KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 843 KAHRAMANMARAŞ KIYAFETLERİNİN TANITILMASI Prof.Filiz GÜNDÜZ* Arş.Gör.AyşegüI YILDIZ" Arş.Gör.E. Elhan AKINCI"* Giriş Maraş senin yazın var Çekilmez poyrazın var Seni sevene karşı Bir kız gibi nazın var Nazlanmakta haklısın Gönüllerde saklısın Türkiye'de bir tane Madalya bayraklısın... Böyle seslenmiş Aşık Mehmet, doğup büyüdüğü, dört mevsimi bir başka baharı yaşayan, bir çok medeniyetleri sinesinde barındıran, bir zamanlar Osmanlı Saraylarına gelinler gönderen Kahramanlar şehri Kahramanmaraş'a... S.Ü. Mesleki Eğitimi Fakültesi elemanları olarak bizler çok başarılı ve verimli geçeceğine inandığımız Kahramanmaraş Sempozyumu'na katılmaktan çok mutluyuz. Bu çalışmada emeği geçen ve hazırlama çalışmalarını yürüten arkadaşlarımıza teşekkür eder, gönülden kutlarız. Kralları bile kendine hayran bırakan, pek çok acının ve felaketin üstesinden gelen Kahramanmaraş'ın el sanatlarını ve özellikle insan yaşamının kaçınılmaz ihtiyacı olan giysilerinin genel özelliklerini ele alarak incelemek ve bu giysilerin daha fazla unutulmadan yaşamasını ve yeni nesillere aktarılmasının gereğini duyduk. Bu amaçla kaynak taraması yaparken il kitaplıklarında kütüphanelerde, gerekse internette ve ayrıca ulaştığımız müze ve eşdeğer yayınlar ile ailelerden edindiğimiz bilgilerle çok az kaynağın bulunması çalışmamızı sınırlandırdı. Kahramanmaraş'ın zengin tarihi kültürü ve mimarisinin yanı sıra yemek, giyim ve işleme kültürü de ayrı bir özellik taşımaktadır. Giyimlerine çok özen gösterdiklerini kullandıkları süsleme ve aksesuarlarda seçici olduklarını, zevklerini en güzel şekliyle giysilerine aktardıklarını, aynı zamanda çeşitli giysilerinin üstü eşsiz nakışlarla ve özellikle Maraş işi ile işlendiğini görüyoruz. Bizler kısaca; tarihine, coğrafyasına, ekonomisine, genel kültür ve sanatına değinerek, bunların tesiri ile oluşan Kahramanmaraş kıyafetlerinin genelini anlatmaya çalışacağız. Bindallıları, Cepkenleri ve Erkek Giyimlerini ve detaylarını sempozyum içinde arkadaşlarımız sizlere sunulacaktır. * S.Ü.Mes.Eğt.Fak.Dekanı Giy.End.veGiy.San.Böl ** S.Ü.Mes.Eğt.Fak Giy.End.veGiy.San.Bölüm Başkanı ***S.Ü.Mes.Eğt.Fak.Giy.End.veGiy.San.Böl.
