Kad köy-kartal Metrosu Tünel Güzergah ndaki Farkl Kaya Birimleri çin Patlatma Kaynakl Titre imlerin Analizi The Blasting Vibrations Analysis for Different Rock Units on Istanbul Kad köy-kartal Subway Tunnel Route Deniz Ad güzel, Ümit Özer, Ali Kahriman, Abdulkadir Karado an, Mehmet Aksoy stanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisli i Bölümü, Avc lar, stanbul ÖZET Bu çal mada; Kad köy-kartal metro tünel in aat s ras nda yap lan patlatma çal malar sonucu olu an titre im ölçümlerinin analizleri sunulmu tur. Toplam uzunlu u 2,6 km olan tünel güzergah n n baz bölgelerinde farkl kaya birimlerinde patlatmal kaz yap lm t r. Çal ma kapsam nda tünel güzergah nda kar la lan kaya birimlerindeki litolojik farkl l klar ve Jeolojik Dayan m Indeksi (GSI) de erleri dikkate al narak çal ma sahas 5 bölgeye ayr lm t r. Farkl aftlar n aç ld bu be bölgede toplam 23 at m izlenmi ve 365 adet olay cihazlar taraf ndan kaydedilmi tir. De erlendirme sonunda, be bölge için parçac k h z ile ölçekli mesafe aras nda, iyi korelasyonlu ampirik ili kiler elde edilmi ve önerilmi tir. Bununla birlikte söz konusu tünel güzergah nda yap lan patlatmal kaz lardan olu an titre imler, çevredeki yap larda hasar yaratabilecek seviyede olup olmad n n belirlenmesi amac yla, USBM, DIN 450 Normlar ve T.C. Çevre ve Orman Bakanl Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli i ne göre de erlendirilmi tir. ABSTRACT This paper presents the results of ground vibration analysis induced by blasting during the construction of the Kad köy-kartal metro tunnel which is 2,6 km in length. Different rock formations were excavated by blasting. In this study, test site is divided into 5 main region with respect to lithologic changes in the rock units and Hoek s Geological Strength Index (GSI) value of these rock units. In these 5 regions where different shafts were driven, 23 shots were monitored and totally 365 events were recorded by instruments. As a result of the analysis of obtained data, empirical relationships between scaled distance and peak particle velocity for 5 regions were established with higher correlation coefficients. Additionally, the particle velocities and frequency values of all blast events were evaluated according to the United States Bureau of Mines (USBM), DIN 450 and Turkish Environmental Regulation Norms in order to predict and compare the level of the effect on the neighbouring buildings and structures. G R Patlatman n kaç n lmaz oldu u ta ocakç l, madencilik, in aat altyap kaz lar, kuyu-tünel, boru hatt, baraj gibi çe itli sektörlerde; yersars nt s ve hava okundan kaynaklanan çevre problemleri s kça kar la lmakta ve tart lmaktad r. Bu nedenle, patlatma tasar m nda yaln zca parçalanma derecesi, e da l ml l k, maliyet gibi teknik ve ekonomik unsurlar de il, ayn zamanda söz konusu problemlerin çözümlemesi de dikkate al nmal d r. Patlatmadan kaynaklanan titre im bile enlerinin tahmin edilmesi çevresel ikâyetleri önlemede büyük önem ta maktad r. Son y llarda, patlatmal kaz lardan sorumlu teknik elemanlar n 4
