İNTERNET GAZETECİLİĞİ

Benzer belgeler
Prof.Dr.Çiler DURSUN. A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Tezsiz Uzaktan Eğitim YL Programı /Haberi Anlamak/ Prof.Dr.

HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

MEDYA METİN TÜRLERİ. Öğr. Gör. Aynur ARSLAN

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI GAZETECİLİK İNTERNET HABERCİLİĞİ 321GM0022

TED ÜNİVERSİTESİ İNGİLİZCE YETERLİLİK SINAVI (TEDÜ - İYS)

Ek:5 GMKA GENEL BİÇİM VE YAZIM STANDARTLARI

TEDU EPE. B. Yazma 25% C. Dil Kullanımı 25%

Programın Adı: Eğitim ve Öğretim Yöntemleri Proje/Alan Çalışması. Diğer Toplam Kredi AKTS Kredisi

T.C. PLATO MESLEK YÜKSEKOKULU. MEDYA VE İLETİŞİM PROGRAMI İNTERNET GAZETECİLİĞİ II. HAFTA Öğr. Gör. TİMUR OSMAN GEZER

Medya Metin Yazarlığı (PR 427) Ders Detayları

YÖNLENDİRİLMİŞ ÇALIŞMA I DERS NOTLARI

PROJE HAZIRLAMA Proje;

TS EN ISO EŞLEŞTİRME LİSTESİ

Çizelge ve şekiller nasıl hazırlanır?

UZAKTAN EĞİTİM YÖNETİM SİSTEMİ (MMYO)EĞİTMEN YARDIM KILAVUZU

T.C. İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS PROJESİ HAZIRLAMA KILAVUZU

qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqw ertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwer UYGULAMA SONUÇ RAPORU YAZIMI

YAZILIM MODELLEME VE TASARIM

BİLİMSEL ARAŞTIRMA GİRİŞ BÖLÜMÜ

MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ

Programın Adı: Eğitim ve Öğretim Yöntemleri Proje/Alan Çalışması. Diğer Toplam Kredi AKTS Kredisi

Amaç, BİLİMSEL ARASTIRMA YAPABİLME, HAKİM OLDUĞU BİR KONUYU BELİRLİ BİR FORMATTA HAZIRLAYIP SUNABİLME

Türk Dili ve Edebiyatı Kaynak Sitesi

TASARIMIN TEMEL İLKELERİ

ZoomText 10 Ekran Büyütücü Program

idealonline Elektronik veri tabanı tanıtımı

HANGİ MAKALE HANGİ DERGİYE?

Yazılı iletişim. Her yazı hazırlayanın kişiliğini, bilgi birikimini, kültürünü yansıtmaktadır.

SAB 103 TEMEL BİLGİSAYAR KULLANIMI

INTERNET SİTESİ KULLANIM KILAVUZU

Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi

EBSCO E-Kitaplarda Arama

MediaKit.

7. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ

HARRAN ÜNİVERSİTESİ ERİŞİLEBİLİRLİK İZLEME RAPORU

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

T.C MARMARA ÜNİVERSİTESİ MÜLKİYETİ KORUMA VE GÜVENLİK BÖLÜMÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMI ÖNLİSANS ÖĞRENCİLERİ ÖDEV HAZIRLAMA YÖNERGESİ

SPİKER TANIM A- GÖREVLER. Spikerleri, radyoda ve televizyonda görev yapanlar olarak iki gruba ayırabiliriz.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA NASIL YAPILIR II YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ

Etkili Sunum Teknikleri. Nuri KUTLU

Açılıs Sayfası. Deneyimi

Şekil 1. Sitiller ve biçimlendirme

2016 EYLÜL MUSTAFAKEMALPAŞA / BURSA T.C. MUSTAFAKEMALPAŞA İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ DİL VE ANLATIM DERSLERİ UYGULAMA SINAVI YÖNERGESİ

KURUMSAL WEB SAYFA STANDARTLARI

Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

MİCROSOFT OFFİCE EXCEL 2010 İLE GRAFİK OLUŞTURMA

İLLÜSTRASYON KİTAP KAPAĞI RESİMLEME KİTAP KAPAĞI İLLÜSTRASYONU. 15 Kız Orta düzey

6. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ

GRAFİK VE FOTOĞRAF / STORYBOARD

KAVRAMSAL/DERLEME ÇALIŞMALAR TAM METİN YAZIM FORMATI

Öğrenme Örnekleri Hazırlama

EĞĠTĠM TEKNOLOLOJĠLERĠ ARAġTIRMALARI DERGĠSĠ

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Odabaş

İLETİŞİM: Telefon: (0272) Faks : (0272) E-Posta: uemyo@aku.edu.tr. Web:

şeklinde yürütülen geniş kapsamlı ve detaylı bir çalışmadır.