844 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU
KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 845 Kahramanmaraş'ın kültür ve sanat özellikleri Kültür Anadolu'nun en eski şehirlerinden ve kültür merkezlerinden biride Kahramanmaraş'tır. Halen tamamen işlenmemiş olan folklorunun zenginliğine, yetiştirdiği alimler ve sanatçılara halkının da katkısı olmuştur. Eski tarihlerden beri Kahramanmaraş'ın tabii afetlere maruz kalması zaman zaman yer değiştirmesi ve tarih boyunca istilalara uğraması, İstiklal Savaşında şehrin yanması, pek çok mimari ve kültür eserinin yok olmasına sebep olmuştur. Eskiden her camii medresesinin halk tarafından kurulup yönetilen gayri resmi birer okul ve kültür merkezi olduğu, bazı camiler de el yazması dini ve çeşitli ilmi kitapları kapsayan kütüphaneler olduğu anlaşılmaktadır. Gerek bahsettiğimiz yangınlar gerekse bu kitapların, değerini bilmeyenlerin ellerine düşmesi neticesinde çoğu ortadan kaybolmuş, toplama imkanı da olmamıştır. Cumhuriyetin kurulması ile bütün yurtta olduğu gibi, eğitim ve öğretim alanında Kahramanmaraş'ta da yeni bir döneme girilmiş ve günümüze kadar hızlı bir gelişme devam etmiştir, (http://www.kahramanmaras.bel.tr/sehirajandasi.htm"). Sanat Kahramanmaraş'ın el sanatları geniş ve derin tarihi sebebiyle zengin bir içeriğe sahiptir. Coğrafyasında geçen tarihi olay ve geçirdiği dönemler sosyal ve kültürel alanlarda olduğu gibi sanat hayatında da çok geniş bir yelpazenin ortaya çıkmasını hazırlamıştır. Orta Asya Türk Kültür ve Sanat kaynağına dayanan bir özelliğe sahiptir. Aradan geçen binlerce yıla rağmen bugün de çeşitli alanlarda birbirinden güzel eserler veren Kahramanmaraş'lı ustaların büyük emek, sabır, metanet ve tevekkülle sürdürdükleri el sanatları Türk el sanatlarının binlerce yıllık sürekliliğini de gözler önüne sermektedir. (http://www.kahramanmaras.bel.tr/sehirajandasi/kultursanat.htm/). Kahramanmaraş Selçuklulardan sonra Osmanlılar zamanında da kendi özel durumunu korumuştur. Kahramanmaraş çarşısını sanat eserleriyle bezeyen gazezler, basmacılar, dokumacılar, abacılar, saraçlar Türk Osmanlı Sanatının orijinal örneklerini meydana getirmişlerdir. Yine bu çarşılarda Osmanlı'nın en ileri tabaklığı, köşkerliği, mazmanlığı, çadır ve mobilyacılığı Kahramanmaraş bedestenlerinde boy gösteren diğer sanat dallarıdır. Anadolu'nun dört bucağından gelen kervanlar, Kahramanmaraş bedestenlerinde yüklerini tuttuktan sonra yine Anadolu'nun dört bucağına dağılır ve Kahramanmaraş çarşısı dört bir yana uzanan kervanlara mal yetiştirirdi (Mahmutoğlu, Emir, A.Saim, 1946, s.8). Kahramanmaraş'ta folklor; el sanatları, giyim, kumaş, mahalli yemekler, inançlar, düğün adetleri, doğumla ilgili adetler, destanlar, yerel ağız özellikleri, tekerlemeler, atasözleri, bilmeceler, deyimler, halk müziği ve geleneksel oyunlar gibi zengin, müstesna bir özelliğe sahiptir. Diğer folklor ve sanat malzemesinin çokluğu, güzelliği ve Resim: 1 Kahramanmaraş Müzesi zenginliği bir yana sadece el yazması eski "cönk"lerin incelenmesi ve taranması, kadını, erkeği, genci, ihtiyarı ile Kahramanmaraş ve çevresi halkının söz şairliği ve halk şairliğinde folklorumuza çok zengin ve değerli örnekler vermiştir ( K.maraş İl Yıllığı, 1973, s. 196). Kahramanmaraş geleneksel el sanatları içinde işleme sanatlarının ayrı bir yeri vardır. Özellikle sırma işleri başlı başına bir sanat, göz kamaştıran bir maharet seyrine doyulmayan
