Kamu Maliyesinde Ve Vergi Mevzuatında Gelişmeler Kasım 2011 Hazırlayan: Dr. Mustafa Bulut, YMM 17.12.2011, İzmir. 1
I- GENEL BİLGİ Aylık olarak hazırlanan bu çalışmada, ilgili ayda kamu maliyesinin görünümü, vergi mevzuatında en son gelişmeler ve uygulamalarla ilgili gerekli görülen hususlar ele alınmıştır. II- KAMU MALİYESİ BÜTCE 1 Merkezi yönetim bütçesi yılın son ayına oldukça olumlu sonuçlarla girdi. 10.10.2010 tarihli resmi gazetede yayınlanan orta vadeli mali planda 2011 yılı bütçesinde yaklaşık 33,5 milyar TL açık olacağı öngörülüyordu. 11 aylık gerçekleşmelere bakıldığında bir fazlanın oluştuğu görülüyor. Yine plana göre 2011 yılında faiz dışı fazla hedefi 14 milyar TL iken 11 aylık gerçekleşmelere bakıldığında, bunun çok üstünde 41,4 milyar TL lik bir faiz dışı fazla olduğu görülüyor. Bu gerçekleşmede 6111 sayılı Kanuna göre yapılandırılan borçlardan yapılan 13,8 milyar TL tahsilatın katkısı olduğu kuşkusuzdur. Bütçe Kasım Ayında 2,1 Milyar TL Fazla Verdi: Merkezi yönetim bütçesi 2011 yılı Kasım ayında 2,1 milyar TL fazla verdi. Geçen yılın aynı ayında 0,36 milyar TL açık vardı. 2 1 Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Kasım Ayı Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu
Bütçe Ocak-Kasım Döneminde 439 Milyon TL Fazla Verdi Merkezi yönetim bütçesi 2011 yılı Ocak-Kasım döneminde 439 milyon TL fazla verdi. Geçen yılın aynı döneminde 23,4 milyar TL açık vardı. Faiz dışı fazla ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 80,3 oranında artarak yaklaşık 41,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı Ocak-Kasım döneminde bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre % 17,4 oranında artarak 272,8 milyar TL olmuştur. Bütçe giderleri ise yüzde 6,5 oranında artarak 272,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Faiz giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,8 oranında azalarak 40,9 milyar TL olarak gerçekleşmişti. 2011 yılı Ocak-Kasım döneminde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21,6 oranında artarak 234,1 milyar TL olarak gerçekleşti. 3
300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 Bütçe Gerçekleşmeleri 2010 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 Bütçe Gerçekleşmeleri 2011 0 Ocak 10 Şubat 10 Mart 10 Nisan 10 Mayıs 10 Haziran 10 Temmuz 10 Ağustos 10 Eylül 10 Ekim 10 Kasım 10 Aralık 10 0 Ocak 11 Şubat 11 Mart 11 Nisan 11 Mayıs 11 Haziran 11 Temmuz 11 Ağustos 11 Eylül 11 Ekim 11 Kasım 11 Aralık 11 Bütçe Gelirleri Bütçe Giderleri Bütçe glirleri Bütçe Giderleri Bütce Giderleri İcinde En Büyük Pay 96,9 Milyar TL İle Cari Transferler Kalemidir: Kasım ayı itibariyle 2011 yılı bütçesi icin öngörülen toplam harcamanin yaklaşık % 87,1 i gerçekleşti. Bütçe giderleri içinde en büyük pay 96,9 milyar TL ile cari transferler kalemidir. Bu kalemde yer alan sağlık, emeklilik, sosyal güvenlik giderleri geçen yılın aynı dönemine göre % 5,4 oranında azalarak 48,7 milyar TL, SGP isveren hissesi hazine katkısı 4,3 milyar TL, tarımsal 4
destekleme ödemeleri 5,7 milyar TL ve vergi gelirleri mahalli idare payları % 19,2 oranında bir artışla 22,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde ikinci büyük gider kalemi olan personel giderleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 17,1 oranında artış göstererek 68,1 milyar TL olmuştur. Bütçede üçüncü büyük gider kalemi olan mal ve hizmet alımları geçen yıla göre %20,7 oranında artarak 26 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Vergi Gelirleri İçinde En Büyük Pay 58.4 Milyar TL ile Özel Tüketim Vergisine Ait: Vergi gelirleri içinde en büyük pay 58.4 milyar TL ile özel tüketim vergisine aittir. İkinci sırada 44,6 milyar TL ile gelir vergisi, üçüncü sırada 43,9 milyar TL ile ithalde alınan kdv bulunmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı nın verilerine göre 30 Kasım 