kar la t klar sorunlardan biri de yersars nt s ve hava oklar nedeniyle, çevrede ya ayan ki i ya da kurulu lar n hakl veya haks z ikâyetleridir (Kahriman, 2002, Kahriman ve di., 2003). Bu çal man n amac ; söz konusu tünel in aat s ras nda, patlatmadan kaynaklanan yersars nt s n n olu turdu u çevresel problemlerin, birçok at m olay baz nda ölçülerek, bu unsurlar n, tünel güzergah çevresinde bulunan yerle im birimlerindeki yap larda hasarlara neden olabilecek seviyelerde olup olamayaca konusunda bir de erlendirme yap lmas ve bundan sonra yap lacak at mlar n olu turaca yersars nt s de erlerinin önceden tahmin edilmesini sa layacak formüllerin kaya birimlerindeki litolojik farkl l klar ve Jeolojik Dayan m Indeksi (GSI) de erleri dikkate al narak ayr ayr belirlenmesidir. Kaya birimlerindeki litolojik farkl l klar ve GSI de erleri söz konusu ortak giri imin bu konuda haz rlad teknik rapordan (Yüksel ve di., 2005) al nm t r. 2 ÇALI MA SAHASI stanbul ili Anadolu yakas nda bulunan Kad köy Kartal Rayl Toplu Tas ma Sistemi Projesi toplam 2,6 km uzunlu unda olup, 6 istasyondan olu maktad r. Sistem Kad köy de R ht m caddesinin bulundu u meydandan ba lay p Kartal ilçesine kadar devam etmektedir (Yüksel ve di., 2005). Kad köy Kartal Rayl Toplu Ta ma Sistemi Güzergâh n n Genel Yerle imi ekil de verilmi tir. ekil. Kartal rayl toplu tas ma sistemi güzergah n n genel yerle imi (Yüksel ve di., 2005) Kad köy Kartal Rayl Toplu Ta ma Sistemi, brahima a istasyonunda Marmaray Tüp Geçit Projesi ile çak maktad r. Derin tünel olarak planlanm olan istasyonlar 200 m uzunlu unda orta peronlu, iki tüp ve bunlar n ortas ndaki yaya tüneli olarak öngörülmü tür. Peron tünelleri ve yaya tüneli 20 m de bir yer alan ba lant tünelleri ile ba lanmaktad r (Yüksel ve di., 2005). Jeolojik aç dan bak ld nda; stanbul un Asya yakas n n stratigrafik istifi ço unlukla stanbul Grubu ad ile de bilinen stanbul paleozoik istifi ile onun üzerinde yer yer görülen Triyas ve Tersiyer çökellerden olu maktad r. Dere içlerinde yer alan alüvyonlar ile yamaç molozlar ve dolgular ise en genç jeolojik harita birimleridir. stanbul Grubu Ordovisiyen ile Karbonifer aras dönemde geli mi çökelleri 42
kapsar. Taban görülmeyen, üstte Triyas ve daha genç birimler taraf ndan uyumsuzlukla örtülen grubun alt kesimleri daha çok stanbul Bo az n n do u yakas nda, daha genç kesimleri ise bat ya do ru yüzeylenir. Bo az n bat yakas nda ise, Karbonifer birimleri egemendir. stanbul Grubu kal nl birkaç bin metreyi bulan kal n bir çökel istifi halindedir (Yüksel ve di., 2005). Bu kal n çökel istifi içerisinde formasyon mertebesinde birçok litostratigrafik birim ayr lm ve adland r lm t r ( ekil 2). ekil 2. stanbul paleozoik istifi ve üzerindeki birimlerin genelle tirilmi stratigrafi kesiti (Yüksel ve di., 2005) 3 ARA TIRMADA UYGULANAN YÖNTEM Bu çal ma kapsam nda, Anadoluray Ortak Giri imi nin yüklenicisi bulundu u stanbul Kad köy Kartal Rayl Toplu Ta ma Sistemi Tünelleri n aat s ras nda patlatma kaz uygulanacak lokasyonlarda patlatmadan kaynaklanan titre im ölçümleri yap lm t r. Kaz faaliyetleri sürdürülen sahada, kar la lan kaya birimlerinin sert ve sa lam yap s dolay s yla muhtelif kesitlerdeki tüneller için patlatmal kaz zorunlulu u do mu tur. Patlatman n kaç n lmazl, söz konusu ortak giri imin proje için yapt arazi ve laboratuar deneyleriyle