Google Scripts. Neticaret Sistemine Google Analytics ve AdWords sistemleriyle ilgili 3 yeni parametre eklenmiştir.

tarih ve 06 sayılı Akademik Kurul tutanağının I nolu ekidir. İSTANBUL BİLGİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEZ YAZIM KILAVUZU

o Önceden programlanamaz. o Bireysel kullanılamaz. o Hazırlık için süre gereklidir. o Görüntü yüksekliği faktörü

UZAKTAN EĞİTİM PROGRAMLARININ ve DERSLERİNİN YÜRÜTÜLMESİNE YÖNELİK YÖNERGE. Dokuz Eylül Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Üst düzey dillerden biri ile yazılmış olan bir programı, makine diline çeviren programa derleyici denir. C++ da böyle bir derleyicidir.

T.C. PLATO MESLEK YÜKSEKOKULU. MEDYA VE İLETİŞİM PROGRAMI İNTERNET GAZETECİLİĞİ III. HAFTA Öğr. Gör. TİMUR OSMAN GEZER

Marina Web Siteleri Etkin Kullanılıyor Mu? Bulgular ve Değerlendirmeler

Aaraçlar Menüsünden Seçeneklerden Görünüm

MİCROSOFT WORD PROGRAMI ÇALIŞMA KAĞIDI

Eğitimde Yeni Teknolojiler

UZAKTAN ÖĞRETİM SİSTEMİ ORYANTASYON SEMİNERİ

EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT. 4,5 cm

5. Video Uygulamaları

Windows Live Movie Maker

BİLGİ GÜVENLİĞİ BİLİNÇLENDİRME EĞİTİMİ

ÜNİTE ÜNİTE MICROSOFT POWER POINT - I TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER

BAŞLIK. Özette; ÖZET. Problem Durumu. Giriş BİLİMSEL ARAŞTIRMA RAPORU HAZIRLAMA KILAVUZU

LOGO PARTNER MEETING

Ek 1. Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Programı (CEFR) ve Europass Dil Pasaportu:

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

O Öğretme-öğrenme sürecinde araçgereçler genellikle öğretimi desteklemek amacıyla kullanılır.

Microsoft Power Point

İnternetin Gerçekleştirdiği Dönüşümün Sonucunda Şeffaflık ve Bilgi Kirliliği Arasında: Yurttaş Gazeteciliği

WEB 2.0 ARAÇLARINI TANIMAK

Journal of Qualitative Research in Education - JOQRE

HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ

VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ I

YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİNE MAKALE GÖNDERECEK YAZARLARIN DİKKAT EDECEĞİ HUSUSLAR

OTKU.ORG Nasıl Kullanılır?

1. BİTİRME TEZİ / PROJESİ NASIL HAZIRLANMALIDIR? Bitirme tezi, uzun bir çalışma süresinde edinilen bilgileri, deneyimleri içereceği için iyi

Kullanım Kılavuzu Milli Eğitim Bakanlığı 2010

TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİ STAJ RAPORU/DEFTERİ HAZIRLAMA İLKELERİ

Farkındalık Okuma öncesinde kullanılan stratejiler Okuma sırasında kullanılan stratejiler

1:1 netbook senaryosu, Nº3

UZAKTAN EĞİTİM SİSTEM KULLANIM REHBERİ

Bilgi Sistemleri Direktörlüğü. Kurumsal Mail Yazma Kuralları

GRI Uygulama Seviyeleri GRI. Versiyon 3.0

konneksa DİJİTAL SAĞLIK AĞI Türkiye'nin en büyük dijital sağlık ağında sizin de dönüşüm ve etkileşimli reklamlarınız olsun.

