SUÇ GELĐRLERĐNĐN AKLANMASI VE TERÖRÜN FĐNANSMANI ĐLE MÜCADELE 6 Ekim 2010 ĐSTANBUL
YÜKÜMLÜLÜKLER Şüpheli Đşlem Bildirimi Müşterinin Tanınması/Kimlik Tespiti Eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemlerinin oluşturulması Uyum görevlisi atanması Devamlı bilgi-belge verme Đlgili belgelerin muhafaza ve ibraz edilmesi 2
Bildirimler Şüpheli işlem bildirimi Nakit işlem bildirimi Uluslararası fon transferlerinin bildirimi 3
Şüpheli Đşlem Bildirimi FATF Tavsiye 13 Bir finansal kuruluşun, fonların Suç faaliyetinden elde edilen gelir veya Terörün finansmanı ile ilgili olduğu konusunda bir şüphe veya şüpheyi gerektirecek geçerli bir neden bulunması durumunda bu şüphelerini derhal ve doğrudan mali istihbarat birimine MĐB (Financial Institutions Unit) bildirmelidirler. 4
Şüpheli Đşlem Bildirimi FATF Tavsiye 13 Tüm şüpheli işlemler, miktar şartı aranmaksızın teşebbüs aşaması dahil bildirilmelidir. Şüpheli işlem bildirim yükümlülüğü, işlemlerin vergi nitelikli olup olmadığına bakılmaksızın uygulanmalıdır. 5
Ülkelerde ŞĐB Uygulaması Başlama Tarihleri Ülke Adı Yıl Avusturya 1994 Almanya 1993 Amerika 1986 Belçika 1993 Danimarka 1993 Finlandiya 1994 Fransa 1991 Hollanda 1994 Đngiltere 1987 Đrlanda 1994 Đspanya 1993 Đsviçre 1994 Đtalya 1991 Japonya 1992 Kanada 1989 Lüksemburg 1993 Türkiye 1996 6
Neden Şüpheli Đşlem Bildirimi? Đtibar riski, Yasal risk, Aklama ve terörün finansmanı suçunun ortaya çıkarılması ve soruşturulması, Aklama ve terörün finansmanı yöntemlerinin tespit edilmesi 7
MEVZUATIMIZDA ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐMĐ Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halidir. (5549 S.K. Md.4/1, Tedbirler Yönetmeliği Md: 27/1) 8
ŞÜPHELĐ ĐŞLEMĐN NĐTELĐĞĐ Şüpheli işlem; Subjektif niteliktedir Parasal sınır yoktur Suç isnadı içermez Önleyici bir tedbirdir Gizlilik ve müşterinin haberdar edilmemesi esastır 9
Yükümlüler Bankalar. Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini haiz kuruluşlar. Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler. Ödünç para verme işleri hakkındaki mevzuat kapsamındaki ikrazatçılar, finansman ve faktoring şirketleri. Sermaye piyasası aracı kurumları, vadeli işlemler aracılık şirketleri ve portföy yönetim şirketleri. Yatırım fonu yöneticileri. Yatırım ortaklıkları. Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri ile sigorta ve reasürans brokerleri. Finansal kiralama şirketleri. Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar. Saklama hizmeti ile sınırlı olmak üzere Đstanbul Altın Borsası Başkanlığı. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü ile kargo şirketleri. 10
Yükümlüler Varlık yönetim şirketleri. Kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlar. Cumhuriyet altın sikkeleri ile Cumhuriyet ziynet altınlarını basma faaliyeti ile sınırlı olmak üzere Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü. Kıymetli madenler borsası aracı kuruluşları. Ticaret amacıyla taşınmaz alım satımıyla uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler. Đş makineleri dâhil her türlü deniz, hava ve kara nakil vasıtalarının alım satımı ile uğraşanlar. Tarihi eser, antika ve sanat eseri alım satımı ile uğraşanlar veya bunların müzayedeciliğini yapanlar. Milli Piyango Đdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye Jokey Kulübü ve Spor Toto Teşkilat Başkanlığı dâhil talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler. Spor kulüpleri. Noterler. 11
Yükümlüler Varlık yönetim şirketleri. Savunma hakkı bakımından diğer kanun hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35 inci maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki işlerden taşınmaz alım satımı, şirket, vakıf ve dernek kurulması, idaresi ve devredilmesi gibi işlerle sınırlı olmak üzere serbest avukatlar. Bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler. Finansal piyasalarda denetim yapmakla yetkili bağımsız denetim kuruluşları. Merkezi Türkiye de bulunan yükümlünün yurt dışındaki şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri, faaliyet gösterdikleri ülkenin mevzuatı ve yetkili otoritelerinin izin verdiği ölçüde bu Yönetmelik hükümlerini uygulamak zorundadır. Merkezi yurt dışında bulunan yükümlünün Türkiye deki şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri yükümlü sayılır. 12