de teyit edilmi tir. Ara t rma kapsam nda; çal lan sahadaki patlatmal kaz da, at mlarda uygulanan patlatma paternleri, delik düzenleri ve patlay c arjlar ; söz konusu ortak giri imin yetkilileri taraf ndan sistematik olarak uygulanagelen ekliyle (herhangi bir müdahalede bulunulmadan) gözlemlenmi ve ölçümler bu ekildeki çal malara spontane olarak uygulanm t r. Gecikme ba na dü en patlay c madde miktar, her bir delik için planlanan patlay c maddenin kontrollü bir ekilde arj edilmesiyle belirlenmi tir. At m noktalar ile yer sars nt s ve hava oku ölçüm istasyonlar aras ndaki mesafeler topo rafik aletlerle belirlenmi tir. Ölçekli mesafenin belirlenmesinde literatürde en s k kullan lan kareköklü e itlikten yararlan lm t r. statistiksel aç dan yeterli veri çiftiyle yap lan bir de erlendirme sonucu elde edilen parçac k h z tahmin denkleminin güvenilirli i için tahmin denkleminin korelasyon katsay s n n (r) de erinin 0.7 den büyük olmas gereklidir (Dowding, 985; Johnson ve di., 2000; Kahriman, 2004). Bu nedenle gerek verilerin sa l kl teminine, gerekse say sal yeterlili e dikkat edilmi tir. Çal ma program na ba l olarak baz günler birden fazla patlatma at m yap lan tünel çal mas nda, patlay c tipi olarak kapsüle duyarl emülsiyon türü patlay c lar, ate leme sistemi için ise elektriksiz kapsüller kullan lmaktad r. Patlatma paterni her afta göre de i iklik göstermekte olup, delik çap 39-42 mm, delik boyu 2-2,5m aras nda de i mektedir (Kahriman ve di., 2006b). Çal ma kapsam nda; S Kad köy aft tünellerinde 5 adet, S2 brahima a aft tünellerinde 6 adet, S4 Ac badem aft tünellerinde 59 adet, S8 Ünalan aft tünellerinde 44 adet, S9 Kozyata aft tünellerinde 40 adet ve S2 Küçükyal aft tünellerinde 59 adet patlatma izlenmi tir. At mlara ait ölçekli mesafe unsurlar kaydedilirken, titre im ölçümleri de 4 adet 43
Instantel Mini Mate Plus Model titre im ölçer cihaz kullan larak yap lm t r. Söz konusu lokasyonlardaki titre im ölçümleri özellikle, at mlara yak n binalar n bulundu u farkl noktalarda yap lm t r. Daha sonra, 6 adet istasyon tünellerinde yap lan toplam 204 at ma ait kaydedilen toplam 365 olay n ölçüm sonuçlar yorumlanm t r. Toplam 365 olay n de erlendirilmesi s ras nda ölçüm al nan yerler, bölgelere ayr lm t r. Bölgeler olu turulurken bu yerlere ait söz konusu ortak giri imin yapt çal ma sonucu belirlenmi (Yüksel ve di, 2005) olan kaya birimlerindeki litolojik farkl l klar ve GSI de erleri kullan lm ve bu de erlerin ortak oldu u 5 bölge olu turulmu tur. S-S2 aftlar tünellerini temsil eden. bölgede 25 olay ( at m), S4 aft tünellerini temsil eden 2. bölgede 6 olay (59 at m), S8 aft tünellerini temsil eden 3.bölgede 59 olay (44 at m), S9 aft tünellerini temsil eden 4.bölgede 5 olay (40 at m) ve S2 aft tünellerini temsil eden 5. bölgede 4 olay (59 at m) cihazlar taraf ndan kaydedilmi ve ölçekli mesafe ile parçac k h z veri çiftleri söz konusu bölgeler için analiz edilmi tir. Böylece farkl kaya formasyonlar için bundan sonraki at mlardan sonra olu an yersars nt s n n tahmininde kullan labilecek farkl formüller önerilmi tir. Ayr ca önerilen bu ampirik ili kilerin do rulu unu teyit etmek amac yla, her bölge için test at mlar gerçekle tirilmi ve