Gidilen sayfadan bir önceki sayfaya geçilir. Şekil Git İşlemi diyalog kutusu

ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI

ANKARA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STAJ RAPORU YAZIM KURALLARI*

Okuyarak kelime öğrenmenin Yol Haritası

ÖĞRENCİLER İÇİN UZAKTAN EĞİTİM SİSTEMİ (MOODLE) KULLANIM KILAVUZU

Transkript:

İnternet Gazeteciliğinde Haber Yazımı Ünite 9 Medya Ve İletişim Önlisans Programı İNTERNET GAZETECİLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Sinan KAYA 1

Ünite 9 İNTERNET GAZETECILIĞINDE HABER YAZIMI Yrd. Doç. Dr. Sinan KAYA İçindekiler 9.1. İNTERNET HABERI YAZMA VE SUNMA TEKNIKLERI... 3 9.2. HABER YAZIMININ ÖZELLIKLERI... 3 9.3. İNTERNET GAZETECILIĞINDE KULLANILABILECEK HABER YAZIM YAKLAŞIMLARI... 4 9.3.1. Ters Piramit Modeli... 4 9.3.2. T Modeli... 4 9.3.3. Online Piramit Tekniği... 5 9.3.4. Doğrusal Olmayan (Non-Linear) Teknik... 5 9.3.5. Doğrusal Yazım Modeli... 6 9.3.6. Kümelem Tekniği... 6 9.3.7. Anlatım Tekniği... 6 9.3.8. Kum Saati Modeli... 7 9.3.9. Web de Sunum... 7 9.4. İNTERNET HABER DILININ ÖZELLIKLERI... 8 9.5. KAYNAKÇA...10 2

İnternet Gazeteciliğinde Haber Yazımı Ünite 9 9.1. İNTERNET HABERI YAZMA VE SUNMA TEKNIKLERI İletişim insan yaşamının en önemli ve vazgeçilmez bir olgusu olarak her geçen gün önemini daha da fazla hissettirtmektedir. İnternet ile iletişimdeki değişim daha farklı biçimde ve çok daha hızlı bir süreçte gerçekleşmeye başlamıştır. İnternetin insan hayatına getirdiği değişim, matbaanın icadından sonra yaşanan devrimle hemen hemen eşdeğer düzeydedir. İnternet ve diğer çevrimiçi bilgi kaynaklarının gazeteciler için önemli bir araç olmaya başlamasının basit bir nedeni vardır. Bu, gazetecilere işlerinin daha kolay ve daha rahat yapabilmelerine yardımcı olmaktadır. Gazeteciler haberle ilgili bilgi ve belgelere daha önceden zorluklarla ulaşabilirken, internetin sağladığı avantajlarla günümüzde çabukça ve fazla uğraşmadan masasından kalkmadan ulaşabilmektedir. Basılı gazetelerin çevrimiçi versiyonları ile internet ortamında yayımlanan haber sitelerindeki haberlerin sunumunda, geleneksel medyadaki haber yazım ve sunumda biraz daha farklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. 9.2. HABER YAZIMININ ÖZELLIKLERI Haber, kitleyi ilgilendiren olaylara ilişkin olarak gazeteci ya da haberci olarak tanımlanan kişilerin, güvenilir kaynaklardan yeterli bilgi ve belgeleri topladıktan sonra kaleme aldığı olay öyküsüdür. Bu özelliğiyle haberin hedef kitlenin geneli tarafından anlaşılır bir nitelikte, açık ifadelerle, tarafsız olarak ve olayın muhataplarına eşit oranda söz hakkı verecek biçimde aktarılması haberciliğin en önemli etik değerlerini oluşturmaktadır. Haberin tanımı ve işlevi, kitle iletişim araçlarının tümünde benzer özellikleri gösterir. Haber, kitle iletişim araçlarından bağımsız bir kavramdır. Farklı biçimlerde formatlanması ve farklı iletişim yoluyla iletilmesi haberin sahip olması gereken standartları değiştirmez. Bu standartlar uluslararası çerçevede kabul görmüş normlardır. Bu standartlardan bazıları haberin doğru olması, yansız olması (haberle ilgili karşıt görüşlere de yer verilmesi) ve geniş kitleleri ilgilendirmesi olarak verilebilir. İnternette yer alan haberler, gazete ve televizyonlardaki haberlerin bir karışımı gibi olabilir. Gazetelerdeki haberlerden daha kısa ve vurgulu, televizyon haberlerinden daha ayrıntılı olmalıdır. Çevrimiçi haber öz olmalı, paragraflar 2-5 cümle arasında olmalı, düzgün cümle kalıbı kullanılmalı, her cümlede bir fikir olmalı, açık ve anlaşılır biçimde ve bilinen sözcükler kullanılmalı, yüklem kuvvetli olmalı ve mantıklı bağlantılar kullanılmalıdır. Çevrimiçi haberler özellikleri bağlamında; Haber yazımına yeni bir biçim gelmiştir. Hipermetin özelliğiyle, haberle ilgili tüm dokümanlara bağlantılar verilebilmektedir. Haberle ilişkili geleneksel araçlardaki zaman ve sütun sınırlılıkları ortadan kalkmıştır. Yazı, fotoğraf, grafik, ses, görüntü ve animasyon olarak multimedya özellikleri, haberin içinde birlikte sunulabilmektedir. 3

