tmmob makina mühendiseri odası 1989 SANAYİ KONGRESİ BİLDİRİLERİ MMO Yayın No: 134/1
tmmpb makina mühendiseri odası YAYIN NO: 134/1 Sümer Sok.36/1-A Kızıay-ANKARA Te: 231 31 59-230 11 66 Fax: 231 31 65 t ISBN 975-395-019-5 (Tk.No) ISBN 975-395-020-9 (I.Cit) \\ i ı 4. t DZG-GRAFK-DÜZENLEME: REPTA A.Ş. Te: 20 55 69 Fax: 22 54 78 BURSA 3, BASKI-CLT: MODEL OFSET Te: 22 34 38 BURSA Bursa - 1989
.Vt.V,V,',WMMWM&V.tWM<'M^^^ SUNUŞ Yaşadığımız yıarda özeike enfoteknooji (bigi ietişim teknoojisi), bioteknooji, yeni mazemeer ve uzay teknoojisi aanarında sağanan büyük geişmeerin yo açtığı bir devrimden sözediiyor. Topumsa yaşamarda ve uusararası dengeerde yapısa değişmeere neden oan bu devrime " biimse teknoojik devrim " adı veriiyor. Bir kaç yıdır " bu bir devrim midir, deği midir " tartışması yapııyordu. Ancak biimse teknoojik geişmeerin neden oduğu topumsa değişmeere tanık ounmasının ardından, ükeer artık bunun bir devrim oup omadığı tartışmasını bırakıp bu yeni yapıanmanın dışında kamamanın yoarını arıyorar. 1970'i yıarda biginin artması, " doğru bigiye zamanında uaşma " sorununu gündeme getirdi. Bu sorunun çözümü için atıan adımar ietişim teknoojisini geiştirdi. Endüstri sonrası topumarın (bigi topumarı) ortaya çıkışı da bu geişmeye odu. ietişim teknoojisindeki geişmeer biimse araştırma ve buguarın teknoojiye aktarıması sürecini odukça kısattı. Giderek teknooji neredeyse aboratuvararda biime birikte üretiir duruma gedi, yani biim doğrudan üretici güç odu. Bu geişmeerin bir sonucu oarak işetmeer seri üretim yerine, yeni teknooji ve yeni ürünere uyum sağamaya hazır esnek üretim hatarı ouşturma younu seçiyorar. Amaç ise biimse teknoojik geişmeeri zaman kaybetmeden üretim hatarına aktarmak. Bütün bunar araştırma - geiştirme ie odu. Araştırma geiştirme çaışmaarı artık adına devrim diyebieceğimiz bir sonuca uaştı. Geişmiş ükeer bu devrimin öçüeri konumunda yer aırken, bizim gibi " sanayieşme youndaki " diğer bazı ükeer de izeyici konumarını sürdürüyorar. Ancak izeyici omak ve başkaarının başardığı bir devrimin nimeterinden yararanmayı bekemek ükemizi her zamankinden daha da zor durumda bırakacaktır, izemede kadığımız her an geişmiş ükeere aramızdaki fark hiç bir zaman yetişemeyeceğimiz bir öçüde açıabiir. Çünkü izemekte oduğumuz biimse teknoojik geişmeerin ne yönde ve hangi ivme ie iereyeceğini kestirebimek artık odukça zor. izemekte oduğumuz oguyu bir köşede kaydedip artık izeyemem konumuna da düşebiiriz. Bu nedene geişmeeri izemek yerine, doğrudan geişmeerin içerisinde yer amak daha önemi. Bütün bu sözünü ettiğimiz gerçeker