PPV (en yüksek parçac k h z ) de erleri, at m yap lmadan önce bu ili kilerden faydalanarak tahmin edilmi ve bölgeler için bulunmu ili kiler ile at mlar n topluca de erlendirmesiyle bulunan ili ki aras nda k yaslamalar yap lm t r. Titre im ölçer cihaz ile elde edilen kay tlar n; 0/07/2005 tarihli 25862 say l Resmi Gazetede yay nlanarak yürürlü e giren Ülkemiz Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli inin 29/a maddesi ve uluslararas standartlarla kar la t r larak hasar normlar içindeki yeri belirlenmeye çal lm t r. ekil 3 de ölçüm al nan aftlar ve belirlenen bölge s n rlar gösterilmi tir. Belirlenen bölgelere ait formasyon, kaya birimi ve GSI de erleri ise Çizelge de verilmi tir. ekil 3. Ölçüm al nan aftlar ve belirlenen bölge s n rlar 44
Çizelge. Belirlenen Bölgelere Ait Formasyon, Kaya Birimi ve GSI De erleri Bölgeler Formasyon At m Yap lan GSI Kaya Birimi De erleri.bölge Trakya Formasyonu (Grovak) Diyabaz 25-30 2.Bölge Denizli Formasyonu (Yumrulu Kireçta ) Diyabaz 35-40 3.Bölge Kartal Formasyonu ( eyl-kireçta ) Kireçta 30-35 4.Bölge Kartal Formasyonu (Kumta -konglemera) Kireçta 55-60 5.Bölge Kurtköy Formasyonu (Arkozik kumta ) Arkoz 60 üzeri 4 ÖLÇÜM SONUÇLARI Kay t al nan at mlar n parçac k h z bile enlerini, frekans ve ölçekli mesafe de erlerini içeren bilgiler, Çizelge 2 de k smi olarak verilmi tir. Çizelge 2. Baz At mlara Ait Titre im Ölçüm Sonuçlar At m No At m Tarihi En Yüksek Parçac k H z PPV (mm/sn) Frekans f (Hz) Gecikme Ba na Top. arj W (kg) Mesafe R (m) Ölçekli Mesafe SD. Bölge 5/08/2006 5,84 0,470 63,920 52,720 3 04//2006 4,06 57 0,980 78,60 78,954 5 06/2/2006 4,44 85 2,55 7,000 48,365 8 3/2/2006 6,73 73,470 48,390 39,9 25/2/2006 5,7 0,960 5,730 36,950 2. Bölge 03/03/2006 7,75 39,960 58,280 4,630 3/05/2006 5,33 73 2,940 76,890 44,840 20 07/07/2006 6, 73 2,80 66,540 45,070 30 26/2/2007 3,05 64 55 2,890 86,700 59 23/03/2007,7 5,225 47,640 43,040 3. Bölge 2/02/2007 29, 0,75 34,220 26,30 5 02/03/2007,3 5,75 30,270 23, 30 6/03/2007,65 5,75 88,740 67,760 40 27/03/2007 4,83 0,96 60,740 43,390 44 30/03/2007 5 0 4,4 32,530 5,490 4. Bölge 0/09/2006,27 73 2,205 238,9 60,890 4/09/2006,27 0,470 229,4 89,24 20 3//2006,02 85 3,690 239,630 24,746 30 //2006,4 0 2,940 209,990 22,469 40 5/02/2007 47 5,88 66,390 27,380 5. Bölge 20/04/2006 3,3 5 2,200 89,670 60,456 5 24/06/2006,02 0,960 27,920 9,37 30 07/08/2006,02 32,960 89,90 63,707 45 07//2006 2,4 85 3,35 77,550 43,799 59 02/02/2007 9,65 64 6,25 63,360 25,600 45
5. ÖLÇÜM SONUÇLARININ DE ERLEND R LMES 0 PPV y = 639x -2,2045 R 2 = 0,872 5.. Ölçüm Sonuçlar n n statistiksel Analizi Ölçülen maksimum parçac k h z ile ölçekli mesafe veri çiftleri kullan larak yap lan regresyon analizleri sonucunda, bölgede yap lacak kontrollü patlatma tasar mlar nda parçac k h z tahmininde kullan lmas önerilen çal ma sahas n n sabitleri belirlenmi olan 5 bölge için, tek tek hesaplanm t r( ekil 4a,b,c,d,e). Ayr ca 204 at ma ait kaydedilen toplam 365 olay n toplu bir de erlendirmesi de yap larak bölgelere göre bulunan saha sabitleriyle ve korelasyon katsay lar yla (r) bir k yaslama yap lm t r ( ekil 5). Hesaplanan söz konusu bölgelere ait saha sabitleri Çizelge 3 de özetlenmi tir. De erlendirmeler