İnternet Gazeteciliği İyi bir haberde her şeyden önce basit, açıklayıcı cümleler kullanılır ve her cümlede bir düşünce ortaya konulur. Uzun yan cümlelerden ve edilgen yazılardan kaçınılır. İfade edilen her düşünce mantıksal olarak bir sonrakine akar. Çevrimiçi yazı bu genel kavramları kullanarak yazımın anlaşılmasını kolay kılar ve okurun dikkatini daha iyi yakalar. Yazıyı web ortamında diğer kalabalık içerikten ayırmaya yardım edecek özel bir düşünce ile kaleme almakta yarar bulunmaktadır. Neşeli bir tarz ya da tavırla yazmak (başlık dışında) ve sohbet tarzı özellikle web ortamında kullanıcıya daha rahat okuma olanağı sunabilmektedir. Çevrimiçi kullanıcılar, geleneksel olmayan yazım tarzlarını daha çabuk kabullenirler. Bununla birlikte, geleneksel yazım kuralları çevrimiçi yazıma da uygulanabilir. Ne yazık ki, yazının kalitesi çevrimiçi haber sitelerinin çoğunda değişkendir. Hikayeler; edilgen yüklemlerden, sürgit cümlelerden, karışık eğretileme ve klişe ifadelerden dolayı değer kaybeder. Bu durum genellikle koşar adım haber toplamanın, haberler arasındaki kısa geçişin ve deneyimsizliğin bir sonucudur. Okurlar baştan savma bir yazıyı farkeder ve affetmezler. Haberi okumayı keser ve bir daha geri dönmezler. Çünkü basılı gazete okurlarından farklı olarak çevrimiçi okurların haber okumak için çok fazla seçenekleri bulunmaktadır. 9.3. İNTERNET GAZETECILIĞINDE KULLANILABILECEK HABER YAZIM YAKLAŞIMLARI 9.3.1. Ters Piramit Modeli Bu yöntem gazetecilikte temel yazım tekniklerinden en önemlisidir. Ters piramit yönteminde haberi oluşturan cümlelerin 20-28 sözcükten oluşması önerilir. Bu teknikte haber iki kısımdan oluşur. (1) Giriş paragrafı, olayın ne olduğu ve sonucu özetlenmiş olarak verilir. 5N-1K yı oluşturan Ne, Ne zaman, Nerede ve Kim sorularının yanıtları girişte verilir. (2) Haberin gövdesi, olayın Neden ve Niçin olduğunu kronolojik bir sırada açıklandığı bölümdür. Webdeki haberlerde de bu yöntem en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Çeşitli araştırmalara göre web sayfalarındaki uzun yazılar nedeniyle oluşan ekran kaydırma işleminden internet kullanıcıları hiç hoşlanmamaktadır. Bu nedenle birçok okur, haberleri okumadan sayfadan uzaklaşabilmektedir. Haberlerin en önemli unsurlarını ve sonucunu içeren bir iki cümlelik girişten sonra detayının verilmesini sağlayan ters piramit tekniği, web ortamındaki yazılarda özellikle uygulanması gereken bir yazım kuralı olarak gösterilmektedir. Bunun nedeni ise, İnternet kullanıcılarının yüzde 79 unun web sayfalarını kelime kelime okumak yerine göz attığı ve yalnızca yüzde 16 kullanıcının kelime-kelime yazıları okuduğu gerçeğidir. Bilgisayar ekranından okumanın basılı materyale göre yüzde 25 oranında daha zor olması da önemlidir. Web deki yazı içeriklerinin basılı materyallere oranla yüzde 50 oranında az olması önerilmektedir. 9.3.2. T Modeli Bu modelde olayın amacı (T nin yatay çizgisi), olayı özetler ve genelde neden olduğunu açıklar. Birisinin haberi bastan-sona okumasını sağlamak için, olayın sonucunu en sonda 4