2011 tarihi itibarıyla 6111 sayılı Kanun kapsamında tahsil edilen gelir 13,8 milyar TL oldu. Geçen yılın aynı dönemine göre değişim oranı yönünden bakıldığında ilk üç sırada; % 37 artışla ithalde alınan katma değer vergisi, % 29 artışla damga vergisi, % 28 artışla kurumlar vergisi yer almaktadır. BORÇLANMA 2011 Yılı Ekim Sonu İtibariyle Merkezi Yönetim Toplam Borc Stoku 511,1 Milyar TL dir. Bu Raporun Hazırlandığı Tarih İtibariyle Kasım Ayı Verileri Henüz Yayınlanmadı: 2011 yılı Ekim sonu itibariyle Merkezi Yönetim toplam borç stoku 511,1 Milyar TL dir. Bunun 368 milyar TL'sı iç borçlardan ve 143,1 milyar TL sı dış borçlardan oluşmaktadır. Dolar cinsiden borç rakamları; 291,8 milyar dolar toplam borç, 210,1 milyar dolar iç borç ve 81,7 milyar dolar dış borç şeklindedir. 5
Milyar TL 31.12.2010 30.09.2011 31.10.2011 Toplam 473,6 514,5 511,1 İç Borç Stoku 352,8 366,7 368 Dış Borç Stoku 120,7 147,8 143,1 Kaynak: Hazine (Aylık Ekonomik Göstergeler) Milyar USD 31.12.2010 30.09.2011 31.10.2011 Toplam 306,3 278,8 291,8 İç Borç Stoku 228,2 198,7 210,1 Dış Borç Stoku 78,1 80,1 81,7 Kaynak: Hazine (Aylık Ekonomik Göstergeler) Türkiye'nin 2011 Yılı 2.Çeyrek Sonu Toplam Dış Borcu 309,6 Milyar Dolardır. Türkiye'nin 2011 yılı 2. çeyrek sonu itibariyle dış aleme olan toplam yükümlülüklerini gösteren toplam brüt dış borcu 309,6 milyar dolardır. Bankalar ve TCMB deki uluslararası rezervler ve döviz cinsi mevduatlar gibi likit varlıklar düşüldüğünde net borç stoku 178,8 milyar USD olarak hesap edilmektedir. III- VERGİ MEVZUATINDA GELİŞMELER Kasım ayında vergi mevzuatında meydana gelen gelişmeler özet biçimde aşağıda sunulmuştur: 1. 2A numaralı ÖTV Beyannamelerinin Elektronik Ortamda Verilmesi ile İlgili 22 seri no.lu Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliği Yayımlandı. Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi araçlara ait kağıt ortamındaki 2A numaralı ÖTV beyannameleri 1 Aralık 2011 tarihinden itibaren kabul edilmeyecek olup, bu tarihten itibaren kara, deniz ve hava taşıtları için üç farklı şekilde oluşturulan elektronik ortamdaki 2A numaralı ÖTV beyannameleri düzenlenerek vergi dairelerine gönderilecektir. Ayrıca isteyen mükelleflerin 1 Kasım 2011 tarihinden itibaren elektronik ortamda 2A numaralı ÖTV beyannamesi vermeleri de mümkün bulunmaktadır. 2. Kağıt Ortamında Düzenlenen 2A Numaralı ÖTV Beyannamelerinin 1 Şubat 2012 Tarihine Kadar Kabul Edilmesine Yönelik 15 Seri No.Lu Özel Tüketim Vergisi Sirküleri Yayımlandı. 6 22 Seri No.lu Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliği ile 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi araçlara ait 2A numaralı ÖTV
beyannamelerinin 1 Aralık 2011 tarihinden itibaren elektronik ortamda düzenlenerek verilmesi benimsenmiş, ancak isteyen mükelleflerin 1 Kasım 2011 tarihinden itibaren 2A numaralı ÖTV beyannamelerini elektronik ortamda verebilecekleri belirtilmiştir. 28.11.2011 tarih ve ÖTV 2/2011-2 sayılı 15 Seri No.lu Özel Tüketim Vergisi Sirküleri ile yapılan düzenlemeye göre kağıt ortamında düzenlenen mevcut 2A numaralı ÖTV beyannameleri 1 Şubat 2012 tarihine kadar kabul edilecek. 3. Yeniden Değerleme Oranına İlişkin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Resmi Gazete'de Yayımlandı. 17.11.2011 tarih ve 28115 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 410 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği nde; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (B) fıkrası uyarınca 2011 yılı için yeniden değerleme oranının belirlenmesine ilişkin hususlara yer verilmiştir. Buna göre yeniden değerleme oranı 2011 yılı için % 10,26 (on virgül yirmi altı) olarak tespit edilmiştir. Bu oran, aynı zamanda 2011 yılına ait son geçici vergi dönemi için de uygulanacaktır. 5. Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı Resmi Gazete de Yayımlandı 27.11.2011 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 2011/2466 sayılı Karar da; 24/12/2007 tarihli ve 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Karara ekli (I) ve (II) Sayılı Listelerde yapılan değişiklikler hakkında açıklamalara yer verilmiştir. Sözkonusu Karar ile 28.11.2011 tarihinden geçerli olarak aşağıda özet biçimde sıralanan malların toptan teslimlerindeki katma değer vergisi oranı % 1 olarak belirlenmiştir. Perakende teslimlerinde ise % 8 KDV hesaplanması gerekmektedir. Kümes hayvanları: Civciv, hindi, hindi civcivi, kaz, ördek, beç tavukları, tavuk, horoz. Büyük ve küçükbaş hayvanların her türlü etleri, sakatatları ve yağları: Sığır, deve, ren geyiği, kuzu, koyun, keçilerin her türlü (taze, dondurulmuş, kuru, salamura, tuzlu) etleri, sakatatları, yağları. Kümes hayvanların her türlü etleri, sakatatları ve yağları: Horoz, tavuk, hindi, ördek, kaz, beç tavuğu, tavşan, güvercin ve diğer kümes hayvanlarının her türlü (taze, dondurulmuş, salamura, tütsülü, tuzlu, kurutulmuş), etleri, sakatatları, yağları, bunların yenilen un ve ezmeleri. 7
Diğer bazı et, sakatat ve yağlar: Balina, yunus, fok, domuz balığı, maymun at, eşek, katır, bardo, her türlü av hayvanları ve sürüngenlerin yenebilen her türlü (taze, dondurulmuş, salamura, kurutulmuş, tuzlu) etleri, yenebilen sakatatları ve yağları, kurbağa bacağı. Perakende safhadaki teslimden maksat; teslimi yapılan ürünlerin aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar ile işletmelerinde kullanacak olanlar dışındakilere satılmasıdır. Dolayısıyla nihai bireysel tüketim sonucunu doğuran teslimlerde % 8 oranı uygulanmalıdır. Bunun yanı sıra ürünleri, aynen ya da işlendikten sonra satanlar ile işletmesinde kullanacak olanların gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olmamaları halinde bunlara yapılan teslimler de perakende teslim sayılır. IV- UYARILAR-ÖNERİLER Yazar Kasa Fişleri İstisnai Haller Dışında Maliyet Ya da Gider Kaydedilemez: Gelir Vergisi Kanunu'nun 40. maddesine göre gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yaptıkları genel giderleri safi kazancın tespitinde indirebilmektedirler. Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesine göre birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler. Bu yasal düzenlemelere göre gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin faaliyetleri ile ilgili diğer mükelleflerden yaptıkları her türlü mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemelerini maliyet ya da gider kaydedebilmeleri için genel kural olarak bunlardan fatura (ya da serbest meslek makbuzu) almaları gerekmektedir. Yani ödeme kaydedici cihaz fişlerierinin maliyet ya da gider kaydı mümkün değildir. Ancak mükelleflerin ticari faaliyetlerine ilişkin olarak; işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri gibi) ve bedeli fatura düzenleme mecburiyetini belirleyen Kanuni haddi aşmayan diğer bir anlatımla perakende satış fişi (veya yazar kasa fişi) düzenleme sınırları içinde kalan mal ve hizmet bedelleri için düzenlenen perakende satış veya yazar kasa fişleri gider belgesi olarak kabul edilmektedir.2 8 2 204 No.lu VUK Genel Tebliği
Diğer yandan belirtilen mal ve hizmet alımları ile ile ilgili perakende satış vesikası ya da yazar kasa fişlerinde yer alan katma değer vergileri de indirim konusu yapılabilecektir.3 İşletmenin tüketimi dışında satışa konu olacak mal ve hizmetlerin alımlarında ise bedeli ne olursa olsun fatura düzenlenmesi defterlere faturalara dayanılarak kayıt yapılması gerekmektedir. İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesindeki Vergisel Avantajlar İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi 06/07/2001 Tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanuna göre kurulmuştur. Bölge İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Gülbahçe Kampüs sınırları içinde yer almakta ve 218.4 hektarlık ana bölge ve 6.4 hektarlık ek bölgeden oluşmaktadır. Bölge aralarında üniversitelerin ve bazı şirket ve iş dünyası derneklerinin bulunduğu 20 ortaklı İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi A.