846 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU süsleme tekniğidir. Sırma işinin vatanı Kahramanmaraş olarak bilinir ve bu nedenle adı " Maraş İşidir" Bu orijinal Türk işinin tarihi, Selçuklulara kadar uzanmaktadır. Özel bir sanat dalı olarak gelişen sırma işi, geniş ölçüde kadın giyim eşyaları ve gelin çeyizleri arasında som sırma işleme, fes, kadife üzerine işlenmiş yaka ve kolluklar, bindallı kadın elbiseleri, sabahlık, gece mantoları, çantalar, kadın ayakkabıları, terlikler, albüm kapakları, sigaralıklar, gözlük kılıfları, bohçalar, sedir örtüleri, masa örtüleri,perdeler, kur-an kaplan, seccadeler, yatak takımları ve yastıklara işlenmektedir. Türk el sanatlarındaki mükemmellik diğer Anadolu şehirlerinde olduğu gibi Kahramanmaraş insanın geleneksel yaşamının canlı, renkli ve doğal olmasından kaynaklanır. Kahramanmaraş halkının ruhundaki sonsuz güzellikler yaşamlarıyla birleşmiş, sabır, zevk ve coşkuyla işlediklerini çeşitli giysilerle bütünleştirerek sanatın en güzel örneklerini sunmuşlardır Kahramanmaraş kıyafetlerinin genel özellikleri Giyim doğumla başlayan ölüme kadar süren yaşamın her aşamasında zorunlu bir ihtiyaçtır. İnsan güzelliğini ön plana çıkaran, başarısını ve saygınlığını simgeleyen giyinme bir sanattır. Efsaneler diyarı Kahramanmaraş giyimi; çevre yörelerin tesirinde kalarak giyim tarzını belirlemiş ve giysilerini ilinin ismi olan "Maraş İşP'yle bezeyerek süslemiştir. Günlük, yabanlık özel gün giysileri ile folklorik kıyafetler, Maraş giysilerini oluşturmuştur. Kahramanmaraş giysilerini tanıtırken ; Maraş'ta Çocuk Giysileri Kadın Giysileri " Erkek Giysileri Çete Giysileri " Folklorik Giysileri olarak ele alacağız. Kahramanmaraş Çocuk Giyimleri: Kahramanmaraş için çocuklar bereketin bir simgesidir. Pek çok yörede olduğu gibi Kahramanmaraş ta da erkek çocuklarının aile içindeki yeri farklıdır. Her aile erkek çocuğunun olmasını ister. Çocuk giysilerine baktığımız zaman çok farklı özellik taşımadığı kız çocuklarının abla ve annelerinin kıyafetlerine benzer, erkek çocuklarının; ağabey ve babalarının kıyafetlerine yakın giysiler giydikleri görülür. Kıyafetlerde kullanılan kumaşlarda ufak tefek farklılıklar görülmektedir. 1920' lerde çekilmiş fotoğraflara baktığımızda Kız çocuklarının etek, bluz, uzun çorap ve
KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 847 potin ayakkabı giydiklerini görmekteyiz. Sonraki yıllarda mevcut kıyafetlerden farklı özellik taşımayan günlük, kullanışlı kıyafetler giydikleri görülmektedir. Erkek çocukları aynı yıllarda ceket, dize kadar golf pantolon, kalın çorap ve potin ayakkabı giyerlerdi. Daha sonraları erkeklerin giydikleri takım elbise ve yelekleri de çocuk kıyafetlerinde görmekteyiz. Genel olarak çevre yörelere baktığımız zaman Kahramanmaraş'ın kız ve erkek çocuklarının giyimlerinin diğer yöre çocuklarının giyimlerinden farklı olmadığı görülür. Kahramanmaraş Kadın Kıyafetleri: Anadolu kadınları duygu ve düşüncelerini açıkça dile getiremedikleri için kıyafetlerini iletişim aracı ve kendilerini ifade etme biçimi olarak kullanmışlardır. Böylece Anadolu kadınının konuşma dili üzerlerine giydikleri, giysiler, taktıkları fes ve takılardır. Bu dil yöreden yöreye değişir. Doğuda başka Karadeniz de başka lehçe konuşur giysiler. Giysilerin konuşma dili iklim özelliğine göre değişir. Kahramanmaraş değişik kültürlerin kenti olduğu için güneyinde ve kuzeyinde farklı