yap l rken literatürde s k kullan lan a a daki ba nt kullan lm t r (Kahriman, 2002; Kahriman ve di., 2003, Kahriman ve di., 2006a). PPV = K * SD () PPV, En yüksek parçac k h z (mm/sn) SD= R/ W, Ölçekli mesafe K ve, Saha sabitleri 0 PPV y = 495,82x -,624 R 2 = 0,7927 0 SD ekil 4.c 3.Bölgeye ait maksimum parçac k h z ve ölçekli mesafe aras ndaki ili ki 0 P P V 0, y = 36,93x -0,9585 R 2 = 0,7422 SD 0 00 ekil 4.d 4.Bölgeye ait maksimum parçac k h z ve ölçekli mesafe aras ndaki ili ki 0 PPV 0, y = 33,6x -,50 R 2 = 0,74 SD 0 00 ekil 4.e 5.Bölgeye ait maksimum parçac k h z ve ölçekli mesafe aras ndaki ili ki ekil 4.a.Bölgeye ait maksimum parçac k h z ve ölçekli mesafe aras ndaki ili ki 0 PPV 0, SD 0 00 y = 6702,6x -,96 R 2 = 0,7437 SD 0 00 ekil 4.b 2.Bölgeye ait maksimum parçac k h z ve ölçekli mesafe aras ndaki ili ki 0 PPV 0, toplu de erlendirme y = 228,x -,4882 R 2 = 0,792 SD 0 00 ekil 5. Toplu de erlendirmede maksimum parçac k h z ve ölçekli mesafe aras ndaki ili ki 46
Çizelge 3. Belirlenen Bölgelere Ait Saha Sabitleri De erleri Bölgeler Saha sabitleri k.bölge 495,82 -,624 2.Bölge 6702,6 -,96 3.Bölge 639-2,2045 4.Bölge 36,93-0,9585 5.Bölge 33,6 -,50 Toplu de er. 228, -,4882 Formül ve (r) PPV=495,82*Sd -,624 r=0,89 PPV=6702,6*Sd-,92 r=0,86 PPV=639*Sd- 2,2045 r=0,93 PPV=36,93*Sd r=0,86 PPV=33,6*Sd -,50 r=0,86 PPV=228,*Sd -,4882 r=0,84-0,959 ekil 6. Ölçülen ve ampirik ili kilerle tahmin edilen PPV de erlerinin k yaslamas yi korelasyon katsay lar ile sonuçlanm olan bu regresyon ifadeleri, söz konusu çal ma sahas nda titre im ölçer kullan lmad durumlarda; herhangi bir at mdaki gecikme ba na kullan lan belirli miktardaki bir patlay c maddenin yarataca titre im h z n n belirli bir uzakl ktaki de erinin ne olaca n tahmin etmede önemli bir yakla m olarak (kabul edilebilir limitlerdeki bir sapma ile) kullan labilecektir. Daha sonra, bulunan bu ampirik ili kilerin do ruluk derecelerinin belirlenmesi amac yla her bölge için 3 er adet test at m yap lm ve at mlar n topluca de erlendirmesiyle bulunan ampirik ili kiyle k yaslamas yap lm ve bu sonuçlar ekil 6 daki sütün grafi inde özetlenmi tir. ekil 6 da verilen,2,3. test at mlar.bölgede, 4,5,6. test at mlar 2.bölgede, 7,8,9. test at mlar 3.bölgede,,,2. test at mlar 4.bölgede, 3,4,5. test at mlar 5.bölge de yap lm t r. Söz konusu 5 bölge için ayr ayr hesaplanan ampirik ili kilerin toplu de erlendirme sonucu bulunan ampirik ili kiden daha iyi tahmin sonuçlar verdi i görülmü tür. Saha jeolojisini dikkate alan bu yakla m n literatüre de uygunlu u söz konusudur. GSI verileri ve litolojik farkl l klar kullan larak belirlenen bölgelerde hesaplanan saha sabitlerinin benzer formasyon ve GSI de erlerindeki kaya birimlerinde de kullan labilece i fikrine var lm t r. 5.2 Hasar Riski De erlendirilmesi Ara t rma kapsam nda; kaydedilen tüm at mlarda ölçülen maksimum parçac k h zlar ve kar l k gelen frekans de erleri, USBM, DIN 450 Norm lar na ve 0/07/2005 tarihli 25862 say l Resmi Gazetede yay nlanarak yürürlü e giren Ülkemiz Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli inin 29/a maddesine göre mukayese edilmek üzere ekil 7, ekil 8 ve ekil 9 daki grafikler üzerinde topluca gösterilmi tir. Grafiklerden de anla laca üzere, kaydedilen de erler, söz konusu normlara ait hasar limitlerinin alt nda olmu tur..bölge 2.bölge 3.bölge 4.bölge 5.bölge 0 PPV (mm/s) FREKANS (Hz) 0 00 ekil 7. Kaydedilen maksimum parçac k h z ve frekanslar n USBM kriterine göre de erlendirilmesi 47