nedeniye, odamızın geenekseeşen sanayi kongreerinin 1989'da yapıanın konusu " biimse ve teknoojik geişmeer, sanayide uyguamaarı ve etkieri " oarak beirendi. Sanayi kongresinin bu kapsamda düzenenmesinin nedeni, ükemizin igii oması gereken kişi ve kurumarının son derece aci oan konu üzerinde yoğunaşmaarını ve çözüm üretmeerini sağamaktır. Üniversiteer, biim - araştırma kurumarı, siyasi partier, kite örgüteri, kamu ve öze sektör temsicierinin yanında kişise katıımara bu kongrede ükemiz için oumu adımar atıacağına, kongrede sunuan ve tartışıan bidirierin kaıcı oacağına, konunun hep gündemde kamasını sağayacağına inanıyoruz. Saygıarımıza. tmmob makina mühendiseri odası
r tmmob makina mühendiseri odası '89 SANAYİ KONGRESİ DÜZENLEME KURULU Prof. Sadun AREN Orhan AYTAÇ Haşmet BİÇER Tevfik ÇAVDAR ismet Rıza ÇEB Behçet ELBİSTANLIOĞLU Emin GÖK Ersu HIZIR Prof. Dr. Yakup KEPENEK ihsan OTAĞ Coşkun ÖZBAŞ Hüseyin POLAT Aydın ŞİMŞEK Prof. Dr. ihan TEKELİ Levent TOSUN Doç. Dr. Oktar TÜREL Yusuf ÜNLER DANIŞMANLAR KURULU Akın GÖNEN Deniz BAYKAL Seahattin KILIÇ Prof. Dr. Ömer SAATÇİOĞLU Prof. Dr. Ergün TOĞROL Prof. Dr. Taha DİNİBÜTÜN Bitekin ÖZDEMİR Prof. Dr. Atia ÖZMEN Prof. Dr. Orhan GÜVENEN Vahit ERDEM Prof. Dr. Mehmet TOMAK Dr. C. SencerİMER Yusuf CEBİ Birkan ERDAL Adnan İĞNEBEKÇİLİ Orhan BAYSAL Cea YAKICIER Şevket YILMAZ Ai COŞKUN Yavuz ZEYTİNOĞLU Necati ARIKAN Ai ihsan İLKBAHAR Atia MİDİLLİLİ Ahmet ARKAN Jak KAMHİ Doç.Dr. Kore GÖYMEN Ishak ALATON Nejat. F. ECZACIBAŞI ANAP SHP DYP ODTÜ Rektörü Boğaziçi Üniversitesi Rektörü İTÜ Fen Biimeri Enstitüsü Müdürü Maiye ve Gümrük Bakanığı Müsteşarı Atom Enerjisi Kurumu Başkan Vekii DİE Başkanı Savunma Sanayi Geiştirme ve Destekeme idaresi Başkanı TÜBİTAK Başkan Danışmanı TDÇİ Gene Müdürü TKİ Gene Müdürü TCDD Gene Müdürü MKE Gene Müdürü MTA Gene Müdürü TCK Makina ikma Dairesi Başkan Yardımcısı Türk- iş Başkanı Türkiye Odaar ve Borsaar Biriği Başkanı Eskişehir Sanayi Odası Yönetim Kuruu Başkanı istanbu Sanayi Odası Yönetim Kuruu Üyesi Koç Hoding Panama ve AR-GE Başkan Yardımcısı OSD Başkanı YASED Başkanı TAYSAD Başkanı iktisadi Kakınma Vakfı Başkanı Profio Hoding Yönetim Kuruu Başkanı Sosya Ekonomik Siyasa Araştırmaar Vakfı Başkanı Aarko Hoding Yönetim Kuruu Başkanı Eczacıbaşı Hoding Yönetim Kuruu Başkanı