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐMĐ Şüpheli işlemler; Herhangi bir tutar gözetilmeksizin, Şüpheli Đşlem Bildirim Formu doldurulmak suretiyle, Đşleme ilişkin şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç 10 iş günü içinde, MASAK a bildirilir. (Tedbirler Yönetmeliği Md: 27, 28) 13
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐMĐ Şüpheli işlem bildirimi; Gerçek kişi yükümlünün bizzat kendisi, Tüzel kişi yükümlünün kanuni temsilcileri, Tüzel kişiliği bulunmayanların yöneticileri veya bunlar tarafından yetkili kılınanlar, Uyum görevlisi atanan yükümlülerde ise bu görevliler, tarafından yerine getirilir. 14
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐMĐ Uyum görevlisi atanan yükümlülerin şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimlerinin şüpheli işlem bildirim yükümlülüğü, uyum görevlisi vasıtasıyla yerine getirilir. 15
Uyum görevlisi atamak zorunda olan yükümlüler Bankalar (T.C. Merkez Bankası ile kalkınma ve yatırım bankaları dahil), Sermaye piyasası aracı kurumları Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü Sigorta ve reasürans ve emeklilik şirketleri, Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini haiz kuruluşlar, Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler, Ödünç para verme işleri hakkındaki mevzuat kapsamındaki finansman ve faktoring şirketleri, Finansal kiralama şirketleri, Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar. Vadeli işlemler aracılık şirketleri 16
Bildirim Süreci - Dahili Bildirim Uyum görevlisi atanan yükümlü gruplarında (bunların şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimlerinde) şüpheli işlemle karşılaşılması durumunda, işlem, yükümlünün belirleyeceği prosedür doğrultusunda uyum görevlisine bildirilir. 17
Bildirim Süreci - Dahili Bildirim Kurum bünyesinde uyum görevlisine yapılacak bildirimlerin usulü serbestçe belirlenebilir. Ancak, sözlü bildirim bir usul olarak belirlenemez. Dahili bildirim kuralları yazılı olarak belirlenir ve tüm çalışanlarca bilinmesi sağlanır. Bu kapsamda e-posta veya dahili bildirime imkan veren yazılımlar kullanılabilir. 18
Şüpheli Đşlemlerde Kimlik Tespiti Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin kimlik tespiti yapılır. (Tedbirler Yn. Md. 5) Bildirime konu şüpheli işlemin teşebbüs aşamasında kaldığı durumlarda kimlik tespiti yükümlülüğü, mümkün olduğu ölçüde yerine getirilir. Yüz yüze olmayan işlemlerde veya izleme ve kontrol faaliyetleri sırasında şüpheli bir işlemin tespiti halinde, yükümlü bünyesinde mevcut bilgi ve belgeler kimlik tespitinde esas alınır. 19
Şüpheli Đşlemlerde Đlave Bilgi Temini Bildirim sürecinde, işlemin niteliği veya müşteri profiliyle ilgili daha ayrıntılı araştırma yapılması gerekebilir. Yetki ve imkânlar ölçüsünde yapılacak bu araştırmanın amacı, şüpheyi destekleyecek ek bulguların olup olmadığını tespit etmektir. Araştırmalar yapılırken müşterinin, hakkında bildirimde bulunulacağından şüphelenmesine neden olacak tutum ve davranışlardan kaçınılması gerekir. 20
Şüpheli Đşlemin MASAK a Bildirilmesi Uyum görevlisi, kendisine bildirilen veya resen öğrendiği şüpheli işlemi, Yükümlü bünyesinde mevcut diğer bilgi ve belgeleri Đlgili kanun, yönetmelik, tebliğ ve diğer mevzuatı göz önünde bulundurmak suretiyle değerlendirir ve değerlendirme sonucuna göre işlemin, şüpheli işlem olarak MASAK a bildirilmesine veya bildirilmemesine karar verir. Uyum görevlisi, bu değerlendirme sürecinde, yükümlü bünyesindeki tüm birimlerden kendi görev alanı ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi talep edebilir ve kendisinden bilgi ve belge istenen birimler de istenilen bilgi ve belgeleri vermek zorundadır. 21