PPV (mm/s) 0 Frekans (Hz) 0 00 ekil 8. Kaydedilen maksimum parçac k h z ve frekanslar n DIN450 kriterine göre de erlendirilmesi PPV mm/sns) 00.bölge 2.bölge 3.bölge 4.bölge 5.bölge 0.bölge 2.bölge 3.bölge 4.bölge 5.bölge Frekans (Hz) 0 00 ekil 9. Kaydedilen maksimum parçac k h z ve frekanslar n Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli i 29/a maddesine göre de erlendirilmesi Bu çal mada, daha önceden belirlenen,2,3,4 ve 5. bölgelerde yap lan at mlar sonucunda olu an titre im de erlerinin (parçac k h z ve frekans) her 3 norma ait grafikler üzerindeki yerinin incelenmesinden, e ik hasar limitlerinin alt nda kal nd cihazlar n kay t ç kt lar ndan da anla lmaktad r. ekil 7, 8 ve 9 dan da anla laca üzere, gecikme ba na dü en arj n mevcut olanaklarla k s tlanmaya çal ld bu at mlarda; kaydedilen olaylarda ortaya ç kan maksimum parçac k h zlar na kar l k gelen frekans de erlerinin da l mlar incelendi inde, frekans de erleri yüksek oldu u görülmü tür. Ancak; söz konusu tünel güzergâh n n çok yak n nda yerle im birimlerine ait yap lar n olmas ndan dolay, bu de erlerin, her zaman çevre yap lar için belli bir h zda hasar riski ta yaca gerçe i gözden uzak tutulmamal d r. 6 SONUÇLAR stanbul Kad köy Kartal Rayl Toplu Ta ma Sistemi Tünelleri n aat s ras nda patlatmal kaz uygulanacak bölgelerde patlatmadan kaynaklanan titre im ve hava oku ölçümleri yap lm t r. Yap lan patlatma çal malar s ras nda, titre im ölçer cihaz ile al nan titre im kay tlar ndan elde edilen veriler nda ortaya ç kan bulgulara dayal olarak gelecekte yap lacak faaliyetlerde dikkate al nmas gerekli görülen baz öneriler a a da verilmi tir. Jeolojik farkl l klar arz eden be ayr lokasyonda kaydedilen toplam 365 olay de erlendirilmi ve her bir lokasyon için tahmin denklemi elde edilmi tir. yi korelasyon katsay lar yla elde edilmi olan bu formüller, söz konusu çal ma sahas nda titre im ölçer kullan lmad durumlarda; herhangi bir at mdaki gecikme ba na kullan lan belirli miktardaki bir patlay c maddenin yarataca titre im h z n n belirli bir uzakl ktaki de erinin ne olaca n tahmin etmede önemli bir yakla m olarak (kabul edilebilir limitlerdeki bir sapma ile) kullan labilecektir. Bulunan bu ampirik ili kilerin do ruluk derecelerinin belirlenmesi amac yla her bölge için üçer test at m yap lm ve at mlar n topluca de erlendirmesiyle bulunan ampirik ili kiyle k yaslamas yap lm t r. Söz konusu 5 bölge için ayr ayr hesaplanan ampirik ili kilerin toplu de erlendirme sonucu bulunan ampirik ili kiden daha iyi tahmin sonuçlar verdi i görülmü tür. Saha jeolojisini dikkate alan bu yakla m n literatüre de uygunlu u söz konusudur. GSI verileri ve litolojik farkl l klar kullan larak belirlenen bölgelerde hesaplanan saha sabitlerinin benzer formasyon ve GSI 48