İÇİNDEKİLER Teknoojik Bağımıık ve Yaratıcı Mühendisik Eğitiminin Gerekiiği 9 Doç. Dr. Hai Rıfat ALPAY Sanayieşmeyi Hızandıracak Eğitim Biim vearaştırma Poitikaarı 1 3 Prof. Dr. Güngör BAŞER Araştırma - Geiştirme Çaışmaarı ve Nesne Koşuar 1 9 Doç. Dr. Yüce ÇAĞLAR Endüstriye Geişmede Biimse Araştırmanın Roü 24 Prof. Dr. Uğur ERSOY Biim ve Teknoojinin Yeni Mazemeeri 28 Doç. Dr. Kema GÜLEÇ Refah Düzeyi ve Araştırma Geiştirme Poitikaarı 3 3 Prof. Dr. Mehmet O. KICIMAN Bum ve Teknooji ie Kakırıma 35 Prof. Dr. Namık Kema PAK Teme Biimer ve Araştırma Üzerine 38 Doç.Dr.M.AIİALPAR 21. Yüzyıın Enerji Kaynağı: Füzyon 40 Prof. Dr. Orda DEMOKAN Biyoteknobji ve Etkieri 44 Prof. Dr. Gürda ALAEDDİNOĞLU - Prof.Dr.Vasıf HASIRCI Bioteknoojideki Geişmeerin Sanayiye Uyguamaarı ve Türkiye'deki Durumu 47 Doç. Dr. Beyazıt ÇIRAKOĞLU Biyoteknooji: Yeni Bir Mühendisik Aanı Yeni Bir Çağın Habercisi 5 2 Doç. Dr. Aaeddin ŞENEL Bieşim Etkinikerinde Kurumaşma 66 Doç. Dr. Semih BİLGEN Sanayieşme ve Ötesi 69 Yurdaku CEYHUN - Seim SARPER imaat Teknoojisindeki Geişmeer ve Mühendisik Sanayieri 7 2 Dr. Ero TAYMAZ Gene Amaçı Bigisayarara Sanayide Otomasyona Uyguanması 77 Hakan UYSAL - Y. Murat ERTEN Teknoojik Yeniikeri Beireyen Etmener 81 Doç.Dr.TüayARIN XXI YY. Sanayi Dokusunda Yeni Bir Yapıanmaya Doğru : III. Uusararası İş Böümü 87 Doç. Dr. Arif ESİN Biimse ve Teknoojik Devrim Koşuarında Ekonomik Geişme ve Türkiye'nin Konumu 92 Yusuf IŞIK Tasarım-Teknooji-Sanayieşme 103 Prof. Dr. Çeik KURDOĞLU Eektro-Ekonominin Parası 107 Prof.Dr.ErgunTÜRKCAN Türkiye'de Jeoterma Enerjinin Değerendirimesi 111 ismai DOKUZ Nükeer Santra Teknoojisi Transferi 115 Doğan ÖNER Türkiye'de Nükeer Enerji 128 Prof. Dr. Atia ÖZMEN Gap: Böge Kakınması İçin Enerji 131 Dr. Ömer KULELİ - Dr. Ai ÇULFAZ
Biim ve Teknoojinin Sanayieşme, Ekonomi ve Topum Yapı Üzerindeki Etkisi : GAP (Güneydoğu Anadou Projesi) Entegre Böge Kakınması Panaması Örneği 137 Doç. Dr. Mahmut SERT Süreki ve Dengei Kakınma Amacıya Çevrese Etkier Çerçevesinde j Sanayi Geişiminin Yönendirimesi 143 // Meih AKALIN - Mustafa YILDIRIM ' Çevre, Teknooji ve iktisat Dr. Arsan SONAT 151 r Teknoojik Geişme, Enformasyon Teknoojisi, Esnek Üretim ve Esnek Uzmanaşma 158 Teoman GÜLSEVER Avrupa Tek Pazarının Ouşumunun istihdam ve Emek Piyasaarı, iç ve Dış Göç Hareketeri Üzerindeki Etkier. 162 f EmarHÖNEKOPP Biimse - Teknoojik Geişmeer ve Sosya Düşünce Üzerine Poitik Değinmeer 163 Prof. Dr. Korkmaz ALEMDAR - Doç. Dr. Raşit KAYA Yeni Teknoojinin Yeni Ürünü : Emek Sürecinde Niteiksizeşme 168 Kuvvet LORDOĞLU Sanayieşme Sürecinde Teknooji Üretimi, Transferi ve Uygun Teknooji Seçimi 182 / Doç. Dr. Edip TEKER y Bir Büyük Sıçrama : İetişim Teknoojieri ve iki Büyük iddia : r " İetişim Devrimi" ie " Bigi Topumu " 187 Yrd. Doç Dr. Aydın UĞUR Seramik Sağık Gereçeri Sanayimizin Yapısı ve Geişimi 195 ı Yükse GÜNER ' f Yoğunaşma ve Verimiik Çerçevesinde Bursa Teksti Sektöründe Piyasa Yapısı 198 / Doç. Dr. Güzin ERLAT Türkiye'de Teksti Teknoojisi Seçiminde Strateji Ne Omaıdır? 