ŞĐBF nun Doldurulması ve MASAK a Gönderilmesi Uyum görevlisince bildirimde bulunma kararı verildiğinde ŞĐBF düzenlenir. Düzenlenen ve uyum görevlisi tarafından imzalanan ŞĐBF ile birlikte varsa ilave değerlendirme, bilgi ve belgeler Başkanlığa gönderilir. ŞĐBF nun elektronik ortamda gönderilmesi ŞĐBF nun elden veya posta ile gönderilmesi Düzenlenen ŞĐBF, elden veya taahhütlü postayla Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, N Blok, Dikmen Cad., 06100 Dikmen/ANKARA adresine ya da Başkanlığın (312) 415 25 35 veya (312) 415 25 36 nolu faksına gönderilir. Faksla gönderilen ŞĐBF'nin aslı, ayrıca elden ya da taahhütlü postayla da Başkanlığa intikal ettirilir. 22
Bildirim Süresi 28. 8.02.2010 işlemlerin yapılışı 06.10.2010 Şüphenin tespiti X 10 iş günü X X 19.10.2010 Formun MASAK a gönderilmesi Şüpheli işlemin uyum görevlisine bildirilmesi ( ŞĐBF, şüphenin tespitinden itibaren en fazla 10 iş günü içerisinde MASAK a gönderilir. Yetki ve imkânlar ölçüsünde araştırma yapılması 23 Đşlemin uyum görevlisince değerlendirilmesi ve ŞĐBF nun düzenlenerek MASAK a gönderilmesi 23
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐM YÜKÜMLÜLÜĞÜ (BĐLDĐRĐM USULÜ VE SÜRECĐ) Şube - Acente Uyum Görevlisi Temsilci - Ticari Vekiller Benzer Bağlı Birimler (Yazılı Olarak) - Kimlik Bilgileri - Đşleme Đlişkin Bilgiler - Diğer Bilgiler BĐLDĐRĐM Uyum Birimi Bildirim ve Resen Öğrenilen Hususlar Yükümlü nezdindeki diğer bilgiler S O N U Ç ŞĐBF MUHAFAZA MASAK Yazılı gerekçesi ile birlikte muhafaza (8 yıl) Yasal mevzuat Değerlendirme 24
Ek Bildirimler / Birden Çok Đşlemin Bulunması Bildirimde bulunulan işlemle ilgili olarak yeni bilgi ve bulgular elde edildiği takdirde, tekrar ŞĐBF doldurulur ve daha önce yapılan bildirime ek olduğu belirtilerek gecikilmeksizin MASAK a gönderilir. Birden çok işlem bir arada ele alınarak değerlendirildiğinde şüphe arz eden işlemler için tek bir ŞĐBF düzenlenir. Şüpheyi destekleyen bilgi ve belgeler ŞĐBF ye ek yapılır. 25
Đşlemin Yapılmasından Đmtina Edilmesi Yükümlüler, işleme konu malvarlığının suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla ilgili olduğuna dair belge veya ciddi emare bulunması halinde, MASAK şüpheli işlem bildirim formuyla bilgilendirinceye kadar, talep edilen işlemi gerçekleştirmekten imtina ederler. Şüphelenilen bu işlemi gerçekleştirmekten kaçınmanın imkânsız olduğu ya da işlemi gerçekleştirmekten imtina etmenin işlemin faydalanıcılarını tespit etme çabalarını engelleyebileceği durumlarda bilgilendirme, işlemden hemen sonra da yapılabilir. 26
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐM YÜKÜMLÜLÜĞÜ (ŞĐBF NUN DOLDURULMASI) ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐM FORMU Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Maliye Bakanlığı, N Blok Dikmen Cad. 06100 Dikmen/ANKARA Tel: +90 (312) 415 37 67 Fax: +90 (312) 415 25 35-36 A- FORMU DÜZENLEYEN YÜKÜMLÜNÜN Adı Soyadı- Unvanı [i] : Yükümlü Grubu [ii] :.Sigorta A.Ş. Adresi : Tel : Kimlik No [iii] : B- BĐLDĐRĐME ĐLĐŞKĐN BĐLGĐLER Bildirim Tarihi Evrak Kayıt No Yeni veya Ek Yeni Ek Ek ise Önceki Bildirimin Tarihi :.../.../. Bildirimin Aciliyeti Normal Đvedi Çok Đvedi [i] Tüzel kişi yükümlüler için ticaret unvanı belirtilir [ii] Tedbirler Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinde sayılan yükümlülerden dahil olunan grup [iii] Tüzel kişi yükümlüler için vergi kimlik numarası belirtilir 27
C- ŞÜPHELĐ ĐŞLEMĐ YAPAN GERÇEK KĐŞĐNĐN [i] Đşlemin Kimin Adına Yapıldığı Kendi Adına Başkası Adına Kimliği sahte mi? Evet Hayır Adı Soyadı Doğum Yeri ve Tarihi Anne Adı Baba Adı Cinsiyeti Erkek Kadın Uyruğu T.C. Kimlik No Kimlik Belgesinin Türü ve Numarası Nüfus Cüzdanı No: Sürücü Belgesi No: Pasaport No: Đkamet Tezkeresi No: Diğer (Adı ve Numarası): Adresi Ev: Đş: Telefon Numarası Ev Telefonu : Cep Telefonu: Đş Telefonu : Faks Numarası Elektronik Posta Adresi Mesleği Varsa Ek Bilgi [i] Birden fazla kişi tarafından gerçekleştirilen şüpheli işlemlerde işlemi yapan her bir gerçek kişinin bilgileri ayrı ayrı belirtilir (Formun C Bölümü Çoğaltılarak Kullanılır) 28
D- ADINA ĐŞLEM YAPILAN GERÇEK KĐŞĐNĐN [i] Kimliği sahte mi? Evet Hayır Adı Soyadı Doğum Yeri ve Tarihi Anne Adı Baba Adı Cinsiyeti Erkek Kadın Uyruğu T.C. Kimlik No Kimlik Belgesinin Türü ve Numarası Adresi Nüfus Cüzdanı No: Sürücü Belgesi No: Pasaport No: Đkamet Tezkeresi No: Diğer (Adı ve Numarası): Ev: Đş: Telefon Numarası Ev Telefonu : Cep Telefonu : Đş Telefonu : Faks Numarası Elektronik Posta Adresi Mesleği Varsa Ek Bilgi [i] Adına işlem yapılan birden fazla gerçek kişinin olduğu şüpheli işlemlerde her bir adına işlem yapılanın bilgileri ayrı ayrı belirtilir (Formun D Bölümü Çoğaltılarak Kullanılır) 29