Ş. tarafından yönetilmektedir. Bölge günümüz itibari ile 3550 m2 toplam ofis alanı, 70 adet firma sayısı ve bu firmalarda çalışan 282 adet AR-GE ve yazılım geliştirme personeli sayısı ile %100 doluluk oranı ile faaliyet göstermektedir. 4 Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyette bulunan mükelleflere; kazanç istisnası, ücret istisnası ve katma değer vergisi istisnası olmak üzere üç kategoride vergi teşvikleri sağlanmıştır. Kazanç İstisnası: Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa göre kurulan teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyette bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bölgede gerçekleştirdikleri yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.5 Kanunda istisna kazanca kaynaklık eden arge ve yazılım faaliyetleri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır: Araştırma ve Geliştirme (AR-GE): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yazılım dahil yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, 9 3 206 No.lu VUK Genel Tebliği 4 Bilgiler Bölgenin resmi internet sayfasından alınmıştır. http://www.iztekgeb.com/ 5 Teknoloji Geliştirme Bölgeler Kanunu Geçici Madde 2
Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde, tasarlama, geliştirme şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal ve hizmetlerin lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim şekillerinin tümünü, İstisna kapsamındaki sözkonusu faaliyetlerden elde edilen hasılattan bu faaliyetler nedeniyle yüklenilen gider ve maliyet unsurlarının düşülmesi sonucu bulunacak kazancın tamamı kurumlar vergisinden istisna olacaktır. Kanun uygulaması kapsamında istisna olan faaliyetlerin zararla sonuçlanması halinde, bu zararların istisna kapsamında olmayan diğer faaliyetlere ilişkin kazançlardan indirilmesi mümkün değildir. İstisna Ücretler Bölgede çalışan; AR-GE ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri, 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır.6 Muafiyet kapsamındaki destek personeli sayısı AR-GE personeli sayısının yüzde onunu aşamaz. Yönetici şirket, ücreti gelir vergisi istisnasından yararlanan kişilerin Bölgede fiilen çalışıp çalışmadığını denetler. Başvuru İstisnadan faydalanmak isteyen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bağlı oldukları vergi dairesine başvuruda bulunmaları gerekir.7 Bu başvuruya yönetici şirketten alınan söz konusu vergi mükelleflerinin Bölgede yer aldığını ve mükelleflerin faaliyet alanlarını gösteren belge de bilgi için eklenir. İstisna süresinin başlangıç tarihi olarak, yönetici şirketten izin alınarak bölgede fiilen faaliyete geçilen tarih esas alınır. Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR-GE personelinin ücretlerinin her türlü vergiden istisna edilmesi için ilgili girişimcilerin, kurum veya kuruluşların Bölgede istihdam ettikleri tüm araştırmacı, yazılımcı, AR-GE personelinin listesini, AR-GE projelerindeki görev tanımlarını, nitelik ve çalışma sürelerini aylık olarak belirleyip yönetici şirkete onaylatmaları ve aylık olarak yine bağlı oldukları vergi dairesine beyanda bulunmaları ve ayrıca eğer 10 6 Teknoloji Geliştirme Bölgeler Kanunu Geçici Madde 2 7 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği 37. maddesi ve 1 seri no.lu kurumlar vergisi genel tebliğinin 5.12.2.9. bölümü
farklıysa muhtasar beyanname yönünden bağlı oldukları vergi dairesine de bildirimde bulunmaları gerekir. Katma Değer Vergisi İstisnası KDV Kanununun geçici 20/1 inci maddesine göre, teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri KDV'den müstesnadır. Dr. Mustafa Bulut Yeminli Mali Müşavir 11