Anahtar Kavramlar Çözelti çözücü çözünen homojen hetorojen derişik seyreltik Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir. Solduğumuz hava; içtiğimiz gazoz, süt, çorba, şerbet, karışık meyve suları, çay.. günlük hayatta karşılaştığımız birkaç karışımdır.
Karışımlarda birden çok element olabilir örneğin; hava(oksijen, karbondioksit, azot gazları) Karışımlarda birden çok bileşik bulunabilir örneğin; Deniz suyu(su ve tuz) Karışımlarda birden çok element ve bileşik olabilir örneğin;sel(su ve toprak)
Karışımların özellikleri 1) Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.(tuz-şeker) 2) Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli bir oran yoktur.istenildiği oranda karıştırılabilirler.(1 bardak su 1 kaşık şeker istersek 2 kaşık şeker ) 3) Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir.( Az tuzlu su çok tuzlu sudan daha çabuk kaynar) 4) Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur.( Kumdemir tozu ) 5) Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel yollarla ayrılırlar.(1 bardak su ile 1 bardak yağı aynı kaba dökersek karışım olur)
Karışımlar görünümlerine göre iki çeşittir 1.Heterojen (Adi) karışım: Karışımı oluşturan maddeler karışımın her yerine eşit olarak dağılmadıysa Heterojen (Adi) karışım denir.her yerinde aynı özellikleri göstermeyen karışımlardır; Katı katı karışımı; toprak Katı-sıvı karışımı; su-kum,su-tebeşir tozu Sıvı-sıvı karışımı: su-zeytin yağı,su-benzin karışımı,süt içindeki yağ damlacıkları örnek verilir
Homojen karışımlar(çözeltiler): Her tarafında aynı özelliği gösteren,tek bir madde gibi olan karışımlara denir.homojen karışımlara genel olarak çözeltiler de denir. Tuzlu su,hava,kolonya,24 ayar altın örnektir. Metallerin eritilip karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlara ise alaşım denir. Pirinç, lehim, tunç, bilezik, çelik.
Heterojen ile Homojen karışımın farkları; Heterojen karışımda, - Karışan maddeler gözle görülür ve kolayca ayırt edilebilir, - Karışımın üst tarafı ile alt tarafı arasında yoğunluk farkı görülür, Örneğin ayranını dibi daha yoğun olur, sel suyunun dibi daha çamurludur.
Çözeltiler(homojen karışım) ; - Tek madde gibi görülür karışan maddeleri dışarıdan fark edemeyiz.örneğin çayın içindeki çözünmüş şekeri fark edemeyiz. - Bekletilse dahi çökelti oluşmaz, - Süzgeç kağıdından geçerler, - Genellikle saydam ve akışkan olur, - Çözeltiler katı,sıvı ve gaz halde olabilir
HOMOJEN KARIŞIMLARA ÖRNEKLER -Tuzlu su -Şekerli su (Şerbet) -Maden suyu -Metal para, -Deniz suyu -Sirke -Gazoz -Hava -Kolonya -Petrol -Çelik -Lehim
HETEROJEN KARIŞIMLARA ÖRNEKLER -Zeytinyağı-su -Kum-su -Şeker-tuz -Ayran -Sis -Tebeşir tozu-su -Talaş-su -Çay yaprağı-çay demi -Kahve -Çamur -Çorba -Demir tozu-su
Bu çözeltileri oluşturan maddelerden mikta çok olan çözücü, az olan çözünen olarak adlandırılır. Bir çözelti oluşması sırasında çözücü ile çözünen maddenin tanecikleri arasında etkileşim olur. Çözünene maddenin tanecikleri Çözücü ile etkileşerk birbirinden ayrılır ve çözücünün her tarafına dağılır.bu dağılma sırasında çözücünün tanecikleri çözünenenin taneciklerinin etrafını sarar.böylece çözücü ve çözünen maddeler en küçük birimine kadar ayrılır.çözünme, çözücü ve çözünen maddelerin birbiri içinde iyonlarına veya moleküllerine ayrılmasıdır.
(sirke) (su) Sirke ve su Çözünen Çözücü Çözelti
Moleküllü çözeltiler Alkol ve şeker gibi maddeler suda çözündüklerinde tamamen parçalanma gerçekleşmez, iyonize olmazlar. Şeker molekülleri birbirinden ayrılır,her şeker molekülünün etrafına su molekülleri kuşatmış olarak fiziksel değişimi görülür.alkollü su ve şekerli su çözeltileri moleküler çözünme yapar. İyonlu çözeltiler Asit,baz ve tuzlar suda çözündüklerinde (+) ve ( ) iyonlarına yani katyon ve anyonlarına ayrılarak suyun her tarafına eşit dağılırlar.örneğin yemek tuzu su içine dökülürse tuzu oluşturan sodyum(na) ve klor(cl) iyonlaşır.na + ve Cl halini alarak su içinde homojen dağılırlar. Tuzlusu, asitli su ve bazlı su iyonlu çözeltilerdir
ÇÖZÜNÜRLÜK Belli sıcaklıkta ve basınçta 100gr çözücü içinde çözünebilen maksimum madde miktarına çözünürlük denir. Çözünürlük, katı, sıvı, gaz maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler: 1- Basınç: Gazların çözünürlüğü basınç arttıkça artar. Basınç, katı ve sıvılarda çözünürlüğe etki etmez. 2- Sıcaklık: Katı ve sıvılarda çözünürlük, sıcaklıkla doğru orantılıdır. Gazlarda ters orantılıdır.örneğin Karadeniz de oksijen miktarı akdenizden daha çoktur.çünkü deniz suyu soğuktur. 3- Çözücü türü: Örneğin tuz suda çözünürken, yağda çözünmez. Şeker suda çözünürken, alkolde çözün-mez.
Çözünürlük Hızına etki Eden Faktörler: 1- Sıcaklık: Sıcaklıkla doğru orantılıdır. 2- Çözünenin temas yüzeyini artırırsak artar. 3- Karıştırma, çalkalama ile doğru orantılıdır. 4- Çözünen cinsi (Tuz ve şeker su içinde farklı hızlarda çözünür.) İki tuzlusu çözeltisinde aynı miktar çözücü(su) olsun. Çözünen(tuz) hangisinde çoksa o çözelti derişik çözelti adını alır. Çözünen(tuz) az olan çözeltiye seyreltik çözelti denir.
Çözeltiyi seyreltik hale getirmek için; Çözeltinin içine aynı cins çözeltinin daha seyreltik olanından ilave ederek seyreltebiliriz Çözeltiye biraz daha çözücü(su) ekleriz. Çözeltiyi derişik hale getirmek için; Çözeltiye biraz daha çözünen(tuz,şeker..) madde ekleyerek derişik hale getiririz. Çözeltiyi ısıtırsak çözücü(su) buharlaşır kalan çözelti derişik hale gelir.