E- ADINA ĐŞLEM YAPILAN TÜZEL KĐŞĐNĐN / TÜZEL KĐŞĐLĐĞĐ OLMAYAN TEŞEKKÜLÜN [i] Kimliğe esas belge sahte mi? Evet Hayır Unvanı [ii] Varsa Đşletme Adı Vergi Kimlik Numarası Sicil Numarası [iii] Kurulduğu Ülke Kurulduğu Yer Kuruluş Yılı Adresi Telefon Numarası Cep Telefonu : Đş Telefonu : Faks Numarası Elektronik Posta Adresi Web Sitesi Varsa Ek Bilgi [i] Her bir adına işlem yapılanın bilgileri ayrı ayrı belirtilir [ii] Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişiler için ticaret unvanı / dernek, vakıf, sendika, konfederasyon, tüzel kişiliği olmayan teşekküller için bunların adı / siyasi partiler için siyasi partinin ilgili biriminin adı [iii] Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişiler için ticaret sicil numarası / dernekler için kütük numarası / vakıflar için merkezi sicil kayıt numarası / sendika ve konfederasyonlar için sicil numarası 30
F- ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLGĐLERĐ Đşlem Tarihi Tek işlemde :../../. Bağlantılı işlemlerde :../../. -.../../. Đşlemde Parasal Değer / Hareket var mı? Evet Hayır Đşlemin Hesaba Bağlılığı Hesaba bağlı (Bu seçeneğin işaretlenmesi durumunda Formun G bölümünü de doldurunuz) Hesaba bağlı değil Đşlemin Yapıldığı Yer [i] Đşlem Türü Đşlem Tutarı [ii] Đşlemin Yapılma Yer veya Yöntemi Şube ATM Đnternet bankacılığı Telefon bankacılığı Diğer [i] Đşlemin yapıldığı il/ilçe bilgileri ile varsa şube, acenta vb. bağlı birimlerin adı [ii] Para birimi de belirtilmek suretiyle 31
G- ŞÜPHELĐ ĐŞLEMĐ ĐLGĐLENDĐREN HESAP BĐLGĐLERĐ [i] Çek Kiralık kasa Vadeli döviz Hesap Türü Vadesiz döviz Vadesiz mevduat Yatırım Diğer Hesabın bulunduğu mali kurum Hesap No IBAN Hesap Sahibi Hesabın Açılış Tarihi /.../... Hesabın Kapanış Tarihi Son Hesap Bakiyesi Hesabın Bulunduğu Şube Hesabın Döviz Cinsi Hesap Üzerinde Yasal Kısıtlama Var mı? Evet Hayır Yasal Kısıtlama Açıklaması [i] Tedbirler Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ila (h) bentlerinde sayılan yükümlülerce (Bankacılık faaliyeti ile sınırlı olmak üzere PTT dahil) doldurulacaktır. 32
H- ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPĐ ŞÜPHELİ İŞLEM TİPLERİ GENEL MAHİYETTE ŞÜPHELİ İŞLEM TİPLERİ Müşteri Profiline İlişkin Tipler İşlemlere İlişkin Tipler SEKTÖREL MAHİYETTE ŞÜPHELİ İŞLEM TİPLERİ Bankacılık Sektörüne İlişkin Tipler Sigorta Sektörüne İlişkin Tipler Sermaye Piyasalarına İlişkin Tipler Yetkili Müesseselere İlişkin Tipler İkrazatçılara İlişkin Tipler Faktoring Şirketlerine İlişkin Tipler Finansal Kiralama Şirketlerine İlişkin Tipler Tüketici Finansman Şirketlerine İlişkin Tipler PTT ve Kargo Şirketlerine İlişkin Tipler Gayrimenkul Sektörüne İlişkin Tipler TERÖRÜN FĐNANSMANI ĐLE BAĞLANTILI ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPLERĐ Terör Örgütleri İle Bağlantısından Şüphelenilen Kişiler veya Riskli Ülkelerle Gerçekleştirilen İşlemlere İlişkin Tipler Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlara İlişkin Tipler TİP NUMARASI [i] [i] EK:1 de yer alan şüpheli işlem tiplerinden uygun olan bir veya bir kaçının yine EK:1 de belirlenen numarası 33
AÇIKLAMA Uyum Görevlisinin Adı, Soyadı ve Đmzası [i] Formun (H) bölümünde şüpheli işlem tipleri başlıklar halinde gruplandırılmış olup, bildirime konu şüpheli işlem tipi bu bölümde gösterilir. Bildirime konu şüpheli işlem, belirtilen gruplardan hangisine uygun düşüyorsa öncelikle ilgili gruba ilişkin seçeneğin önündeki boş karenin içine (X) işareti konulur. Daha sonra söz konusu seçeneğin "Şüpheli Đşlem Tip Numarası" kısmına, Tebliğ ekinde (EK:1) yer alan şüpheli işlem tipinin numarası yazılır. [i] Uyum görevlisi atanması zorunlu olmayan yükümlülerde form; işlemi gerçekleştiren veya tespit eden kişi veya görevli ile birlikte varsa bu işlemin sonuçlandırılması konusunda imza 34 yetkisine sahip bir kişi tarafından imzalanır.