giysiler görülür. Geleneksel kadın giysileri ve başlıkları giyenlerin yaşayış tarzını, ekonomik durumunu sosyal durumunu evlimi bekar mı dul mu olduğunu belirtir. Kuzeyde giysiler; Doğu Anadolu giysi özelliklerini taşırken, güneyde ;Akdeniz ılıman ikliminin özelliği olan hafif ve ince giysilerdir. Yörüklerin giysileri kendine özel olduğundan diğerlerinden farklıdır. Kahramanmaraş geleneksel kadın giysilerine örnek olabilecek nitelikteki giysileri kentte bulmak ve rastlamak imkansız kadar azdır. Özel günler dışında kırsal bölgelerde de geleneksel giysilerin giyildiği pek görülmemektedir. Prof. Dr. Neriman GÖRGÜNAY KIRZIOĞLU' nun yaptığı araştırmaya göre, köylerde geleneksel kıyafetlere bürünen genç kızlar, saçlarını çok sayıda ince ince örerler ve üzerine üçgen şeklinde katlanmış yağlık (YAZMA) örterler. Başa örtülen yazmanın uçları, kulak önünden enseden geçirilerek ya omuzlar üzerinde serbest bırakılır ya da tepede düğümlenir. Bu bağlama şekline (KEÇİK ) denir. Üst giysi olarak da nakışlı gömlek, fermene ve şalvar giyilir. Şalvar, mavi, san, yeşil renklerde olabilir. Genç kızlar kırmızı şalvar giymezler. Nişanlı genç kızın, diğerlerinden ayrılması kullandığı başlık ile olur. Genç kız kendi nişanında ( şerbette ) ilk olarak başına fes takar. Bu giydiği fes ve giysiler oğlan evinin gönderdikleridir. Fes üzerine simli oyalı yağlık örtülür. Resim:2 Nişanlı Kız Giyimi (Çağlayancerit Kasb.) Resim:3 Nişanlı Kız Giyimi (K.Maraş) Gelin Kıyafetleri Gelin kıyafetleri çok göz alıcıdır. Damat evine gidecek gelin kızın başlığı gümüş takılarla süslenir. Fesin önüne orta kısmı taşlı gerdanlığa benzer gümüş saçaklı gümüş çiçeklerle donatılmış (ALINLIK) denilen bir takı takılır. Alınlık üzerine ortaya fesin iki yanma kulaklar üzerine iki taraflı taşlı gümüş takılar, kulakları
848 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU kapatmasına dikkat edilerek yerleştirilir böylece geline nazar değmesinin önüne geçilir inancındalar. Şehirlerde yaşayan ekonomik durumu iyi olan ailelerin nişanlanacak kızlarına sırma işlemeli fes ile üzerine katlanmış simli ve oyalı yağlık örtülür. İşlemeli ve ya düz şalvar ile işlemeli fermene ve boydan entari yada uzun könçek giyilir. Bele kemer takılır. Genelde topuklu kundura tercih edilir. Gelin başına takılan takıların üzerindeki taşların çok özel anlamları olduğu söylenir. Kız çocuğu olması dileğiyle kırmızı taş, erkek çocuğunun olması dileğiyle de gelin başının yanlarına yeşil taşlar takılır. Fesin etrafına renkli şifonlar sarkıtılır üzerine al duvak sarılır. Gelin kıyafeti olarak üç etek entari, şalvar ve sim işli fermene veya boy entari giyilir. Köylerde üç eteğin altına giyilen şalvar kırmızı renktedir. Resim:4 Duvağı Takılmamış Gelinbaşı Gelin kıyafeti geline oğlan evine gittiği günün ertesi günü giydirilir. Evlenen kıza oğlan evi Gazi altını takmak zorundadır. Başında Gazi altını olan kadının evli olduğu anlaşılır. Ekonomik durumu iyi olan ailelerde gümüş ve altın süslü saçaklı fesin iki tarafına çeneden geçecek şekilde hazırlanmış (SAKINDIRIK) takılırdı. Bu başlıkla bindallı elbise giyilirdi. Maraş kadın kıyafetlerinin bir iletişim aracı olduğunu Maraş kadınlarının ifade etmek istediklerini giysileriyle anlattıklarını daha öncede belirtmiştik. Giysilerinde olduğu gibi başlarına sardıkları saçaklı poşuları da renklerine ve bağlanış şekillerine göre anlamlar taşırlar. Kaynak bilgilerine göre Köyde evlenen