LİMBİK K SİSTEM S STEM AMİGDALA ve CİNSELLİK Prof. Dr. Ertan Yurdakoş İ.Ü.. Cerrahpaşa a Tıp T p Fakültesi Fizyoloji A.D. Limbik Sistem ve Emosyonlarımız Emosyonların yaşant antısı ve ifade edilmesinde rol alan beyin bölgeleri b limbik sistem kavramı altında toplanmış ıştır. Limbik sistem: limbik korteks limbik korteksle beraber işi gören çekirdekler Ve bu yapılar ları birbirlerine ve beynimizin diğer bölgelerine b bağlıyan yolaklardan oluşur ur LİMBİK K SİSTEM S STEM KAVRAMI 1-Limbik korteks 2- Limbik korteksle beraber işi gören ilgili çekirdekler: septal çekirdek, thalamusun ön çekirdekleri, hipotalamusun mamiller cisimleri, hipokampus ve AMİGDALA 3- Limbik yapılar ları birbirlerine ve beynimizin diğer bölgelerine bağlayan yolaklar: Papez Devresi:emosyon devresi 1
Olds ve Milner: ödül-tatmin/cezalandırılma lma korku/öfke merkezleri Cluver-Bucy Sendromu: Vizuel agnozi Aşırı merak Oral eğilimlere Cinsel ve emosyonel davranış ışlarda değişikler. ikler. Amigdala Çekirdeği: i: Anatomisi Amigdala çekirdeği, i, temporal lobun merkezinde çekirdekler grubudur Amigdala çekirdeğinin inin beyin sapındaki refleks, solunum, kan basınc ncını düzenleyen merkezlerle hipotalamusun otonom sinir sistemini ve hormonal sistemi kontrol eden bölgeleri ile bağlant lantıları vardır 2
İnsan cinselliğinde inde amigdalanın rolü Kimyasal Anatomi: Nöropeptidler: enkefalinler,, beta endorfin Sosyal ve emosyonel uyaranlara duyarlık: Koku, tat, dokunma ve görsel g uyaranlara karşı özelleşmiş hücre grupları var. Görsel uyaranlara yanıt t veren nöronlar n en yoğun olarak bulunur ve bu nöronlarn ronların önemli bir kısmk smı yüz görüntüsüne ne duyarlıdır. r. Amigdala da Cinsiyet Farklılıklar kları Deneysel çalışmalar: Sağ- sol amigdala farkı: İnsan dahil tüm t m memelilerde sağ amigdala sola göre g yaklaşı şık k %16 daha büyük: b sağ hemisferin emosyonel duyarlılığı ığına katkı. Uyarılmas lması: Penis ve klitoral ereksiyon,, cinsel haz hissetme, geçmi miş cinsel deneyimleri hatırlama, uterus kontraksiyonları,, orgazm ve ejakulasyon. 1-Konsumatuar davranış ışlar 2- Apetetif davranış ışlar Amigdala lezyonları,erkek sıçanlarda s apetetif davranış ışları söndürmekte, konsumatuar davranış ışları ise etkilememektedir Dişi i sıçanlarda s ise amigdala lezyonları hayvanların n reseptivitesini etkilemez İnsanda Cinsiyet Farkılılıklar kları Endokrin fark: Erkek amigdalası testosteron, dişi amigdalası ise östrojen ve LH açısından zengindir. Morfolojik Fark: Erkek amigdalası %20 daha büyüktb ktür. Dişi amigdalasının nöronları daha küçük k ve daha yoğun paketlenmiştir. tir. Anterior komissur dişilerde ilerde daha kalın ve daha geniştir. 3
Emosyonel Bellek: Kadınlar,cinsel hatıralar dahil emosyonel hatıralar raları erkeklere göre verilen bir zaman içinde i inde çok daha kısa k sürede, s çok daha canlı olarak hatırlamaktad rlamaktadırlar. rlar. Emosyonel ve cinsel uyaranlara verilen yanıtlarda farklılıklar: klar: Erkek ve dişi amigdalası tiksindirici uyaranlara karşı eşit yanıt verirken erkek amigdalası şiddet ve agresyon içeren uyaranlara karşı daha duyarlıdır. r. Emosyonel ve cinsel uyaranlara karşı erkeklerde sağ amigdala aktive olurken dişilerde ilerde ise sol amigdala aktive olmaktadır Benzer şekilde vizüel cinsel uyaranlara karşı erkek amigdalası özellikle sağ amigdala daha hızlh zlı yanıt t verirken dişilerde ilerde ise daha yavaş olmak üzere sol amigdala aktive olmaktadır. Uyarılma sonucu cinsel birleşme sırass rasında da erkek amigdalası daha fazla aktiftir. Orgazm ve ejakulasyon sonrası erkeklerde merkez sinir sistemi yapılar ları arasında aktivasyonu en hızlh zlı sonlanan yapı yine amigdaladır. Erkek hazzının n kaynağı olarak agresyon: Erkek amigdalası/testosteron vs dişi amigdalası/ östrojen, LH - Cinsel haz yanında nda erkeklerde agresyon,, dişilerde ilerde maternal davranış ışlar haz kaynağı ğıdır. 4
David Levy: Love and Sex with Robots Robots Unlimited International Computer Games Association 1997 Loebner Prize (the world championship for conversational computer software) 5