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPLERĐ Rehber mahiyetinde olup,şüphe veya şüpheyi gerektirecek makul bir sebebin olup olmadığının değerlendirilmesinde yükümlülere yardımcı olması amaçlanmıştır. Đşlemin şüpheli işlem tiplerine uygunluğu değerlendirilirken; müşterinin profili ve faaliyet hacmi, işlemin niteliği ile müşterinin bilinen faaliyetleri kapsamında veya faaliyeti ile orantılı olup olmadığı veya kimlere menfaat sağladığı, sektörün özellikleri ve daha önceki tecrübeler gibi hususların da dikkate alınması gerekmektedir. MASAK 6 NO.lo Genel Tebliğ ile 114 adet şüpheli işlem tipi belirlenmiştir. Bu kapsamda: Genel Mahiyette şüpheli işlem tipleri, müşteri profili ve işlemlere ilişkin tipleri belirlenmiştir. Bazı yükümlü grupları için sektörel mahiyette şüpheli işlem tipleri belirlenmiştir. Terörün finansmanı açısından şüpheli olabilecek işlem tipleri belirlenmiştir. 35
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPLERĐ (GENEL) 1. Müşteri Profiline Đlişkin Tipler 1.1. Müşterilerin yükümlülere başvurularında; ibrazı ya da tevdii gereken belgelerin yetersiz bilgiler içermesi, verdikleri bilgilerin birbiriyle çelişkili olması veya bilgilerin verilmesinde isteksiz davranılması. 1.2. Đşlem yapılması için para veya çeşitli hediyeler teklif edilmesi ya da müşteri hakkında suç gelirlerinin aklanması veya terörün finanse edilmesiyle ilgili olarak medyada menfi haberler çıkmış olması gibi şüphe duyulmasını gerektiren somut bir durumun varlığı. 1.3. Müşterinin, genel müşteri davranış modellerinin dışına çıkması örneğin hakkında şüpheli işlem bildiriminde bulunulmasını engellemek amacıyla bazen çok yakın, bazen tehditkar tavır takınmaları. 1.4. Müşterilerin işi/mesleği, mali durumu ile işlemleri arasında makul bir orantı bulunmaması. 1.5. Müşterilerin, riskli kişi veya kuruluşlar ile ticari ya da başkaca bir ilişkisinin bulunması. 1.6. Şirketlerin, faaliyet gösterilen sektördeki diğer kuruluşlara veya genel olarak şirket yapılanmalarına nazaran mutad olmayan sermaye, ortaklık, yönetim ve istihdam yapısına sahip olması. 36
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPLERĐ (GENEL) 2. Đşlemlere Đlişkin Tipler 2.1. Ticari faaliyet gösteren kişi veya kuruluşların faaliyetleri kapsamında olağan olarak tekrarı gereken işlemlerin münferit işlem olarak kalması ya da aksine olağan ticari hayatta sık yapılmayan işlemlerin sürekli olarak tekrarlanması. 2.2. Mutad uygulamalarda toplu yapılması gereken mali işlemlerin, tespit ve bildirimlerden kaçınmak amacıyla, mantıklı bir gerekçesi olmaksızın bölünmesi. 2.3. Yapılan ya da yapılmak istenen işlemin mutad ve makul hukuki veya ekonomik bir gerekçesi ya da mantığının olmaması. 2.4. Müşterinin küçük küpürlerle yüksek tutarda nakit ödeme yapması veya sık kullanılmayan bir döviz ile ödeme yapmak istemesi gibi ödeme araçlarının alışılmışın dışında kullanılması. 37
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPLERĐ (GENEL) 2. Đşlemlere Đlişkin Tipler 2.1. Ticari faaliyet gösteren kişi veya kuruluşların faaliyetleri kapsamında olağan olarak tekrarı gereken işlemlerin münferit işlem olarak kalması ya da aksine olağan ticari hayatta sık yapılmayan işlemlerin sürekli olarak tekrarlanması. 2.2. Mutad uygulamalarda toplu yapılması gereken mali işlemlerin, tespit ve bildirimlerden kaçınmak amacıyla, mantıklı bir gerekçesi olmaksızın bölünmesi. 2.3. Yapılan ya da yapılmak istenen işlemin mutad ve makul hukuki veya ekonomik bir gerekçesi ya da mantığının olmaması. 2.4. Müşterinin küçük küpürlerle yüksek tutarda nakit ödeme yapması veya sık kullanılmayan bir döviz ile ödeme yapmak istemesi gibi ödeme araçlarının alışılmışın dışında kullanılması. 38