kadınlar poşu kullanırlar. Evli kadınların kullandıkları poşuların renklerine göre farklı anlamları vardır. Beyaz; acı görmemiş, Siyah; ailede yakınlarını kaybetmiş, acı görmüş, Mor; kadın için doğurganlığın bittiğini gösterir. Resim:5 Dul Kadın Başı (Çağlayancerit Kasabası) başlarına bağladıkları büyüklüktedir ve üçgen Çocuklu kadınlar fesin üzerine çeşitli renklerde poşular sararlar. Başlarında kullandıkları renklilik çocuklu olduklarını gösterir. Bunun üzerine kumaşı püsküllü ve simli bir örtü bağlanır.buna "Akyağlık" adı verilir. Elbise olarak üç etek, şalvar ve fermene giyilir. Dul kadın başına, fes üzerine köşegeninden kıvrılmış açık tonlarda bir yağlık sarılır, üzerine koyu renkli uçları püsküllü örtü "kefiye" üçgen şeklinde katlanarak başa örtülür. Uçları çene altından geçirilerek arkada ensede bağlanır giysi olarak yine üçetek giyilmektedir. Evli ve yaşlı bayanların örtüler omuzlarını örtecek katlanır (Akyağlık). Çeneden Resim:6 Çocuklu Kadın Başı (Çağlayancerit Kasb.) Resim:7 Yaşlı Kadın Başı (Türkoğlu İlçesi)
KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 849 geçirilerek uçları başta, tepede bağlanır. Yine bunun üzerine poşu veya kefiye denilen saçaklı ve simli örtü üçgen katlanarak kıvrılır, fesin etrafına sıkıca sarılır ve sağ tarafta düğüm yapılarak uçları sarkıtılır. Başa sarılan kefiyenin alındaki altınları kapatmamasına özen gösterilir. Yaşlı kadınlarda çene altındaki "sakındırık" herhangi bir kumaştan yapılır,dokuma özelliği yoktur. Bu büyük kültür mirası olan giysileri günümüzde sandıklarda kalan ve doğru saklanabilen giysiler ile müzelerde ve özel koleksiyonlarda bulunan kıyafetlerde görebiliyoruz. Bu nedenle mevcut kaynakların dışında araştırma yeterince genişletilememiştir. Yaşam koşullarının, alışkanlıkların değişmesi, teknolojinin ilerlemesi sonucunda bu güzel ve kültür kokan giysileri günümüzde kullanmak mümkün olmamaktadır. Erkek kıyafetleri Erkek kıyafetleriyle ilgili kaynak ve fotoğraf incelemelerinde ulaşılan sonuca göre; Kahramanmaraş erkek giyimleri; özel gün giysileri ve günlük giysileri şeklinde çeşitlilik gösterir. Günlük giysiler mevsim özelliklerine göre, kişinin ekonomik durumuna ve yaşayış biçimlerine göre değişir. Yörenin genel kıyafeti olarak erkekler üstlerine bordo rengin hakim olduğu aba, abanın altına içlik, siyah şalvar, ayaklarına da gülşeftali yemeni giyerler. Aba ve şalvarların sim sırma maraş işiyle işlenenleri ekonomik durumları iyi olanlar tarafından tercih edilir. Resim:8 Erkek Kıyafeti (Türkoğlu İlç.) İçlik; Aba içine giyilen içliklere yöre halkı döş yeleği adını da vermektedir. Bu içlikler boyun çevresine uygun yuvarlak ve yakasızdır. Mevsim özelliklerine göre de pamuklu veya keten kumaşlardan yapılır. Aba; Erkeklerin üzerlerine giydikleri kısa paltoların adıdır. Aynı zamanda "Maraş abasf'veya "Saka"diye anılır ve kendine has özellikleri vardır.( Değ. Sim. K.Maraş, s.43). Tezgahlarda elle dokunan kumaşlardan yapıldığı için doğal renklerden; krem, kahverengi, bordo, açık mavi, ve yeşil gibi renkler kullanılırdı. Yaka kısımlarına ve arkalarına da çiçek veya geometrik desenli motifler aba dokunurken işlenir, özel günler içinde sırma ve sim işlenmiş abalar kullanılır. Şalvar; değişik sayıda parça ve farklı ağ kesimleriyle hazırlanan bol dökümlü uzun hem kadın hem de erkeklerin giydiği bir tür pantolon veya dışa giyilen don olarak tanımlanabilir, (kültür.gov.tr) Atlas kadife, çuha, pamuklu vb. kumaşlardan yapılıp genellikle siyah ve siyaha yakın koyu mavi, yeşil gibi renkler tercih edilir. Şalvarların belleri uçkurla büzülüp bağlanırdı. Yöre halkı eskiden düğün ve özel günlerde giymek için üzerleri nakışlı ve sim sırma işi ile özellikle maraş işinden oluşan şalvarları giyerlerdi.