214 Prof. Dr. Işık TARAKÇIOĞLU AT Tek Pazara Yöneirken Türk Binek Otomobii Üretiminin Bugünkü ve Geecekteki Durumu: Bir Karşıaştırma 220 Dr.N.LerzanÖZKALE ' / AT Entegrasyonunda Demir - Çeik Sanayii 227 ^ Doç, Dr. Canan BALKIR - Ataman İLGAZ f Türkiye'de ve Dünyada Demir - Çeik Üretimi 234 Süeyman CINARER - Fatih DULKAN - Y. Ziya AKSOY 1992 Tek Pazar Hedefi Doğrutusunda Avrupa Topuuğu Üye Deveterinin ı Ekonomik Entegrasyon Çaışmaarı ve Standardzasyon Sorunu 247 f M. Can BAYDAROL / Standardizasyonun Ekonomik Açıdan Önemi 255 ArıçtanTÖNÜK Avrupa'da Enformasyon Teknoojisi Sanayii Araştırma ve Geiştirmede işbiriği 258 Dr.LLeOUEMENT. Avrupa Ortak Savunma Sanayii ve Türkiye 262 J Doç. Dr. Cemi ARIKAN-Dr. Yavuz AKA f j Yeri Siah Sanayiinin Kurumasının Ekonomiye Oası Etkieri '... 267 ' Yrd Doç. Dr. Günay G. ŞENESEN > Türkiye'de Sanayiinin Yapısı ve Geişimi 275 Zafer GEÇİM Türkiye'de Yatırım Aanarına Yöneik Mühendisik - Danışmanık. ı Hizmeteri Üretiminde Bugünkü Durum 277 î Aykut GÖKER '
Türkiye'de Sanayieşmenin Bögese Yapısı (1975-1986) 291 Prof. Dr. Ümit ŞENESEN Türkiye Sanayiinde Küçük Üretim 303 Dr. Güre TUZUN - Dr. Sezgin TUZUN Teknooji Ödüeri 314 M.YavuzZEYTİNOĞLU Tek Pazar'ın Eşiğinde Şirket Bireşmeeri: İspanya ve Türkiye 317 Yasemin ÇONGAR - Cem ŞEY Unido ve İeri Teknoojierin Geişmekte Oan Ükeere Tanıtımasında Katkısı 328 Dr. M. Kema HÜSSEİN - K. Meih TÖRELİ Yeni Sanayieşen Ükeerde Kakınma Stratejieri ve Devet 334 Dr. Frederick NIXSON 20001i Yıarda Sanayimizin Hedeferi 340 IshakALATON Yeni Sanayieşen Ükeerde ve Türkiye'de İhracat,Sanayieşme ve Teknooji 345 Doç. Dr. Muhteşem KAYNAK Sanayieşme Poitikaarı ve Türkiye'nin Sanayieşmesi 356 Prof. Dr. Yakup KEPENEK Türkiye'de 1980 Sonrası Ekonomik Poitikaar - Sanayieşme Etkieşimi ve Sanayinin Yeniden Yapıanma Gerekeri 361 Doç. Dr. Fikret ŞENSES - Doç. Dr. Arman KIRIM Teknooji : Dünya ve Türkiye Teknooji, Dünyada, Hangi Geişmeeri Gösteriyor? Türkiye, Bu Süreçte Nerede?, Neer Yapabiir? 372 Prof. Dr. Toga YARMAN - Doç. Dr. Binboğa Sıddık YARMAN-Dr. Faruk Ağa YARMAN Uusa Kakınmada Biim ve Teknooji 391 Doç. Dr. Mahmut SERT Finansa Kiraama (Leasing) ve Teknooji Transferi 395 Şen Demirer AKDUMAN Endüstrierarası İişkierde Fiyat Değişmeeri (1968-1979) 398 Suat KÜCÜKCFTÇİ Kaite Sistemi Standartarı ve Türk Standardarı Enstitüsü'nün Bu Konudaki Faaiyeteri 408 Betü ASLANTÜRK Yabancı Sermaye Yatırımarında Teknoojik Yapı 412 S. Noyan OĞULATA