SĐGORTA SEKTÖRÜNE YÖNELĐK ŞÜPHELĐ ĐŞLEM TĐPLERĐ 4.1. Müşterinin şahsı, işi veya serveti ile makul bir ilgisi bulunmayan bir riski sigorta ettirmek için başvuruda bulunması. 4.2. Müşterinin genel durumu ve mali profiliyle bağdaşmayan yüksek miktarlı ve tek primli poliçe talep etmesi. 4.3. Müşterinin başka şirketlerden de poliçeleri olduğunu söylemesi ya da bunun tespit edilmesi ve bu durumun müşterinin mali profili ile uyumsuzluk göstermesi. 4.4. Müşterinin açıkça ilgisiz olduğu anlaşılan üçüncü bir taraf adına sigorta poliçesi satın almayı önermesi veya sigorta tazminatının söz konusu tarafın hesabına transfer edilmesinin talep edilmesi veya açıkça ilgisiz olduğu anlaşılan üçüncü taraf adına lehdar değişikliği istenilmesi. 4.5. Müşterinin hayat sigortası ya da emeklilik planı primlerini yüksek miktarda ve nakit olarak ödemesi. 4.6. Küçük miktarlı ve düzenli ödemeye dayalı poliçeye sahip olan müşterinin poliçenin kalan primlerini aniden peşin ödeme ile kapatması veya önemli miktarda yükseltme teklifinde bulunması ya da yüksek tutarlı yeni bir poliçe satın alması. 4.7. Müşterinin, makul bir nedeni olmaksızın ve önemli oranda maddi kayba uğrayacağını bilerek, poliçenin vadesinden önce geri ödenmesini istemesi ya da ödemenin üçüncü bir kişi lehine yapılmasını talep etmesi. 4.8. Sigorta sözleşmesinde prim ödemelerinin riskli ülkede yerleşik bir finans kurumundan elektronik transfer yoluyla yapılması. 4.9. Müşterinin yaşı ve sağlık durumu ile uyumlu olmayan emeklilik planı veya hayat sigortası sözleşmesi için başvuruda bulunması. 39
FATF TAVSĐYE 14 Finansal kuruluşlar, bunların yöneticileri, yetkilileri ve çalışanları; Şüpheli bir işlemi iyi niyetle bildirdiklerinde, suç fiilinin ne olduğunu tam olarak bilmeseler dahi, yasadışı faaliyetin gerçekten meydana gelip gelmediğine bakılmaksızın, sözleşmeyle veya herhangi bir yasal yada idari düzenlemeyle getirilmiş olan yükümlülükleri ihlal ettikleri gerekçesiyle cezai yada hukuki sorumluluğa tabi olmaktan yasal hükümler ile korunmalıdır. Şüpheli bir işlemin veya ilgili bilginin mali istihbarat birimine bildirildiğini ifşa etmeleri yasaklanmalıdır 40
Bildirimde bulunanların korunması 5549 sayılı Kanun gereğince yükümlülüklerini yerine getiren gerçek ve tüzel kişiler hiçbir şekilde hukuki ve cezai bakımdan sorumlu tutulamazlar. (5549 S.K. Md: 10/1) Özel kanunlarında hüküm bulunsa dahi şüpheli işlem bildiriminde bulunanlara dair, mahkeme dışında, üçüncü kişi, kurum ve kuruluşlara bilgi verilemez. Bu kişilerin kimliklerinin saklı tutulması ve güvenliklerinin sağlanması için mahkemece gerekli önlemler alınır. (5549 S.K. Md: 10/2) Şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünü yerine getiren gerçek ve tüzel kişiler, bunların uyum görevlileri, yükümlülerin kanuni temsilcisi, yöneticisi ve çalışanları hiçbir şekilde hukuki ve cezai bakımdan sorumlu tutulamaz. (Tedbirler Yönetmeliği Md: 29/4) 41
Tipping off kuralı Yükümlüler, MASAK Başkanlığına şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğuna veya bulunulacağına dair, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanlarına, yargılama sırasında mahkemelere verilen bilgiler dışında, işleme taraf olanlar dâhil olmak üzere hiç kimseye bilgi veremezler. (5549 s.k.md:4-tedbirler Yönetmeliği Md: 29/1) Yükümlüler yurt dışındaki merkezlerine veya şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimlerine, müşterisi hakkında şüpheli işlem bildiriminde bulunduğuna dair hiçbir şekilde bilgi veremez. (Tedbirler Yönetmeliği Md: 29/3) 42
Tipping off kuralı Bu yükümlülük, şüpheli işlemi MASAK Başkanlığına bildiren kişi, kurum ve kuruluşlar veya bu kimselerin işlemi fiilen yapan ve yöneten mensupları veya bunların kanuni temsilcileri ve vekillerinin yanı sıra şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğuna herhangi bir şekilde vakıf olan diğer personeli de kapsar. Uyum görevlisi tayin edilen yükümlülerde, uyum görevlisine yapılan dâhili bildirimler de gizlilik kapsamındadır. Şüpheli işlem bildirimlerini elektronik ortamda gerçekleştiren uyum görevlileri, sisteme erişimi sağlayan her türlü ortamdaki kart, şifre ve sair bilgi ve araçları hiç kimseye veremez. (Tedbirler Yönetmeliği Md: 29/2) 43