çete giyiminde de bu işli şalvarlar kullanılırdı. Bu işlemeleri şalvarların cep ağızlarında paçalarında ve yan kısımlarında görmekteyiz. Keçeden yapılmış olan külah biçiminde başlıkların üzerlerine poşu sarmışlar bellerine de uçları saçaklı kuşaklar bağlayıp, üzerine çok amaçlı sim sırma işlemeli uzun dikdörtgen veya şekilli silahlık olarak kemerler takmışlardır. Ayaklarına da deriden çarıklar giymişlerdir.
850 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Çete giyimi Çete giyimi Milli mücadele yıllarında özel gün ve bayramlarda giyilen giysilerdir. 12 Şubat günü Maraş'ın düşman işgalinden kurtuluş yıldönümü kutlamalarında giyilir. Çeteler bu kıyafetleri toplu halde giyerek şenlikler yaparlar. (K.Maraş İl yıllığı, 1973,s.224) Çete giyimi ; Kahramanmaraş erkeklerin giydiği yöresel giysilerle aynı özelliklere sahiptir. Resim:9 Çete Giyimi Başlarına Keçe Külah, külahın üstüne yalnız tepesi görülecek şekilde ipek poşu sararlar. Üstlerine renkli sim işlemeli, önü ve arkası sırmalı it dişi, koç boynuzu, çiçek ve yaprak motifli yarım kol cepken ve kolluk giyerler.bellerine şal kuşak ya da palaska denilen sırma işlemeli silahlık takarlardı. Gök mavisi yada bordo şalvar, dizleme biçimi çorap, ayaklarına da ince deriden özel olarak diktirilmiş yemeni yada çizme giyerlerdi. (K.Maraş İl Yıllığı, 1973, s.u7) Erkek kıyafetlerini genel olarak değerlendirdiğimizde artık Kahramanmaraş il merkezinde bu yöresel giysilerin fazla giyilmediği görülmektedir. Maraş'ın yöresel giysileri, damat giysileri ve çete giysileri hemen hemen aynı özelliklere sahip giysilerdir. Çeteler tarafından özel günlerde ve Maraş m kurtuluş kutlamalarında giyilmektedir. Kutlamalar için giyilen bu kıyafetlerin eskiden olduğu gibi takım olarak giyilmediği abanın içine göynek, kazak, süveter, vb. giysilerle giyildiği, fotoğraflardan görülmektedir. Giyilen bu giysilerde mevsim şartlarına ve kişinin ekonomik durumuna göre farklılık gösterir. Resim:10 Çeteler Bayram Töreninde Resim: 11 19 Mayıs Törenlerinde Foklor Kıyafetleri 2.4. Folklorik kıyafetler Kahramanmaraş il merkezindeki folklor kıyafetleri ile ilçelerinin kıyafetleri arasında farklılıklar elde edilen fotoğraflardan görülmektedir. İl merkezinde resmi bayramlarda kırmızı kadife üzerine sim sırma "Maraş işi" ile işlenmiş cepken, içine beyaz, arkası yine cepkende olduğu gibi "Maraş işi" ile süslenmiş üç etek giyilmektedir. Önde üçeteğin uçları bele takılan kemere tutturulmuştur. Üçeteğin altına ön paçaları "Maraş İşiyle" süslenmiş şalvar giyilmiş, bellerine kırmızı kadife üzerine sim sırma Maraş İşli kemer takılmış, ayaklarına da kırmızı deriden yemeni giyilmektedir. Kahramanmaraş'ın ilçelerindeki folklorik kıyafetler de ise erkeklerin koyu yeşil şalvarlar, üzerlerine aba ve cepken, içine beyaz göynek, bele bağlanmış kuşak ve başlarına da renkli külah giyip üzerine beyaz poşu, ayaklarına da yemeni giydiklerini ulaştığımız kaynaklardan görmekteyiz. Halay başı olan erkek kıyafeti diğerlerinden farklı özellik göstermektedir. Aba yerine üzeri sim sırma işlemeli cepken giyilmekte, beyaz renkli külah kullanılmaktadır.
KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 851 Bayan kıyafetlerinde; kutnu kumaştan yapılmış üç etek, kutnu kumaşa uygun renklerde şalvar, başlarında renkli iğne oyalanyla süslenmiş yazmalar, yazmaların altında üzeri liralarla (peserık) süslenmiş tepelik, ayaklarında yemeniler ve üç eteklerin üzerlerine takılan siyah kemerler dikkatimizi çekmektedir. Sonuç ve öneriler Giyim doğumla başlayan ve ölümle biten bir süreçtir. Dolayısıyla en önemli ve en gerekli ihtiyaçtır. Giyim insanların toplumdaki sosyal statülerini belirleyen bir öğe olmasının yanı sıra insan güzelliğini ve saygınlığını simgeleyen bir araç olarak da karşımıza çıkmaktadır. Giyinme aynı zamanda kişilerin kendilerini ifade etme biçimi ve bir sanattır. Türk giyim tarihine bakıldığında bu sanatı en güzel şekliyle kullanıldığı ve giyinmeye ayrı bir önem verildiği görülmektedir. Geleneksel giysilerimiz kimi yörelerimizde kendine has özellikleri ile karşımıza çıkarken bazı bölgelerimiz de ise yakın çevrelerden etkileşimlerin izlerine rastlanmaktadır. Kahramanmaraş Resim: 12 Halk Oyunları Ekibi (Türkoğlu ilçesi) geleneksel kadın giysilerine örnek olabilecek nitelikteki giysileri kentte bulmak ve bu giysilere şehir merkezinde rastlamak pek mümkün değildir. Özel günler dışında kırsal kesimde de geleneksel giysilerin giyildiği pek görülmemektedir. Yaşam koşullarının, alışkanlıkların değişmesi, teknolojinin ilerlemesi bu güzel ve kültür kokan giysilerin günümüzde kullanımını mümkün kılmamakta ve imkansız hale getirmektedir. Gelenek göreneklerimiz ile yok olmaya yüz tutmuş bu değerli bu giysilerimizi yeni nesillere taşımak, tarihi mirasımıza sahip çıkmak önemli bir görev olarak bizlere ve ilin gençlerine düşmektedir. Bunun için; Halk eğitim merkezleri tarafından bu konu ile ilgili araştırma merkezleri kurulmalı ve halkın içine girilerek sandıklardaki özel giysiler ortaya çıkartılıp, disiplinler arası bir çalışma ile giyim atlası oluşturulmalıdır. Özellikle bundan sonraki araştırmalara kaynak oluşturacak ve ışık tutacak nitelikte çalışmalar yapılmalıdır. Bu değerleri ortaya çıkarmak için her il kendi bünyesinde sanat merkezleri oluşturarak, Kahramanmaraş Kültür Müdürlüğü ile Maraş Derneğinin işbirliği ile Kahramanmaraş ve çevresinde yaşayan kökenli Maraş ailelerinin sandıklarındaki Kahramanmaraş giysileri, süslemeleri ve nakışlarının ortaya çıkarılarak envanterlerinin oluşturulması gerekmektedir. Ayrıca bu bilgilerin literatüre kazandırılması amacıyla çalışmalar yapılmalıdır.mevcut müzenin sanatsal ağırlıklı