İnternet Gazeteciliğinde Haber Yazımı Ünite 9 vermeye gerek yoktur. Bu gerekçeyle habere ilişkin 2-3 cümleyle anlatılacak özet ile olayın sonucu, T modelinin üst çizgisini oluşturmaktadır. Olayın nasıl ve neden olduğunu anlatan haberin detay kısmı, T nin dikey çizgisini oluşturmaktadır. Yazar, olayı öyküsel biçimde anlatacağı herhangi bir yazım biçiminde yazabilir; bir anekdot verir ve olayı aşırıya kaçmamak üzere tüm detaylan ile anlatır. Muhabir T nin dikey çizgisini yazarken, blok yığını biçiminde yazabileceği gibi burada ters piramitle haber yazımını da kullanabilir. Muhabir, burada haberi kısaca özetleyebilir ya da belirli anekdotlar verebilir ve hikayenin geri kalanını yazar. 9.3.3. Online Piramit Tekniği Online haber yayımı için, online piramit görüşü de geliştirilmiştir. Bu yöntemde, web sitesinin ilk ekranına yani üst katmana başlık ve haberin önemli noktalarını içeren giriş paragrafı yerleştirilmekte; haberin detayı için ise bağlantılarla bir veya birkaç katmana geçiş verilmektedir. İzleyen katmanlar, haberin ayrıntılarını ve arka plan enformasyonu sunmaktadır. Online piramit, ters piramit tarzına benzemekle birlikte, burada birden fazla katman ve web sayfası kullanılmakta, her bağlantılı katmanın aynı muhabir tarafından yazılmasına gerek bulunmamaktadır. Ayrıca haber içeriğine ilişkin başka haber sitelerindeki sayfalara da linkle bağlanılabilmektedir. Online piramidi oluşturan katmanlar şunları içerebilmektedir: Fotoğraflar ve haberlerdeki ana rollerde bulunan kişilere ilişkin biyografiler Olayın gelişme sürecine ve aşamalarına ilişkin bilgiler Görüşme metinleri Haberle ilgili kişilerin ve kurumların web sitelerine linkler Habere ilişkin ses ve görüntü dosyaları Orijinal dokümanlara, rapor ve basın bültenlerine linkler Bu katmanlar, muhabirin araştırmaları, yaratıcılığı ve editoryal değerlendirmeyle hazırlanan önemli araştırma haberleri ile geniş haber dosyaları için geçerlidir. Uygun şekilde yapılandırılmış, etkin haber piramitleri, haber üstünde gezinme seçenekleri ile olayın detaylarına inme olanağı sağlamaktadır. Bu yöntem, gezindiği sayfalarda yazının yalnızca ana fikrini görmek isteyen insanlara da hitap ettiğinden, okur, haberlere rahatlıkla göz atabilmekte ve ilgisini çeken haberin tüm detaylarına, katmanlara tıklayarak ulaşabilmektedir. 9.3.4. Doğrusal Olmayan (Non-Linear) Teknik Doğrusal olmayan (non-linear) teknikte, haber öyküsündeki unsurları belirli bir sırayla ara başlıklar ve çeşitli parçalara ayırıp farklı web sayfalarında vermek ve habere ilişkin detaylı bilgilerin bulunacağı çeşitli kaynaklara erişim bağlantıları sağlamak bu tekniğin ana temasını oluşturur. Doğrusal olmayan sunum yöntemi, online haber sunumlarının hepsinde kullanılan temel bir teknik olarak göze çarpmaktadır. Örneğin, cumhurbaşkanının konuşmasından haber yapmak yerine, internette cumhurbaşkanının konuşma metni verilebilir. Haber giriş cümlesiyle birlikte verildikten sonra, konuşma metni ayrı bir web sayfasına bağlantılı olarak konur. Bu yolla, merak eden kullanıcıların konuşmanın tam metnine erişimi sağlanabilir. 5

