda 2-3 döl verir. En önemli zararı birinci döl oluşturur. Zararları sonucunda bitkilerde genel bir solgunluk, yapraklarda kıvrılma, orta yapraklarda ölüm ve soğanda çürümeler meydana gelir. Soğan, sarmısak ve pırasada zararlıdır. Kültürel önlemler: İşe yaramaz ve tohumluk olarak kullanılmayacak durumdaki soğan arpacıkları tuzak olarak kullanılabilir. Erginler yumurta bıraktıktan sonra, larva çıkışı ile birlikte bu arpacıklar yok edilmelidir. Esas zararı birinci döl yaptığı için geç ekim önerilmelidir. Ayrıca sonbaharda tarla derin sürülmeli, bulaşıklığın çok olduğu bilinen yerlerde çiftlik gübresi yerine kimyasal gübreler tercih edilmelidir. HAVUÇ VE KEREVİZ ZARARLILARI Kimyasal savaşım: Melas ve melasın iki katı su karıştırılarak teneke kutulara konur. Bunun içerisine insektisit ilave edilir. Erginler melasın çıkardığı koku ile çekilir ve sıvı ile beslenince de ölürler. Yumurta bırakımı tamamlandıktan sonra, larva çıkışları başladığı zaman, larvalar henüz gövdeye girmeden önce ruhsatlandırılmış ilaçlardan biri kullanılır. Biyolojik savaşım: Erginlerin kışın Tarychium hylemyiae adlı bir fungus tarafından hastalandırıldığı saptanmıştır. Ancak bu fungus mevsim sonuna doğru etkili olduğundan zararı tamamen önleyemez. Pupa parazitoidi olarak Diplazon laetatorius F. (Hymenoptera: Ichneumonidae) İsrail'de belirlenmiştir. 7
Takım: Hemiptera Familya: Lygaeidae Tür: Orthops campestris L. (Havuç capsidi) Erginlerin vücudu oval yapıda olup uzunluğu 3.5-4.5 mm'dir. Vücut rengi parlak sarıdan esmere kadar değişir ve üzerinde siyahımsı lekeler bulunur. Ergin Kışı ergin halde muhtelif yerlerde geçirir. İlkbarda kışlaklarından çıkan erginler, yerine göre nisan veya mayıs ayından itibaren yabani ve kültür Umbelliferae familyasına bağlı bitki türlerinde beslenirler. Dişiler yumurtalarını bitkilerin yaprak ve tomurcukları içine bırakır. Bir dişi ömrü boyunca ortalama 50 adet yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan nimfler önceleri tomurcuk ve çiçek ile daha sonra da tohumlarda beslenir. Yılda 1-3 döl verir. Umbelliferae familyası bitki türlerinden başta havuç, anason, kereviz, maydanoz, dereotu gibi bitkilerde zarar yapar. Ülkemizde anasonda yaptığı zarar oldukça önemlidir. Havuçlarda iki tabla başına bir ergin görüldüğünde ekonomik olarak zarar yapabilir. Bu gibi populasyonun oluştuğu yerlerde ruhsatlandırılmış insektisitlerden birisi atılırsa zararı önlenebilir. Takım: Homoptera Familya: Aphididae Tür: Cavariella aegopodii Scop. (Havuç yaprakbiti) 8
ve Zararı Kanatsız parthenogenetik dişilerin vücut uzunluğu 1.5-2.0 mm olup, rengi yeşildir. Kanatlı parthenogenetik dişilerin büyüklüğü yaklaşık olarak kanatsız formlar kadardır, baş ve thorax'nın bir kısmı siyahdır. Soğuk olan bölgelerde kışı döllenmiş yumurta halinde söğüt ağaçları üzerinde geçirir. Yumurtalar çoğunlukla tomurcuklar üzerine veya yakınlarına bırakılır ve parlak siyah renktedir. Bu tür 14 kadar virüse vektörlük etmektedir. Ana konukçusu söğüt olan bu zararlının ara konukçuları maydonoz, kereviz, havuç ve yabani havuçtur. mı diğer yaprakbitlerinde olduğu gibidir., Biyolojisi, Zararı ve Takım: Homoptera Familya: Aphididae Tür: Anuraphis subterranea Walk. (Domuzotu yaprakbiti) Kanatsız parthenogenetik dişilerin rengi parlak yeşilden sarımsı yeşile kadar değişen tonlardadır. Baş, thorax, anten ve corniculus siyahtır. Ana konukçusu armut, yabani havuç, havuç ve domuzotudur. Bu türün cucumber mosaic virus hastalığının vektörü olduğu bilinmektedir. mı diğer yaprakbitlerinde olduğu gibidir. Takım: Diptera Familya: Psilidae Tür: Psila rosae F. (Havuç sineği) 9
Ergin Pupa Havuç sineği erginiortalama4-5mmuzunluğunda, başı kahverengi, bacakları sarı ve vücudu siyah renklidir. Zarar Zararlının ikinci dölünün bir kısmı larva, diğer bir kısmı da pupa döneminde kışı toprakta, depolarda ve kompost yığınları içinde geçer. Ergin çıkışının değişik zamanlarda olması ve uzun bir süreyi kapsaması nedeni ile savaşı oldukça zordur. Sineğin birinci dölü daha çok genç bitkileri tercih eder. Geç ekilen havuçlar, erken ekilenlere göre daha çok zarar görür. Sineğin sonbahar dölü ise geç ve erken ekilenler arasında bir tercih yapmaz. Yumurtalar tek tek veya küçük gruplar halinde bitki kök boğazına veya havuç yakınındaki toprağa bırakılır. Bu yumurtalardan 5-8 gün sonra larvalar çıkar ve kısa bir süre havucun dış yüzeyinde beslendikten sonra içeri girerler. Larvalar havucun dış kısmında ve ikinci alt yarısında gelişirler. Yollar açarak zarar yaparlar. Açılan bu yollar larvanın dışkısı ile dolar ve zarar görmüş yerlerin etrafı kahverengileşir. Büyük zararlanmalarda bitki solar ve çok miktarda yan kök meydana getirir. Zararlı yılda 2 döl verir. Havucun dışında maydanoz ve kerevizde de zararlıdır. P. rosae havucun ana zararlısı olup populasyonun yüksek olduğu yerler ve yıllarda gerekli kontrol önlemleri alınmadığı takdirde larvasız havuca hemen hemen rastlanmaz Kültürel önlemler: Bu zararlı ile en iyi savaşım şekli havucun çok erken ya da çok geç ekilmesidir. Bu kültürel önlem uygulandığı takdirde havuç, birinci dölün zararından büyük ölçüde korunmuş olur. Kimyasal savaşım: Zararlı populasyonunun yüksek olması durumunda ruhsat almış insektisitlerden birisi önerilebilir. 10