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐMĐ Şüpheli Đşlem Bildirimlerinin Sayısal Trendi Yıl/Adet 12.000 10.000 9.823 8.000 6.000 4.924 4.000 2.000 0 2.946 290 352 1.140 2004 2005 2006 2007 2008 2009 44
ŞÜPHELĐ ĐŞLEM BĐLDĐRĐMĐ Şüpheli Đşlem Bildirimi Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Şüpheli Đşlem Bildirim Kaynağı 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Bankalar 289 351 1133 2903 4889 9480 Aracı Kurumlar 1 1 7 40 9 168 Finansman, Faktoring, Finansal Kiralama ve Yatırım Şirketleri Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri - - - 0 15 32 - - - 3 10 129 Noterler - - - - 1 6 PTT Gn. Md.lüğü - - - - - 6 Döviz Bürosu - - - - 2 TOPLAM 290 352 1.140 2.946 4.924 9.823 45
FATF Araştırmaları FATF 2004-2005 tipoloji raporuna göre, Ülkeler tarafından gönderilen sigortalama kaynaklı 66 olay ile ilgili olarak yapılan incelemede; Bu olaylardaki aklama faaliyetinin %65 inin hayat sigortası ürünleri vasıtasıyla gerçekleştirildiği, %30 unun diğer sigorta ürünleri, %5 inin ise reasürans ürünleri vasıtasıyla gerçekleştirildiği tespitinde bulunulmuştur. 46
FATF Tipolojileri Örnek 1- Bir şahıs, 2004 Ocak ayında Norveç te evi için hırsızlık sigortası yaptırır. Daha sonra bu kişi sigorta şirketine 110.000 (19.000 USD) Norveç kronu değerindeki mücevherlerinin çalındığını bildirir. Bu kişinin beyanına göre, kendisi 2.7 milyon Norveç kronu (460.000 USD) değerinde bir tekne satmış ve bunun 500.000 Kronu ile mücevher satın almıştır. 47
FATF Tipolojileri Örnek 1- Ancak bu kişinin 2000 yılında düşük gelirli ve herhangi bir malvarlığı olmadığı tespit edilmiştir. 2001 yılında ise bu kişinin 43.000 Norveç kronu olduğu, 2002 yılında ise gelirinin 233.000 Norveç kronuna yükseldiği tespit edilmiştir. Böyle bir kişinin bu değerde bir tekneyi satın alması imkansızdır. Yapılan araştırmalarda bu kişinin bu tekneyi yasadışı ticaretten elde edilen fonlarla satın aldığı tespit edilmiştir. 48
FATF Tipolojileri Örnek 2- Yurt dışında yaşayan 2 kişi 4 tek primli hayat sigortasına oldukça yüksek tutarda nakit para yatırır. Yapılan incelemede izleyen primlere ilişkin ödemelerin, Latin Amerika dan Avrupa ya yapılan uyuşturucu ticaretinde kullanılan ve daha önce soruşturmaya konu olmuş banka hesapları üzerinden yapıldığı tespit edilmiştir. (Belçika kaynaklı) 49
FATF Tipolojileri Örnek 3- Bir uyuşturucu kaçakçısı 80.000 USD değerinde hayat sigortası poliçesi satın alır. Poliçe, büyük bir sigorta şirketinin acentesi aracılığıyla nakit kullanılarak satın alınır. Đnceleme neticesinde, sigorta acentesinin müşterinin poliçenin finansmanında kullandığı paranın uyuşturucu parası olduğunu anladığı ve müşteriden daha fazla komisyon talep ettiği tespit edilmiştir. Đşlemi takip eden 3 ay içinde uyuşturucu satıcısının bu poliçeyi nakde çevirdiği tespit edilmiştir. (Kanada kaynaklı) 50
FATF Tipolojileri Örnek 4- Karı-koca yıllık primli, her biri kendi adına bir hayat sigortası yaptırırlar. Biri öldüğünde diğeri sigortanın yararlanıcısı olacaktır. Primlerin yatırıldığı hesabın incelenmesi neticesinde, hesabın poliçe sahibi kişilere değil, yurt dışında yerleşik bir şirkete ait olduğu anlaşılmıştır. 51
FATF Tipolojileri Örnek 4- Bu şirketin yöneticilerinin sigorta yaptıran karı-koca olduğu tespit edilmiştir. Đnceleme neticesinde, sözkonusu şirketin yurtdışında ciddi ve organize vergi kaçakçılığı suçuna iştirak ettiği ve buradan elde edilen yasadışı gelirlerin aklanması amacıyla bu işlemlerin yapıldığı tespit edilmiştir. (Belçika kaynaklı) 52
FATF Tipolojileri Örnek 5- Bir karapara aklayıcısı, gerçekte mevcut olmayan bir gemi için denizcilik mal ve kaza sigortası yaptırmıştır. Bu kişi, poliçe kapsamında büyük primler ödemiş ve sigorta aracısına düzenli olarak yaptığı hasar başvurularının ödenmesi için rüşvet vermiştir. Ancak bu kişi hasarların prim ödemelerinden daha az olmasının sağlanması konusunda oldukça dikkatli davranmış ve böylece sigortacı da poliçeden büyük bir kar sağlayabilmiştir. Bu yolla karapara aklayıcısı, fonların aklanmasında kullanılmış olan hasar ödeme çeklerini alabilmiştir. Sonuçta fonlar itibarlı bir sigorta şirketinden yapılan ödemeler olarak görülmektedir ve çekin ya da para havalesinin üstündeki isim görüldüğünde paranın kaynağı hakkında şüphe doğmamaktadır. 53