İnternet Gazeteciliği Doğrusal olmayan haber yazımında temel unsur, okurun haberi anlamak için baştan sona kadar okuma durumunda olmamasıdır. Öz olarak bu yöntemde olay, birbirinden bağımsız başlıklara ayrılır. Bütün başlıkları içinde bulunduran bir küçük dizin ya da haberin kapsadığı bu unsurların başlıklarını içeren bağlantı cümlelerine anasayfa veya bölüm sayfalarında yer verilir. İnternet kullanıcısı yazıyı baştan sona okumak yerine yalnızca ilgi duyduğu kısmını tıklayarak açılan yeni pencerede okuyabilmekte, diğer kısımları okumak zorunda kalmamaktadır. Doğrusal olmayan yöntemle hazırlanan yazıyı okumak için, okurun adım adım ilerlemesi, sayfaları tek tek açarak her kısmı ayrı ayrı okuması, okuduğu sayfanın altında yer alan sonraki sayfa linkine tıklayarak yazının bir sonraki kısmına geçmesi gerekmektedir. Doğrusal olmayan haber tekniğinde editör ya da muhabir, haberi tematik ve kronolojik açılardan, okura farklı inceleme seçenekleri sunacak şekilde parçalara ayırabilir. İnternet için haber yazmanın en can alıcı noktası, birden fazla unsuru doğru ve akıcı bir şekilde sayfaya yerleştirmektir. Doğrusal olmayan yazım yöntemi, internet haberciliği için kesin bir kural olmayıp, uzun ve detaylı haberlerde, okurun beklentilerini karşılamak ve zamanını iyi değerlendirmesine yardımcı olmak bağlamında kullanılabilecek bir sunum yöntemi olarak önem taşımaktadır. Bu bir haber yazım tekniğinden çok, haberin yayım tasarımına yönelik bir sunum tekniği olarak kendini göstermektedir. 9.3.5. Doğrusal Yazım Modeli Geleneksel haber yazımı doğrusaldır (linear). Özellikle gazete ve dergi haberlerinde, olay birbirini izleyen bir gelişme içinde, doğrusal bir düzlemde, aynı sayfada biten, devam için ayrı sayfaya geçmeyen bir nitelikte sunulmaktadır. 9.3.6. Kümelem Tekniği İnternet haberciliğinde kullanılan bir diğer teknik de kümelem (pile-on) tekniğidir. Bu teknik de bir sunum tekniği olarak göze çarpmaktadır. Online habercilikte en fazla sorun son dakika haberlerinde yaşanır. Haber sitelerinin birçoğu, son gelişmeleri genellikle ana sayfanın en üstünde belirtir. Her gelişme en üstte verildiğinden, bir önceki haber en son gelenin altında kümelenir. Bu teknik, gazetecinin en önemli bilgiyi vakit kaybetmeden çabucak vermesini ve haberi istediği yöntemle yazma özgürlüğünü sağlamaktadır. Bu yöntemde son gelen haber en üste yerleştirildiği için, önem derecesine göre bir sınıflama yapılmamakta, haberin önemi değil sıcak olması, sayfanın başına yerleştirilmesi için yeterli olurken, diğer haberler altında kümelenerek verilmektedir. 9.3.7. Anlatım Tekniği Ters piramit tekniğine bir alternatif olan öyküsel anlatım (narration) tekniğinde, olayın geçtiği yer ve şartlar geniş olarak anlatılmakta, çeşitli anekdotlar ve diyaloglara yer verilmektedir. Bu teknikte insanlar, yazı içinde önemli ölçüde göze çarpmakta ve hepsi de bir eylem içinde gösterilmektedir. Öykünün girişi, gelişmesi ve sonucu vardır. Olay gelişim sırasıyla anlatılır. Konuşmalar gerçek sözcüklerle (anlatım yüklemleri dışında) verilir. Olaydaki insanların eylemleri ve sözleri, haberin anlatımında önem taşımaktadır. 6