araştırmalarla zenginleştirilmelidir. Kültür Bakanlığı da bu konularla ilgili çalışmalara destek vererek, yarışmalar düzenleyip sergiler açarak kamu oyunun ilgisini çekmeli ve ödüllendirmelidir. Milli Eğitim Bakanlığı da bu Meslek Liselerinde görev alan öğretmenlere giysilerin korunması, reprödüksiyonlarının hazırlanması...vs gibi konularda seminerler ve kurslar düzenleyerek bu yönde eğitimlerinin ve bilgilerinin gelişmesi sağlanmalıdır. Kız Meslek Liseleri, Halk Eğitim Merkezleri ve Olgunlaşma Enstitülerinde yapılan çalışmalarda, tarihi değeri olan giysilerin, süsleme ve sanatsal değeri olan eserlerin özünü
852 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU bozmadan geleneksel model ve süslemelerden yararlanılmalıdır. Bu çalışmaların sonucunda Avrupa'da Türk modası ve markası oluşturulmalıdır. Böylece Türk Giyim Sanatı, Avrupa ile birlikte tüm dünyaya tanıtılmalı ve geçmişten geleceğe doğru bir sanat köprüsü kurulmalıdır. SÖZLÜK Akyağlık : Çalma : Dolama: Gülşefteli: Fermene: İpek Örtü (Anonim) Sıvama olmayıp ötesinde berisinde bir takım işleme çiçekleri olan sarıklık bir bezin tülbendin adıdır (Koçu, 1969, 61). Enli, uzun dikdörtgen biçiminde genellikle karşılıklı köşeleri yada iki dar yanı işlemelerle bezenmiş bir tür baş örtüsü ( Anonim, 2004). Ayakkabı (Anonim) Çuhadan veya abadan kolsuz, vücuda sımsıkı yapışır ve önden çapraz kavuşan bir yeleğin adıdır. (Koçu, 1969, 111). Kefiye: Püsküllü örtü ( Anonim ) Könçek : Dize yada ayak bileğine kadar uzanan, değişik ağ kesimleri olan, içe giyilen bir tür giysi (don) ( Anonim, 2004). Kaynakça Anonim,http://www.yagmur.org// Anonim,http://www.kahramanmaras.bel.tr/sehirajandasi/ekonomi/ Anonim,http://www. kahramanmaras.bel.tr/sehirajandasi/htm Anonim,http://www.kahramanmaras.bel.tr/sehirajandasi/kultursanat.htm/ Anonim, www.kultur.gov.tr, 2004 Anonim, Değişimin Simgelediği Kent Kahramanmaraş, Editör: Şaziye Karlıklı, Bizim İller I EMİRMAHMUTOĞLU, A.Saim, Maraş'ı Sevenler ve Güzelleştirme Derneği Yayınları, 2, 1946, s.8-18 KIRZIOĞLU, N.Görgünay, "Kahramanmaraş Geleneksel Kadın Giysileri" Kültür ve Sanat. Türkiye İş Bankası, Sayı: 10, Haziran 1991, s.5 KOÇU, Reşat, Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, 1969, Sümerbank Yayınları K.Maraş İl Yıllığı, Adana, 1973, s. 115-117-196-224-239 MERİÇ, Atanur, " Kahramanmaraş Aİtm-Gümüş Sırmalar İçinde", Kültür ve Sanat. Türkiye İş Bankası, Sayı: 10, Haziran 1991, s.21 ÖNDER, Mehmet, "Destanlar Şehri Kahramanmaraş", Kültür ve Sanat. Türkiye İş Bankası, Sayı: 10, Haziran 1991, s.21