Fatf Değerlendirmesi FATF yaptığı değerlendirme neticesinde sigorta sektörü ile ilgili karapara aklama göstergelerini 4 alanda toplamıştır. Bunlar: Diğer sektörlere de uygulanabilen genel göstergeler Poliçe sahibinin karakteristik özellikleri ve davranışlarına yönelik göstergeler Poliçenin özelliğine yönelik göstergeler Diğer göstergeler 54
Diğer sektörlere de uygulanabilen genel göstergeler Bu kapsamda özellikle; Yüksek tutarlı nakit işlemlere Sahte adres ya da bilgi kullanımına Sınır ötesi yürütülen işlemlere dikkat çekmiştir. 55
Poliçe sahibinin karakteristik özellikleri ve davranışlarına yönelik göstergeler Poliçe sahibi ya da ilişkili olduğu kişi veya kuruluşların suç kaydı var mıdır? Poliçe sahibinin olağan olmayan davranışları Yasal gelirine göre yüksek tutarlı prim ödemeleri yapılması Poliçe sahibinin erken ayrılma neticesinde katlanılacak maliyetler konusunda endişe duymaması Poliçe faydalanıcısının beklenmedik bir şekilde ve sıklıkta değiştirilmesi Müşterinin ekonomik profili ile bağdaşmayan malvarlığına yönelik genel sigorta yaptırılması Erken ve şüpheli tazminat talepleri 56
Poliçenin özelliğine yönelik göstergeler Üçüncü kişiler tarafından yapılan ödemeler Prim ödemelerinde çeşitli kaynakların kullanılması (banka, üçüncü şahıs gibi) Prim tutarının önemli tutarda arttırılması Fonların daha kolay transferi için bankanın sigortacı olarak kullanılması Poliçenin erken itfası 57
Diğer Göstergeler Olağandışı bir şekilde yüksek tutarlı komisyon alan acenteler. Backgroundu parlak olmayan sigorta şirketleri. 58
Diğer Yükümlülükler Bilgi ve Belge Verme Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlar Başkanlık ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge, kayıt ve şifreleri tam ve doğru olarak vermek ve gerekli kolaylığı sağlamakla yükümlüdür. Yukarıdaki kişi, kurum ve kuruluşlar savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, özel kanunlarda yazılı hükümleri ileri sürerek bilgi ve belge vermekten kaçınamazlar. 59
Diğer Yükümlülükler Muhafaza ve Đbraz Yükümlüler, bu Kanunla getirilen yükümlülüklere ve işlemlerine ilişkin her türlü ortamdaki; Belgeleri düzenleme tarihinden Defter ve kayıtları son kayıt tarihinden Kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür. 60
Diğer Yükümlülükler Devamlı Bilgi Verme Yükümlüler taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Bakanlıkça belirlenecek tutarı aşanları Başkanlığa bildirmek zorundadırlar. Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin olarak, yükümlüler dışındaki kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki kurum ve kuruluşlardan da Başkanlığa devamlı bilgi vermeleri istenebilir. 61
Yükümlülük Denetimi ve Yaptırımlar MASAK adına; Maliye Müfettişi Hesap Uzmanı Gümrük Müfettişi Gelirler Kontrolörü BDDK Murakıbı Hazine Kontrolörü BDDK Uzmanı SPK Uzmanı Münferiden Veya Programa Bağlı Đhlal Đncelemesi Uyum Denetimi Uzaktan Denetim Đstatistikler Politika Belgeleri 62
Yükümlülükler Kimlik tespiti Devamlı bilgi verme Şüpheli işlem bildirimi Yükümlülüklere uymamanın yaptırımları Yükümlü Türüne Göre Yükümlülük ihlali halinde Đdari yaptırımlar 13.226 veya 6.613 YTL para cezası (5549 S.K. m.13) Kimlik tespiti Şüpheli işlem bildirimi görevli 2,644 YTL para cezası Eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemleri oluşturulması Uyum görevlisi atanması Eksikliklerin giderilmesi ve gerekli tedbirlerin alınması için en az 30 gün süre verilir Yükümlü Türüne Göre 13.226 YTL veya 6.613 YTL para cezası Adli yaptırımlar 5549 S.K. m.14) ŞĐB bildiriminde bulunulduğunun ifşa edilmesi Bilgi ve belge verme Muhafaza ve ibraz görevli 1-3 yıl hapis cezası 0-5,000 gün adli para cezası Lisans iptali Malvarlığı müsaderesi Güvenlik tedbirleri 63
TEŞEKKÜR EDERĐM 64