İnternet Gazeteciliğinde Haber Yazımı Ünite 9 9.3.8. Kum Saati Modeli Kum saati (hourglass) tekniği, ters piramit ve anlatım tekniklerinin en iyi unsurlarının birleşiminden oluşmaktadır. Bu teknikte haber üç bölümden oluşmaktadır. Haber özetle anlatılır. Özetin ardından haberin detayları için birkaç cümlelik hızlı bir geçiş yapılır. Öyküsel anlatımla olay bir sıra içinde (başta verilen özet) detaylı olarak anlatılır. Bu teknik, polisiye olaylar, adliye haberleri ve diğer kronolojik olay anlatımlarında kullanılabilmektedir. 9.3.9. Web de Sunum Web kullanıcıları genel olarak kısa, kolay göz gezdirilebilen ve reklam unsurlarından arınmış, objektif yazım ve yazı okuma stillerini tercih etmekledirler. Bir web sitesinin kısa metin içermesinin %58, kolay göz gezdirilebilen metin olarak yazılması durumunda %47 ve reklam unsuru yerine objektif bir biçim içermesi durumunda da %27 oranında internet kullanıcısına kolaylık sağladığı belirtilmektedir. Buna göre internet kullanıcılarının; Uzun yazı okumaktan hoşlanmadıkları, bunun yerine göz gezdirilebilir yazıları Uzun cümleler yerine, kısa ve birkaç sözcükle özetlenen yazıları (başlıkları) Yazının ana temasını aktaran yazıları Pazarlama ve promosyona dayanan yazılar yerine gerçek enformasyonu sorunsuz alabileceği sayfaları Ekranı çok sayıda kaydırmak yerine, 2-3 defa kaydırarak okuyabileceği yazıları tercih ettiği görülmektedir. Haber yazımında bir nefese bir fikir, bir fikre bir cümle kuralı yaygın bir kullanımdır. Her zaman basit kelimeler tercih edilmeli, kullanılan kelimenin daha basitinin olabileceği unutulmamalıdır. İnternet kullanıcısı, haberin çevrimiyle ilgilenmez, sonuca bakar. İstediği bilgiye en kısa yoldan ulaşmak ister. Eğer bu sağlanmamışsa başka sitelere yönelir. Gazeteci, eline geçen haberi anında değerlendirmek zorundadır. Okur, yalnızca ne olduğunu değil, nasıl ve neden olduğunu da bilmek isteyebilir. Bu bağlamda haber bu mantıksal ölçüte göre yazılıp değerlendirilmelidir. Haber yazımında anlatılmak istenen şek iyi planlanmalı, içerik okuyucudan saklanmamalıdır. İnternet kullanıcısı bir şeyi anlamak için zaman kaybetmek istemez. Çevrimiçi habercilikte önemli olan okuyucuya hızlı olarak ne anlatılmak istendiği ve niçin okumaya devam etmeleri gerektiğinin açık olarak anlatılmasıdır. 7

İnternet Gazeteciliği Haber sitelerinin bazıları en son gelen haberi sayfanın en üstüne yerleştirmektedir. Haberlerin ve sayfanın güncellemesi yapılırken dikkat edilmesi gereken noktalardan biri de çok az okuyucunun aynı günde aynı siteyi birden fazla ziyaret etmesidir. Bu nedenle haberin geliş sırasından çok, önem derecesine göre bir düzenleme yapılmalıdır. İnternet gazeteciliği için haber yazmada diğer önemli bir nokta, bir haberi yazmaya ve yayımlamaya başlamadan önce, haberi anlatmanın en iyi yolunun neler olduğuna karar verilmesidir. Sesli, görüntülü, grafik destekli, animasyon destekli gerekli tüm detayları içeren metinle, haberle ilişkili başka sitelere bağlantılı olarak birleşik yapıda bir haber yazımı ve sunumundan hangi seçeneklerin uygun olduğuna karar vermek önem taşımaktadır. Web sayfalarındaki metinler, özellikle iki ya da üç sütuna ayrılabilmektedir. Ancak sütunlu metin, okumada, bir sütunu okuyup ekranı kaydırarak diğer sütunu okumak gibi bir zorluğu beraberinde getirmekte, bu ise okuyucuyu okumaktan uzaklaştırmaktadır. Bu nedenle sanal gazete sayfalarında, haberler birbiri peşi sıra akmakta (sınırlı sayıda haber [3-5] olması koşuluyla); böylelikle okur bir haberi okuyup diğer habere ekranı kaydırarak kolaylıkla geçebilmektedir. Bu sayfalardaki fotoğraflar haberin hemen yanında ya da habere gömülmüş olarak bulunmakta, böylece sayfada bir denge oluşturulabilmektedir. Geniş metin blokları ekranda okumayı güçleştirir ve okurların sayfadan kaçması olasıdır. Bu nedenle haber yazılarını geniş veya çok dar satırlar olarak değil, normal bir bilgisayar ekranında rahatlıkla okunabilecek şekilde, ekranın yarısı kadar olan satırlarla vermek uygun olacaktır. Metinleri ve düşünceleri birbirinden ayırmak, dolayısıyla okurun metni daha rahat okumasını sağlamak için alt başlık ve ara başlık kullanmak gerekmektedir. Yazı enerjik ve hızlı okunur olmalıdır. Paragraflar ve cümleler kısa olmalı; paragraflar 2-3 cümleden, cümleler de 20-28 sözcükten oluşmalı; cümleler bir nefeste okunabilecek uzunlukta olmalıdır. 9.4. İNTERNET HABER DILININ ÖZELLIKLERI Bir haberin yazılması, tüketim ürünü haline getirilişi en az o haberin ortaya çıkarılışı kadar zordur. Çünkü bir gazete kâğıdında ona ayrılan yer sınırlıdır ve okuyucu kendisi için pek önemli olmayan ayrıntılarla zaman kaybetmek istemez. Buna karşılık haberin yeni, doğru, dengeli ve özellikle kapsayıcı olması istenir. Haberde düzgün cümleler ve herkesin rahatlıkla anlayacağı sözcükler kullanmak ve imla kurallarına uymak gerekir. Özellikle yazılı basında haberin başlığı hem kapsayıcı hem de ilgi çekici olacak şekilde düzenlenmelidir. Haber metninin giriş bölümü haberin ne olduğunu açıklayıcı özellikler taşımalıdır. Haber bu özellikler dikkate alınarak yazılır. Haber yazma teknikleri içerisinde en çok tercih edileni ters piramit tekniğidir. Bu modele göre haberin en önemli unsurları haberin ilk paragrafında verilir. Paragraf 5N+1K formülüne yanıt verecek şekilde düzenlenir. 8