de erlerindeki kaya birimlerinde de kullan labilece i fikrine var lm t r Titre im ölçerlerle kaydedilen maksimum parçac k h zlar dikkate al narak USBM, Alman DIN 450 ve Çevre ve Orman Bakanl Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli i normlar na göre yap lan mukayesede at mlar n, çevredeki bina ve tesislerde herhangi bir hasar yaratabilecek seviyelerde olmad anla lmaktad r. Kaydedilen olaylarda ortaya ç kan frekans de erlerinin büyük bir k sm, uluslararas s n flamada yüksek kabul edilen 40 Hz in üzerinde olmu tur. Ölçülen titre im frekanslar n n yüksek olmas, genel olarak 5- Hertz düzeyinde olan yap lar n öz yap sal frekanslar yla kar la t r ld nda, rezonans riskinin minimum düzeyde olaca n göstermektedir. Ancak, söz konusu tünel in aat n n çok yak n nda yerle im birimlerinin olmas ndan dolay, bu de erlerin her zaman çevre yap lar için belli bir h zda hasar riski ta yabilece i gerçe i gözden uzak tutulmamal d r. TE EKKÜR Bu ara t rma s ras nda, gerek arazi çal malar nda gerekse di er faaliyetlerde her türlü yard mda bulunan Yap Merkezi n. ve San. A.. Do u n. ve Tic. A.. Yüksel n. A.. Yenigün n. San. ve Tic. A.. Ortak Giri imi nin yetkililerine ve çal anlar na te ekkür ederiz. Bu çal ma, stanbul Üniversitesi Bilimsel Ara t rma Projeleri Yürütücü Sekreterli i (Proje No: 429/3092005) ve Devlet Planlama Te kilat (Proje No: 2005K20990) ve taraf ndan desteklenmi tir. Yazarlar, stanbul Üniversitesi Bilimsel Ara t rma Projeleri Yürütücü Sekreterli i ve Devlet Planlama Te kilat na finansal destekleri için te ekkür eder. KAYNAKLAR Johnson, M., Pepper, J., Mclellan, G., 2000, Attenuation of Blasting Vibrations in South Florida, Proceedings of The 26 th. Annual Conference on Explosives and Blasting Technique, ISEE, Anaheim. California U.S.A., Vol: II, pp. 83-95. Kahriman, A., Tuncer, G., Ozdemir, K., Karadogan, A., Ozer, U., 2006a, Evaluation of Environmental Effects Induced by Blasting Around a Waste Water Tunnel Project in High-Urbanized Area in Turkey, Proceedings of The Thirty Second Annual Conference on Explosives and Blasting Technique, 29 Ocak ubat, Dallas, Texas, USA., Volume I, pp. 49 58. Kahriman, Ozer, U., Karadogan, A., Ozdemir, K., Adiguzel, D., 2006b, stanbul Kad köy Kartal Rayl Toplu Ta ma Sistemi nsaati Patlatma Kaynakli Titre im ve Hava oku Ölçümleri A ustos Raporu, Proje Raporu, Mühendislik Fakültesi, Istanbul Üniversitesi, stanbul. Kahriman, A., 2004, Analysis of parameters of ground vibrations produced from bench blasting at A Limestone Quarry, Soil Dynamics and Eartquake Engineering, 24, Elsevier, London, U.K, pp. 887-892. Kahriman, A., Tuncer, G., Gorgun, S., Karadogan, A., Ozdemir, K. 2003, Evaluation of The Ground Vibration Attenuation Produced From Blasting For The Different Rock Masses, Proceedings of the Twenty-Ninth Annual Conference on Explosives and Blasting Technique, 2-5 ubat, Nashville, Tennessee, USA, Volume I, 93-20. Kahriman, A., 2002, Predictability of the Ground Vibration Parameters Induced by Blasting During The Tunneling, Mineral Resources Engineering, Vol., No. 3, 279 29. Yuksel, A., Sozak, N. N., Gultekin, G., 2005, Anadoluray Projesi Mühendislik Jeolojisi Raporu, Teknik Rapor No : KK-GE-TR- GN-004 Aral k-2005 Dowding, C.H., 985, Blast Vibration Monitoring and Control, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, NJ, pp. 9-26. 49
50