İnternet Gazeteciliğinde Haber Yazımı Ünite 9 İnternet gazeteciliğinde de bu kurallar geçerlidir. Yani internetten verilen haberler de 5N+1K formülüne uygun olarak düzenlenmeye çalışılır. Ama internet gazeteciliğinde bütün bloggerların (tartışmacı, muhabir) imla kurallarını bilmesi, haber yapılandırması konusunda bilgi sahibi olması, basit bir dil ve kısa cümleler kullanması beklenilmez. Bütün bu özelliklere rağmen İnternet gazeteciliğinde de haber yazarken bazı ölçütler getirilmesi gerektiği saptanmış ve bunun nedenleri özetle şöyle verilmiştir. Öncelikle basılı gazete okuru ile İnternet kullanıcılarının fiziksel yapıları farklıdır. Gazete okuyucuları yaşlı, İnternet kullanıcıları ise genç bir kitledir. Kuşaklararası bu farklılıktan dolayı her iki kitlenin ilgi alanı da farklıdır ve haber yazımında bu ölçüt göz önüne alınmalıdır. İkinci ölçüt ise, haberin okunduğu yüzey ile ilgili geliştirilen bir öneridir. Ekrandan bir yazıyı okumak kullanıcı için yorucu bir iştir. Bu engeli aşabilmek için İnternet metinlerinin kısa olması ve ekranın ebatlarını aşmaması gerekir. Ignacio Ramonet ise, İnternet gazeteciliğinde haberin yapılandırılması ile ilgili olarak şunları söylemektedir: Haberler artık üç temel özelliğe sahip olmalıdır. Kolay olmalı, hızlı olmalı ve eğlenceli olmalıdır. Ramonet in kolay dediği şey haberin kısa, anlaşılır ve basit ifadelerle bir bakışta okunabilecek şekilde yazılmasıdır. Hızlılık özelliği ise, haberin en kısa sürede okuyucuya iletilmesidir. Haberin eğlenceli oluşu ise, okuyucuyu olumsuz duygular içerisinde bırakmayan, tam tersine gülümseten bir haber yapılanmasını öngörmektedir. Yukarıdaki ifadelerin ışığında internet haber dilinin özellikleri kısaca şu şekilde sıralanabilir. İnternet haberi öz olmalıdır. Paragraflar 2 5 cümle arasında olmalıdır. Düzgün cümle kalıbı kullanılmalıdır. Her cümlede bir fikir olmalıdır. Açık ve anlaşılır şekilde ve bilinen sözcükler kullanılmalıdır. Mantıklı bağlantılar kullanılmalıdır. İyi bir internet haberinde her şeyden önce, basit, açıklayıcı cümleler kullanılır ve her cümlede bir düşünce ortaya konur. Uzun yan cümlelerden ve edilgen yazılardan kaçınılır. İfade edilen her düşünce mantıksal olarak bir sonrakine akar. İnternet ortamındaki haber, bu genel kavramları kullanarak olayın anlaşılmasını kolaylaştırır ve okurun dikkatini daha fazla çeker. 9

İnternet Gazeteciliği 9.5. KAYNAKÇA Gürcan, H. İ. (2002). İnternet Haberciliğinde Yazım Tekniği Yaklaşımları. İstanbul İletişim Fakültesi Dergisi, 12(1), 27-54. 10

İnternet Gazeteciliğinde Haber Yazımı Ünite 9 11

İnternet Gazeteciliği 12